Piān Sîn-chú Lūn_01
|
辯神主論_01 |
| Un Sam-goân |
溫三源 |
|
Ū chi̍t ji̍t ji̍t-thâu tit-beh lo̍h soaⁿ, Lio̍k Tō-hêng sian-siⁿ tiàm tī o̍h-pâng thang-á piⁿ teh khòaⁿ-chheh , ū chi̍t ê lâng miâ Khiat-khiat-chú sī phok-ha̍k lâng , phah-mn̂g ji̍p lâi . Kiâⁿ-lé bêng-pe̍k, Lio̍k Tō-hêng sian-siⁿ mn̄g kóng, Góa bô lō͘-ēng , sian-siⁿ lâi kàu góa ê só͘- chāi , m̄-chai ū sím-mi̍h beh kà-sī góa ? Khiat-khiat-chú kóng, Góa kap lí pîⁿ-pîⁿ chhut-sì tī Tiong-kok, chòe tha̍k-chheh lâng , kìⁿ nā góa só͘ ū tha̍k--ê lí lóng tha̍k kè liáu-liáu ; chóng-sī góa put-kò sī ēng chiah-ê chheh chòe thàn-chia̍h ê pún-chîⁿ, tō-lí bô káng-kiù , phín-hēng bô tú-hó ; Sian-siⁿ lí sī teh thoân Iâ-so͘ kàu, bêng-lí ta̍t-tō , án-ni chiū só͘ thoân-- ê eng-kai tio̍h bô pōe-biū Khóng-Bēng ê chheh . Iáu-kú thiaⁿ lí ê kà-sī kéng- jiân tōa ûi-ke̍h sèng-hiân ê ì-sù, án-ni góa ko͘-put-chiong tio̍h ti̍t-ti̍t kap lí lâi piān-lūn ; hit-ê tāi-chì sī sím-mi̍h , chiū- sī hòe bo̍k-chú bô ho̍k-sāi .
|
有一日日頭得beh落山，陸道恆先生tiàm學房窗仔邊teh看冊，有一個人名Khiat-khiat子是博學人，扑門入來。行禮明白，陸道恆先生問講：「我bô 路用，先生來到我ê所在，m̄ 知有甚mi̍h beh教示--我？」Khiat-khiat子講：「我kap你平平出世tī 中國，做讀冊人，見若我所有讀--ê你攏讀過了了；總--是我不過是用chiah-ê 冊做趁食ê本錢，道理無講究，品行無tú好；先生你是teh傳耶穌教，明理達道，án-ni 就所傳--ê應該著無背謬孔孟ê冊。Iáu-kú聽你ê教示竟然大違ke̍h聖賢ê意思，án-ni我姑不chiong著直直kap你來辯論；hit個代誌是甚mi̍h，就是廢木主無服事。」 |
|
Chhâ-khó Tiong-kok chheh , chai tùi thiⁿ siⁿ lâng í-lâi , chiū lia̍h chè-sū chòe iàu-kín m̄-káⁿ hut-lio̍k . Chhoan-hiok ê sè-tāi chiū chè Mûi-sîn ; Tô-tông ê sè- tāi chiū ū chè Gē-chó͘ . Sùn lia̍h chè chòe iàu-kín , chiah chiông-koân chhōa Giâu ê kong-chú . Ū lia̍h choa̍t-sû chòe iàu-kín , lâi kéng-kài āu-lâi ê lâng. Kat- pek bô chè , Thong khì cheng i ; Tiū bô chè , Bú-ông khì phah--i . Án-ni jī-tè sam-ông bô bông chó͘-kong, bô khòaⁿ- khin sian-jîn, keng-chheh kì-chài bêng- bêng , lóng ū thang chhâ-khó , góa pâi hō͘ lí thiaⁿ .
|
查考中國冊，知對天生人以來，就掠祭祀做要緊 m̄ 敢忽略。顓頊 ê世代就祭霉神；陶唐 ê世代就有祭羿祖。舜掠祭做要緊，才從權娶堯ê公主。有掠絕嗣做要緊，來警戒後來ê人。葛伯無祭，湯去征伊；紂無祭，武王去扑--伊，Án-ni二帝三王無忘祖公，無看輕先人，經冊記載明明，攏有thang查考，我排hō͘ 你聽。 |
|
Thian-chú ho̍k-sāi thiⁿ-tōe , chè chhit- tāi ; Chu-hô͘ ho̍k-sāi san-chhoan , chè gō͘-tāi ; Tāi-hu ho̍k-sāi ngó͘-sū , chè sam- tāi ; Tek-sū Koan-su nn̄g-tāi ; peh-sìⁿ- lâng chi̍t-tāi ; peh-sìⁿ-lâng bô biō , put- kò sī chè tī chhím-sek . Beh chè tio̍h pī-pān mi̍h, sù-sî lóng ū chè, m̄-sī kī-sîn nā-tiāⁿ; beh chè tio̍h tāi-seng chai-kài , m̄ sī kan-ta pài-kūi ê lé-lō͘ nā-tiāⁿ . Kó͘-chá ê sè-tāi tiàm tōe-hia̍t , khiā chhiū-téng , chhēng cheng-siⁿ ê phê , lim hui̍h, bē ū i-koan , bē ū chú-chia̍h , ta̍k- hāng mi̍h bē ū chiâu-pī, siōng-chhiáⁿ tio̍h sòe-jī chip-siú chè ê hoat-tō͘ lé-sò͘ , hô-hòng lé-sò͘ í-keng chiâu-pī , pêng-an khiā-khí lah , ōe jím-tit khòaⁿ in chó͘- kong chòe têng-kian jio̍k-gô ê kúi , khoán-thāi pún-sin chòe chhâi-lông , eng , thoah mah ?
|
天子服事天地，祭7代；諸侯服事山川，祭五代；大夫服事五士，祭三代；適士官師兩代；百姓人一代；百姓人無廟，不過是祭tī 寢室。Beh祭--著備辦物，四時攏有祭，m̄ 是忌辰nā-tiāⁿ；beh祭著代先齋戒，m̄ 是kan-ta拜跪ê禮路nā-tiāⁿ。古早ê世代tiàm地穴，企樹頂，穿精牲ê皮，lim血，bē有衣冠，bē有煮食，逐項物bē有齊備，尚且著細膩執守祭ê法度禮數，何況禮數已經齊備，平安企起--lah，會忍得看in祖公做重艱弱熬ê鬼，款待本身做豺狼、鷹、獺--mah？ |
|
Lūn kàu chit-ê chè , chiū-sī chá sèng- ông kà lâng iú-hàu ê tō-lí , ia̍h sī hō͘ lâng tùi chè thang hián-chhut i ê kèng ; lūn- kàu chè sian-chó͘ , chiū-sī siàu-liām bo̍k- pún súi-goân ê sim ; lūn-kàu chè gōa-sîn , chiū-sī chun-kèng i ê tek-hēng , pò-tap i ê kong-lô , chit-hō hó ê ì-sù ; thái-thó kóng chòe Tiong-kok lâng ia̍h bô chè- sū ê lé-sò͘ ah ? Góa chai lín ê ì-sù sī kóng, He ! Siōng-tè sī tōa pún-goân, Iâ- so͘ ū tōa kong-lô ; Siōng-tè in-ūi lâng chō bān-mi̍h , Iâ-so͘ thòe lâng siū hêng- hoa̍t , siáⁿ-sū m̄ pò-tap i, ho̍k-sāi i , hoán- tńg khì kèng-pài chiah-ê bo̍k-chú ngó͘- siōng ah ? Góa kóng, M̄-sī án-ni ; Siōng- tè ê pún-goân sī ná chhin-chhiūⁿ Seng- siù hái chòe chúi ê pún-goân , Khun- lûn soaⁿ chòe soaⁿ ê pún-goân ; pún- goân khiok-sī , m̄-kú chīn-hn̄g . Iâ-so͘ ê kong-lô sī ná Lú-o ê pó͘-thiⁿ, Chiok-liông ê pó͘-ji̍t , tāi-chì bông-biáu, bô-thang khe-khó, chī-chūi-á khòaⁿ-kìⁿ ? Siōng-tè Iâ-so͘ bô ho̍k-sāi sī khah bô iàu-kín, pē-bú bô ho̍k-sāi chiū-sī tōa m̄-tio̍h . Taⁿ sím-mi̍h lâng bô pē-bú ? Sím-mi̍h lâng bô chòe lâng ê kiáⁿ ? Ū pē-bú lâi bông pē-bú , sī ū kiáⁿ ná bô kiáⁿ lâng só͘ teh ài ū kiáⁿ , kiám-m̄-sī ǹg-bāng i oa̍h thang chhī--i , sí thang hàu i ? Nā kóng, oa̍h ho̍k-sāi--i , sí bô hàu--i , chiū lâng lóng beh ka-kī thàn-chia̍h , ia̍h chek tām-po̍h chòe lāu-pún , chia̍h kàu sí , mi̍h-sái tio̍h kè-kiáⁿ chhōa sim-pū , keng-êng chhân- hn̂g chhù-the̍h , ūi-tio̍h in kiáⁿ-sun lâi kè-kàu ?
