Lūn Siat-kàu tio̍h Pún-kok
|
論設教著本國人擔當 |
| San Bo̍k-su |
山牧師 |
|
Lán iàu-kín tio̍h bêng-pe̍k chit hō ê tāi-chì, in-ūi kúi-la̍h hāng ê iân-kò͘; it, chiū-sī ōe ēng tì-sek, tú-hó ê hoat-tō͘ chòe tāi-chì; jī, ōe sūn ta̍k hāng ê ki- hōe; saⁿ, ōe bián gûi-hiám. Ū lâng kóng, Giâ-kang, kap-á, chôa, sam put-ha̍p, chiah ê ōe; chiū-sī kóng, gōa-kok lâng, peh-sìⁿ, koaⁿ-hú oh-tit saⁿ hô. Lán ài tû-khì chit ê ì-sù. Kūn-lâi chí saⁿ- téng hō ê lâng ū ke-thiⁿ sio-bat siong- sìn. Lán chin-chiàⁿ ài tāi-ke ná-kú ná hô-pêng. Pa̍t kok tōa piàn ū keng-kè tōa kiáu-jiáu. Ū lâng phah-sǹg tī Tiong- kok khòaⁿ ōe bián. Khòaⁿ hiān-sî Tiong- kok chiām-chiām heng, teh kiàn-tì chōe-chōe hāng iú-ek ê tāi-chì; thang ǹg-bāng ta̍k hāng ê hó-sū án-ni ûn-á chiâⁿ, lâng chiām-chiām bêng-pe̍k, koàiⁿ-sì, chiū m̄ sái hun-loān.
|
咱要緊著明白這號ê 代誌，因為幾那項ê緣故：一、就是會用智識，tú好ê法度 做代誌；二、會順逐項ê機會；三、會免危險。有人講，蜈蚣、蛤仔 、蛇，三不合，chiah ê話；就是講，外國人、百姓、官府oh-tit三和。咱 ài除去這個意思。近來只三等號ê人有加添sio-bat相信。咱真正ài大家那久那和平。別國大變有經過大攪擾。有人打算tī中國看會免。看現時中國漸漸興，teh建置濟濟項有益ê代誌；thang 向望逐項ê好事án-ni勻仔 成，人漸漸明白，慣勢，就m̄使紛亂。 |
|
Lán tio̍h siūⁿ tùi kàu-hōe kiàn-tì kàu-taⁿ, lán tī chiah-ê tōe-hng ū tú-tio̍h sím- mi̍h tāi-chì. Khí-thâu Iâ-so͘-kàu sòe- sòe, ná chhin-chhiūⁿ nńg ê chhiū teh puh-íⁿ, sì-bīn ê lâng khah m̄ chai, só͘-í khah bô tùi-te̍k. Kàu-hōe ná heng, tōa sòe ê lâng ná khòaⁿ-kìⁿ, chiū ná siūⁿ, Taⁿ beh cháiⁿ-iūⁿ! Kàu-khàm 22 nî lāi-bīn, lán só͘ keng-kè put-it. Ū sî beh kiàn-tì kàu-hōe tī sím-mi̍h só͘-chāi, tú-tio̍h lâng tòng ài hām-hāi lán, bōe bián ēng hoat- tō͘ tu--in. Ū sî sī-tōa-lâng m̄ siat-hoat. Ū sî chiàu kong-tō lâi pān. Chóng-sī thoat-lī gōa-bīn ê tùi-te̍k, iáu-kú ōe tú- tio̍h lāi-bīn ê tùi-te̍k. Chōe-chōe lâng lâi pài Siōng-tè m̄ sī in-ūi in him-bō͘ Kiù-chú ài chiâⁿ tō-tek, put-kò ho͘N3-lī, á-sī ho͘N3-sè, lám lâng phah-sǹg ōe pìⁿ béng. Lán m̄ ài sî--in, ǹg-bāng in ōe piàn-thong. Chóng-sī lán in-ūi chit hō lâng iat-le̍k tōa m̄ pêng-an, sī in put thong, iā hō͘ pa̍t lâng put thong, ì-sù m̄ sī chin, khoán-sit bô thò-tòng, nā-bô kóe-ōaⁿ, éng-oán oh-tit kiat-si̍t, kiám-chhái hō͘ lán khang-khang tio̍h-bôa. Nā bô ēng sîn kap sêng-si̍t kap Siōng-tè saⁿ chhin, chin-chiàⁿ bōe tiâu; án-ni chhin-chhiūⁿ khí chhù tī soa ê téng-bīn, thèng-hāu chhìn-chhái tōa sū siⁿ-sí, kiám-chhái saⁿ-kò, chiū sit-chì pàng-sak Chú. Che sím-mi̍h lō͘-ēng?
