Hoâi-tek-hui ê toān-kì
|
Hoâi-tek-hui ê傳記 |
| Bô Chù-bêng |
無注明 |
|
1
|
1 |
|
Chhī-tiúⁿ lâi sûn-sī ha̍k-hāu ê ji̍t kàu-lah, ha̍k- hāu chéng-tùn kàu chin chheng-khì, ha̍k-seng lóng pâi-lia̍t ngiâ-chi̍h. Hit-ji̍t kóng hoan-gêng-sû--ê iû- goân kéng tio̍h góa, góa ê miâ kiò-chòe Hoâi-tek-hui. Góa sī chi̍t ê pháiⁿ-miā giá-ná, góa chhut-sì tī Chú-āu 1714 nî 12 goe̍h 14 ji̍t, tī Eng-kok Kat-lô su-tek (Glo͘cester) siâⁿ ê Pòe-ní lú-koán (Bell Iⁿ) lāi. Nn̄g hòe ê sî chiū bô pē, lāu-bú chiúⁿ- kóaⁿ, kap ki-û ê hiaⁿ-tī chi̍t-ke kiōng 8 ê lâng. Lú-koán keng-êng liáu bē khí-sek, 8 nî āu góa ê lāu-bú chiū koh tiông-hun (重婚). In-ūi ka-têng sàn-hiong kàu 12 hòe lāu-bú chiah sàng góa ji̍p û-pī ha̍k-hāu. In-ūi lâng jīn-tēng góa ū hiông-piān gâu kóng-ōe ê châi, só͘-í múi-nî lóng-sī kéng góa kóng hoan-gêng-sû. Koh chi̍t-bīn góa chin hó kì-tî, gâu o̍h bo̍k-su oa̍t-liām kî-tó-bûn, jiân-āu ǹg tâng-o̍h lâi chòe lé-pài kiat-sok ê khoán-sit lâi lia̍h chòe sim-sek, kàu-bóe hō͘ ha̍k-hāu pek thòe o̍h. Hit- sî 15 hòe, tò--lâi chhíⁿ-lâm-sek ê ûi-su-kûn-á hâ-leh chiū pang-chān lāu-bú sàu thô͘-kha, jiû tē-pán, chòe kò͘-kheh cha̍p-chhe-á ê gín-ná kang. Ū chi̍t- pái khì Bu-nai su-tok (Bristol) chhōe goán hiaⁿ-ko. Tī hia thiaⁿ bo̍k-su káng-tō, put-chí hō͘ góa kám- kek, tùi hit-sî khí thâu-pái tit-tio̍h sim-lāi sio̍k- lêng ê ìn-siōng. Tùi án-ni góa tò--lâi chiū chiong hì-kio̍k (戲劇) kap bô lō͘-ēng ê chheh lóng pàng hia̍t-ka̍k, choan-sim o̍h siá káng-ián ê bûn-chiuⁿ. Chiông-chiân ê seng-oa̍h kap si̍p-koàn góa kat-tit chin bô chu-bī. Che m̄-sī kóng góa í-keng ū sím-mi̍h chhim-khek sio̍k-lêng ê keng-giām. Sī chi̍t-sî siūⁿ pī- pān chiong-lâi ai chòe chi̍t ê thoân-kàu-ka nā-tiāⁿ.
