68 Hôe-ek-lio̍k_04
|
68回憶錄_04 |
| Liāu Tit |
廖得 |
|
M̄-thang Hòng-sù
|
M̄-thang放肆 |
|
Tī goán ê chhù-piⁿ, ū chi̍t-ê sèⁿ Lí--ê, miâ kiò Khám. Chit ê lâng chin ióng! Chin pún-sū !!!
|
Tī阮ê厝邊，有一個姓李--ê,名叫坎。這個人真勇！真本事！！！ |
|
Pò͘-chhân sai-hū, bô-lūn lōa-chē lâng, teh pò͘-chhân, iā i tī siāng lō͘-bóe, ē jiok kòe lóng-chóng tāi-seng--ê, chò i ti̍t-ti̍t phòa-chōa khì, bô khah-su khan soh-á ê ti̍t. Iā koah tiū-á ê sî, bô-lūn tāi-seng lōa-chē lâng, i tī lō͘-bóe, to ē kā i jiok-kòe, sui-jiân liâm-le̍k-á pháiⁿ-khì, i ēng chhiú iā beh chhoah iâⁿ lâng. I nā taⁿ chhek-tàⁿ, sī beh siang-tàⁿ sio-tha̍h, lâng kiâⁿ chhân-hōaⁿ, i sī kiâⁿ chhân-té, beh taⁿ chiūⁿ chhia-téng ê sî, i taⁿ chhek-tàⁿ, chhiú bián hōaⁿ.
|
播田師父，無論偌濟人，teh播田，也伊tī上路尾，會jiok過攏總代先--ê,做伊直直破chōa去，無較輸牽索--仔ê直。也割稻仔ê時，無論代先偌濟人，伊tī路尾，都會kā伊jiok過，雖然鐮le̍k仔歹--去，伊用手也beh chhoah贏人。伊若擔粟擔，是beh雙擔相疊，人行田岸，伊是行田底，beh擔上車頂ê時，伊擔粟擔，手免hōaⁿ。 |
|
I kap lâng sio-su chia̍h kui poa̍h-tháng chúi, kui pn̄g-lē ê bah, i kā lâng pò͘-chhân koah-tiū, nā beh chhòng-tī āu-tiûⁿ ê cha-bó͘ lâng, i chiū chiong só͘ ū ê pn̄g, kā i chia̍h liáu-liáu!
|
伊kap人相輸食歸poa̍h桶水，歸飯耒ê肉，伊kā人播田割稻，若beh創治後場ê查某人，伊就將所有ê飯，kā伊食了了！ |
|
Chit ê lâng āu-lâi tài kha-hong, chhiú-hong. Só͘ seⁿ ê hāu-seⁿ, cha-bó͘-kiáⁿ lóng bô oa̍h!
|
這個人後來帶腳風、手風。所生ê後生，查某子攏無活！ |
|
(khiàm 1957 nî 7 ge̍h)
|
(欠1957年7月) |
|
Góa Ji̍p Tōa-o̍h
|
我入大學 |
|
Góa 22 hòe ê 4 goe̍h chhe, kap 8 ê pêng-iú, chì-goān ji̍p Tōa-o̍h: pâi-pián sī kòa Hok-im-su-īⁿ, āu-lâi ōaⁿ siá Sîn-ha̍k-hāu.
|
我22歲ê 4月初，kap 8個朋友，志願入大學：牌匾是掛福音書院，後來換寫神學校。 |
|
Káu-ê lâng hō͘ Má i-seng kiám-cha sin-thé: 7 lâng thong-kòe; chí-ū Phoaⁿ A-hóe hiaⁿ, kap góa koh hō͘ Lân i-seng giām tē-jī piàn; liáu-āu Má i-seng koh kā góa kiám-cha tē 3 piàn.
|
9個人hō͘馬醫生檢查身體：7人通過；只有潘阿火兄，kap我koh hō͘蘭醫生驗第二遍；了後馬醫生koh kā我檢查第3遍。 |
|
Káu lâng tiong, Ông Tiông-sèng hiaⁿ 40 gōa hòe, i sī chia̍h-chhài lâng, teh bē pò͘: goân tē 1 siú si “Siōng-tè chhòng-chō thiⁿ kap tē” ê tiāu, bô siáⁿ ē hiáu gîm; pe̍h-ōe-jī Sèng-keng iā chheⁿ-chheⁿ; chóng-sī i koat-ì beh chò thoân-tō; só͘-í góa chiū kà i gîm, tha̍k, khó: chhin-chhiūⁿ góa tī Tiong-o̍h, hō͘ Âng Sù hiaⁿ tâng-kip-seng, kà soàn-su̍t sù-chek ê khoán. I tī hioh-joa̍h kòe, koh ji̍p o̍h ê sî, kan-khó͘ tòng bē-tiâu, chē tī chàu-kha āu-piah mn̂g teh kiû sí! Góa an-ùi--i, pò i ê chhut-lō͘; āu-lâi i tha̍k 2 nî kú, phài khì tòa Hong-oán (Hoan-oah):thoân-tō chē-chē nî, tī kàu-hōe jia̍t-sim kàu sí!
