O͘-lâng ê lāu-bú--Má-lī Bi̍t-tek ê Su-lé-sa
|
烏人ê老母：Má-lī Bi̍t-tek ê Su-lé-sa |
| Phian-chip-sek |
編輯室 |
|
O͘-lâng ê lāu-bú--Má-lī Bi̍t-tek ê Su-lé-sa
|
烏人ê老母:Má-lī Bi̍t-tek ê Su-lé-sa |
|
1. I ê ka-têng
|
1、伊ê家庭 |
|
1814 nî 12 ge̍h 2 ji̍t Su-lé-sa tàn-seng tī chi̍t ê So͘-kek-lân ê ka-têng. Lāu-pē sui-jiân tòa ū siān-liông ê sèng-chit, chóng-sī khó-sioh i sī chùi-hàn, só͘-í Su-lé-sa kap 2 ê sió-bē tī sè-hàn ê sî, bē thang keng-kè kng-bêng khoài-lo̍k ê seng-oa̍h, chi̍t-ke siông-siông siū o͘-iáⁿ só͘ jia-cha̍h.
|
1814年12月2日Su-lé-sa誕生tī一個蘇格蘭ê家庭。老父雖然帶有善良ê聖職，總是可惜伊是醉漢，所以Su-lé-sa kap 2個小妹tī細漢ê時，bē thang經過光明快樂ê生活，一家常常受烏影所遮截。 |
|
Tī 11 hè ê sî Su-lé-sa kap lāu-bú chiū chhut-khì kang-tiûⁿ chòe lú-kang. 11 hè ê cha-bó͘ gín-ná tùi thàu-chá 6 tiám lô-tōng kàu àm-mî 6 tiám,che si̍t-chāi sī kàu-gia̍h thang khó-lîn, chóng-sī Su-lé-sa kéng-jiân ū thun lún it-chhè, sīm-chì í-gōa iā koh choan-sim jīn-chin tha̍k-chheh. Kî-tiong isó͘ iàu-kín un-khûn teh tha̍k ê chheh, chiū-sī Sèng-keng.
|
Tī 11歲ê時Su-lé-sa kap老母就出去工場做女工。11歲ê查某囡仔tùi透早6點勞動到暗暝6點，che實在是夠額thang可憐，總是Su-lé-sa竟然有吞忍一切，甚至以外也koh專心認真讀冊。其中伊所要緊溫勤teh讀ê冊，就是聖經。 |
|
2. Pîn-bîn ê thiⁿ-sài
|
2、貧民ê天使 |
|
Ūi-tio̍h ka-têng Su-lé-sa ū keng-kè 17 nî kú ê lú-kang seng-oa̍h. Tī chit tiong-kan i ū tùi lāu-bú ê kî-tó tit-tio̍h kian-kò͘ kèng-khiân ê sìn-gióng seng-oa̍h. Tī kang-tiûⁿ hō͘ tâng-kang chheng-chòe “sèng-chiá”. Tī pîn-bîn-khut ê kàu-hōe ū pang-chān kàu-hōe só͘ chú-chhui ê àm-o̍h, á-sī Chú-ji̍t-o̍h ê kang,kap chéng-chéng ê chū-hōe.
|
為著家庭Su-lé-sa有經過17年久ê女工生活。Tī這中間伊有tùi老母ê祈禱得著堅固敬虔ê信仰生活。Tī工場hō͘同工稱做「聖者」。Tī貧民窟ê教會有幫贊教會所主推ê暗學，抑是主日學ê工，kap種種ê聚會。 |
|
Ū chi̍t ê hân-léng ê àm-mî, tī pîn-bîn-khut ê hāng-lō͘-n̍i̍h, ū chi̍t-thoân put-liông ê chheng-siàu-liân ûi tī Su-lé-sa ê sin-piⁿ, hit ê thoân-tiúⁿ ēng soh-á kat chi̍t-tè siah-iân lūi tī Su-lé-sa ê ām-kún, kóng “m̄-thang khì! Thêng-chí lí ê kong-chok!” Nā-sī Su-lé-sa bô chhut chi̍t-siaⁿ, an-chēng khiā-teh. Soh-á nathóa, ām-kún ná chhui ná ân, chóng-sī Su-lé-sa it-hoat tîm-chēng, hut-jiân sì-bīn chēng-chēng thêng-chí goân-lâi ê jiáu-loān, āu-lâi ū thiaⁿ-kìⁿ siaⁿ kóng:“Bô-lō͘-ēng ê lâng!” Chiū lī-khui i khì.