|
市長來巡視學校ê日到lah，學校整頓到真清氣，學生攏排列迎接。Hit日講歡迎詞ê猶原揀著我，我ê名叫做Hoâi-tek-hui。我是一個歹命囡仔，我出世tī 主後1714年12月14日，tī英國Glo͘cester城ê貝爾旅館（Bell Iⁿ）內。二歲ê時就無父，老母守寡，kap其餘ê兄弟一家共8個人。旅館經營了未起色，8年後我ê老母就koh重婚。因為家庭散hiong到 12 歲老母chiah送我入預備學校。因為人認定我有雄辯gâu講話ê才，所以每年攏是揀我講歡迎詞。Koh一面我真好記持，gâu 學牧師閱唸祈禱文，然後向同學來作禮拜結束ê款式來掠做心適，到尾hō͘ 學校逼退學。Hit時 15 歲，倒來青藍色ê圍su裙仔 hâ-leh就幫贊老母掃塗腳，jiû地板，做顧客雜差仔 ê 囡仔工。有一擺去Bristol chhōe 阮兄哥。Tī hia 聽牧師講道，不只hō͘ 我感激，tùi hit 時起頭擺得著心內屬靈ê 印象。Tùi án-ni 我倒來就將戲劇kap無路用ê 冊攏放hia̍t-ka̍k,專心學寫講演ê 文章。從前ê生活kap習慣我覺得真無滋味。Che m̄是講我已經有甚mi̍h深刻屬靈ê經驗。是一時想備辦將來ài做一個傳教家nā-tiāⁿ。 |
|
Kàu 18 hòe ê sî kám-siā Chú hō͘ góa tit-tio̍h chi̍t ê ki-hōe thang chòe khó͘-ha̍k-seng, pòaⁿ chòe-kang pòaⁿ tha̍k-chheh ê lō͘ chiū khì ji̍p Giû-chin tōa-o̍h. Khí-thâu chi̍t-nî-kú chin pêng-siông chiām-chiām keng-kòe, só͘ ū ê sî-kan lóng iōng tī ha̍k-khò, khiok bat tha̍k gōa-chheh. Tī só͘ tha̍k ê gōa-chheh tiong Lô--sī só͘ tù ê “Giâm-siok ê ho͘-tiàu” (Law’s Serio͘s Call to the Unconverted) hit-pún sī góa siāng jia̍t-sim ài tha̍k ê chheh. Hit-sî tī Giû-chin tāi-ha̍k ū kúi-ūi tông-o̍h, keng-siông tī pí-chhú ê khún-pâng lāi chū-hōe, kî-tó gián-kiù thó-lūn. Chiah ê tāi-chì í- keng si̍t-hêng liáu kúi-nā-nî. Ōe-su-lí in hiaⁿ-tī Iok-hān kap Cha-lí (John and Charles Wesley) sī chit ê sè-sè ê thoân-thé ê léng-siù. In siū tông-o̍h ê léng- chhiò ki-chhì, kā in hō chē-chē miâ. Ū--sî kiò in chòe “Sèng-kia̍t-thoân” (Holy Club), “Kèng-khiân-thoân” (Godly Club), á-sī “Sèng-keng chiù-thâng” (Bible Moths), kap “Sûn-kui-chiá” (Methodisch). Tng góa ji̍p-o̍h ê sî, chit ê chi̍p-hōe chí-ū chhun 5, 6 ê lâng nā-tiāⁿ. Lâng keng-thé in chòe “Sûn-kui-chiá” (循規者), sī in-ūi in ê seng-oa̍h thài kui-lu̍t-hòa. Múi-goe̍h peh-piáⁿ siú boán-chhan, siông-siông khì thàm- mn̄g pēⁿ-lâng, á-sī kaⁿ-hoān.