|
9人中，王長勝兄40外歲，伊是食菜人，teh賣布：原第1首詩「上帝創造天kap地」ê調，無啥會曉吟；白話字聖經也青青；總是伊決意beh做傳道；所以我就教伊吟、讀、考：親像我tī中學，hō͘洪賜兄同級生，教算術四則ê款。伊tī歇熱過，koh入學ê時，艱苦擋bē-tiâu,坐tī灶腳後壁門teh求死！我安慰--伊，報伊ê出路；後來伊讀2年久，派去tòa芳苑（Hoan-oah）：傳道濟濟年，tī教會熱心到死！ |
|
Tē jī ê Lí Khun-gio̍k hiaⁿ, i 30 gōa hòe, kúi-nā ê kiáⁿ; tha̍k 2 nî kú, phài khì tòa kàu-hōe. Í-gōa Lîm Kùi-sūn hiaⁿ 24 hòe; Phoaⁿ A-hóe hiaⁿ kap góa pêⁿ-chē hòe; Âng Tek-sin, Gî Tiâu-chheng, Tân Tiâu-bêng, Ô͘ Chài-heng, chit 4 lâng lóng 20 chó-iū hòe: hiān-sî 9 lâng tiong, chhun Lîm Kùi-sūn sian-seⁿ, Tân Tiâu-bêng sian-seⁿ kap góa, 3 lâng tòa tī sè-kan.
|
第二--ê李坤玉兄，伊30外歲，幾若個子；讀2年久，派去tòa教會。以外林貴順兄24歲；潘阿火兄kap我平濟歲；洪德新、宜朝清、陳朝明、胡再興，這4人攏20左右歲：現時9人中，chhun林貴順先生、陳朝明先生kap我，3人tòa tī世間。 |
|
Hit sî ji̍p o̍h ê khó-tê:---
|
Hit時入學ê考題： |
|
1. Ngá-kok chêng-āu 3 tāi ê lâng miâ?
|
1、雅各前後3代ê人名？ |
|
2. Chú ê phì-jū kap sîn-jiah?
|
2、主ê譬喻kap神蹟？ |
|
3. Sù-tô͘ Pó-lô só͘ siá ê phoe miâ; siá ê nî-hō kap só͘-chāi?
|
3、使徒保羅所寫ê批名；寫ê年號kap所在？ |
|
4. Au-chiu ê tōa kok kap kiaⁿ-siâⁿ ê miâ? Góa ê chóng tiám-sò͘ 154.
|
4、歐洲ê大國kap京城ê名？我ê總點數154。 |
|
Hit nî choân o̍h ê ha̍k-seng, liân Iûⁿ Sè-chù bo̍k-su tehpó͘-si̍p--ê, kiōng 22 lâng; lóng ha̍p chò-hóe tha̍k Lô-má Jîn-su, thâu pái chhì-giām, sì-liân saⁿ-liân kap góa it-liân, 3 lâng pêⁿ-chē tiám:132.
|
Hit年全學ê學生，連楊世註牧師teh補習--ê,共22人；攏合做伙讀羅馬人書，頭擺試驗，四年三年kap我一年，3人平濟點：132。 |
|
Góa teh mn̄g hāu-tiúⁿ Pa phok-sū, káng-tō ê hong-hoat. Pa phok-sū kóng, “Káng-tō bē kà--tit!” Āu-lâi ē-po͘ sî tī kiû-tiâⁿ-n̍i̍h, góa mn̄g káng-su Ko Kim-seng bo̍k-su, káng-tō ê hong-hoat. Ko bo̍k-su kóng, “Bat--ê kóng, m̄-bat--ê m̄-thang kóng !!!”
|
我teh問校長巴博士，講道ê方法。巴博士講：「講道bē教--tit！」後來e晡時tī球埕--n̍i̍h,我問講師高金生牧師，講道ê方法。高牧師講：「Bat--ê講，m̄-bat--ê m̄-thang講！！！」 |
|
Pa phok-sū mn̄g góa beh siá sím-mi̍h tê-ba̍k ê lūn-bûn? Góa kóng, “Thian-tông Tē-ge̍k! ” Pa phok-sū kóng, “Thian-tông Tē-ge̍k ê tê-ba̍k, góa m̄ káⁿ kóng! Kóng ná bêng, ná m̄ tio̍h !!!” Āu-lâi góa tha̍k góa siá ê “Thian-tông Tē-ge̍k” ê lūn-bûn liáu, Pa phok-sū kóng, “Thian-tông Tē-ge̍k lí siá án-ne ò͘!”
|
巴博士問我beh寫甚mi̍h題目ê論文？我講：「天堂地獄！」巴博士講：「天堂地獄ê題目，我m̄ káⁿ講！講那明，那m̄著！！！」後來我讀我寫--ê「天堂地獄」ê論文了，巴博士講：「天堂地獄你寫án-ne ò͘!」 |
|
Hit sî goán ū kúi-nā ê ha̍k-seng, khì tùi Pa hāu-tiúⁿ chhéng beh tha̍k Eng-gú. Pa phok-sū ìn-kóng, “Lín iā m̄ sī beh thoân hō͘ Eng-kok lâng thiaⁿ! o̍h Eng-gú beh chhòng-siáⁿ hòe? Eng-bûn ê chheh iā chin kùi! lín kiám ū chîⁿ thang bé?” bô hú-khó.
|
Hit時阮有幾若個學生，去tùi巴校長請beh讀英語。巴博士應講：「Lín也m̄是beh傳hō͘英國人聽！學英語beh創啥貨？英文ê冊也真貴！Lín kiám有錢thang買？」無許可。 |
|
Ē-po͘ sî Ia-ga-óa tiúⁿ-ló lâi kà Ji̍t-gú, chē-chē ha̍k-seng sī siūⁿ kóng, “Lán iā m̄ sī beh khì chia̍h Ji̍t-pún thâu-lō͘! o̍h Ji̍t-pún ōe, beh chhòng siáⁿ hòe? ”Khah siông gō͘ la̍k lâng teh tha̍k.