|
論到這個祭，就是早聖王教人有孝ê道理，亦是hō͘人對祭thang顯出伊ê 敬；論到祭先祖，就是數念木本水源ê心；論到祭外神，就是尊敬伊ê 德行，報答伊ê 功勞，這號ê意思；thái-thó講做中國人亦無祭祀ê禮數--ah？我知lín ê意思是講，He !上帝是大本源，耶穌有大功勞；上帝因為人造萬物，耶穌替人受刑罰，啥事m̄ 報答伊，服事伊，反轉去敬拜chiah-ê 木主偶像--ah ? 我講：「M̄ 是án-ni ; 上帝ê本源是那親像星宿海做水ê本源，崑崙山做山ê本源；本源卻是，m̄-kú 盡遠。耶穌ê功勞是那女媧ê補天，祝融ê補日，代誌濛藐，無thang稽考，是誰仔看見？上帝耶穌無服事是較無要緊，父母無服事就是大m̄ 著。今甚mi̍h人無父母？甚mi̍h人無做人ê子？有父母來忘父母，是有子那無子人所teh愛有子，敢m̄ 是向望伊活thang飼--伊，死thang孝--伊？若講，活服事--伊，死無孝--伊，就人攏beh家己趁食，亦積淡薄做老本，食到死，mi̍h使著嫁子娶新婦，經營田園厝宅，為著in子孫來計較？」 |
|
Koh khòaⁿ Su-keng Bú-sêng ê chheh kóng , “ Tiōng-bîn ngó͘-kàu î si̍t song chè ” . ( Ì-sù sī kóng , Beh hō͘ peh-sìⁿ ōe thàn ngó͘-tián ê kà-sī , iàu-kín tio̍h hō͘ i ū thang chia̍h , liāu-lí kè-óng ê lâng , kap chè-sū , ) Só͘-í Bú-ông í-keng pêng-tiāⁿ Un-tiâu ê jiáu-loān bōe kò͘-tit pa̍t-mi̍h ê sū , chiū-sī heng bia̍t-kok , kè choa̍t-sè ; sī in-ūi ta̍k-lâng ū chó͘-kong , chó͘-kong ê chè-sū m̄-thang choa̍t-tn̄g . Án-ni hit- ê bia̍t-liáu , choa̍t-liáu--ê , siōng-chhiáⁿ beh hō͘ i heng , hō͘ i chiap , kán ū kóng bē bia̍t ka-kī beh hō͘ i bia̍t , bē choa̍t ka- kī beh hō͘ i choa̍t , che sī góa só͘ bōe hiáu-tit--ê . Góa sim-koaⁿ khang ná chhin-chhiūⁿ soaⁿ-kok , goān Sian-siⁿ kà- sī góa .
|
Koh看書經武成ê冊講：「重民五教惟食喪祭」(意思是講，Beh hō͘ 百姓會趁五典ê教示，要緊著hō͘ 伊有thang食，料理過往ê人，kap祭祀。)所以武王已經平定殷朝ê擾亂bōe顧tit別物ê事，就是興滅國，繼絕世；是因為逐人有祖公，祖公ê祭祀m̄ thang絕斷。Án-ni hit個滅了，絕了--ê,尚且beh hō͘ 伊興，hō͘ 伊接，敢有講bē滅家己beh hō͘ 伊滅，bē絕家己beh hō͘ 伊絕，che是我所bōe曉得--ê。我心肝空那親像山谷，願先生教示我。 |
|
Lio̍k Tō-hêng sian-siⁿ kóng , Góa sī ham-bān , bô lō͘-ēng , chóng-sī lí í-keng mn̄g góa , góa tio̍h chiàu góa só͘ chai chīn-sim kā lí kóng ; goān lí bô kò͘-chip , pîn-sim séng-chhat kui tī chèng-tō .
|
陸道恆先生講，我是ham-bān,無路用，總--是你已經問我，我著照我所知盡心kā你講；願你無固執，憑心省察歸tī 正道。 |
|
Taⁿ góa beh gī-lūn 6 hāng .
|
今我beh議論6項。 |
|
1 .Ìn lí só͘ kóng ê chhò-gō͘ .
|
1.應你所講ê錯誤。 |
|
2 .Gī-lūn bo̍k-chú ê lâi-le̍k .
|
2.議論木主ê來歷。 |
|
3 . Gī-lūn chhāi bo̍k-chú ê m̄-tio̍h .
|
3.議論chhāi木主ê m̄ 著。 |
|
4 . Gī-lūn chhāi bo̍k-chú ê put-thong .
|
4.議論chhāi木主ê不通。 |
|
5 . Gī-lūn bô chhāi sîn-chú , bô chè sîn- chú sī lóng bô thang hiâm .
|
5.議論無chhāi神主，無祭神主是攏無thang嫌。 |
|
6 . Gī-lūn hàu ê chiàⁿ-ì . ( Ì-sù sī lūn cháiⁿ-iūⁿ chiah-sī iú-hàu . )
|
6.議論孝ê正意。( 意思是論怎樣才是有孝。) |
|
I . Ìn lí só͘ kóng ê chhò-gō͘ .
|
I.應你所講ê錯誤。 |
|
1 . Lí kóng Sùn kiaⁿ-liáu ōe bô lâng thang chè-sū chiah chiông-koân chhōa Giâu ê kong-chú . To m̄-chai kóng sī in-ūi kiaⁿ- liáu bô lâng thang sòa-chiap i-ê chiok- thó͘ , Sùn-tián pó͘-bông hit-phō-chheh kiám sian-siⁿ iáu-bē tha̍k-kè , mi̍h-sái ke kóng chōe-chōe ōe .
|
1.你講舜驚了會無人thang祭祀才從權娶堯ê公主。都m̄ 知講是因為驚了無人thang續接伊ê 爵土，舜典補忘hit部冊敢先生iáu-bē讀過，mi̍h使加講濟濟話。 |
|
2 . Lí kóng Thong in-ūi Kat-pek bô chè , chiah khì hoa̍t--i , Bú-ông in-ūi Tiū bô chè , chiū khì phah--i . Ia̍h-sī sū-sī jî- hui . Bēng-chú kóng , “ Ū gín-á kōaⁿ sóe-á kap bah beh khì chhân--n̍i̍h hō͘ lâng chia̍h , Kat-pek thâi--i , chiong mi̍h chhiúⁿ-khì , ” ē-bīn chiū kóng , “ Thong in-ūi i thâi chit-ê gín-á , chiah khì cheng--i . ” Án-ni chiū khí-peng ê iân- kò͘ sī in-ūi Kat-pek thâi bô chōe ê gín- á , m̄-sī in-ūi i bô chè . Koh Bú-ông ōe khì hoa̍t Tiū , ia̍h m̄-sī in-ūi i bô chè ; sui-bóng Su-keng Thài-sē hit phiⁿ ū kóng , “ Tiū pàng-sak i-ê sian-chó͘ , chong- biāu bô chè-sū , kap kóng chè bô lī-ek , kau-siā bô siu-chéng , chong-biāu bô chè ” , --- chiah ê ōe , chóng-sī Bú-ông teh hiâm Tiū ê m̄-tio̍h , m̄ nā chi̍t-hāng ; kóng-khí bô chè ê tāi-chì , put-kò nn̄g saⁿ kù chhap tī hí lāi-bīn, khó-kiàn m̄- sī lia̍h chit-hāng chòe iàu-kín chiah khì hoa̍t--i . Koh Kat-pek thâi-su Thong , Tiū thâi-su Bú-ông ia̍h m̄-sī tùi bô chè ; siat-sú in nn̄g-lâng ōe siu-sin, chê-ka , ēng gâu-lâng , thiàⁿ peh-sìⁿ , chiū Thong Bú tek-khak bô in-ūi i bô chè khì phah i , siat-sú khì phah i ia̍h bōe ōe iâⁿ. Bēng-chú kóng, “ Kia̍t Tiū sit-lo̍h thiⁿ-ē , sī in-ūi sit-lo̍h peh-sìⁿ . ” Koh kóng, “ Sam- tāi tit-tio̍h thiⁿ-ē sī in-ūi jîn-tek , sit- lo̍h thiⁿ-ē sī in-ūi bô jîn-tek; ” lóng bô kóng sī in-ūi bô chè . Chhiáⁿ khòaⁿ kin-á-ji̍t ê Thian-tiok , An-lâm, Siām-lô , Bián-tiān lóng ū chè chó͘-kong ê tāi- chì , nā chè chó͘-kong chin-chiàⁿ sī ha̍p Thian-ì , chiū tio̍h thài-pêng an-lo̍k , kok pù , bîn kiông . Su-keng kóng, “ Sūn tō-lí chiū hó ” . Cháiⁿ-iūⁿ-á hoán-tńg hō͘ kúi- pah nî lâi Au-chiu bô chè ê Eng-kok Hoat-kok koán ah ?