|
到18 歲ê時感謝主hō͘我得著一個機會thang做苦學生，半做工半讀書ê 路就去入牛津大學。起頭一年久真平常漸漸經過，所有ê時間攏用tī 學課，卻bat讀外冊。Tī 所讀ê外冊中羅氏所著ê《嚴肅ê呼召》（Law’s Serio͘s Call to the Unconverted）hit本是我siāng熱心愛讀ê冊。Hit時tī 牛津大學有幾位同學，經常tī 彼此ê睏房來聚會，祈禱研究討論。Chiah ê 代誌已經實行了幾若年。衛斯理 in 兄弟約翰kap查理（John and Charles Wesley）是這個細細ê團體ê領袖。In受同學ê冷笑譏刺，kā in號濟濟名。有時叫in做「聖潔團」（Holy Club），「敬虔團」（Godly Club），抑是「聖經咒團」（Bible Moths），kap「循規者」（Methodisch）。當我入學ê時，這個集會只有chhun 5、6 個人nā-tiāⁿ。 人更體in做「循規者」，是因為in ê 生活太規律化。每月peh餅守晚餐，常常去探問病人，抑是監犯。 |
|
Góa chin hi-bōng ài ka-ji̍p chit ê chū-hōe, nā- sī m̄ kap in saⁿ-bat, jî-chhiáⁿ chi̍t-sî iū bô lâng thang kài-siāu chiū bô hoat-tō͘ thang ka-ji̍p. Keh chi̍t-nî āu ū chi̍t ê te̍k-pia̍t ê ki-hōe, góa chiū kap Cha-lí Ōe-su-lí (Charles Wesley) se̍k-sāi. Ū chi̍t- ji̍t ū chi̍t ê sàn-hiong hū-jîn-lâng iàm-sè khì chū- sat, hēng-tit chū-sat bô sí, góa chiū siá chi̍t-tiuⁿ phoe chhiáⁿ tī goán hāu-lāi teh bē pin-kó ê lāu hū- jîn-lâng the̍h hō͘ Ōe-su-lí sian-siⁿ, chhiáⁿ in khì thàm-hóng hit ê hū-jîn-lâng. Iā kiò hit ê lāu a-pô m̄-thang kóng góa ê miâ, bô phah-sǹg hit ê a-pô sòa chiong góa ê miâ kā in kóng. Cha-lí kòe-khì bat thiaⁿ-kìⁿ góa iā bat khì thàm kaⁿ-ga̍k ê hoān- lâng, iā chham-ka kàu-khu ê sèng-chhan, koh sî- siông bat gū-kìⁿ góa ka-kī chi̍t ê teh sàn-pō͘, tùi án-ni i hoaⁿ-hí chiap-siū góa ê phoe, sòa kiò hit ê lāu a-pô lâi chio góa saⁿ-kap tī bîn-á-ji̍t chòe-hóe chia̍h tiong-tàu-tǹg. Góa ê sim tú-tú him-bō͘ ài tit- tio̍h ū sio̍k-lêng ê pêng-iú. I iā chin khoài chiū chai góa sī chit ê ì-sù, chiū sàng góa chi̍t-pún Hoat-lân- khek só͘ tù ê “Lūn m̄ kiaⁿ lâng” (Franke’s Treatise Against the Fear of Man) kap “Kàu-bo̍k ê tiong- kò” (The Co͘nty Parson’s Advice to His Parishioners) chit nn̄g-pún chheh. Keh liáu bô lōa-kú, chiū koh hō͘ góa chi̍t-pún “Sîn ê oa̍h-miā tī lâng ê lāi-bīn” (The Life of God in the So͘l of Man). Góa chiông- lâi m̄-chai sím-mi̍h sī chin-si̍t ê kèng-khiân, ti̍t kàu Siōng-tè chiong chit-pún hó ê chheh sàng kàu góa chhiú-n̍i̍h góa chiah chai. Sîn liam-piⁿ chí-sī góa, chin-si̍t ê kèng-khiân chiū-sī lâng kap Sîn ê liân-ha̍p, sī Ki-tok ê khoán-sit chiâⁿ-chòe tī lán ê lāi- bīn. Chit-sî góa chiah hiáu-ngō͘ lâng tek-khak tio̍h chiâⁿ-chòe chi̍t-ê chhòng-chō ê lâng. Chhin-chhiūⁿ hit ê Sat-má-lī-a ê hū-jîn-lâng chi̍t-iūⁿ. Góa siá phoe hō͘ góa ê chhin-chhek, kā in kóng chit ê sū, kā in kóng góa í-keng tit-tio̍h teng-thâu-siⁿ, iā si̍t-chāi ū teng-thâu-siⁿ ê un-sù. In lóng lia̍h góa chòe hoat-kông.