|
E晡時Ia-ga-óa長老來教日語，濟濟學生是想講：「咱也m̄是beh去食日本頭路！學日本話，beh創啥貨？」較常5、6人teh讀。 |
|
Hit nî tú-hó chèng-hú teh kah Jîn-bîn chián thâu-chang;Goán 22 ê ha̍k-seng chiū lóng chián; Sòng Tiong-kian Se kàu-sū khòaⁿ--tio̍h chin bô hoaⁿ-hí kóng, “Tōa-o̍h Í-ka-pok lah!” Kúi ji̍t āu ê chi̍t chá-khí chū-hōe ê sî, Pa hāu-tiúⁿ teh mn̄g,“Gōa-bīn ū lâng chián thâu-chang bô?”Ha̍k-seng ìn kóng, “Ke-bīn ti̍t-ti̍t chē lah!” Hāu-tiúⁿ kóng, “Án-ne chin hó! lán chò bô͘-iūⁿ !!!” Sòng bo̍k-su kóng, “Pháiⁿ bô͘-iūⁿ !!!” Hāu-tiúⁿkóng, “Hó-pháiⁿ lóng bô͘-iūⁿ !!!”
|
Hit年tú好政府teh教人民剪頭鬃；阮22個學生就攏剪；宋中堅西教士看--著真無歡喜講：「大學Í-ka-pok lah！」幾日後ê一早起聚會ê時，巴校長teh問：「外面有人剪頭鬃--無？」學生應講：「街面直直濟--lah！」校長講：「Án-ne真好！咱做模樣！！！」宋牧師講：「歹模樣！！！」校長講：「好歹攏模樣！！！」 |
|
Ū chi̍t ê ē-po͘, choân-o̍h ê ha̍k-seng, lóng chhēng 6 kho͘a-sah iûⁿ-ho̍k, kui-tīn beh khì Sin-lâu kiû-tiâⁿ, beh kā Banko?7-niû sàng-pia̍t; Sòng bo̍k-su tī Kam Bo̍k-su lâu-chêng sio siám-sin, khì-khì kóng, “Chhēng kàu hiah súi !!!” Ha̍k-seng thiaⁿ-liáu chin kiàn-siàu m̄ kam-goān.
|
有一個e晡，全學ê學生，攏穿6箍a-sah洋服，歸陣beh去新樓球埕，beh kā萬姑娘送別；宋牧師tī甘牧師樓前相閃身，氣氣講：「穿到hiah súi!！！」學生聽了真見笑m̄甘願。 |
|
Siāng hit sî Siōng-hái Kóng-ha̍k-hōe, teh bē te̍k-kè chheh;chi̍t cho͘ tōa-sió óa 60 pún, 6 kho͘-gîn; sī iàu-kín ê chheh. Tōa-o̍h hō͘ goán múi-goe̍h ê kip-hùi sì-kho͘ pòaⁿ, beh bé iū bô chîⁿ, m̄ bé iū phah-sńg! Teh siūⁿ thoân-kàu ê lâng, só͘ tio̍h kau-chiap-ê, sī hōe lāi gōa, lâm-hū ló-iù, hù-kùi pîn-chiān, tì-gû hiân-hó, kiú-liû sam-kàu, sin kū su-siúⁿ, ta̍k-khoán lâng lóng ū; nā m̄ sī ū siong-tong ê ha̍k-būn, sī oh-tit tùi-hù!!! Só͘-í chē-chē ji̍t kek-sim kî-tó, āu-lâi siūⁿ--tio̍h chi̍t hoat: chiū-sī chhéng-kiû hāu-tiúⁿ, chiong goán tī chheh-pâng chi̍t-nî kú ê chóa-pit chîⁿ, 4 kho͘-gîn seng the̍h khì pān chheh, chóa-pit chiah ēng hiān-chîⁿ bé; chheh nā kàu, put-chiok ê 2 kho͘-gîn, chiah the̍h khì la̍p chheng-chhó. Hāu-tiúⁿ ín-chún: āu-lâi chē-chē tông-chhong tòe-iūⁿ khì chù-bûn.
|
Siāng hit時上海講學會，teh賣特價冊；一組大小倚60本，6箍銀；是要緊ê冊。大學hō͘阮每月ê級費4箍半，beh買又無錢，m̄買又扑損！Teh想傳教ê人，所著交接--ê,是會內外、男婦老幼、富貴貧賤、智愚賢好、九流三教、新舊思想，逐款人攏有；若m̄是有相當ê學問，是oh-tit對付！！！所以濟濟日激心祈禱，後來想--著一法：就是請求校長，將阮tī冊房一年久ê紙筆錢，4箍銀先提去辦冊，紙筆chiah用現錢買；冊若到，不足ê 2箍銀，chiah提去納清楚。校長允准：後來濟濟同窗tòe樣去chù-bûn 。 |
|
Góa Tī Tōa-o̍h Ê Kang-chok
|
我tī大學ê工作 |
|
1. Ha̍k-kî tiong: Goán chia ê sin ê ha̍k-seng, ji̍p o̍h ê sî, tû-khì lîm-sî chham-ka tī siâⁿ-lāi-gōa ê pò͘-tō, chò kî-tó-hōe chú-lí, Chú-ji̍t káng-tō í-gōa; ta̍k lé-pài lóng tio̍h kap kū ha̍k-seng siū phài, múi-lâng lûn-liû khì hū-tam chi̍t-keng bô thoân-kàu-ka ê kàu-hōe kang-chok: Chá-khí-sî liāu-lí Chú-ji̍t-o̍h, chhōa lé-pài, káng-tō; ē-tàu-sî kà si-tiāu, chhōa lé-pài, káng-tō; ū sî pài-la̍k mê, seng khì hit ê kàu-hōe hōe-iú ê ka-têng chò-kang; iā ū-sî ē-po͘ lé-pài soah, hōe-iú koh chhiáⁿ khì in ê só͘-chāi kî-tó, á-sī pò͘-tō; pài-it chá-chá tńg-khì ha̍k-hāu, hù 8 tiám ê kang-chok pò-kò. Iā lé-pài-ji̍t khì kàu-hōe chò-kang, óng-hôe lóng pō͘-kiâⁿbô chē chhia; bô-lūn Sin-chhī, Sin-hòa, Koan-biō, Tiong-lō͘, Hái-po͘, kap í-gōa hn̄g kīn ê só͘-chāi lóng án-ni.
