Jī-cha̍p Sè-kí ê Chú-ji̍t-o̍h_04
|
20世紀Ê主日學_04 |
| Tamura |
Tamura |
|
(5) Kiat-lūn
|
(5) 結論 |
|
Chiàu téng-bīn só͘ kóng lâi khòaⁿ chiū thang chai hiān-sî sè-kài ê bûn-bêng kok lóng tùi chit ê chong-kàu-tek ê jî-tông kàu-io̍k bô teh khòaⁿ chò chhin-chhiūⁿ tùi-bīn hōaⁿ ê hóe-chai. Chóng-sī tī Ji̍t-pún kap chit ê oân-choân tò-hoán, chò kàu-io̍k-ka ê lâng tùi kàu-io̍k ê tiong-kan chīn-la̍t beh kóaⁿ-tio̍k chong-kàu-tek iàu-sò͘, che m̄ chai sī tùi sím-mi̍h lí-iû?
|
照頂面所講來看就thang知現時世界ê文明國攏對chit ê宗教的ê兒童教育無teh看做親像對面岸ê火災。總是tī日本kap chit ê完全倒反，做教育家ê人對教育ê中間盡力beh kóaⁿ-tio̍k宗教的要素，che m̄知是對sím-mi̍h理由？ |
|
Chin ê kàu-io̍k-ka siūⁿ kóng kàu-io̍k thek-gú ē thang tāi-thè chong-kàu. Chóng-sī ta̍k ê kàu-io̍k-ka nā bat sió-khóa gián-kiù tio̍h sin sim-lí-ha̍k, tek-khak ē chai chong-kàu kap kàu-io̍k ū lōa bi̍t-chiap ê koan-hē, iā nā kā oân-choân pun-lī sī jōa ûi-pōe tio̍h sim-lí-ha̍k ê tōa goân-chek. Tàu-tí kàu-io̍k-ka ê chit-hūn sī sím-mi̍h? Kiám m̄-sī chāi-tī chō-chiū oân-boán ê jîn-keh? Nā bô si-hêng chong-kàu-tek ê kàu-io̍k, tàu-tí ē ti̍t thang chō chhut oân-boán ê jîn-keh? Chí-ū tì-sek hō͘ i hoat-ta̍t tek-khak bē thang chō chhut oân-choân ê jîn-bu̍t, chi̍t ê chin ū khak-si̍t ê chèng-kù, kiám m̄-sī kin-á-ji̍t lán ê tō-tek-kài só͘ teh piáu-sī ê sū-si̍t? Kin-á-ji̍t ê kàu-io̍k-ka ná chhin-chhiūⁿ teh chè-chō phòa-siùⁿ ê kok-bîn chò in ê pún-chit. Siūⁿ kóng tī kàu-sek nā kan-ta káng-gī, án-ni chiū í-keng chò liáu kàu-io̍k ê pún-hūn, si̍t-chāi sī tōa chhò-gō͘.
|
真ê教育家想講教育勒語ē thang代替宗教。總是ta̍k ê教育家若bat sió-khóa研究tio̍h新心理學，的確ē知宗教kap教育有lōa密接ê關係，iā若kā完全分離是jōa違背tio̍h心理學ê大原則。到底教育家ê職份是sím-mi̍h？Kiám m̄是在tī造就圓滿ê人格？若無施行宗教的ê教育，到底ē直 thang造出圓滿ê人格？只有智識hō͘ i發達的確bē thang造出完全ê人物，chi̍t ê真有確實ê證據，kiám m̄是今á日lán ê道德界所teh表示ê事實？今á日ê教育家ná親像teh製造破相ê國民做in ê本質。想講tī教室nā kan-ta講義，án-ni就已經做了教育ê本份，實在是大錯誤。 |
|
Nā-sī kàu-io̍k-ka, in tī kàu-sek í-gōa iáu ū kà ha̍k-seng ê chit-hūn. Tùi ha̍k-seng hō͘ in ē kèng-sîn, thiàⁿ kok-ka, ióng-sêng to̍k-li̍p ê cheng-sîn, hō͘ chū-tī ê khì-siōng khah ōng-sēng iā chiong chiah ê lâi si̍t-hêng, nā bô án-ni beh thài ē thang kóng ū chīn kàu-io̍k-ka ê pún-hūn? Lán ê kàu-io̍k-ka, chhiáⁿ tio̍h chai chong-kàu kàu-io̍k ê iàu-kín. Kàu-io̍k-ka m̄-sī lām-sám hoán-tùi chong-kàu, iā chó͘-tòng gín-ná lâi tha̍k Chú-ji̍t-o̍h, chò in ê pún-hūn.