|
我真希望ài加入這個聚會，但是m̄ kap in 相bat，而且這時又無人thang介紹就無法度thang加入。隔一年後有一個特別ê 機會，我就kap查理衛斯理（Charles Wesley）熟悉。有一日有一個散hiong婦人人厭世去自殺，幸得自殺無死，我就寫一張批請tī 阮校內teh賣蘋果ê老婦人人提hō͘衛斯理先生，請in去探訪hit 個婦人人。也叫hit 個老阿婆m̄-thang講我ê名，無扑算hit個阿婆煞將我ê名kā in講。查理過去bat 聽見我也bat去探監獄ê犯人，也參加教區ê聖餐，koh時常bat遇見我家己一個teh散步，tùi án-ni伊歡喜接受我ê批，續叫hit 個老阿婆來招我相kap tī 明仔日做夥食中畫頓。我ê心tú-tú欣慕ài得著有屬靈ê朋友。伊也真快就知我是這個意思，就送我一本法蘭克所著ê《論m̄驚人》（Franke’s Treatise Against the Fear of Man）kap《教牧ê忠告》（The Co͘nty Parson’s Advice to His Parishioners）這兩本冊。隔了無偌久，就koh hō͘我一本《神ê活命tī人ê內面》（The Life of God in the So͘l of Man）。我從來 m̄知甚mi̍h是真實ê敬虔，直到上帝將這本好ê 冊送到我手裡我chiah知。神liâm-piⁿ指示我，真實ê敬虔就是人kap神ê連合，是基督ê 款式成做tī 咱ê內面。這時我chiah曉悟人的確著成做一個創造ê人。親像hit ê 撒馬利亞ê婦人人一樣。 我寫批hō͘我ê 親戚，kā in講這個事，kā in講我已經得著重頭生，也實在有重頭生ê恩賜。In攏掠我做發狂。 |
|
2
|
2 |
|
Tùi án-ni góa chiū khai-sí ū kui-lu̍t ê seng-oa̍h, m̄- ài phah-sńg chi̍t-su̍t-á sî-kan. Put-lūn in khì thàm pīⁿ-lâng, á-sī pang-chān sòng-hiong-lâng, chham-ka in it-chhè ê oa̍h-tāng, sim-lāi kám-kak chin sóng- khoài. Chóng-sī hó kong-kéng bô thang kú, bián lōa kú, phòa-pīⁿ-kúi put-sî lâi kau-tîⁿ, tì-kàu góa tio̍h chiām-sî thêng-chí it-chhè ê oa̍h-tāng. Nā-sī góa tùi it-chhè ê kiù-un khiok it-hoat chheng-chhó, iā léng-tō chi̍t-ūi tông-o̍h kui Chú.
|
Tùi án-ni 我就開始有規律ê生活，m̄愛扑損一屑仔時間。不論 in去探病人，抑是幫贊散hiong人，參加in一切ê活動，心內感覺真爽快。總是好光景無thang久，免偌久，破病鬼不時來交纏，致到我著暫時停止一切ê活動。但是我對一切ê救恩卻一發清楚，也領導一位同學歸主。 |
|
Goán chit-pan ke̍k sió-sò͘ kèng-khiàn ê tông-o̍h tong-jiân siông gū-tio̍h lâng hoán-tùi. Ōe-su-lí in hiaⁿ-tī-á tāi-seng kong-khai sêng-jīn Ki-tok. Góa chin chū-khùi, khí-thâu góa m̄-káⁿ tī kong-kiōng ê só͘-chāi hō͘ lâng khòaⁿ-kìⁿ góa kap in hiaⁿ-tī-á kau-pôe. Ū chi̍t-pái góa beh khì chhōe Cha-lí, khòaⁿ tio̍h tông-o̍h tùi hit-pêng teh lâi beh tùi i mn̂g- kháu kòe, góa chiū ké bô-ì oat tùi piⁿ-à m̄-káⁿ kiò Cha-lí ê mn̂g. Chit khoán pi-phí thang kiàn-siàu ê sim kap thài-tō͘, khiok bô lōa-kú chiū chiām-chiām bô khì, āu-lâi góa chiū ióng-kám ná Ōe-su-lí in hiaⁿ-tī chi̍t-iūⁿ. Chóng-sī iáu-kú bōe-ōe thoat-lī Nî- ko-tì-bó sek ê chiàu-kū ēng àm-sî chiah lâi kap in chū-chi̍p.