|
2.你講湯因為葛伯無祭，才去伐--伊，武王因為紂無祭，就去扑--伊。亦是似是而非。孟子講：「有囡仔kōaⁿ黍仔kap肉beh去田--n̍i̍h hō͘人食，葛伯 thâi--伊，將物搶--去，」下面就講：「湯因為伊thâi 這個囝仔，才去征--伊。」Án-ni就起兵ê緣故是因為葛伯thâi無罪ê囝仔，m̄ 是因為伊無祭。Koh武王會去伐紂，亦m̄ 是因為伊無祭；雖罔書經泰誓hit篇有講：「紂放sak 伊ê 先祖，宗廟無祭祀，kap講祭無利益，郊社無修整，宗廟無祭，」----chiah ê話，總--是武王teh嫌紂ê m̄ 著，m̄ 若一項；講起無祭ê代誌，不過2、3句插tī hí內面，可見m̄ 是掠這項做要緊才去伐--伊。Koh 葛伯thâi輸湯，紂thâi輸武王亦m̄ 是對無祭；設使in兩人會修身、齊家、用gâu人、疼百姓，就湯武的確無因為伊無祭去扑--伊，設使去扑伊亦bōe會贏。孟子講：「桀紂失落天下，是因為失落百姓。」Koh講：「三代得著天下是因為仁德，失落天下是因為無仁德；」攏無講是因為無祭。請看今仔日ê天竺、安南、暹邏、緬甸攏有祭祖公ê代誌，若祭祖公真正是合天意，就著太平安樂、國富、民強。書經講：「順道理就好。」怎樣仔反轉hō͘ 幾百年來歐州無祭ê英國法國管--ah？ |
|
3 . Lí kóng Siōng-tè ê pún-goân sī ná chúi ê Seng-siù hái , soaⁿ ê Khun-lûn, pún-goân sui-bóng sī , m̄-kú chīn-chāi hn̄g , só͘-í bô ho̍k-sāi sī bô iàu-kín . Hāi ah ! Lí chīn pōe-pún, í-keng chai i sī pún-goân chiah m̄ ho̍k-sāi , che sī sím- mi̍h tō-lí ? Siat-sú lí ū kiáⁿ chhut-gōa khì Kim-soaⁿ lī-khui lí kúi-nā bān lí , lí kiám bô sî-sî ǹg-bāng i kià gûn tò-lâi chòe ke-lāi ê só͘-hùi ? Siat-sú i phah-sǹg kóng , Pē-bú khiok sī siⁿ--góa, io--góa , chhī--góa , hō͘ góa tōa , chóng-sī saⁿ lī- khui to káng-bān lí oh-tit tio̍h , tùi án- ni kiò pa̍t-lâng chòe pē , kiò pa̍t-lâng chòe bú , kiò pa̍t-lâng chòe hiaⁿ-tī, sian- siⁿ lí ū hoaⁿ-hí mah ? Lūn ho̍k-sāi Siōng- tè kiám sī gún ê kàu só͘ siat--ê ? Bēng-chú kóng , “ Sui-bóng ū pháiⁿ-lâng chai- kài bo̍k-io̍k ia̍h thang ho̍k-sāi Siōng-tè . ” Lia̍t-chú ê chheh kóng , “ Ū chi̍t-ê Sòng- kok ê lâng ài kiâⁿ jîn-gī ê tāi-chì , saⁿ- tāi lâng bô ià-siān, ke-lāi bô iân-kò͘ , o͘-gû siⁿ pe̍h-gû , lâi mn̄g Khóng-chú , Khóng- chú kóng , Che sī hó tiāu-thâu thang hiàn hō͘ Siōng-tè. ” Án-ni chiū chai chá ia̍h ū lâng ho̍k-sāi Siōng-tè , m̄-sī jîn-kun ū nā-tiāⁿ , peh-sìⁿ ia̍h ū ; sī kàu Bêng-tiâu Hông-bú chiah kìm peh-sìⁿ m̄-thang kî- tó ho̍k-sāi Siōng-tè , chí-ū jîn-kun thang nā-tiāⁿ , chóng-sī che sī i-ê tōa chhò . Siōng-tè sī ná lāu-pē, tōe-bīn-chiūⁿ chèng-lâng sī ná-chún kiáⁿ , jîn-kun sī ná-chún tōa-kiáⁿ, kiám tōa-kiáⁿ thang óa-kūn i-ê pē , kî-û ê kiáⁿ thang sǹg i-ê pē chòe pa̍t-lâng ? Só͘-í lūn-kàu Siōng-tè sī chèng-lâng só͘ eng-kai ho̍k-sāi--ê ; siat-sú Siōng-tè chin-chiàⁿ lī lán hn̄g , iû-goân tio̍h ho̍k-sāi i , hô-hòng kap lán kūn-kūn , in-ūi lán khò i lâi oa̍h , lâi tī- teh , lâi tín-tāng , thái-thó thang lia̍h pē- bú khah iàu-kín Siōng-tè ?
|
3.你講上帝ê本源是那水ê星宿海，山ê崑崙，本源雖罔是，m̄-kú盡在遠，所以無服事是無要緊。害--ah！你盡背本，已經知伊是本源才m̄ 服事，che是甚mi̍h道理？設使你有子出外去金山離開你幾若萬里，你敢無時時向望伊寄銀倒來做家內ê所費？設使伊扑算講，父母卻是生--我。育--我，飼--我，hō͘ 我大，總是相離開都講萬里oh得著，對án-ni叫別人做父，叫別人做母，叫別人做兄弟，先生你有歡喜--mah ? 論服事上帝敢是阮ê教所設--ê?孟子講：「雖罔有歹人齋戒沐浴亦thang服事上帝。」列子ê冊講：「有一個宋國ê人愛行仁義ê代誌，三代人無厭倦，家內無緣故烏牛生白牛，來問孔子，孔子講，che是好兆頭thang獻hō͘上帝。」Án-ni就知早亦有人服事上帝。m̄ 是人君有nā-tiāⁿ百姓亦有，是到明朝洪武才禁百姓m̄ thang祈禱服事上帝，只有人君thang nā-tiāⁿ，總--是che是伊ê大錯。上帝是若老父，地面上眾人是若準子，人君是若準大子，敢大子thang倚近伊ê 父，其餘ê子thang算伊ê 父做別人？所以論到上帝是眾人所應該服事--ê;設使上帝真正離咱遠，猶原著服事伊，何況kap咱近近，因為靠伊來活，來tī--teh，來振動，thái-thó thang掠父母較要緊上帝？ |
|
4 . Lí kóng Iâ-so͘ ê kong-lô sī chhin- chhiūⁿ Lú-o kap Chiok-liông , bông-biáu bô lâng khòaⁿ-kìⁿ . Hài ah ! Sian-siⁿ chīn chhìn-chhái kóng . Lūn Lú-o Chiok- liông lóng sī hong-tông bōe sìn--tit ; Iâ- so͘ ê tāi-chì , chiâu-pī kì tī sèng-chheh , bêng-bêng thang chhâ-khó , sī sian-siⁿ bē bat tha̍k--tio̍h , thái-thó bô thang chhâ-khó ? Nā kóng gún ê sèng-keng bōe sìn--tit , chiū thiⁿ-ē lóng bô thang sìn ê chheh .