|
咱著想tùi教會建置到 今，咱tī chiah-ê地方有tú著甚mi̍h代誌。起頭耶穌教細細，那親像軟ê樹teh puh-íⁿ，四面ê人較m̄知，所以較無對敵。教會那興，大細ê人那看見，就那想，今 beh怎樣！教khàm 22年內面，咱所經過不一。有時beh建置教會tī甚mi̍h所在，tú著人擋ài陷害咱，bōe免用法度抵--in。有時序大人m̄設法。有時照公道來辦。總是脫離外面ê對敵，iáu-kú會tú 著內面ê對敵。濟濟人來拜上帝m̄是因為in欣慕救主ài成道德，不過好利，抑是好勢，lám人打算會變猛。咱m̄愛時--恩，向望in會變通。總是咱因為這號人閱歷大m̄平安，是in不通，也hō͘別人不通，意思 m̄是真，款式無妥當，若無改換，永遠oh-tit結實，kiám 採hō͘咱空空著磨。若無用神kap誠實kap上帝三親，真正bōe條；án-ni親像起厝tī沙ê頂面，聽候 chhìn-chhái大事生死，kiám-chhái三過，就失志放sak主。Che甚mi̍h路用？ |
|
Chiàu kui-kú, Hô-iok 10 nî chi̍t-pái tio̍h têng-thâu siūⁿ khòaⁿ beh ke, kiám, kóe á bô? Téng pái thàn chit ê tāi- chì ê sî, ū chōe-chōe hāng kî-koài ê sū. Chhin-chhiūⁿ ta̍k hō ê iâu-giân kóng lán ēng to̍k io̍h hiat tī chúi-chíⁿ, iā ū pa̍t mi̍h io̍h thang táⁿ-tia̍p lâng, beh phiàn in hō͘ in ji̍p-kàu. Koh Pak-kiaⁿ ê sī-tōa-lâng kiâⁿ bûn khì Se-kok, kóng kàu-hōe ê lē kap Tiong-kok ê lē put ha̍p; tek-khak tio̍h Tiong-kok ê koaⁿ-hú chiáng-lí kàu-hōe chiah hó-sè! Che chiū-sī kî-koài ê ōe. Koh ū phok-ha̍k ê lâng chòe to̍k ê chheh hō chō Phek-siâ-lio̍k, iā sī tōa lām-sám hiâm kàu-hōe chōe- chōe hāng khó͘-o͘N3 ê sū. Tú-tio̍h chit hō sū m̄-sī sió-khóa ê koan-hē.
|
照規矩，和約10年一擺著重頭想看beh加、減、改抑無？等擺趁這個代誌ê時，有濟濟項奇怪ê事。親像逐號ê謠言講咱用毒藥hiat tī水井，也有別物藥thang打tia̍p人，beh 騙in hō͘ in入教。Koh北京 ê序大人行文去西國，講教會ê例kap中國ê例不合；的確著中國ê官府掌理教會才好勢！Che就是奇怪ê話。Koh有博學ê人做毒ê冊號做「避邪錄」，也是大lām-sám嫌教會濟濟項可惡ê事。Tú著這號 事m̄是小可ê關係。 |
|
Lūn lán só͘ tú-tio̍h ê tùi-te̍k kiám-chhái ōe hun- saⁿ-hō. 1. Ū sî kàu-hōe ê tùi-te̍k put-kò sī kiông ê lâng: chhin-chhiūⁿ ngó͘-lō͘ ū kiông-jio̍k, béng-lám ê sū. Bó͘ só͘-chāi ê hiaⁿ-tī sī lám lâng, tú-tú hiàn tōe chòe lé-pài-tn̂g ê lō͘-ēng, béng lâng chiū ka-kī siūⁿ beh thàn ki- hōe siⁿ-khí kiáu-jiáu, khòaⁿ ōe the̍h chîⁿ, chiū chhōa lâng lâi hoah-hiàm, lia̍h- chhiúⁿ. Lūn kàu-hōe ê hiaⁿ-tī ōe saⁿ kò á bōe, che bô tek-khak. In kúi-la̍h-ê ū in ê tóng. M̄-kú lán m̄ ài chit-hō ê kè-kàu.