|
1、學期中：阮chiah ê新ê學生，入學ê時，除去臨時參加tī城內外ê佈道，做祈禱會主理、主日講道以外；逐禮拜攏著kap舊學生受派，每人輪流去負擔一間無傳教家ê教會工作：早起時料理主日學，chhōa禮拜，講道；中晝時教詩調，chhōa禮拜，講道；有時拜六暝，先去hit個教會會友ê家庭做工；也有時e晡禮拜煞，會友koh請去in ê所在祈禱，或是佈道；拜一早早轉去學校，赴8點ê工作報告。也禮拜日去教會做工，往回攏步行無坐車；無論新市、新化、關廟、中路、海埔，kap以外遠近ê所在攏án-ni。 |
|
2. Hioh-joa̍h tiong:Hioh-joa̍h ê sî, goán chia ê ha̍k-seng, bô-lūn sin kū, lóng phài khì tòa tī bô thoân-kàu-ka ê kàu-hōe, 6 lé-pài chó-iū kú; hū-chek chhōa lé-pài, kà-o̍h, pò͘-tō, hóng-būn hōe-iú; chi̍t goe̍h-ji̍t sin-súi 6 kho͘.
|
2、歇熱中：歇熱ê時，阮chia ê學生，無論新舊，攏派去tòa tī無傳教家ê教會，6禮拜左右久；負責chhōa禮拜、教學、佈道、訪問會友；一月日薪水6箍。 |
|
Góa it-liân ê sî, koh hō͘ Sin-chhī kàu-hōe chhiáⁿ--khì. Kàu bóe lé-pài ê pài-gō͘ ē-tàu, ū chi̍t ê sin hōe-iú lâi chhōe--góa; kóng, Sian-seⁿ! góa kî-tó chin ū kong-hāu !!! Hiān-chāi góa uchi?t7 ê chá-bó͘ sun-á, 22 hòe kè-lâng liáu; chit-pang ūi-tio̍h phah-m̄-kìⁿ kim-khì, sóa sit-sim, hiān-sî koaiⁿ-tī lo̍k-tû-á lāi, bô chhēng saⁿ-á-khò͘; in chhù ê lâng kā i mn̄g sîn, kóng sī hoān--tio̍h “Tiong-goân!” Góa kā in chú-ka kóng, “Lí 7 goe̍h-pòaⁿhàu hó-hiaⁿ-tī-á, chò-hì, chîⁿ khai bô kàu, koh kā lâng chioh lâi tàu! taⁿ hó-hiaⁿ-tī-á koh lâi kā lín kīm-á chok-lōng kàu bē chhēng saⁿ-á-khò͘, tio̍h koaiⁿ tòa lo̍k-tû-á lāi, lí thái m̄ lâi khì sìn Iâ-so͘, pài he beh nî?! In ko͘-tiūⁿ ìn góa kóng, “Iâ-so͘ nā ē hō͘ góa ê kīm-á hó! góa chek-sî mā beh lâi khì sìn--I !!!”
|
我一年ê時，koh hō͘新市教會請--去。到尾禮拜ê拜五e晝，有一個新會友來chhōe--我；講：「先生！我祈禱真有功效！！！現在我有一個查某孫--仔，22歲嫁人了；這幫為著扑m̄見金器，續失心，現時關tī鹿櫥仔內，無穿衫仔褲；in厝ê人kā伊問神，講是犯著『中元！』」我kā in主家講：「你7月半孝好兄弟仔，做戲，錢開無夠，koh kā人借來鬥！今好兄弟仔koh來kā lín妗--仔作弄到bē穿衫仔褲，著關tòa lo̍k櫥仔內，你thái m̄來去信耶穌，拜he beh呢？！In姑丈應我講：「耶穌若會hō͘我ê妗--仔好！我即時mā beh來去信--伊！！！」 |
|
Taⁿ lán lâi kiò khah chē hōe-iú, khì kā i lé-pài kóaⁿ-kúi! Goán cha-bó͘ sun-á nā ē-tàng hó, Sin-chhī ke chha-put-to ē chi̍t-pòaⁿ ê lâng lâi lé-pài !!!
|
今咱來叫較濟會友，去kā伊禮拜趕鬼！阮查某孫--仔若會當好，新市街差不多會一半ê人來禮拜！！！ |
|
Góa ìn i kóng, “Bô tek-khak! Lán ê Chú hō͘ tâi 4 ji̍t ê Lia̍p-sat-lō͘, koh-oa̍h chhut-bōng; ūi-tio̍h án-ne Iû-thài kok-hōe koat-gī beh hāi-sí Chú, kap beh thâi Lia̍p-sat-lō͘! Put-kò lán tio̍h chīn pún-hūn !!! Iā lán nā ū sìn, 2 lâng khì chiū kàu-gia̍h! Taⁿ lán kūi-teh lâi kî-tó! Kiû Chú chí-sī lán só͘ tio̍h kiâⁿ ê lō͘ !!!