|
4. 你講耶穌ê功勞是親像女媧kap祝融，濛渺無人看見。Hài--ah ! 先生盡chhìn-chhái講。論女媧祝融攏是荒唐bōe信--得；耶穌ê代誌，齊備記tī 聖冊，明明thang查考，是先生bē bat讀--著，thái-thó 無thang查考？若講阮ê聖經bōe信--得，就天下攏無thang信ê冊。 |
|
5 . Lí kóng lâng ài ū kiáⁿ sī ǹg-bāng oa̍h thang chhī--i , sí thang chè--i ; nā bô chiū lâng lóng m̄ kè-kiáⁿ chhōa sim-pū , ūi kiáⁿ-sun lâi keng-êng kè-kàu . Chhì- mn̄g Bēng-chú só͘ kóng bô tâi pē-bú ê sè-tāi , pē-bú sí ū chè--bô ? Bô-tâi tek- khak ia̍h bô chè , kì-jiân bô chè , chiū hit-sî ū kè-kiáⁿ chhōa sim-pū ūi kiáⁿ- sun lâi kè-kàu--bô ? á-sī ka-kī thàn- chia̍h chek lāu-pún kàu sí ah ? Kiám m̄-chai kè-chhōa sī thian-sèng , keng- êng sī jîn-chêng , chhap-cháu sī in-ūi ū lâng thang hàu ? Sai-kok bô hàu , iáu-kú ū kè-chhōa , goán sèng-kàu bô hàu , iáu- kú ūi kiáⁿ-sun lâi kè-kàu ; che thang chòe pîn-kù .
|
5.你講人愛有子是向望活thang飼--伊，死thang祭--伊；若無就人攏有m̄ 嫁子娶新婦，為子孫來經營計較。試問孟子所講無埋父母ê世代，父母死有祭--無？無埋的確亦無祭，既然無祭，就hit時嫁子娶新婦為子孫來計較--無？抑是家己趁食積老本到死--ah？敢m̄ 知嫁娶是天性，經營是人情，chhap-cháu 是因為有人thang孝？西國無孝，iáu-kú有嫁娶，阮聖教無孝，iáu-kú為子孫來計較；che thang做憑據。 |
|
6 . Lí kóng Bú-ông heng bia̍t-kok kè choa̍t-sè sī in-ūi m̄-ài hō͘ in ê chè-sū choa̍t-tn̄g . Taⁿ hit hō ū kiáⁿ-sun bô koaⁿ-chiok , bô thó͘-tōe--ê kiò chòe bia̍t-kok , chiū ēng thó͘-tōe hong hō͘--i ; chhin- chhiūⁿ ū hong Giâu ê hō͘-è tī Chiok , Sùn ê hō͘-è tī Tîn , Hā ê hō͘-è tī Kí , Un ê hō͘-è tī Sòng ; ū thó͘-tōe , ū koaⁿ- chiok, bô kiáⁿ-sun--ê hō chòe choa̍t-sè , chiū ēng in ê chong-cho̍k chhin-lâng lâi sòa-chiap ; sòa-chiap sī bián-tit i-ê koaⁿ-chiok thó͘-tōe hō͘ pa̍t-lâng tit--khì ; chhin-chhiūⁿ hō͘ Chiu-chiong chiap Thài-pek, in sió-tī chiap Tiōng-iong, tú-tú kap kin-á-ji̍t sè-si̍p koaⁿ-oân ê lu̍t-hoat saⁿ-tâng , tio̍h ū koaⁿ-chiok , thó͘-tōe--ê chiah ū chhòng lâng lâi sòa-chiap, nā bô chiū chhut-chāi i choa̍t , ia̍h-bô sòa-chiap; che sī Mô͘-Ki-lêng ū án-ni kóng. Án-ni chiū Bú-ông kè-choa̍t-sè, bêng- bêng m̄-sī in-ūi beh hō͘ in thang chè chó͘-kong, tùi nn̄g hāng thang chai. (1) Bú-ông só͘ sòa-chiap--ê lóng-sī ū koaⁿ-chiok ê chu-hô͘, m̄-sī peh-sìⁿ lâng. (2) Bú-ông chhòng lâng lâi sòa-chiap nā-sī in-ūi chè chó͘-kong, chiū mi̍h-sái ēng thó͘-tōe hong hō͘ in ? Kì-jiân chhòng lâng lâi sòa-chiap, koh ēng thó͘-tōe hong hō͘ i , chiū bêng-bêng m̄-sī in-ūi chè chó͘- kong . Taⁿ chhiáⁿ lâi choan lūn bo̍k-chú .
|
6.你講武王興滅國繼絕世是因為m̄ 愛hō͘ in ê祭祀絕斷。今hit號有子孫無官爵，無土地--ê叫做滅國，就用土地封hō͘--伊；親像有封堯ê後裔tī 祝、舜ê後裔tī 陳、夏ê後裔tī 莒、殷ê後裔tī 宋；有土地、有官爵，無子孫--ê號做絕世，就用in ê宗族親人來續接；續接是免得伊ê 官爵土地hō͘別人得--去；親像hō͘ 周章接太伯，in小弟接重邕，抵抵kap今仔日世襲官員ê律法相同，著有官爵，土地--ê才有創人來續接，若無就出在伊絕，亦無續接；che是毛基能有án-ni講。 Án-ni就武王繼絕世，明明m̄ 是因為beh hō͘ in thang祭祖宗，對兩項thang知。武王所續接--ê攏是有官爵ê諸侯，m̄ 是百姓人。武王創人來續接若是因為祭祖公，就mi̍h使用土地封hō͘ in ? 既然創人來續接，koh用土地封hō͘ 伊，就明明m̄ 是因為祭祖公。今且來專論木主。 |
|
I I . Lūn bo̍k-chú ê lâi-le̍k .
|
II. 論木主ê來歷 |
|
Bo̍k-chú tùi sím-mi̍h sî sím-mi̍h lâng siat-khí , sī oh-tit chai ; ū lâng kóng sī tùi hō͘-Hàn Teng-lân siat-khí . Teng- lân khí-thâu chīn put-hàu, i teh choh- chhân , in lāu-bú ta̍k-ji̍t kōaⁿ-pn̄g khì hō͘ i chia̍h , ta̍k-pái to hō͘ Teng-lân phah , chá hiâm chá, òaⁿ hiâm òaⁿ; ū chi̍t-ji̍t Teng-lân tī chhân--n̍i̍h khòaⁿ-kìⁿ iûⁿ-á- kiáⁿ chia̍h lin, chêng kha kūi-teh , Teng- lân ka-kī siūⁿ kóng , Cheng-siⁿ siōng- chhiáⁿ ōe hiáu-tit hêng-hàu , hô-hòng góa sī lâng, kiám thang án-ni phah lāu- bú mah ? Tùi án-ni tiāⁿ-tio̍h beh chòe iú- hàu ê kiáⁿ . Hit ji̍t-tàu i-ê lāu-bú koh kōaⁿ- pn̄g lâi , Teng-lân kín-kín cháu beh khì chi̍h ; in lāu-bú lia̍h chòe iū beh koh lâi phah , chiū kín-kín thiàu-lo̍h chúi . Teng-lân kóaⁿ-kín thiàu-lo̍h khì kiù , chhē lóng bô, to̍k-to̍k chhē-tio̍h chi̍t-phìⁿ pang, chiū chiong hit-phìⁿ pang the̍h- tò-khì khek chòe siōng , āu-lâi lâng chiah ū chhòng chit-ê bo̍k-chú . Ū lâng kóng m̄-sī tùi Teng-lân, sī khah-chá chiū ū; chiū-sī tùi Bú-ông , in-ūi sú-kì kóng, “ Bú-ông káu--nî khì tang--sì koan-peng tī Bēng-tin , chòe Bûn-ông ê bo̍k-chú , chài tī chhia-lāi , chheng ka-kī chòe Thài-chú Hoat ; ì-sù sī kóng , hōng Bûn- ông lâi hoa̍t Tiū , hián-bêng ka-kī m̄-káⁿ chú-choân . ” Chóng-sī sú-kì sui-bóng án-ni kóng, góa ia̍h m̄-káⁿ toàn sī tùi Bú-ông siat-khí ; kiám-chhái Bú-ông ê tāi-seng í-keng ū , chiū Bûn-ông biō-lāi ia̍h í-keng ū Bûn-ông ê bo̍k-chú, put-kò sī kàu Bú-ông beh khì hoa̍t Tiū hit-sî chiah koh lēng-gōa chhòng chi̍t-sin ; m̄-sī kàu beh hoa̍t Tiū hit-sî chiah chhòng . Chhin-chhiūⁿ Chhun-chhiu ê sî Hoân- kong ta̍uh-ta̍uh ài khí-peng , ia̍h chhòng nn̄g sin bo̍k-chú , nā beh chhut-tīn chiū chah chi̍t-sin khì , nā tò-lâi chiū iû-goân chhāi tī chó͘-biō--n̍i̍h ; kiám-chhái Bú- ông ia̍h sī hit-hō khoán . Chiàu góa phah-sǹg chn̄g Giâu Sùn hit-sî í-keng ū , in-ūi Su-keng kóng , Giâu ū Bûn-chó͘- biō , Gē-chó͘ biō , ia̍h Sùn ū khì chè ; taⁿ ū biō tek-khak ū bo̍k-chú , nā bô , siū-chè ê mi̍h chiū beh chè sī-chūi ? Kiám- chhái ū lâng kóng bô tek-khak , in-ūi chá ê lâng teh chè ū ēng gín-á chhēng sian-jîn ê i-ho̍k chòe chú-chè ê lâng ,lâng chè i , ì-sù sī chè chó͘-kong ; kàu āu- lâi ê lâng hiâm chit-hō hoat-tō͘ m̄-hó , in-ūi chiàu chit-hō hoat-tō͘ chiū pē tio̍h pài kiáⁿ , án-ni ài beh iú-hàu tāi-seng bia̍t jîn-lûn , só͘-í ū ōaⁿ bo̍k-chú ,hòe hit- ê si ê tāi-chì , án-ni bo̍k-chú sī khah āu- tāi ê lâng chiah siat ; góa kóng m̄-sī án- ni , Tiong-kok chheh bêng-bêng kóng “ Chú só͘-í i sîn , si só͘-í siōng-sîn . ” ( Ì-sù sī kóng , bo̍k-chú sī beh hō͘ sîn thang i- óa , si sī beh hián-bêng sîn ê khoán . ) Án-ni si kap bo̍k-chú sī tâng-sî ū--ê , chóng-sī tú-tú tùi tī-sî ū , góa m̄-káⁿ toàn , iáu-kú káⁿ kóng chn̄g Giâu-Sùn ê sî í- keng ū .