|
有一個寒冷ê暗暝，tī貧民窟ê巷路n̍i̍h,有一團不良ê青少年圍tī Su-lé-sa ê身邊，hit個團長用索--仔結一塊錫鉛類tī Su-lé-sa ê頷頸，講：「M̄-thang去！停止你ê工作！」若是Su-lé-sa無出一聲，安靜企--teh。索--仔那拖，頷頸那催那ân,總是Su-lé-sa一發沈靜，忽然四面靜靜停止原來ê擾亂，後來有聽見聲講：「無路用ê人！」就離開伊去。 |
|
Tí-te̍k ka-têng ê o͘-àm, siāng-sî iā beh hòng-siā kng-bêng tī o͘-àm ê hù-kīn lîn-iū, Su-lé-sa ū hiàn-sin ló͘-le̍k, lim khó͘-poe, keng-giām tio̍h chéng-chéng ê thòng-khó͘, nā-sī án-ni i iû-goân kè-sio̍k chòe kang tī pîn-bîn-khut, ti̍t-kàu i 17 nî ê lú-kang seng-oa̍h.
|
Tí-te̍k家庭ê烏暗，siāng時也beh放射光明tī烏暗ê附近鄰右，Su-lé-sa有獻身努力，lim苦杯，經驗著種種ê痛苦，若是án-ni伊猶原繼續做工tī貧民窟，直到伊17年ê女工生活。 |
|
Su-lé-sa ū hui-siông hi-kî kám-hòa-la̍t. Ū chōe-chōe ok-chit ê chheng-liân tùi tī i ê kám-hòa kéng-jiân ū kiâⁿ tī sì-chiàⁿ ê tō-lō͘. Hit ê chhui ām-kún put-liông ê thoân-tiúⁿ, āu-lâi iā chiâⁿ-chòe iu-siù ê sìn-tô͘. Su-lé-sa tī pîn-bîn-khut jia̍t-sim ín-chhōa hia ê peh-sìⁿ kui-ǹg Chú. I sī in ê thiⁿ-sài, choan-choan teh thoân Chú Iâ-so͘ ê hok-im, pò chai hó siau-sit ê sù-chiá.
|
Su-lé-sa有非常稀奇感化力。有濟濟惡質ê青年tùi tī伊ê感化竟然有行tī四正ê道路。Hit個chhui頷頸不良ê團長，後來也成做優秀ê信徒。Su-lé-sa tī貧民窟熱心引chhōa hia ê百姓歸向主。伊是in ê天使，專專teh傳主耶穌ê福音，報知好消息ê使者。 |
|
3. Ǹg o͘-àm ê Tāi-lio̍k chhut-hoat
|
3、向烏暗ê大陸出發 |
|
1814 nî Lí-lún-sū-tun tī Hui-chiu ê Ò-tē siū Siōng-tè kéng-tiàu êng kui thian-kok, siau-sit chi̍t-ê thoân kàu Lí-lún-sū-tun ê kò͘-hiong ê sî, choân Au-chiu kéng-jiân ū hoàn-khí tāi-ke ê hùn-heng. Beh chiap-sòa úi-tāi ê sûn-kàu-chiá ê hui̍h sī chī-chūi? Chit eh5?-kiò it-ti̍t tī Su-lé-sa ê sim-lāi chhut-siaⁿ. “Kia̍h hok-im ê hé-pé tī o͘-àm ê bân-tē,” chit ê ho͘-tiàu bô chi̍h8-chām ti̍t-ti̍t ek-móa tī Su-lé-sa ê sim.