|
論咱所tú著ê對敵kiám-chhái會分別三號。1、有時教會 ê對敵不過是強ê人：親像五路有強弱，猛lám ê 事。某所在ê兄弟是lám人，tú-tú獻地做禮拜堂ê路用，猛人就家己想beh趁機會生起攪擾，看會提錢，就chhōa人來喝hiàm,掠搶。論教會ê兄弟會三過抑bōe,che無的確。In幾那個有 in ê黨。M̄-kú咱m̄ ài這號ê 計較。 |
|
2. Ū sî kiáu-jiáu ê iân-kò͘ sī oàn-hūn gōa-kok lâng iā káⁿ, iā bô bêng-pe̍k lán só͘-chòe. Phì-jū bó͘ ūi pê-lêng-chûn ê sî ū seng tōa sū, koaⁿ-hú iā m̄ chó͘-tòng, chiū ná hāi.
|
2、有時攪擾ê緣故是怨恨外國人也káⁿ，也無明白咱所做。譬諭某為pê龍船ê時有生大事，官府也m̄阻擋，就那害。 |
|
3. Ū sî si̍t-chāi in-ūi kàu-hōe ê khoán- sit seng sū. Bó͘ só͘-chāi, thàn ngiâ-pu̍t ê sî, hiaⁿ-tī m̄ tôe siâ ê chîⁿ chiū tōa kè-kàu. Lūn hì chîⁿ kap hàu chó͘ ê sū kiám- chhái kiáu-jiáu ê chi̍t pòaⁿ thang sǹg sī in-ūi kàu-hōe ê tō-lí.
|
3、有時實在因為教會ê款式生事。某所在，趁迎佛 ê時，兄弟m̄ tôe邪 ê錢就大計較。論hit 錢kap孝祖ê事kiám-chhái攪擾ê一半thang算是因為教會ê道理。 |
|
Jû-kàu chin-chiàⁿ béng tī Tiong-kok, thang kiaⁿ in siông-siông ài hāi Iâ-so͘- kàu ê lâng. Chóng-sī Siōng-tè iáu tī- teh. I ōe kò͘ chiáu-chiah, kap hoe-chháu, kám bōe kò͘ lâng? Chóng-sī lán ê chì, tio̍h kian-kò͘ khò i.
|
儒教真正猛tī中國，thang驚in常常ài害耶穌教ê人。總是上帝iáu tī teh。伊會顧鳥隻、kap花草，kám bōe顧人？總是咱ê志，著堅固靠伊。 |
|
Taⁿ m̄ chai lán ōe tāi-lio̍k bêng lán tī Tiong-kok tio̍h ēng siáⁿ hoat hō͘ kàu- hōe heng. Ū lâng phah-sǹg nā-bô Hô- iok chiū oh-tit chhoán-khùi. Koh ū lâng phah-sǹg tek-khak tio̍h koaⁿ-hú tāi-seng bêng-pe̍k Iâ-so͘ kàu ê lō͘-ēng, lâi thong- ti peh-sìⁿ, kàu-hōe chiah ōe heng, khún-tio̍k ê sū chiū khah bô. Che sī chin chōe pún-tōe lâng khòaⁿ Tiong-kok ê hong-sio̍k, chiū phah-sǹg án-ni. Hu̍t-kàu sī tùi gōa-kok lâi, tāi-seng bô hō͘ Hông-tè hong. Káⁿ sī chōe-chōe lâng khòaⁿ chòe ū lō͘-ēng, chiū tiāⁿ-tio̍h chhiáⁿ Hông-tè hong i. Nā-sī lán bô kiû Hông-tè ê sè- thâu, put-kò ài tit-tio̍h ki-hōe thang kóng tō-lí, chio ha̍k-seng, siat kàu, kiâⁿ ta̍k hāng lī-ek lâng ê sū. Iā ài pài Siōng-tè ê lâng ta̍k-ê chū-chú, tiāⁿ-tio̍h ì-sù, siⁿ-sí hō-hok, tek-khak sūn Siōng-tè. In-ūi Siōng-tè pún sī lâng-lâng tio̍h pài. Khó-sioh siâ lâng khah ài thàn, chin-lí khah m̄ ài. Koh kiâⁿ chi̍t nn̄g hāng ê tek-hēng khah khoài, nā-sī chīn sim, sèng, la̍t, ì, lâi ho̍k-sāi Siōng-tè, che khah-oh. Ū sî tú-tio̍h kàu-hōe lâng m̄- ài ēng kèng-khiân ê sim liāu-lí ke. Koh ū sî lâng phah-sǹg kok ê sū kap Siōng-tè bô kan-sia̍p, che tōa chhò.