|
阮這班極小數敬虔ê同學當然常遇著人反對。衛斯理in兄弟仔代先公開承認基督。我真自愧，起頭我m̄敢tī公共ê所在hō͘人看見我kap in兄弟仔交陪。有一擺我beh去chhōe查理，看著同學tùi hit爿teh來beh túi伊門口過，我就假無意越tùi邊仔m̄敢叫查理ê名。這款卑鄙thang見笑 ê心kap態度，卻無偌久，就漸漸無去，後來我就勇敢若衛斯理in兄弟一樣。總是iáu-kú bōe會脫離尼哥底母式ê照舊用暗時才來kap in聚集。 |
|
Ū gōa chōe tông-o̍h tú-tio̍h chhì-liān kàu chhiú ê sî lóng lī-khui goán khì. Tùi tok-ha̍k ê hoán-tùi iā chōe-chōe tông-o̍h kiu khì. “Ài-bō͘ lâng ê o-ló, khah kòe-thâu tī ài-bō͘ tùi Sîn lâi ê o-ló, kap chi̍t-chióng pi-phí khut-ho̍k-sèng kiaⁿ lâng biáu-sī khòaⁿ-khin ê sim, tì-kàu hō͘ chē- chē lâng hoán-pōe khì-sak goán.” Góa (Hoâi-tek-hui) sī chi̍t ê sòng-hiong ê khó͘-ha̍k seng, tùi ka-ji̍p sun-kui-thoân kap Ōe-su-lí in óng-lâi í-āu, koh khah sī siū lâng chióng-chióng ê bú-jio̍k. Góa siông-siông siū lâng tìm lâ-sâm-mi̍h, ū ê pak-siah góa ê kang-chîⁿ, ū nn̄g-ūi góa ti-kí ê pêng-iú, khòaⁿ-kìⁿ góa koat-sim hū-khí si̍p-jī-kè beh kun-tòe Ki-tok, chiū lia̍h góa chòe thang kiàn-siàu--ê, kàu-bóe kéng- jiân pàng-sak góa. Liân ?N-tiúⁿ iā siông-siông háng-hoah góa. Sīm-chì ū chi̍t-pái háⁿ kóng beh kā góa kek-chhut o̍h. Kóng góa nā koh kè-sio̍k khì thàm pēⁿ-lâng, sòng-hiong e lâng tek-khak m̄ pàng góa soah. Góa khí-thâu liáu chin kiaⁿ, chiū khut-ho̍k chit ê ui-hek, nā-sī bián koh lōa-kú góa chiū koh hó-táⁿ khí--lâi, chiū chiàu-siông koh ūi Chú kang-chok. Kai-chài ū chi̍t-ūi chin jîn-chû ê tō-su (導師 chí- tō ê sian-siⁿ) siông-siông ēng chheh chioh--góa, tùi góa ke̍k hó chêng-ì, chiông-lâi m̄-bat hoán-tùi góa ê kang-chok, put-ko i sī kóng góa tùi sìn-gióng ū khah kòe-thâu jia̍t-sim.