|
1814年Livengstone tī非洲ê惡地受上帝揀召榮歸天國，消息一個傳到Livengstone ê故鄉ê時，全歐洲竟然有喚起大家ê奮興。Beh接續偉大ê巡教者ê血是是誰？這個呼叫一直tī Su-lé-sa ê心內出聲。「Kia̍h福音ê火把tī烏暗ê蠻地，」這個呼召無chi̍h8-chām 直直溢滿tī Su-lé-sa ê心。 |
|
1876 nî 8 ge̍h 5 ji̍t, 28 hè ê lú-chú Su-lé-sa chē chûn lī-khui Au-chiu ǹg o͘-àm ê Hui-chiu chiân-chìn. Tng sî tú-tú ū soan-kàu-su An-tek-sun hu-hū tī Hui-chiu Kha-lia̍p-má ê só͘-chāi. Lāu hu-hū ū ngiâ-chi̍h Su-lé-sa tòa tī hia, Su-lé-sa bô si̍p-koàn tī Hui-chiu sek ê seng-oa̍h, chóng-sī tùi tī An-tek-sun hu-hū chhin-chhiat ê chiàu-kò͘, ū chō-chiū i chiâⁿ chòe chi̍t ê Siōng-tè só͘ ha̍h-ēng ê lú-pī.
|
1876年8月5日，28歲ê女子Su-lé-sa坐船離開歐洲向烏暗ê非洲前進。當時tú-tú有宣教師An-tek-sun夫婦tī非洲Kha-lia̍p-má ê所在。老夫婦有迎接Su-lé-sa tòa tī hia，Su-lé-sa無習慣tī非洲式ê生活，總是tùi tī An-tek-sun夫婦親切ê照顧，有造就伊成做一個上帝所合用ê女婢。 |
|
4. Hui-chiu ê chû-bó
|
4、非洲ê慈母 |
|
1880 nî 10 ge̍h, Su-lé-sa lī-khui An-tek-sun hu-hū, sim chûn ko-kùi ê ì-chì, phāu móa-pak hoaⁿ-hí ê ǹg-bāng, toaⁿ-sin ji̍p chhim-ò͘ ê bân-tē Kha-lia̍p-má Bi̍t-sun. Chit ê só͘-chāi ū 5 ê tē-hng thang chòe thoân-tō ê oa̍h-tōng tiong-sim, Su-lé-sa tī chia ê só͘-chāi múi-ji̍t tī ha̍k-hāu kà ha̍k-seng, kî-thaⁿ koh chòe ka-têng hóng-būn ê kang.
|
1880年10月，Su-lé-sa離開An-tek-sun夫婦，心存高貴ê意志，抱滿腹歡喜ê向望，單身入深奧ê蠻地Kha-lia̍p-má Bi̍t-sun。這個所在有5個地方thang做傳道ê活動中心，Su-lé-sa tī chia ê所在每日tī學校教學生，其他koh做家庭訪問ê工。 |
|
Tī chit ê pêng-hô ê seng-oa̍h tiong, bô kú, i ū chhin-ba̍k khòaⁿ-tio̍h chi̍t ê chin-chiàⁿ kiaⁿ-hiâⁿ ê sè-kài. Hù-kūn ū chia̍h-jîn-chéng ê hiuⁿ-siā, sī choân-bûn thâi-sí tùi-te̍k, hiàn tek-sèng ê chè koh chia̍h hit ê bah. Iû-tiúⁿ nā sí-khì, hit ê bó͘ kap sòe-î kap it-chhè ê lô͘-châi lóng tio̍h chām-thâu kap iû-tiúⁿ saⁿ-kap bâi-chòng (ū ê iû-tiúⁿ ū 700 miâ ê sòe-î). Hū-jîn-lâng nā siⁿ siang-siⁿ, chiū kóng sī Mô͘-kúi-kiáⁿ, só͘-í tio̍h kóaⁿ-kín chiong gín-ná thâi-sí, lok tī am-kng tòa khì hiat tī chhiū-nâ lāi, liân hit ê siⁿ siang-siⁿ kiáⁿ ê lāu-bú iā tio̍h siū kóaⁿ-chhut kàu tī chhiū-nâ-lāi gō-sí. Chia ê sū hō͘ Su-lé-sa ê sim bē thang bô ūi-tio̍h chia ê o͘-àm lâi hùn-tò͘. I ēng béng lia̍t ê le̍k-liōng thê-chhiòng hòe-chí sat-sí siang-siⁿ ūn-tōng.