|
若是教育家，in tī教室以外iáu有教學生ê職份。對學生hō͘ in ē敬神、疼國家、養成獨立ê精神，hō͘自治ê氣象khah旺盛也將chiah ê來實行，若無án-ni beh thài ē thang講有盡教育家ê本份？Lán ê教育家，請tio̍h知宗教教育ê要緊。教育家m̄是lām-sám反對宗教，也阻擋gín-ná來讀主日學，做in ê本份。 |
|
Tē 4 Phiⁿ Chóng-lūn
|
第4篇總論 |
|
Tē 4 chiuⁿ
|
第4章 |
|
Tùi jî-tông Ki-tok ê kàu-hùn
|
對兒童基督ê教訓 |
|
Nā tha̍k bān-kok ê le̍k-sú, bô-lūn tó-ūi chi̍t kok ê hô-kia̍t, lóng tùi jî-tông m̄-nā chin léng-tām, hoán-tńg tùi jî-tông nā ū chù-ì sòa siūⁿ chò sī bô hô-kia̍t ê khoán. Te̍k-piat Tang-iûⁿ-khoán ê hô-kia̍t, nā kóng hū-lú kap gín-ná, lóng bô tī in ê gán-tiong. In nā ū beh kheng-pia̍t lâng ê sî, tek-khak tio̍h hū-lú á-sī gín-ná chhut-lâi chò chhâi-liāu, chóng-sī Ki-tok tò-hoán, sī gín-ná ê pêng-iú, koh sī jî-tông ê ióng-sū. Ki-tok chò gín-ná ê pêng-iú, m̄-sī in-ūi chiah ê gín-ná chiong-lâi ē pìⁿ gâu-lâng ê in-toaⁿ, chí-ū in-ūi I put-chí chai gín-ná ê pún-sèng, Ki-tok-kàu sī jî-tông ê chong-kàu.
|
若讀萬國ê歷史，無論tó位chi̍t國ê豪傑，攏對兒童m̄-nā真冷淡，反轉對兒童若有注意sòa想做是無豪傑ê款。特別東洋款ê豪傑，若講婦女kap gín-ná，攏無tī in ê眼中。In若有beh kheng別人ê時，的確tio̍h婦女á是gín-ná出來做材料，總是基督倒反，是gín-ná ê朋友，koh是兒童ê勇士。基督做gín-ná ê朋友，m̄是因為chiah ê gín-ná將來ē變gâu人ê因端，只有因為I不止知gín-ná ê本性，基督教是兒童ê宗教。 |
|
Ki-tok tùi jî-tông ê kà-sī, chí-ū tī Má-thài 18: 1-10, koh 19: 13-15, chit 2 ūi thang khòaⁿ tio̍h nā-tiāⁿ, tùi Sèng-keng choân-thé lâi pí, sī chhin-chhiūⁿ hái-piⁿ kap chi̍t-lia̍p soa ê khoán. Só͘-í ài tha̍k Sèng-keng ê lâng ê tiong-kan, ū lâng bô chù-ì tī chit ê Ki-tok tùi jî-tông ê kà-sī, sī bô kî-koài. Chóng-sī tùi jî-tông ê kà-sī chí-ū chiah ê chiū kàu-gia̍h, m̄-bián koh ū í-gōa ê kà-sī. Chím-á chiong chit 2 chiuⁿ ê kà-sī kā kái-phò, chiū ē thang khòaⁿ-chhut 9 ê iàu-tiám.