|
有偌濟同學tú著試煉到手ê時攏離開阮去。對督學ê反對也濟濟同學kiu去。「愛慕人ê o-ló,較過頭tī愛慕tùi神來ê o-ló,kap一種卑鄙屈服性驚人藐視看輕ê心，致到hō͘濟濟人反背棄捨阮。」我Hoâi-tek-hui是一個散hiong ê苦學生。Tùi加入循規團kap衛斯理in往來以後，koh 較是受人種種ê侮辱。我常常受人tìm lâ-sâm物，有--ê剝削我ê工錢，有兩位我知己ê朋友，看見我決心負起十字架beh跟tòe基督，救掠我做thang見笑--ê,到尾竟然放sak我。連院長也常常háng-hoah我。甚至有一擺háⁿ講beh kā我革出學。講我若koh繼續去探病人，散hiong人的確 m̄ 放我煞。我起頭聽了真驚，就屈服這個威嚇，但是免koh偌久我就koh好膽起來，就照常koh為主工作。佳哉有一位真仁慈ê導師（指導ê先生）常常用冊借我，對我極好情意，從來m̄-bat反對我ê工作，不過伊是講我對信仰有較過頭熱心。 |
|
Góa tī Kat-lô-su-tek ê chhin-iú, tùi góa siá-phoe hō͘ in chai góa ū kái-piàn liáu-āu, in chin gông-ngia̍h kiaⁿ-hiâⁿ, tùi góa seⁿ-chhut kiông-lia̍t ê phian- kiàn, sīm-chì ū lâng kóng góa sī khí siáu. Nā-sī góa lia̍h chiah ê chòe sè-sè ê chhì-liān hoán-tńg sī ū lī-ek góa. Bián lōa-kú góa chiū hoat-hiān tio̍h lâng ūi-tio̍h Chú ê miâ lâi lī-khui pē-bó, bó͘-kiáⁿ, á-sī chhân-hn̂g chhù-the̍h--ê, bô m̄-beh tit-tio̍h pah- pōe ê pò-siúⁿ.
|
我tī Glo͘cester ê親友，tùi我寫批hō͘ in知我有改變了後，in真gông-ngia̍h 驚惶，對我生出強烈ê偏見，甚至有人講我是起痟。但是我掠chiah ê做細細ê試煉反轉是有利益我。免偌久我就發現著人為著主ê名來離開父母、某子，抑是田園厝宅--ê,無m̄-beh得著百倍ê報賞。 |
|
3
|
3 |
|
Tng-sî góa ê sim-kéng, tùi góa thâu-pái chhíⁿ- ngō͘ í-āu, góa kám-kak ū chi̍t-chióng te̍k-pia̍t ê iau chhùi-ta, him-bō͘ Iâ-so͘ Ki-tok ê khiàm-sùn, koh hó chhin-chhiūⁿ Ki-tiân tùi Sò͘-kat ê lâng kóng “Góa chiū beh ēng khòng-iá ê chhì kap chhì-á phah-siong lín ê bah.” Sîn chiàu-iūⁿ iā iōng kok-chióng kiông-lia̍t ê chhì-giām lâi kà-sī ín-chhōa góa. Pún- lâi góa chhin-kūn Sîn ê sî siông-siông sī kám-kak chin tiⁿ-bi̍t chin bí-hó. Chiah ê an-ùi bián lōa-kú Sîn lóng sin khí--lâi, hoán-tńg ēng thang kiaⁿ--ê lâi ap-tó góa. Góa chhéng-kàu góa ê pêng-iú Cha-lí Ōe-su-lí, i khó͘-khǹg góa tio̍h kéng-séng kín-siú, hō͘ góa chi̍t-pún chham-khó-su chiū-sī Khéng-pôe To-má ê “Hāu-hoat Ki-tok” (The Imitation of Christ by Thomas à Kempis). Chit-chióng kiaⁿ-hiâⁿ ê tāng-tàⁿ tio̍k-chiām cheng-ka, hō͘ góa sit khì só͘ ū be̍k-sióng ê lêng-le̍k, sīm-chì su-siúⁿ ê lêng-le̍k to͘ kám-kak tî-tūn khì. Chí-ū Sîn Siōng-tè chai-iáⁿ, ū chē-chē pái góa tn̂g-tn̂g mî tó tī bîn-chhn̂g-téng, ūi-tio̍h só͘ kám-kak ê tāng-tàⁿ, haiⁿ-haiⁿ-chhan bô soah. Kui-ji̍t, kui lé-pài, góa phak-lo̍h tī tē-bīn, kiû Siōng- tè hō͘ góa chū-iû, chín-kiù góa thoat-lī