|
Tī這個平和ê生活中，無久，伊有親目看著一個真正驚惶ê世界。附近有食人種ê鄉社，是專門thâi死對敵，獻得勝ê祭koh食hit個肉。酋長若死去，hit個某kap細姨kap一切ê奴才攏著斬頭kap酋長相kap埋葬（有ê酋長有700名ê細姨）。婦人人若生雙生，就講是魔鬼子，所以著趕緊將囡仔thâi死，lok tī am缸帶去hiat tī樹林內，連hit個生雙生子ê老母也著受趕出到tī樹林內餓死。Chia ê事hō͘ Su-lé-sa ê心bē thang無為著chia ê烏暗來奮鬥。伊用猛烈ê力量提倡廢止殺死雙生運動。 |
|
Su-lé-sa ū khí-chō tek-thô͘ chhù, chiong hiah ê bê-sìn ê hi-seng chiá ti̍t-ti̍t siu-iông, chòe ka-kī ê kiáⁿ lâi ióng-io̍k. I kā hiah ê gín-ná chòe saⁿ, pó͘ saⁿ, i-tī phòa-pīⁿ, kà in tha̍k-chheh, chiong Ki-tok ê hok-im kóng hō͘ in thiaⁿ, pôe-iúⁿ lêng-sèng. I sui-jiân bô kiat-hun, chóng-sī chiâⁿ-chòe hiah ê gín-ná ê lāu-bú, hiah ê gín-ná lóng kiò i chòe “Ma Á-kha-ma-ba,” ì-sù chiū-sī “chhin-ài ê ma-ma,” á-sī chheng chòe úi-tāi ê ma-ma.
|
Su-lé-sa有起造竹塗厝，將hiah ê迷信ê犧牲者直直收容，做家己ê子來養育。伊kā hiah ê囡仔做衫、補衫，醫治破病，教in讀冊，將基督ê福音講hō͘ in聽，培養靈性。伊雖然無結婚，總是成做hiah ê囡仔ê老母，hiah ê囡仔攏叫伊做「Ma Á-kha-ma-ba，」意思就是「親愛ê媽媽，」抑是稱做偉大ê媽媽。 |
|
5. Ka-têng ê put-hēng
|
5、家庭ê不幸 |
|
1883 nî 4 ge̍h, Su-lé-sa in-ūi sin-thé ke̍k-tō͘ ê soe-lám, só͘-í chhōa chi̍t ê gín-ná tńg-khì Eng-kok. Tī kò͘-hiong 3 nî kú ê hiu-ióng, bô phah-sǹg, tī chit tiong-kan ka-têng tà-móa o͘-hûn. 2 ê sió-bē kap lāu-bú lóng phòa-pīⁿ tîm-tāng, āu-lâi sui-jiân lāu-bú kap chi̍t ê sió-bē ū hôe-ho̍k kiān-khong, chóng-sī iáu-kú chi̍t ê sió-bē siū Siōng-tè ê kéng-tiàu ū lī-khui sè-kan.