|
木主對甚mi̍h時甚mi̍h人設起，是oh tit知；有人講是對後漢丁蘭設起。丁蘭起頭盡不孝，伊teh作田，in老母逐日kōaⁿ 飯去hō͘伊食，逐擺都hō͘ 丁蘭扑，早嫌早，晏嫌晏；有一日丁蘭tī 田--n̍i̍h看見羊仔子食奶，前腳跪--teh，丁蘭家己想講，精牲尚且會曉得行孝，何況我是人，敢thang án-ni扑老母--mah ? 對án-ni定著beh做有孝ê子。Hit日晝伊ê 老母koh kōaⁿ飯來，丁蘭緊緊走beh去接；in老母掠做又beh koh來扑，就緊緊跳落水。丁蘭趕緊跳落去救，chhē攏無，獨獨chhē著一片枋，就將hit片枋提倒去刻做像，後--來人才有創這個木主。有人講m̄ 是對丁蘭，是較早就有；就是對武王，因為史記講，「武王九--年去東--誓官兵tī 盟津，做文王ê木主，載tī 車內，稱家己做太子發；意思是講，奉文王來伐紂，顯明家己m̄ 敢主全。」總--是史記雖罔án-ni講，我亦m̄ 敢斷是對武王設起；Kiám-chhái武王ê代先已經有，就文王廟內亦已經有文王ê木主，不過是到武王beh去伐紂hit時才koh另外創一身；m̄是到beh伐紂hit時才創。 親像春秋ê 時桓公ta̍uh-ta̍uh愛起兵，亦創兩身木主，若beh出陣就chah 一身去，若倒--來就猶原chhāi tī 祖廟--n̍i̍h;Kiám-chhái 武王抑是hit號款。照我扑算chn̄g堯舜hit 時已經有，因為書經講，堯有文祖廟，藝祖廟，亦舜有去祭；今有廟的確有木主，若無，受祭ê物就beh祭是誰？Kiám-chhái有人講bô 的確，因為早ê人teh祭有用囡仔穿先人ê衣服做主祭ê人，人祭--伊，意思祭祖公；到後--來ê人嫌這號法度m̄ 好，因為照這號法度就父著拜子，án-ni愛beh有孝代先滅人倫，所以換木主，廢hit個尸ê代誌，án-ni木主是較後代ê人才設；我講m̄ 是án-ni，中國冊明明講：「主所以依神，尸所以頌神」( 意思是講，木主是beh hō͘ 神thang依倚，尸是beh顯明神ê款。) Án-ni尸kap木主是同時有--ê,總--是抵抵tī 時有，我m̄ 敢斷，iáu-kú敢講chn̄g堯舜ê 時已經有。 |
|
III . Gī-lūn chhāi bo̍k-chú ê m̄-tio̍h
|
III.議論chhāi木主ê m̄ 著 |
|
Lūn hit-ê m̄-tio̍h ū kúi-nā hāng. 1 . Peh-sìⁿ lâng bōe chhāi--tit . Beh chhāi sîn-chú tek-khak tio̍h ū thó͘-tōe ê jîn-kun chiah ōe chòe-tit, chhin-chhiūⁿ Thian-chú , Chu-hô͘ , kap ū chhái-tē ê kheng, chí kúi téng-hō ê lâng chiah ōe chhāi--tit . Kiám-chhái ū lâng mn̄g kóng . Án-ni chiū Tāi-hu , Sū , í-ki̍p peh-sìⁿ lâng beh chè beh cháiⁿ-iūⁿ ? Ìn kóng , Put-kò sī pho͘ kí-toh , chhio̍h , lâi hō͘ sîn óa nā- tiāⁿ . Sian-jîn Khóng--sī , Tīⁿ--sī , Chhui- sī , chù Lé-kì chè-hoat hit-phiⁿ lóng-sī án-ni kóng; chóng-sī ū chōe-chōe lâng saⁿ-pok, in-ūi Lé-kì lāi bô bêng-bêng án-ni kóng; sui-jiân án-ni iáu-kú Kóng-iông bêng-bêng kóng , “ Kheng, Tāi-hu, m̄-sī hit-hō ū thó͘-tōe ê Jîn-kun bōe tit- thang khap-hióng chiau-bo̍k . ” ( Ì-sù sī ha̍p chè chó͘-kong ) . Án-ni chiū bêng-bêng sī bô sîn-chú , in-ūi nā-bô , chiū bô hun-piat chun-kùi pi-chiān ê téng-tē . Án-ni chiū kin-á-ji̍t lâng-lâng chhāi sîn- chú , sī peh-sìⁿ lâng chhiàm ēng Thian-chú , Chu-hô͘ ê lé-sò͘ ; che sī tōa m̄-tio̍h . Siat-sú lâng ài iú-hàu pē-bú , hō͘ i chhēng n̂g lêng-pô͘ chheng i chòe hông- tè , án-ni kiám-ōe thang kóng , Góa sī iú- hàu mah ? Chá Khóng-chú bô chòe-koaⁿ bô ka-sîn , tú-tio̍h pīⁿ ê sî Chú-Lō͘ ēng lâng khí chòe i-ê ka-sîn , Khóng-chú siōng-chhiáⁿ tāng-tāng chek-pī i, hô-hòng peh-sìⁿ chhiàm Thian-chú ê lé , hit ê m̄-tio̍h kàu cháiⁿ-iūⁿ ah ? Kiám- chhái ū lâng pok kóng, Lé-kì só͘-kóng chè ê hoat-tō͘ í-ki̍p sîn-chú chiah ê tāi- chì , to bô kóng sī choan chí Thian-chú , Chu-hô͘ , thái-thó ōe chai m̄-sī chí peh- sìⁿ lâng ah ? Ìn kóng, Lé-kì kóng kàu chè , chiū sòa kóng biō , án-ni thang chai m̄- sī chí peh-sìⁿ lâng , in-ūi peh-sìⁿ lâng bô biō , put-kò chè tī chhím-sek nā-tiāⁿ .