|
今m̄知咱會大略明咱 tī中國著用啥法hō͘教會興。有人打算若無和 約就oh-tit喘氣。Koh有人打算的確著官府代先明白耶穌教ê路用，來通知百姓，教才會興，窘逐ê事就較無。Che是真濟本地人看中國ê風俗，就打算án-ni。佛教是tùi外國來，代先無hō͘皇帝封。Káⁿ是濟濟人看做有路用，就定著請皇帝封伊。若是咱無求皇帝ê勢頭 ，不過ài得著機會thang 講道理，招學生、設教，行逐項利益人ê事。也ài 拜上帝ê人逐個自主，定著意思，生死禍福，的確順上帝。因為上帝本是人人著拜。可惜邪人較ài趁，真理較m̄ ài。Koh行一兩項ê 德行較快，若是盡心，性、力、意，來服事上帝，che 較惡。有時tú著教會人m̄ ài用敬虔ê心料理家。Koh 有時人打算各ê事kap上帝無干涉，che大錯。 |
|
Siat-sú Jû-kàu ê lâng ōe chai lán só͘ chòe bô m̄ lī-ek lâng ê seng-khu, lêng- hûn, koh ke, kok, lóng-chóng, chiū in m̄-sái kiau-ngō͘ khòaⁿ-khin.
|
設使儒教ê人會知咱所做無m̄利益人ê身軀、靈 魂，koh家、國，攏總，就in m̄使驕傲看輕。 |
|
Lán put-chí iàu-kín tio̍h hō͘ lâng chai lán só͘ ho̍k-sāi lóng m̄-sī su ê Siōng- tè, sī kong-chèng--ê, chiū-sī thiⁿ-tōe ê chin Chú, chi̍t-ê ê Siōng-tè. Koh i í-keng sī thiⁿ-tōe ê Chú khah iâⁿ bān ū, chiū i ê chí-ì tek-khak tio̍h chiâⁿ. Thian-liông lâng-lâng pîⁿ-pîⁿ ū, chiah tio̍h pîⁿ-pîⁿ tâng sim ho̍k-sāi Chú Iâ-hô-hoa. Lâng- lâng pîⁿ-pîⁿ siū i ê pò-siúⁿ, hêng-hoa̍t. Che m̄-sī khòaⁿ-khin sè-kan ê sī-tōa. Tī thian-tiok kok jiáu-loān ê sî kàu-hōe lâng tē it hó khoán. Ta̍k só͘-chāi iā sī án-ni. Sè-kan ê sī-tōa sī Siōng-tè siat- li̍p. Put-kò i só͘ liāu-lí chiū-sī seng-khu ê tāi-chì, iā bōe-ōe chai sim. Siōng-tè chai lâng ê sim-tóe. I chiū-sī bān ū ê Chú.