|
基督對兒童ê教示，只有tī馬太18：1-10，koh 19：13-15，chit 2位thang看tio̍h nā-tiāⁿ，對聖經全體來比，是親像海邊kap chi̍t粒沙ê款。所以愛讀聖經ê人ê中間，有人無注意tī chit ê基督對兒童ê教示，是無奇怪。總是對兒童ê教示只有chiah ê就到額，m̄免koh有以外ê教示。Chím-á將chit 2章ê教示kā解剖，就ē thang看出9 ê要點。 |
|
1. Lín nā bô oa̍t-tńg lâi chiâⁿ-chòe chhin-chhiūⁿ sòe-hàn gín-ná ê, koat-toàn bōe ji̍p Thian-kok. (Má-thài 18: 3) Nā tha̍k chit chat bêng-bêng chai beh ji̍p thian-kok ê lâng tek-khak tio̍h sī jî-tông, sòe-hàn gín-ná sī ji̍p thian-kok ê lâng ê bô-hêng, m̄-sī thian-kok, bô-lūn beh ji̍p tó chi̍t ê ông-kok tio̍h chhin-chhiūⁿ sè-hàn gín-ná, bô siâ-khì (chin thian-chin), ū sìn-jīm, koh khiam-pi, bû-su (無私). Sè-hàn gín-ná ê lāi-bīn ū hui-siông pó-kùi chi̍t chéng ê jîn-keh, Ki-tok thiàⁿ jî-tông kā in chiok-hok, chiū-sī in-ūi in ū chit ê jîn-keh.
|
1. Lín若無越轉來chiâⁿ做親像細漢gín-ná ê，決斷bōe入天國。(馬太18：3)若讀chit節明明知beh入天國ê人的確tio̍h是兒童，細漢gín-ná是入天國ê人ê無形，m̄是天國，無論beh入tó chi̍t ê王國tio̍h親像細漢gín-ná，無邪(真天真)、有信任、koh謙卑、無私。細漢gín-ná ê內面有非常寶貴chi̍t種ê人格，基督疼兒童kā in祝福，就是因為in有chit ê人格。 |
|
2. Kìⁿ-nā ka-tī khiam-pi chhin-chhiūⁿ sè-hàn gín-ná ê, i tī thian-kok chiū-sī chòe tōa. (Má-thài 18: 4) Sè-hàn gín-ná m̄-nā ū ji̍p thian-kok ê chu-keh, iā nā ji̍p thian-kok siū khoán-thāi chò siōng tōa, bô-lūn sím-mi̍h lâng nā bô ū chhin-chhiūⁿ sè-hàn gín-ná ê jîn-keh, tī thian-kok tek-khak bē-thang chòe tōa, só͘-í beh chò hô-kia̍t nā siūⁿ kóng tio̍h thoat-lī gín-ná ê sèng-chit, che sī chin tōa ê chhò-gō͘. Bēng-chú kóng: “Tōa-lâng sī bô sit-khì eⁿ-á ê sim ê lâng.” Hô-kia̍t ê só͘-í hô-kia̍t sī chāi-tī i ū jî-tông ê sim. Ki-tok ê só͘-í thiàⁿ jî-tông khak-si̍t in-ūi I ū jî-tông ê sim.
|
2. Kìⁿ-nā家己謙卑親像細漢gín-ná ê，i tī天國就是做大。(馬太18：4)細漢gín-ná m̄-nā有入天國ê資格，iā若入天國受款待做上大，無論sím-mi̍h人若無有親像細漢gín-ná ê人格，tī天國的確bē-thang做大，所以beh做豪傑若想講tio̍h脫離gín-ná ê性質，che是真大ê錯誤。孟子講：「大人是無失去嬰á ê心ê人。」豪傑ê所以豪傑是在tī i有兒童ê心。基督ê所以疼兒童確實因為I有兒童ê心。 |
|
3. Tī Góa ê miâ chiap-la̍p chi̍t hō sè-hàn gín-ná ê chi̍t ê, chiū-sī chiap-la̍p Góa. (Má-thài 18: 5)
|
3. Tī我ê名接納chi̍t號細漢gín-ná ê chi̍t ê，就是接納我。(馬太18：5) |
|
Gín-ná sī Ki-tok ê chhe-sài. Ū sím-mi̍h lâng káⁿ khòaⁿ-khin lán ê chóng-thóng ê tāi-sài? Siū chhe-khián tī sè-kài ta̍k-kok ê lán ê choân-koân tāi-sài siū chun-kèng, sī in-ūi i sī lán ê chóng-thóng ê sù-chiá. Jî-tông nā sī “Bān-ông ê Ông, Bān-chú ê Chú”. Ki-tok ê chhe-sài, iā tio̍h chun-kèng jî-tông. Tī chò Ki-tok chhe-sài ê jî-tông ê bīn-chêng, lán ta̍k lâng tio̍h chīn lé-chiat lâi chun-kèng.