|
我應伊講：「無的確！咱ê主hō͘埋4日ê拉撒路，復活出墓；為著án-ne猶太國會決議beh害死主，kap beh thâi拉撒路！不過咱著盡本份！！！也咱若有信，2人去就夠額！今咱跪teh來祈禱！求主指示咱所著行ê路！！！ |
|
Kî-tó liáu, góa kap hit ê sin hōe-iú, chiū khì tī ke-bīn khui tháng-tiàm ê koh chi̍t ê sin hōe-iú ê só͘-chāi táⁿ-thèng. Hut-jiân hit ê sit-sim--ê ê ko͘-tiūⁿ, tī tùi-bīn tiàm kòe lâi. Sit-sim--ê ê a-peh chiū mn̄g i kóng, “Kiong-á! Lín kīm-á, goán lâi kā i kî-tó, nā hó, lín kiám ū iáⁿ beh pài Siōng-tè ?!” I ìn kóng,“Boeh nò͘! Nā ē hó, cha̍p-ke mā beh lâi khì pài Siōng-tè, bô kóng chi̍t-ke !!!”
|
祈禱了，我kap hit個新會友，就去tī街面開桶店--ê koh一個新會友ê所在打聽。忽然hit個失心--ê ê姑丈，tī對面tiàm過來。失心--ê ê阿伯就問伊講：「宮仔！Lín妗--仔，阮來kā伊祈禱，若好，lín kiám有影beh拜上帝？！」伊應講：「Boeh nò͘!若會好，十家mā beh來去拜上帝，無講一家！！！」 |
|
Hit ê chú-ka chek-sî chhōa goán khì, kiò lâng khui tiàm-mn̂g, khui pâng-mn̂g, khui tek-kang-á ēng iân-sòaⁿ pa̍k ê lo̍k-tû-á mn̂g. Hit ê cha-bó͘ gín-ná, ba̍k-chiu âng-âng, thâu-mn̂g sàm-sàm, bô pa̍k-kha, saⁿ-á-khò͘ lóng li̍h8-phòa. Góa khòaⁿ-liáu chin kiaⁿ! Goán 2 lâng chiū kî-tó; kî-tó liáu, góa lā chin-chē hoe-hiù (chhàu-pak) hō͘ i chia̍h; i lim-liáu, sòa chiong au-á, chi̍t ē kā phòa chò lōa-chē tè.
|
Hit個主家即時chhōa阮去，叫人開店門，開房門，開tek-kang仔用鉛線縛ê鹿櫥仔門。Hit個查某囡仔，目珠紅紅，頭毛sàm-sàm,無縛腳，衫仔褲攏裂破。我看了真驚！阮2人就祈禱；祈禱了，我lā真濟hoe-hiù(chhàu-pak）hō͘伊食；伊lim了，續將au--仔，一下咬破做偌濟塊。 |
|
Āu-lâi góa kā hit ê chú-ka kóng, “Lí ê kīm-á chit-tia̍p m̄ chai lâng, bē hiáu sìn! Lí tio̍h thè i sìn chiah ē hó!” I ìn kóng,“Ū lah! ū lah!! góa ū sìn !!!” Góa kóng, “Lí nā ū sìn, āu--ji̍t tio̍h chhōa i lâi khì lé-pài-tn̂g lé-pài !!!” Hit ê chú-ka ìn kóng,“Hó lah! hó-lah! Nā ū khah hó, góa lé-pài-ji̍t chiah chhōa i khì lé-pài !!!”
|
後來我kā hit個主家講：「你ê妗--仔chit-tia̍p m̄知人，bē曉信！你著替伊信chiah會好！」伊應講：「有--lah！有--lah！！我有信！！！」我講：「你若有信，後--日著chhōa伊來去禮拜堂禮拜！！！」Hit個主家應講：「好--lah！好--lah！若有較好，我禮拜日chiah chhōa伊去禮拜！！！」 |
|
Kàu Chú-ji̍t, goán teh lé-pài ê sî-chūn, sit-sim ê cha-bó͘ gín-ná chē gû-chhia lâi lé-pài; thâu se kng-kng, ū chhēng saⁿ-á-khò͘. Ke-n̍i̍h tòe chin-chē lâng lâi, pài-tn̂g ê chêng-āu-mn̂g kap thang-á, lâng lóng ûi tīⁿ-tīⁿ! Lé-pài soah, i ê tōa-niû-ko͘ kap iê tiōng-hu, kā i chhi̍h8 tòa the-í, chi̍t lâng lia̍h chi̍t-chhiú; i nā chhut-siaⁿ kún-liòng, i ê tiōng-hu chiū kā i siàn chhùi-phóe; góa kā i kóng m̄-thang siàn, hó khoán-thāi--i chiah ē hó! I etî?ng-hu kap kui ke lâng, sòa lóng cháu liáu-liáu.
|
到主日，阮teh禮拜ê時陣，失心ê查某囡仔坐牛車來禮拜；頭梳光光，有穿衫仔褲。街--n̍i̍h tòe真濟人來，拜堂ê前後門kap窗--仔，人攏圍tīⁿ-tīⁿ！禮拜煞，伊ê大娘姑kap伊ê丈夫，kā伊chhi̍h8 tòa推椅，一人掠一手；伊若出聲滾liòng,伊ê丈夫就kā伊搧嘴phóe;我kā伊講m̄-thang搧，好款待--伊chiah會好！伊ê丈夫kap歸家人，續攏走了了。 |
|
Āu-lâi i chiū lo̍h khì tó tī pài-tn̂g-thiaⁿ ê thô͘-kha-n̍i̍h, seng-khu káu-hiā ngia̍uh-ngia̍uh-sô; góa chiū koh lā chin chē hoe-hiù hō͘ i chia̍h, i lim-liáu chiū koh chiong hit tè chho͘-kāu ê hûi-óaⁿ chi̍t-ē koh kā phòa chò kúi-nā tè.