|
咱不止要緊著hō͘人 知咱所服事攏m̄是私ê上帝，是公正--ê,就是天地ê 真主，一個ê上帝。Koh伊已經是天地ê主較贏萬有，就伊 ê旨意的確著成。天良人人平平有，chiah著平平同心服事主耶和華。人人平平受伊ê報賞，刑罰。Che m̄是看輕世間ê序大。Tī 天竺國擾亂ê時教會人第一好款。逐所在也是 án-ni。世間ê序大是上帝設立。不過伊所料理就是身軀 ê代誌，也bōe會知心。上帝知人ê心底。伊就是萬有ê 主。 |
|
Lán siông-siông tú-tio̍h bû-ti ê lâng âu-kiò kóng, Hoan-á kàu, chiū-sī khòaⁿ Siōng-tè chòe gōa-kok ê Chú, kap Tiong- kok bô kan-sia̍p. Che sī bān-poaⁿ ê hāi, ná chhin-chhiūⁿ lán ài Tiong-kok lâng thàn koh-iūⁿ ê tō-lí, kap kok-hoat put- tông. Chin-chiàⁿ m̄ sī án-ni. Lán ê kà-sī lóng m̄ sī hòe-bô pún-tōe chheh, á-sī pún-tōe lē, sím-mi̍h hó ê ì-sù. Siat-sú ū lâng kóng, lán kà lâng put-hàu, che m̄ sī pa̍t hāng, put-kò sī pē-bú sī-tōa ài tòng lâng pài Siōng-tè, lán put-tek- put tio̍h kóng Siōng-tè sī khah-iâⁿ lâng, lâng kàu lō͘-bé ōe chai, Sūn-thiⁿ chiah chûn. Lâng lām-sám khòaⁿ kàu-hōe chòe “hoan”, chit-ê hāi put-chhián. It, chiū-sī bû-ti ê lâng chiū liâm-piⁿ oàn-hūn lán. Koh, Ló-tia ê lâng phah-sǹg che kàu sī sio̍k tī gōa-kok ê koân, kap in chòe tùi-chhiú, m̄ sī hô pêng, ná chhin-chhiūⁿ kàu kap kok bô hun-pia̍t. Koh, chiū-sī bô láu-si̍t ê lâng lâi ká-chià lán ê miâ khì kiâⁿ i sai-khia ê tāi-chì. Koh, lūn pài Siōng-tè ê lâng iā ū m̄-tio̍h, bô ióng-chì, bô bêng-pe̍k tio̍h ka-kī chū-chú chū-li̍p kàu-hōe, ná chhin-chhiūⁿ chū-li̍p, lâi chhiáⁿ ka-kī ê sian-siⁿ, bián khò sím-mi̍h lâng. Che tek-khak m̄ sī chi̍t ji̍t ōe chiâⁿ, chóng-sī ì-sù tio̍h thong-ta̍t, chiū ná-kú ná-chiâⁿ. Nā bô án-ni, Iâ-so͘ kàu éng-éng bô chòe Tiong-kok pún-tōe ê só͘ siat, án-ni put-sî ōe tó-hoāi. Tò-péng lâi kóng, nā sī chin-si̍t ê hiaⁿ-tī chí-bē ōe hiáu khòaⁿ ki-hōe, ōe hiáu lán só͘ sìn chiū-sī éng-oán ê tō-lí, chiū lóng m̄ iô-tāng. Lâng hāi seng-khu, bōe hāi sîn-hûn. Kiám-chhái ū lâng kóng, chiàu Tiong-kok ê lē sī sòe bōe chú-ì, lóng sī sī-tōa ê koân. Án-ni kóng ê lâng tio̍h o̍h chit-ê sin ê tō-lí, chiū-sī ta̍k lâng tio̍h sūn Siōng-tè tē it. Lán khòaⁿ sī-sòe lūn hó pháiⁿ sūn sai-khia ê ì, che tē-it chhám.