|
1883年4月，Su-lé-sa因為身體極度ê衰lám,所以chhōa一個囡仔轉去英國。Tī故鄉3年久ê休養，無打算，tī這中間家庭罩滿烏雲。2個小妹kap老母攏破病沈重，後來雖然老母kap一個小妹有回復健康，總是iáu-kú一個小妹受上帝ê揀召有離開世間。 |
|
1886 nî Su-lé-sa koh khí sin lâi kàu Hui-chiu. Chit-pái Su-lé-sa sī ji̍p tī koh khah chhim ê Ò-tē, chóng-sī keng-kè 3 kó͘-ge̍h, Su-lé-sa ê lāu-bú kap sió bē ū pàng Su-lé-sa toaⁿ-sin tī sè-kan, lī-khui chit ê tōe-chiūⁿ. “Lâu góa chi̍t ê, lâu góa chi̍t ê. Ò͘! Ko͘-to̍k ê góa.” Tī lâu ba̍k-sái ê tiong-kan i koh su-siūⁿ “Tùi tī góa, Thian kok sī pí Eng-kok khah kūn. Kut-chhin í-keng bô khì, chóng-sī tùi tī Chú, góa ê hiaⁿ-tī chí-bē sī lōa-á-n̍i̍h chōe! -----”
|
1886年Su-lé-sa koh起身來到非洲。這擺Su-lé-sa是入tī koh較深ê惡地，總是經過3個月，Su-lé-sa ê老母kap小妹有放Su-lé-sa單身tī世間，離開這個地上。「留我一個，留我一個。ò͘!孤獨ê我。」Tī流目屎ê中間伊koh私想：「Tùi tī我，天國是比英國較近。骨親已經無--去，總是tùi tī主，我ê兄弟姊妹是偌--仔-n̍i̍h濟！-----」 |
|
6. Hok-im ê sù-chiá
|
6、福音ê使者 |
|
Su-lé-sa thiàⁿ o͘-lâng ê jia̍t-chêng, koh khah ke-thiⁿ, tī liû-hêng-sèng phòa-pīⁿ ê sî, i ēng sì ê kak-ngō͘ khòaⁿ-kò͘ hiah ê pīⁿ-lâng. 1888 nî i koh î-soak2au ke̍k chhim ê Ò-tē, tī hia kè-sio̍k thiàⁿ o͘-lâng ti̍t kàu 15 nî, kú-tn̂g ê sî-kan, Ki-tok ê tek-sèng ū tī Su-lé-sa ê sin-chiūⁿ, thâi sí siang-siⁿ kiáⁿ ê lâng tōa tōa kiám-chió, chham-ka chū-hōe ê peh-sìⁿ ji̍t-ji̍t ná ke-thiⁿ. I hi-kî ê kám-hòa-la̍t, chǹg ji̍p tī o͘-lâng ê tiong-kan.
|
Su-lé-sa疼烏人ê熱情，koh較加添，tī流行性破病ê時，伊用四個覺悟看顧hiah ê病人。1888年伊koh移徙到極深ê惡地，tī hia繼續疼烏人直到15年，久長ê時間，基督ê德性有tī Su-lé-sa ê身上，thâi死雙生子ê人大大減少，參加聚會ê百姓日日那加添。伊稀奇ê感化力，鑽入tī烏人ê中間。 |
|
1914 nî Au-chiu tāi-chìn po̍k-hoat, Su-lé-sa phòa-pēⁿ ke̍k kî tîm-tāng, tī 1915 nî 1 goe̍h 13 ji̍t chái-khí 3 tiám, 5 ê cha-bó͘ gín-á ûi tī i ê sin-piⁿ, tī chit ê chêng-kéng i lêng-hûn kèng-jiân lī-khui i ê bah-thé, hit ê sî tú-tú 66 hòe, tī A-hui-lī-ka khó͘-chiàn 39 nî kú, tùi lú-kang lâi keng-kòe nî-khin ê sî-tāi, āu-lâi tùi chhim koh chhim ê ok-tē teh chêng-chìn ê Su-lé-sa, i sī chi̍t ê loán-jio̍k ê lú-sèng, chóng-sī i kiám sī jio̍k-chiá!
|
1914年歐洲大戰爆發，Su-lé-sa破病極其沈重，tī 1915年1月13日早起3點，5個查某囡仔圍tī伊ê身邊，tī這個情境伊靈魂竟然離開伊ê肉體，hit個時tú-tú 66歲，tī亞非利加苦戰39年久，tùi女工來經過年輕ê時代，後來tùi深koh深ê惡地teh前進ê Su-lé-sa，伊是一個軟弱ê女性，總是伊kiám是弱者！ |
|
Ek7-chiá Koeh Bûn-kheng
|
譯者 郭文卿 |
|
(Oa̍h-miā ê Bí-niû tē 52 kî, 1959 nî 9 ge̍h)
|
(活命ê米糧第52期，1959年9月） |