|
論hit個m̄ 著有幾若項。百姓人bōe chhāi--得。Beh chhāi神主的確著有土地ê人君才會做--得，親像天子、諸侯，kap有采地ê卿，這幾頂號ê人才會chhāi--得。Kiám-chhái有人問講。Án-ni就大夫、士，以及百姓人beh祭beh怎樣？應講，不過是鋪杞桌、石，來hō͘ 神倚nā-tiāⁿ。先人孔--氏、鄭--氏、崔--氏，註禮記祭法hit篇攏是án-ni講；總--是有濟濟人相駁，因為禮記內無明明án-ni講；雖然án-ni iáu-kú管揚明明講：「卿、大夫，m̄ 是hit號有土地ê人君bōe得thang闔饗昭穆。」( 意思是合祭祖公 )。Án-ni就明明是無神主，因為若無，就無分別尊貴卑賤ê等第。Án-ni就今仔日人人chāi神主，是百姓人僭用天諸侯ê禮數；che是大m̄ 著。設使人愛有孝父母，hō͘ 伊穿黃龍袍稱伊做皇帝，án-ni 敢會thang講，我是有孝--mah？早孔子無做官無家臣，抵著病ê 時子路用人起做伊ê 家臣，孔子尚且重重責備伊，何況百姓僭天子ê禮，hit個m̄ 著到怎樣--ah？Kiám-chhái有人駁講，禮記所講祭ê法度以及神主chiah ê代誌，都無講是專指天子，諸侯，thái-thó會知m̄ 是指百姓人--ah？應講，禮記講到祭，就續講廟，án-ni thang知m̄是指百姓人，因為百姓人無廟，不過祭tī 寢室nā-tiāⁿ。 |
|
2 . Chiàu lé-hoat , Thian-chú chhit-keng biō , ho̍k-sāi chhit-tāi ; Chu-hô͘ gō͘-keng biō , ho̍k-sāi gō͘-tāi ; Tāi-hu saⁿ-keng biō , ho̍k-sāi saⁿ-tāi ; Tek-sū nn̄g-keng biō , ho̍k-sāi nn̄g-tāi ; Koan-su chi̍t-keng biō , ho̍k-sāi chi̍t-tāi, ia̍h sòa-chún peh-sìⁿ lâng chè chi̍t-tāi, chóng-sī bōe tit thang ū biō . Thian-chú , Chu-hô͘ , Tāi-hu , in ê chó͘-kong nā kè chhit-tāi , gō͘-tāi , saⁿ-tāi , chiū bô chhāi tī biō--n̍i̍h , put-kò sī chhāi ------------------------------------
|
2. 照禮法，天子7間廟，服事7代；諸侯5間廟，服事5代；大夫3間廟，服事3代；適士兩間廟，服事兩代；官師一間廟，服事一代，亦續准百姓人祭一代，總--是bōe得thang有廟。天子、諸侯、大夫，in ê祖公若過7代、5代、3代，就無chhāi tī廟--n̍i̍h,不過是chhiā-------------------------------------- |
|
*Chit-chân ê lāi-bīn só͘ ín-khí chheh-- n̍i̍h kúi-nā kù-ōe , kiaⁿ-liáu bô tha̍k- chheh ê hiaⁿ-tī khòaⁿ-liáu , bē bêng-pe̍k , taⁿ beh khui-thiah tāi-lio̍k hō͘ lín thiaⁿ . In-ūi hit-tia̍p Lia̍t-kok ê sî-chūn , hià-ê kok lóng kui it-thóng : it-thóng ê kok- kun kiò-chò Thian-chú , kî-û hià-ê lâi kui ê kok , in-ê kok-kun hō-chò Chu-hô͘ . Kok-lāi ê koaⁿ-hú hō-chò Tāi-hu . Bōe- soán-chhut--khì chò koaⁿ , siōng-téng ê Tha̍k-chheh-lâng hō-chò Tek-sū , tāi- khài chhin-chhiūⁿ hiān-kim ê Hān-lim- īⁿ . Sù-bîn-ka khì pān gê-mn̂g sū hō- chò Koan-su , tāi-khài chhin-chhiūⁿ hiān- sî ê pâng-kho .
|
*這層ê內面所引起冊--n̍i̍h 幾若句話，驚了無讀冊ê兄弟看了，bē明白，今beh開拆大略hō͘ lín聽。因為hit-tia̍p列國ê時陣，hià-ê國攏歸一統：一統ê國君叫做天子，其餘hià-ê 來歸ê國，in-ê國君號做諸侯。國內ê官府號做大夫。Bōe選出--去做官，上等ê讀冊人號做適士，大概親像現今ê翰林院。庶民家去辦衙門事號做官師，大概親像現時ê房科。 |
|
------------------------------------------------------------------------ tī tôaⁿ--n̍i̍h , siān--n̍i̍h ; ia̍h bô chhin- chhiūⁿ tī biō-lāi ê sî , ū sù-sî lóng chè ; kàu koh-khah kú chiū tâi , lóng bô koh- chài chè . Koh chi̍t-keng biō chí ū chi̍t sian sîn-chú ; chá Cheng-chú mn̄g Khóng-chú kóng , “ Biō--n̍i̍h ū nn̄g-sian bo̍k-chú , che sī tio̍h mah ? ” Khóng-chú kóng , “ Thiⁿ bô nn̄g ê ji̍t , kok bô nn̄g ê ông , biō ū nn̄g ê chú , cháiⁿ-iūⁿ sī lé góa to bōe hiáu--tit . ” Taⁿ kin-á-ji̍t peh-sìⁿ lâng chhāi sîn-chú m̄-nā sī chè chi̍t-tāi , saⁿ-tāi , gō͘-tāi , chhit-tāi nā-tiāⁿ , sī ū-ê chhāi kàu gō͘-la̍k cha̍p tāi ê sîn-chú , ia̍h sòa chè--i ; án-ni sī peh-sìⁿ chhiàm Thian- chú Chu-hô͘ ê lé , ia̍h sī beh pí i koh- khah tōa ; m̄ nā án-ni , ia̍h sī chiong kúi-cha̍p sin ê sîn-chú chāi chòe chi̍t-keng chi̍t-tè-toh , che kiám m̄-sī ûi-ke̍h Khóng- chú ê ōe , pōe kó͘-chá ê lé-sò͘ mah ?