|
後來伊就落去倒tī拜堂廳ê塗腳--n̍i̍h,身軀káu蟻ngia̍uh-ngia̍uh-sô;我就koh lā真濟hoe-hiù hō͘伊食，伊lim了就koh將hit塊粗厚ê瓷碗一下koh咬破做幾若塊。 |
|
Ē-po͘ beh lé-pài ê sî, i chiū peh khí-lâi chē tī thô͘-kha--n̍i̍h, ba̍k-chiu peh kim teh khòaⁿ lâng, khòaⁿ-tio̍h ka-tī bô pa̍k-kha, chiū khan saⁿ khì am. Lé-pài soah koh chē gû-chhia tńg-khì, tī koaiⁿ i hit keng lo̍k-tû-á mn̂g-āu pàng chin-chē jiō, âng kàu chhin-chhiūⁿ hoeh-chúi.
|
E晡beh禮拜ê時，伊就peh起來坐tī塗腳--n̍i̍h,目珠peh金teh看人，看著家己無縛腳，就牽衫去掩。禮拜煞koh坐牛車轉--去，tī關伊hit間lo̍k櫥仔門後放真濟尿，紅到親像血水。 |
|
In-ūi hit ē-po͘ lé-pài soah, góa tio̍h tńg-khì hù khui-o̍h; chiū thok hōe-iú Lí Poa̍t hiaⁿ hū-chek chiàu-kò͘, kap ín-chhōa i lé-pài. Kàu sit-sim oân-choân hó ê sî, chit ê cha-bó͘ gín-ná kap in kui-ke lóng bô lâi sìn Chú. Góa koh khì kó͘-bú in, hit ê chú-ka ēng chéng-chéng ê ōe oán-choán the-thok!
|
因為hit e晡禮拜煞，我著轉去赴開學；就託會友李拔兄負責照顧，kap引chhōa伊禮拜。到失心完全好ê時，這個查某囡仔kap in歸家攏無來信主。我koh去鼓舞in,hit個主家用種種ê話婉轉推託！ |
|
Góa jī-liân phài tī pún tông-hōe.
|
我二年派tī本堂會。 |
|
Góa saⁿ-liân phài tī Chóng-thâu-liâu.
|
我三年派tī總頭寮。 |
|
Góa sì-liân phài tī Chiong-hòa.
|
我四年派tī彰化。 |
|
Hit-sî Chiong-hòa sī chhiáⁿ Lîm Ha̍k-kiong bo̍k-su, sió-o̍h chhiáⁿ N̂g Sū-bēng thoân-tō, pài-tn̂g sī chhiáⁿ Khó͘ Chín-hong pò͘-tō-su (Thài-pêng-kéng Ko Kim-seng bo̍k-su, 4 ê 40 o̍h ha̍k-seng ê chi̍t ê); kap sin chìn-kàu ê Lîm Keⁿ-ché tiúⁿ-ló, tāi-ke hia̍p-le̍k ha̍p-chok. Kàu-hōe ū chó͘-chit pò͘-tō-tūi, khì sì-bīn ê chng-siā, kap chi-hōe ê só͘-chāi kang-chok. Tī pún-tông iā khui Ki-tok-kàu tōa káng-ián-hōe chin sēng-hóng, pài-tn̂g lāi-gōa lâng tīⁿ-that-that, pài-tn̂g ê lâu-téng; iā chin-chōe lâng, siā-hōe ê bêng-sū iā lâi chhut-se̍k; góa ê káng-tê: “Ki-tok-kàu sam-tāi-koan”, “Ki-tok-kàu kap Hàu-tō”, “Ki-tok-kàu kap Ōe-seng”, “Ki-tok-kàu ê Hok-ji̍t”; “Lîm Hiàn-tông sian-seⁿ thiaⁿ-liáu chhut-khì, kā lâng kóng góa bô cháu-tê.
|
Hit時彰化是請林學恭牧師，小學請黃俟命傳道，拜堂是請許振豐佈道師（太平境高金生牧師，4個40學學生ê一個）；kap新進教ê林庚chū長老，大家協力合作。教會有組織佈道隊，去四面ê庄社，kap支會ê所在工作。Tī本同也開基督教大講演會真盛況，拜堂內外人tīⁿ塞塞，拜堂ê樓頂；也真濟人，社會ê名士也來出席；我ê講題：「基督教三代觀」，「基督教kap孝道」，「基督教kap衛生」，「基督教ê福日」；「林獻堂先生聽了出去，kā人講我無走題。 |
|
Goán khì Hô-bí hóng-būn hōe-iú ê sî, ū chi̍t ê thèng-tō-chiá, tùi goán kóng, “Ki-tok-kàu i ū gî-būn! M̄-nā i ū gî-būn, i Chó-tiū-tiân Tāi-ha̍k ê sian-seⁿ iā gî-būn!! Liân i Bí-kok ê sian-seⁿ-kong iā gî-būn!!!? Chiū-sī Siōng-tè nā choân-tì! thái beh chhòng-chō Mô͘-kúi? Siōng-tè nā choân-lêng! thái bē chiong Mô͘-kúi kā i tû-khì?”