|
Gín-ná是基督ê差使。有sím-mi̍h人敢看輕lán ê總統ê大使？受差遣tī世界ta̍k國ê lán ê全權大使受尊敬，是因為i是lán ê總統ê使者。兒童若是「萬王ê王，萬主ê主」。基督ê差使，也tio̍h尊敬兒童。Tī做基督差使ê兒童ê面前，lán ta̍k人tio̍h盡禮節來尊敬。 |
|
4. Lín tio̍h kín-sīn, bo̍h-tit khòaⁿ-khin chiah ê bî-sè tiong ê chi̍t ê. (Má-thài 18: 10)
|
4. Lín tio̍h謹慎，莫得看輕chiah ê微細中ê chi̍t ê。(馬太18：10) |
|
Khòaⁿ-khin chiū-sī khòaⁿ hit ê kè-ta̍t khin. Phì-jū nā tī lō͘-tiong ū chi̍t hun ê chîⁿ ka-la̍uh tī hia, bô lâng beh chù-ba̍k tī hia, in-ūi bô khòaⁿ-tāng hit ê, chóng-sī siat-sú nā kim-kong-chio̍h ka-la̍uh tī hia, sím-mi̍h khoán? Ta̍k-lâng tek-khak chin chheⁿ-cho̍h, sī in-ūi khòaⁿ-tāng kim-kong-chio̍h ê iân-kò͘. Án-ni sè-kan lâng teh khòaⁿ-khin jî-tông, in-ūi in m̄-chai jî-tông ê kè-ta̍t, kim-sè ê kàu-io̍k-ha̍k (教育學) chiām-chiām pìⁿ jî-tông pún-ūi. Kin-á-ji̍t chiàu Ki-tok ê kà-sī, siūⁿ kóng bô pí jî-tông khah iàu-kín ê mi̍h. Ki-tok kàu-hōe iā teh hoán-hóe kàu taⁿ khòaⁿ-khin jî-tông, chit ê si̍t-chāi sī chin thang hoaⁿ-hí ê hiān-siōng.
|
看輕就是看hit ê價值輕。譬喻若tī路中有chi̍t分ê錢ka-la̍uh tī hia，無人beh注目tī hia，因為無看重hit ê，總是設使若金光石ka-la̍uh tī hia，sím-mi̍h款？Ta̍k人的確真chheⁿ-cho̍h，是因為看重金光石ê緣故。Án-ni世間人teh看輕兒童，因為in m̄知兒童ê價值，今世ê教育學(教育學)漸漸變兒童本位。今á日照基督ê教示，想講無比兒童khah要緊ê mi̍h。基督教會也teh反悔到taⁿ看輕兒童，chit ê實在是真thang歡喜ê現象。 |
|
5. Kìⁿ-nā hō͘ chiah ê sìn Góa ê bî-sòe ê chi̍t ê siū that-gāi, hit lâng lêng-khó͘ ēng tōa chio̍h-bō tiàu i ê ām-kún, thiām tī chhim hái. (Má-thài 18: 6)
|
5. Kìⁿ-nā hō͘ chiah ê信我ê微細ê chi̍t ê受that礙，hit人寧可用大石bō吊i ê ām-kún，thiām tī深海。(馬太18：6) |
|
Kiám m̄-sī chin thang kiaⁿ ê ōe? Chò Ki-tok ê ōe, thiaⁿ tio̍h chin chân-jím ê khoán. Nā hut-lio̍k jî-tông kàu-io̍k ê lâng, ēng chio̍h-bō tiàu i ê ām-kún kā thiām lo̍h hái sī khah hó, Sèng-keng tiong tī chit chat í-gōa Ki-tok m̄ bat kóng kàu “lí tio̍h sí” chit-khoán ōe. Tùi Ki-tok ê chhùi kóng-chhut chiah kek-lia̍t ê ōe, khak-si̍t sī teh kà-sī kóng jî-tông kàu-io̍k sī chòe iàu-kín, pa̍t-mi̍h pàng-hē teh iā tio̍h chò ê.