|
咱常常tú著無知ê人 喉叫 講：番仔教，就是看上帝做外國ê主，kap中國無干涉。Che是萬般ê害，那親像咱愛中國人趁各樣ê道理，kap國法不同。真正m̄是án-ni。咱ê教是攏m̄是廢無本地冊，抑是本地例，甚mi̍h好ê意思。設使有人講，咱教人不孝，che m̄ 是別項，不過是父母序大ài 擋人拜上帝，咱不得不著講上帝是較贏人，人到路尾會知，順天才存。人lām-sám看教會做「番」，這個害不淺。一：就是 無知ê人就liâm-piⁿ怨恨咱。 Koh，老爹ê人打算che教是屬tī外國ê權，kap in做對手，m̄是和平，那親像教kap國無分別。Koh，就是無老實ê人來假借咱ê名去行伊sai-khia ê代誌。Koh，論拜上帝ê人也有m̄著，無勇志，無明白著家己自主自立教會，那親像自立，來 請家己ê先生，免靠甚mi̍h 人。Che的確m̄是一日會成，總是意思著通達，就 那久那成。若無án-ni，耶穌教往往無做中國本地ê 所設，án-ni不時會倒壞。倒反來講，若是真實ê兄弟姊妹會曉看機會，會曉咱所信就是永遠ê道理，就攏m̄搖動。人害身軀，bōe害神魂。Kiám-chhái有人講，照中國ê例序細bōe主意，攏是序大ê權。Án-ni講ê人著學這個新ê道理，就是逐人著順上帝第一。咱看序細論好歹順sai-khia ê意，che第一慘。 |
|
Chhian-bān bo̍h-tit khò pa̍t lâng, ka- kī tio̍h ióng ka-kī ê chì. Hô-iok ê lī-ek, hiān-chāi ū. Beh siáⁿ chai ōe kàu jōa-kú? Lán ka-kī liāu-lí ta̍k-hāng tāi-chì, chiū-sī sêng tōa-lâng-khoán. Nā gâu thun-lún, phín-hēng ná sêng, lâng-lâng chiū chai lán sī sím-mi̍h hō ê lâng. Siōng-tè kap lán tī-teh. Lán tio̍h pī-pān siū-hāi. Thâi iâⁿ, lán seng-khu ê su-iok sī kan-lân-tāi, iâⁿ gōa-bīn ê tùi-te̍k m̄ eng-kai tio̍h khah lân. Chêng, ū tōa chhut-mâi ê lâng tùi chi̍t-kok keng-kè chi̍t-kok, chhōe ki-hōe thang chīn pún-hūn ho̍k-sū Siōng-tè. Siōng-tè hō͘ i tōa heng-thong. Khí-thâu chòe Chú ê ha̍k-seng ê lâng m̄ káⁿ pōe-ge̍k Chú, chiū sí iā hoaⁿ-hí. Tān Í-lí ê chheh kì-chhài hit saⁿ-lâng tī hé-lô͘ ê sū, kàu-gia̍h hō͘ lán siūⁿ lêng-khó siū-khó͘, bo̍k-tit ge̍k Siōng-tè. Lūn ta̍k-hāng ê tāi-chì lâng nā bōe kham-tit kan-khó͘, chiū bōe kham-tit hok-khì. Khòaⁿ sù-tô͘ Pó-lô lêng-khó koaiⁿ kàm sí, bo̍k-tit sòa i ê tio̍h-bôa, hō͘ gōa-pang ê lâng kap Iû-thài-lâng pêⁿ-pêⁿ tit tio̍h kiù. Kiâⁿ sé-lé Iok-hān, lêng-khó sí, bo̍k-tit iông-ún pháiⁿ. Chhiáⁿ lán sòe-jī siūⁿ khòaⁿ lán in-ūi sím-mi̍h tāi-chì káⁿ sí?
|
千萬莫得靠別人，家己著勇家己ê志。和約ê利益，現在有。Beh啥知會到偌久？咱家己料理逐項代誌，就是成大人款。若gâu 吞忍，品行那成，人人就知咱是甚mi̍h號ê人。上帝kap咱tī-teh。咱著備辦受害。Thâi贏 咱身軀ê私慾是艱難代，贏外面ê對敵m̄應 該著較難。前，有大出名ê人tùi一國經過一國，尋機會thang盡本份服事上帝。上帝hō͘伊大興通。起頭做主ê學生ê人m̄敢背逆主，就死也歡喜。但以理ê冊記載hit 三人tī火爐ê事，夠額hō͘咱想寧可受苦，莫得逆上 帝。論逐項ê代誌人若bōe 堪tit艱苦，就bōe堪tit福氣。看使徒保羅寧可關監死，莫得煞伊ê著磨，hō͘ 外幫ê人kap猶太人平平得著救。行洗禮約翰，寧可死，莫得容允歹。請咱細膩想看咱因為甚mi̍h 代誌敢死？ |
|
(Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò,tē 41~42 tiuⁿ, 1888 nî 9-10 ge̍h)
|
(台灣府城教會報第41~42張，1888年9~10月) |