|
阮去和美訪問會友ê時，有一個聽道者，tùi阮講：「基督教伊有疑問！M̄若伊有疑問，伊早稻田大學ê先生也疑問！！連伊美國ê先生公也疑問！！！？就是上帝若全智！thái beh創造魔鬼？上帝若全能！thái bē將魔鬼kā伊除--去？」 |
|
Góa ìn i kóng, “Hò͘! Án-ne ò͘ !!! He nā chiàu lán Chóng-thâu-liâu chí-mōe sī kóng, “Mô͘-kúi pek lâng chiūⁿ Thian-tông !!!” āu-lâi chit ê hōe-iú khì chò pa̍t kong-hōe ê ki-koan-pò chú-pit; kap chò hit ê thoân-thé ê hū-chek kàu-taⁿ óa 30 nî kú.
|
我應伊講：「Hò͘!Án-ne ò͘!！！He若照咱總頭寮姊妹是講：『魔鬼迫人上天堂！！！』」後來這個會友去做別公會ê機關報主筆；kap做hit個團體ê負責到今倚30年久。 |
|
( khiàm 1957 nî 10 goe̍h )
|
( 欠1957年10月) |
|
Hêng-chhun Ka-lé
|
恆春家禮 |
|
1. Ka-lé ê ì-gī: Ka-lé ê ì-sù chiū-sī hiaⁿ-tī: chhin-chhiūⁿi nā beh kā lán thó iâm, i chiū beh tùi lán kóng, Ka-leh! Ka-tia̍h (iâm) chi-bi̍h chi-bi̍h (chi̍t-sut-á) phuh-sáng (hō͘ góa)! Lán nā kiò i, Hiaⁿ-tī ah! lâi khì !!! Chiū tio̍h kóng, Ka-leh! Ho͘-leh !!! Ka-lé sī hó ì-sù, sio tú--tio̍h saⁿ chheng-ho͘, tāi-ke lóng sio kiò Ka-leh: lán kiò i Ka-leh, i iā kiò lán Ka-leh.
|
1、家禮ê意義：家禮ê意思就是兄弟：親像伊若beh kā咱討鹽，伊就beh tùi咱講：「加leh！家tia̍h(鹽）chi-bi̍h chi-bi̍h(一屑仔)phuh-sáng(Hō͘我）！」咱若叫伊，兄弟--ah！來--去！！！就著講：「家leh！ho͘-leh！！！」家禮是好意思，相tú--著相稱呼，大家攏相叫家leh：咱叫伊家leh，伊也叫咱家leh。 |
|
2. Ka-lé ê chhù-the̍h: In ê tiâⁿ-táu lóng sàu kàu chheng-khì liu-liu, chhù-lāi thô͘-kha kim-tang-tang; lâng-kheh khì, intùi piah--n̍i̍h the̍h tiām-thâu-á lo̍h lâi hō͘ lâng chē, lâng tńg-khì, chiū koh siu khí-lâi tiàu tī piah--n̍i̍h, thô͘-kha lóng koh kòe-sàu(in àm-sî lóng khùn thô͘-kha; goán khì pò͘-tō in iā sī ēng thô͘-kha hō͘ goán khùn). In pn̄g chú-liáu, chàu-bâi lóng koh chhòng chúi so, in ê chàu-thâu put-sî chhin-chhiūⁿ sin choh--ê.
|
2、家禮ê厝宅：In ê埕斗攏掃到清氣溜溜，厝內塗腳金冬冬；人客去，in tùi壁--n̍i̍h提墊頭仔落來hō͘人坐，人轉去，就koh收起來吊tī壁--n̍i̍h,塗腳攏koh過掃（In暗時攏睏塗腳；阮去佈道in也是用塗腳hō͘阮睏）。In飯煮了，灶眉攏koh chhòng水so,in ê灶頭不時親像新作--ê。 |
|
3. Ka-lé ê lâng-chéng thoân-soat: In kóng, khí-thâu uchi?t7 tè tōa chio̍h, tùi pak lâu kàu Lông-kiau, tōng--tio̍h Hêng-chhun ê hái-hōaⁿ, hit tè chio̍h-thâu piak-khui, cháu chhut chi̍t-tùi ê lâm-lú lâi chò in ê chó͘-sian.
|
3、家禮ê人種傳說：In講：起頭有一塊大石，tùi北流到農嬌，撞--著恆春ê海岸，hit塊石頭爆開，走出一對ê男女來做in ê祖先。 |
|
4. Ka-lé ê hun-in: Ka-lé siā, toh chi̍t kháu-chàu nā ū cha-bó͘ gín-ná, ta̍k-mê to chin chē lâm chheng-liân khì hia bôe, chhiùⁿ-koa lāng-khek, thit-thô kàu saⁿ-keⁿ pòaⁿ-mê; pē-bó hiaⁿ-tī, kî-û ê lâng chò in àm chiū khì khùn. Kàu N̄g-saⁿ nî kú, cha-bó͘ gín-ná khòaⁿ toh chi̍t ê siāng si̍t-sim teh ì-ài--i, chiah kap su-hun; thiⁿ-kng hit ê lâm chheng-liân, chiah taⁿ-chhâ taⁿ-chúi khì hō͘ lú-ka chò phèng-lé: tiūⁿ-lâng tiūⁿ-ḿ khòaⁿ liáu nā kòe-ba̍k, chhâ-chúi chiū kā i siu khí-lâi; khòaⁿ-liáu nā bô móa-ì, chhâ-chúi chiū kā i hiat-ka̍k, iā chit ê sin kiáⁿ-sài chiū lia̍h khí-lâi koaiⁿ, kā i hoa̍t toān-chúi-ngó͘ chi̍t lé-pài kú: sin-niû ē thau the̍h khì hō͘ i chia̍h.