|
Kiám m̄是真thang驚ê話？做基督ê話，聽tio̍h真慘忍ê款。若忽略兒童教育ê人，用石bō吊i ê ām-kún kā填落海是khah好，聖經中tī chit節以外基督m̄ bat講到「你tio̍h死」chit款話。對基督ê嘴講出chiah激烈ê話，確實是teh教示講兒童教育是最要緊，別mi̍h放下teh也tio̍h做ê。 |
|
6. Iông-ún sè-kiáⁿ chiū-kūn Góa. (Má-thài 19: 14)
|
6. 容允細kiáⁿ就近我。(馬太19：14) |
|
Kó͘-chá Ki-tok ê sù-tô͘ in chhin-chhiūⁿ chím-á ê lâng, khòaⁿ jî-tông chò hùi-khì sī sū-si̍t. Tong-sî lāu-bó ūi-tio̍h thiàⁿ kiáⁿ ê sim, chhōa in ê gín-ná beh lâi hō͘ Ki-tok kā in chiok-hok ê sî, sù-tô͘ in kā gîn, kàu bé kā kóng “Ah! Chiah hùi-khì.” Hit-sî Ki-tok kà-sī sù-tô͘, kiò in hō͘ sè-kiáⁿ chiū-kūn Góa, chin un-sûn ê bīn-māu hâm-tio̍h bî-chhiò, chi̍t ê chi̍t ê sè-kiáⁿ, kā phō khí-lâi, kā in chiok-hok. Tī sè-kan kiám iáu koh ū pí chit ê khah súi ê tô͘. Phah-sǹg tó chi̍t-ê ōe-tô͘-ka, iā bē tit thang ōe chiah súi ê tô͘, ún-tàng tī hit-sî Ki-tok ê bīn ū piáu-hiān kóng-bē-chhut chin súi ê gín-ná ê chhiò-bīn.
|
古早基督ê使徒in親像chím-á ê人，看兒童做費氣是事實。當時老母為tio̍h疼kiáⁿ ê心，chhōa in ê gín-ná beh來hō͘基督kā in祝福ê時，使徒in kā gîn，到尾kā講「Ah！Chiah費氣。」Hit時基督教示使徒，叫in hō͘細kiáⁿ就近我，真溫馴ê面貌含tio̍h微笑，chi̍t ê chi̍t ê細kiáⁿ，kā抱起來，kā in祝福。Tī世間kiám iáu koh有比chit ê khah súi ê圖。Phah算tó chi̍t-ê畫圖家，也bē得thang畫chiah súi ê圖，穩當tī hit時基督ê面有表現講bē出真súi ê gín-ná ê笑面。 |
|
7. Bo̍h-tit kìm in. (Má-thài 19: 14)
|
7. 莫得禁in。(馬太19：14) |
|
“Iông-ún” kap “bo̍h-tit kìm” chit 2 kù ná chhin-chhiūⁿ sio-siāng, kî-si̍t bô sio-siāng. “Bo̍h-tit kìm” chit kù ê lāi-bīn ū piáu-hiān chi̍t-chéng ê koân-ui, sī bēng-lēng ê ōe, chiū-sī Ki-tok tùi i ê kàu-hōe ê bēng-lēng. Tī Ji̍t-pún ê kàu-hōe chí-ū chù-ba̍k tī tōa-lâng, tùi jî-tông ê kàu-io̍k khah ài hut-lio̍k, Chú-ji̍t-o̍h á-sī kiōng-lē-hōe ê kang-chok khòaⁿ bô iàu-kín. Tùi chit khoán kàu-hōe ê bo̍k-su á-sī thoân-tō-su, Ki-tok ēng chit ê ōe hoat-chhut bēng-lēng chhiáⁿ m̄-thang bē-kì-tit. “Lín tio̍h chīn choân-la̍t ūi-tio̍h jî-tông ê kàu-io̍k” sī Ki-tok ê kà-sī iā-sī bēng-lēng.