|
------------------------------- tī 壇--n̍i̍h、墠--n̍i̍h;亦無親像tī 廟內ê時，有四時攏祭；到koh較久就埋，攏無koh再祭。Koh一間廟只有一仙神主；早曾子問孔子講：「廟--n̍i̍h有兩仙木主，che是著--mah？」孔子講：「天無兩個日，國無兩個王，廟有兩個主，怎樣是禮我都bōe曉--得。」今今仔日百姓人chhāi神主m̄ 但是祭一代、3代、5代、7代nā-tiāⁿ，是有ê chhāi到5、60代ê神主，亦續祭--伊；án-ni是百姓僭天子諸侯ê禮，亦是beh比伊koh較大；m̄ 但án-ni，亦是將幾十身ê神主chāi做一間一塊桌，che 敢m̄ 是違ke̍h孔子ê話，背古早ê禮數--mah？ |
|
3 . Lūn chè ê só͘-chāi bô chiàu kó͘-chá ê hoat-tō͘. In-ūi chá ê hoat-tō͘ , peh-sìⁿ lâng bōe tit-thang ū chó͘-biō , put-kò sī chè tī chhím-sek; kin-á-ji̍t ê lâng lóng bô chiàu chit-ê hoat , só͘-ū ê sîn-chú- pang , lóng sī hē tī thiaⁿ toh téng liáu- liáu ; che kiám m̄-sī m̄-tio̍h ? Ū lâng koh-khah tōa m̄-tio̍h, chiū-sī khí sû-tn̂g , mn̂g-bâi-téng siá “ Bó͘-sìⁿ ka-biāu ” . Taⁿ peh-sìⁿ-lâng to m̄-thang ū biō , cháiⁿ-iūⁿ siá biō ? Siat-sú siá sû-tn̂g ia̍h sī m̄-tio̍h , in-ūi peh-sìⁿ lâng put-kò sī chè tī chhím- sek nā-tiāⁿ . Ū lâng koh-khah tōa m̄- tio̍h , chiū-sī sòa chè tī bōng--n̍i̍h ; kiám- chhái ū lâng pok-kóng , Chè-bōng sī tùi chá chiū ū, thái-thó m̄-tio̍h ? Cheng- chú kóng , “ Thâi gû lâi chè-bōng m̄-ta̍h- tio̍h thàn pē-bú tī--teh , ēng ti , koe , lâi ho̍k-sāi i . ” Bēng-chú kóng , “ Hit ê Chê- jîn khì tang-mn̂g gōa chhē thióng-bōng-- n̍i̍h teh chè ê lâng. ” Án-ni chè-bōng chū-chá chiū ū, thái-thó m̄-tio̍h ? Góa kóng , M̄-sī án-ni ; Cheng-chú só͘-kóng ê chè-bōng , sī tú-á khì tâi hit-sî lâi chè , m̄-sī tâi liáu-āu siông-siông khì chè ; koh Cheng-chú kóng chit-kù sī in-ūi khòaⁿ lâng tùi-tiōng sí-āu ê chè , khah iàu-kín siⁿ-chêng ê ho̍k-sāi , só͘-í kóng chit-kù ; án-ni Cheng-chú sui-bóng bô kà-lâng m̄-sái chè-bōng , iáu-kú bêng- bêng sī kóng chè bōng sī bô lō͘-ēng . Lūn-kàu Bēng-chú só͘ kóng--ê , tio̍h chai he m̄-sī si̍t-si̍t ū hit-ê lâng hit-ê s , put-kò sī ká-siat hit-ê tāi-chì lâi phí-po̍k kiû hù-kùi lī-ta̍t ê lâng nā-tiāⁿ ; chhin-chhiūⁿ i bat chi̍t-pái ká-siat chi̍t-ê Sòng- kok ê lâng pui̍h8 tiū-á ê tāi-chì lâi gī-lūn khì ê tō-lí ; só͘-í m̄-thang phah-sǹg chá ê lâng si̍t-chāi ū chè-bōng . Hàn-tiâu Chhòa Iong ū kóng , “ Góa thiaⁿ-kìⁿ chá bô chè-bōng ê tāi-chì . ” Gūi Bûn-tè kóng , “ Kut-thâu m̄-chai thiàⁿ , m̄-chai chiūⁿ , thióng-bōng m̄-sī sîn tiàm ê ūi , chiàu-lé bô chè-bōng . ” Thiaⁿ-hu-chú kóng , “ Hó ê lé bô tiàm khòng-iá lâi kiâⁿ , só͘-í siⁿ bô tiàm khòng-iá , sí bô tiàm khòng-iá chè . ” Hàn-tiâu Tīⁿ Hiân chù lé-kì ia̍h kóng , chá bô chè bōng ; siat-sú i kóng m̄-tio̍h , cháiⁿ-iūⁿ tng-sî lóng bô lâng pok i ah ? Chá bô chè- bōng tē it bêng ê pîn-kù chiū-sī khòaⁿ Khóng-chú, lé-kì tân-kiong hit-phiⁿ ū kóng , Khóng-chú sòe-hàn pē sí , kàu āu- lâi in lāu-bú ia̍h sí , Khóng-chú ì-sù beh kā in ha̍p-chòng , m̄ chai in lāu-pē ê bōng tī tah-lo̍h , chiū mn̄g Liâu-bān-hú ê lāu-bú chiah chai-ūi , jiân-āu ha̍p- chòng tī Hong . Siat-sú Khóng-chú ū chiūⁿ-soaⁿ chè-bōng , thái-thó ōe m̄-chai- ūi in lāu-pē ê bōng ?
|
3.論祭ê所在無照古早ê法度。因為早ê法度，百姓人bōe得thang有祖廟，不過是祭tī 寢室；今仔日ê人攏無照這個法，所有ê神主枋，攏是hē tī 廳桌頂了了；che 敢m̄ 是 m̄ 著？有人koh較大 m̄ 著，就是起祠堂，門楣頂寫「某姓家廟」。今百姓人都 m̄ thang有廟，怎樣寫廟？設使寫祠堂亦是 m̄ 著，因為百姓人不過是祭 tī 寢室nā-tiāⁿ。有人koh較大 m̄著，就是續祭tī 墓--n̍i̍h;kiám-chhái有人駁講，祭墓是對早就有，thái-thó m̄ 著？曾子講：「Thâi牛來祭墓 m̄值著趁父母tī--teh，用豬、雞，來服事伊。」孟子講：「Hit 個齊人去東門外chhē塚墓--n̍i̍h teh祭ê人。」Án-ni祭墓自早就有，thái-thó m̄ 著？我講，M̄是án-ni ; 曾子所講ê祭墓，是抵仔去埋hit時來祭，m̄ 是埋了後常常去祭；koh曾子講這句是因為看人tùi重死後ê祭，較要緊生前ê服事，所以講這句；án-ni曾子雖罔無教人 m̄ 使祭墓，iáu-kú明明是講祭墓是無路用。論到孟子所講--ê,著知he m̄ 是假設有hit個人hit個事，不過是實實hit個代誌來鄙駁求富貴利值ê人nā-tiāⁿ；親像伊bat一擺假設一個宋國ê人拔稻仔ê代誌來議論氣ê道理；所以m̄ thang扑算早ê人實在有祭墓。漢朝蔡邕有講：「我聽見早無祭墓ê代誌。」魏文帝講：「骨頭 m̄ 知疼，m̄ 知癢，塚墓 m̄ 是神tiàm ê位，照禮無祭墓。」程夫子講：「好ê禮無tiàm曠野來行，所以生無tiàm曠野合，死無tiàm曠野祭。」漢朝鄭玄注禮記亦講：「早無祭墓；設使伊講 m̄ 著，怎樣當時攏無人駁--伊--ah？」早無祭墓第一明ê憑據就是看孔子，禮記檀宮hit篇有講，孔子細漢父死，到後--來in老母亦死，孔子意思beh kā in合葬，m̄ 知in老父ê墓tī 佗落，就問郰曼父ê老母才知位，然後合葬tī 防。設使孔子有上山祭墓，thái-thó會 m̄ 知位in老父ê墓？ |
|
4 .Góa tha̍k lé-kì chè-gī , chè-hoat , chè- thóng chiah ê phiⁿ , ū kóng kā ta-po͘- lâng li̍p sîn-chú lâi chè , bē-bat thiaⁿ-kìⁿ kóng ū kā hū-jîn-lâng li̍p sîn-chú lâi chè ; só͘-í Thian-chú , Chu-hô͘ , Tāi-hu téng , só͘ chè--ê lóng sī sian-kun , sian- ông , sian-kong , sian-chó͘ ; bē-bat thiaⁿ- kiⁿ ū sian thài-hō͘ , sian hu-jîn , sian chó͘- má , sian bú-chhin . Āu-tāi ê lâng chū-chok chhong-bêng , phah-sǹg kóng chá sèng-ông sèng-jîn iáu bô chim-chiok , chè lâm bô chè lú , sim beh thái-thó ōe pêng-an ? Tùi án-ni li̍p sian-kong ê bo̍k- chú , ia̍h li̍p sian-má ê bo̍k-chú , phah- sǹg tì-sek beh kè-thâu sèng-jîn , iú-hàu beh kè-thâu sèng-jîn , kong-lô beh kè- thâu sèng-jîn . Si̍t-chāi sī tōa-tōa put-kham ; siat-sú sī chū-chá só͘ siat ia̍h-sī ū chhò , lán Tiong-kok lâm-lú hun-piat chin-giâm . Chiàu lé-kì kóng , Lâm-lú m̄- thang chham-chham teh-chē, m̄-thang tâng chi̍t-ê saⁿ-á-kè , m̄-thang tâng chi̍t tiâu sóe sin-khu ê kun, m̄-thang saⁿ óa, m̄-thang saⁿ-chioh-mn̄g; ko͘ chí-bē ê cha-bó͘-kiáⁿ í-keng kè , tò-lâi chòe-kheh, hiaⁿ- tī m̄-thang kap i tâng toh chia̍h . Só͘ kìm ū ê sui-bóng sī siuⁿ-giâm, chóng-sī ū-ê tek-khak sī tio̍h thàn, tâng-toh chia̍h nā thang , tâng-chhn̂g khùn tek-khak sī bōe chòe tit . Taⁿ ê lâng li̍p bo̍k-chú , ū-ê sī lâm-chú , ū ê sī lú-chú, chhāi-lāi chòe chi̍t-tui ; phì-jū ta-koaⁿ sí , chiū chhāi chi̍t-sin ta-koaⁿ ê sîn-chú tī toh-téng ; āu- lâi sim-pū sí , ia̍h chhāi chi̍t-sin sim-pū ê bo̍k-chú tī toh-téng ; chhin-chhiūⁿ án-ni ha̍p-lé mah ? Nā kóng bo̍k-chú sī sí-sí ê mi̍h bōe chai , chiū mi̍h-sái chhāi , mi̍h- sái chè ? Nā kóng sī ū chai, chiū lâm-lú hūn-chhn̂g, chiū lâm-lú tâng-chhn̂g; chīn-chāi khó-o͘N3, chīn-chāi kiàn-siàu. Chòe kiáⁿ-sun ê lâng khoán-thāi chó͘-kong án-ni, sī lêng-jio̍k chó͘-kong, sòa lêng-jio̍k pún-sin, thái-thó sī iú-hàu ?