|
4、家禮ê婚姻：家禮社，toh一口灶若有查某囡仔，逐暝都真濟男青年去hia bôe,唱歌弄曲，thit-thô到三更半暝；父母兄弟，其餘ê人做in暗就去睏。到兩三年久，查某囡仔看toh一個上實心teh意愛--伊，chiah kap私婚；天光hit個男青年，chiah擔柴擔水去hō͘女家做聘禮：丈人、丈姆看了若過目，柴水就kā伊收起來；看了若無滿意，柴水就kā伊hiat-ka̍k,也這個新子婿就掠起來關，kā伊罰斷水伍一禮拜久：新娘會偷提去hō͘伊食。 |
|
Siā lāi ê lâm-lú nā su-thong lâi ū sin--ê, i ê hiaⁿ-tī ē chiong pak-tó͘ lāi ê thai-jî nóa chhut--lâi, kap kia̍h to khì thâi kan-hu: Hoan-siā bô îm-loān, kap chá ê Phêⁿ-ô͘ Hāng-káng siā sio-siâng.
|
社內ê男女若私通來有身--ê,伊ê兄弟會將腹肚內ê胎兒nóa出--來，kap kia̍h刀去thâi姦夫：番社無淫亂，kap早ê澎湖巷港社相像。 |
|
5. Ka-lé iû sè-kài: 50 chó-iū nî chêng, chèng-hú beh khì Ka-lé siā siat ha̍k-hāu, Ka-lé m̄-khéng; koaⁿ-hú kā in kóng, Lín tio̍h tha̍k-chheh, chiah ē khai-hòa bûn-bêng! Ka-lé hoán-tùi kóng, goán chó͘-kong kàu taⁿ, to lóng m̄-bián tha̍k-chheh! Lí khòaⁿ!! goán phāiⁿ ê gîn-pâi chiah súi!!! Koaⁿ-hú kóng, Tek-khak tio̍h siat, lín chiah ē chìn-pō͘! In kóng, M̄! lín nā tek-khak beh lâi siat!! beh kap lín thâi kàu bô lâng!!
|
5、家禮遊世界：50左右年前，政府beh去家禮社設學校，家禮m̄肯；官府kā in講：「Lín著讀冊，才會開化文明！」家禮反對講：「阮祖公到今，都攏m̄免讀冊！你看！！阮揹ê銀牌chiah súi!！！」官府講：「的確著設，lín chiah會進步！」In講：「M̄!lín若的確beh來設！！beh kap lín thâi到無人！！」 |
|
Chèng-hú bô pān-hoat! Hit-sî tú-hó Lûn-tun beh khui “Lâng-chéng phok-lám-hōe,” chèng-hú chiū khì chio-bō͘ 18 siā ê thâu-ba̍k, kā in kóng beh chhōa in khì hái-bīn thit-thô, khì ê lâng, chi̍t lâng beh sàng in chi̍t kiong sin lêng-á-gîn. Āu-lâi cha̍p-gōa ê iú-le̍k lâm-lú chì-goān, chiū chhōa in tùi Ìn-tō͘ iûⁿ, keng-kòe Tē-tiong-hái kàu Lûn-tun. Phok-lám-hōe soah, chiū chhōa in iû tùi Ji̍t-pún lâi.
|
政府無辦法！Hit時tú好倫敦beh開「人種博覽會，」政府就去招募18社ê頭目，kā in講beh chhōa in去海面thit-thô,去ê人，一人beh送in一弓新龍仔銀。後來十外個有力男女志願，就chhōa in tùi印度洋，經過地中海到倫敦。博覽會煞，就chhōa in遊tùi日本來。 |
|
Tńg kàu soaⁿ--n̍i̍h, bān-hāng m̄-koàn-sì, sin-thé thâu-náu lóng ōaⁿ chò sin! Kū-té sī chhin-chhiūⁿ chéⁿ-té chúi-ke, taⁿ sī pìⁿ-chò chéⁿ-téng ê chúi-ke! Chiong it-chhè keng-kòe ê sū, pò-kò in soaⁿ-n̍i̍h ê lâng; tāi-ke chiū iau-kiû chèng-hú, tio̍h kín-kín khì soaⁿ-n̍i̍h siat ha̍k-hāu, kā in kàu-io̍k!! chiah ē chhin-chhiūⁿ lâng !!!
|
轉到山--n̍i̍h,萬項m̄慣勢，身體頭腦攏換做新！舊底是親像井底水蛙，今是變做井頂ê水蛙！將一切經過ê事，報告in山--n̍i̍h ê人；大家就要求政府，著緊緊去山--n̍i̍h設學校，kā in教育！！才會親像人！！！ |
|
Tī 45 nî chêng, Ko-sū-hu̍t siā ū kúi-nā lâng lâi Hêng-chhun pò͘-tō-só͘ chhōe--goán, kóng in chhēng ê saⁿ-khò͘, sī Eng-kok sàng--ê, kiò goán tio̍h khì in hia thoân-tō, iā pài-tn̂g in beh khí, sòa hoah, Hip! Hip!! Phut-lé !!!
|
Tī 45年前，高士佛社有幾若人來恆春佈道所chhōe--阮，講in穿ê衫褲，是英國送--ê,叫阮著去in hia傳道，也拜堂in beh起，續喝，Hip！Hip！！Phut禮！！！ |