|
「容允」kap「莫得禁」chit 2句ná親像sio-siāng，其實無sio-siāng。「莫得禁」chit句ê內面有表現chi̍t種ê權威，是命令ê話，就是基督對i ê教會ê命令。Tī日本ê教會只有注目tī大人，對兒童ê教育khah愛忽略，主日學á是共勵會ê工作看無要緊。對chit款教會ê牧師á是傳道師，基督用chit ê話發出命令請m̄-thang bē記得。「Lín tio̍h盡全力為tio̍h兒童ê教育」是基督ê教示也是命令。 |
|
8. Thian-kok sī sio̍k tī chit hō ê. (Má-thài 19: 14)
|
8. 天國是屬tī chit號ê。(馬太19：14) |
|
Tī thian-kok ê lâng sím-mi̍h khoán, nā ài chai, tio̍h tāi-seng khòaⁿ jî-tông siōng khoài chai, jî-tông teh chí-sī ji̍p thian-kok ê chu-keh kap tī thian-kok chòe tōa ê lâng ê bô͘-iūⁿ. In-ūi tī thian-kok ê lâng lóng chhin-chhiūⁿ sè-hàn gín-ná, só͘-í iā ē thang kóng thian-kok chiū-sī jî-tông, iā jî-tông chiū-sī thian-kok, koh kàu-hōe sī thian-kok ê bô͘-hêng, só͘-í chòe chhin-chhiūⁿ thian-kok ê kàu-hōe thang kóng sī jî-tông chòe-chē ê kàu-hōe.
|
Tī天國ê人sím-mi̍h款，若愛知，tio̍h代先看兒童上快知，兒童teh指示入天國ê資格kap tī天國做大ê人ê模樣。因為tī天國ê人攏親像細漢gín-ná，所以也ē thang講天國就是兒童，iā兒童就是天國，koh教會是天國ê模型，所以做親像天國ê教會thang講是兒童最chē ê教會。 |
|
9. In ê thiⁿ-sài tī thiⁿ-n̍i̍h, siông-siông kìⁿ góa tī thiⁿ-n̍i̍h ê Pē ê bīn. (Má-thài 18: 11)
|
9. In ê天使tī天n̍i̍h，常常見我tī天n̍i̍h ê Pē ê面。(馬太18：11) |
|
Ta̍k ê jî-tông lóng ū tòe chi̍t ê thiⁿ-sài chò phōaⁿ. Hit ê thiⁿ-sài sī sím-mi̍h lâng? Lāu-bó sī chò gín-ná ê thiⁿ-sài tùi thiⁿ chhe-khián lâi ê, teh kā ióng-io̍k kap kàu-io̍k, án-ni bó-chhin ê chek-jīm si̍t-chāi chin tōa. Lán chò bó-chhin ê lâng tàu-tí ū chīn chò thiⁿ-sài ê pún-hūn bô? Si̍t-chāi sī chi̍t ê tōa gî-būn. Siat-sú bó-chhin nā tùi jî-tông ê kàu-io̍k pîn-tōaⁿ, án-ni khak-si̍t sī hoān-chōe. Jî-tông ê chōe ê tōa-pō͘-hūn lóng sī pē-bó ê chek-jīm, m̄-thang bē kì-tit pē-bó tùi jî-tông ê kám-hòa-la̍t si̍t-chāi chin tōa.
|
Ta̍k ê兒童攏有tòe chi̍t ê天使做伴。Hit ê天使是sím-mi̍h人？老母是做gín-ná ê天使對天差遣來ê，teh kā養育kap教育，án-ni母親ê責任實在真大。Lán做母親ê人到底有盡做天使ê本份無？實在是chi̍t ê大疑問。設使母親若對兒童ê教育pîn-tōaⁿ，án-ni確實是犯罪。兒童ê罪ê大部份攏是pē母ê責任，m̄-thang bē記得pē母對兒童ê感化力實在真大。 |
|
Í-siōng só͘ kú 9 hāng, hun-liōng sī chin chió, chóng-sī si̍t-chāi sī kàu-gia̍h. Tùi jî-tông ê kà-sī, chiah ê í-gōa m̄-bián. Chit 9 tiâu ê kàu-hùn nā tha̍k liáu koh chài tha̍k, jî-tông ê kng ná hoat-hiān, thiàⁿ jî-tông ê sim ná chhim, bô-lūn sī thoân-kàu-chiá á-sī pē-bó ún-tàng lóng pêⁿ-pêⁿ ē tit-tio̍h tōa hiáu-ngō͘.
|
以上所舉9項，份量是真少，總是實在是到額。對兒童ê教示，chiah ê以外m̄免。Chit 9條ê教訓若讀了koh再讀，兒童ê光ná發現，疼兒童ê心ná深，無論是傳道者á是pē母穩當攏平平ē得tio̍h大曉悟。 |