|
4.我讀禮記祭義，祭法，祭統chiah-ê篇，有講kā查甫人入神主來祭，bē bat聽見講有kā婦人人立神主來祭；所以天子、諸侯、大夫等，所祭--ê攏是先君、先王、先公、先祖；bē bat聽見有先太后、先夫人、先祖媽、先母親。後代ê人自作聰明，扑算講早聖王聖人iáu無斟酌，祭男無祭女，心beh thái-thó 會平安？對án-ni立先公ê木主，亦立先媽ê木主，扑算智識beh過頭聖人，有孝beh過頭聖人，功勞beh過頭聖人。實在是大大不堪；設使是自早所設亦是有錯，咱中國男女分別真嚴。照禮記講，男女m̄ thang參參the坐，m̄ thang同一個衫仔架，m̄ thang同一條洗身軀ê巾，m̄ thang相倚，m̄ thang相借問；孤姊妹ê查某子已經嫁，倒來做客，兄弟 m̄ thangkap伊同桌食。所禁有ê 雖罔是傷嚴，總--是有ê 的確是著趁，同桌食若thang，同床睏的確是bōe做--得。今ê人立木主，有ê 是男子，有ê 是女子，chhāi內做一堆；譬喻大官死，就chhāi一身大官ê神主tī 桌頂；後來新婦死，亦chhāi一身新婦ê木主tī 桌頂；親像án-ni合禮--mah ? 若講木主是死死ê物bōe知，就乜使 chhāi,mi̍h使祭？若講是有知，就男女混雜，暝日做堆，hit tè 桌那眠床，就男女同床；盡在可惡，盡在見笑。做子孫ê人款待祖公án-ni，是凌辱祖公，續凌辱本身，thái-thó是有孝？ |
|
5 . Chiàu lé-kì chè-hoat hit phiⁿ ū kóng- khí sím-mi̍h hō lâng chiah ē kham-tit siū chè ; i kóng , “ Ū hó hoat-tō͘ si kàu peh-sìⁿ , chiah chè--i ; ūi kok chhut-la̍t kàu sí chiah chè--i ; ēng tio̍h-bôa hō͘ kok an-tiāⁿ , chiah chè--i ; ōe tû tōa chai- ē , chiah chè--i ; ōe tí-tng tōa hoān-lān , chiah chè--i . ” Beh siū chè tek-khak tio̍h ū chí gō͘-hāng ê chi̍t-hāng , nā bô , chiū lóng bōe-tit-thang siū chè , Só͘-í Sùn bô chó͘ Ko͘-bông , bô chong Kó͘-só͘, hoán-tńg chó͘ Chhoan-hiok lâi chong Giâu ; án-ni sī bô chong só͘ chhin , sī chong ū tek-hēng--ê ; keng-chheh lóng chiâu-pī , chhâ-khó ōe chai . Taⁿ ê lâng m̄-bat hoat-tō͘ , put-lūn pē-bú sī hó-lâng á-sī pháiⁿ-lâng , sī kun-chú á-sī siáu-jîn , lóng bô iàu-kín ; put-kò pē-bú nā chi̍t- ē sí chiū li̍p sîn-chú lâi chè--i ; siat-sú pē-bú ōe kham-tit siū , to bô kóng , siat- sú bōe kham-tit siū , ia̍h li̍p sîn-chú lâi chè ; án-ni sī phiàn-lâng phiàn-thiⁿ , hāi pē-bú hoān-tio̍h chhiàm-koân put-gī ê chōe, chòe sian-ông ê chōe-jîn , chhim- chhim thang thó͘-khùi .
|
5.照禮記祭法hit篇有講起甚mi̍h號人才會堪得受祭；伊講：「有好法度施到百姓，才祭--伊；為國出力到死才祭--伊；用著磨hō͘國安定，才祭--伊；會除大災厄，才祭--伊；會抵當大患難，才祭--伊。」Beh受祭的確著有這5項ê一項，若無，就攏bōe得thang受祭，所以舜無祖孤亡，無宗瞽叟，反轉祖顓頊來宗堯；án-ni是無宗所親，是宗有德行--ê;經冊攏齊備，查考會知。今ê人m̄ bat法度，不論父母是好人抑是歹人，是君子抑是小人，攏無要緊；不過父母若一下死就立神主來祭--伊；設使父母會堪得受，都無講，設使bōe堪得受，亦立神主來祭；án-ni是騙人騙天，害父母患著僭權不義ê罪，做先王ê罪人，深深thang吐氣。 |
|
6 . Chiàu chá ê hoat-tō͘ lâng teh-beh chè ê tāi-seng tio̍h chhit-ji̍t kài saⁿ-ji̍t chai ; bē chè ê sî-chūn , chiū í-keng ū chi̍t- tiám iu-būn , siàu-liām, it-tio̍h ê sim ; tì- kàu teh chè ê sî , giám-jiân ū khòaⁿ-kìⁿ pē-bú . Taⁿ ê lâng lóng bô án-ni ; beh- chè ê sî , ia̍h bô pī-pān , teh-chè ia̍h bô kèng-sim, chè-liáu chiū pun mi̍h tò--khì in-tau ; ū-sî khah ū mi̍h, chiū sòa chhiáⁿ pêng-iú lâi chia̍h chiú, ū-sî sòa hoah-kûn , kòng iâng-khîm, kiò gē-tòaⁿ , chiong chó͘-kong ê chîⁿ ka-kī khai , khai hō͘ chó͘-kong pē-bú chē-siàu. Ū-sî pē-bú oa̍h-teh ê sî-chūn khûn-khó͘ lia̍p-chek, kàu sí-āu kiáⁿ-sun án-ni-siⁿ khai, miâ sī hàu chó͘-kong , si̍t sī hàu ka-kī ; chó͘-kong nā tī im-kan ōe chai, tek-khak tǹg-kha tiô-tōe , kā-gê chhiat-chhí , kóng , Góa hiah ê chîⁿ sī khûn-khiām lia̍p-chek kúi-cha̍p nî , lín bô pó-sioh hòng-sim khai , chin-sī put-hàu kiáⁿ . Ū-ê ka-kī bô chîⁿ chiū sì-kòe oaiⁿ-chioh, kàu āu-lâi lâng beh thó , bô thang hêng--lâng, tùi án-ni hō͘ lâng chhoh-mē , lêng-jio̍k pē- bú ; án-ni in-ūi ka-kī ê chia̍h hāi pē-bú kiàn-siàu , kiám sī iú-hàu mah ?
|
6.照早ê法度人teh beh祭ê代先著7日戒三日齋；bē祭ê時陣，就已經有一點憂悶，數念，一著ê心；致到teh祭ê 時，儼然有看見父母。今ê人攏無án-ni ; beh祭ê 時，亦無備辦，teh祭亦無敬心，祭了就分物倒去in兜；有時較有物，就續請朋友來食酒，有時續喝拳，摃洋琴，叫藝旦，將祖公ê錢家己開，開hō͘ 祖公父母坐數。有時父母活--teh ê 時陣勤苦粒積，到死後子孫án-ni生開，名是孝祖公，實是孝家己；祖公若tī 陰間會知，的確頓腳tiô地，咬牙切齒，講：「我hiah ê錢是勤儉粒積幾十年，lín無保惜放心開，真是不孝子。」有ê 家己無錢就四界彎借，到後--來人beh討，無thang還--人，對án-ni hō͘人chhoh罵，凌辱父母；án-ni 因為家己ê食害父母見笑，敢是有孝mah ? |