tùi tē-ge̍k-n̍i̍h chhut--lâi hit-khoán kiau-ngō͘ ê su-siúⁿ, hiah ê su-siúⁿ siông-siông kheh-ji̍p-lâi góa ê thâu-náu-n̍i̍h, lâi hun-loān góa ê sim-sū (心緒). Hō͘ góa seⁿ-khí chū-ai, chiàu ka-kī ê ì-sù, kiau-ngō͘, chit-tò͘, ti̍t-ti̍t lûn-liû lâi kiáu-jiáu góa, chóng-sī góa koat-sim beh iâⁿ kòe chiah ê. Che-iūⁿ keng-kòe liáu kúi-nā goe̍h-ji̍t, góa iu-goân hoat-hiān kiau-ngō͘ iā-sī chiàu- kù chham-ji̍p tī góa ê su-siúⁿ, chha-put-to it-chhè ê giân-gú tōng-chok i to lóng-chóng ū tī hit lāi-bīn. Tī chit-khoán sim bô chheng bô hoaⁿ-hí ê ē-bīn, ū chi̍t-ji̍t tha̍k-tio̍h Koa--sī tù ê “Sio̍k-lêng ê chiàn- cheng” (Custauza’s Spiritoal Combat) lāi-bīn ê chi̍t-tōaⁿ ōe kóng: “Hoān-nā beh tī-sí (治死) ka- kī ê ì-chì ê lâng, hit ê khùn-lân sī chhin-chhiūⁿ beh hō͘ Ìn-tī-an lâng hóe-kái ê oh”. Tùi án-ni góa chiū ka-kī koaiⁿ tiàm tha̍k-chheh-pâng-lāi, koat-ì ka-kī koaiⁿ tiàm hia, ti̍t-kàu góa ē tī hoān-sū chí-ū ēng Siōng-tè ê êng-iāu chòe bo̍k-te̍k. Hiān-chāi sat-tan chng-chòe kng-bêng ê thiⁿ-sài lâi--lah. I chú-iàu ê hong-hiòng sī beh chhōa góa ji̍p tī chi̍t-chióng siok-chēng ê kong-kéng, Múi-múi tng Sèng-lêng hó ê su- siúⁿ á-sī sìn-liām khǹg tī góa sim-tiong ê sî, sat-tàn siông-siông lâi chiong hiah ê kā i sak-kàu ke̍k-toan. Pí-phēng kóng góa tī ji̍t-kì ài kì góa ū ēng gōa-chōe chîⁿ, sat-tàn chiū lâi chhì-thàm góa, ài góa m̄-thang kì ji̍t-kì. Koa--sī khó͘-khǹg góa khǹg góa khah mài kóng-ōe, sat-tàn chiū kóng góa èng-kai tio̍h oân-choân mài kóng ōe. Góa pún-lâi chòe jia̍t- sim khoàn-bián tâng-phōaⁿ, hiān-chāi kèng-jiân thong-mî chē tī hia, iā bô kóng pòaⁿ-kù ōe. Koa-- sī kóng tio̍h chhì ēng an-chēng ê hoán-séng lâi thèng-hāu Siōng-tè ê sî, sat-tàn chiū koh lâi kā góa kóng, tek-khak tio̍h hòng-khì it-chhè ê hêng-sek, sīm-chì m̄-thang khui siaⁿ kî-tó. Nā-sī múi pái tng sū-chêng ián-piàn kàu ke̍k-toan ê sî, Siōng-tè lóng ū choeng góa ê chhò-gō͘ chí-bêng hō͘ góa khòaⁿ. Koh choeng I ê lêng chí-sī ín-chhōa góa chi̍t-tiâu tô-pī ê lō͘.
|
當時我ê心境，tùi我頭擺醒悟以後，我感覺有一種特別ê枵嘴礁，欣慕耶穌基督ê謙遜，koh好親像基甸對Sò͘-kat ê人講「我就beh用曠野ê刺kap刺仔扑傷lín ê肉。」 神照樣也用各種強烈ê試驗來教示引chhōa我。本來我親近神ê時常常是感覺真甜蜜真美好。Chiah ê安慰免偌久神攏收起來，反轉用thang驚--ê來壓倒我。我請教我ê朋友查理衛斯理，伊苦勸我著儆醒謹守，hō͘我一本參考書就是，Khéng-pôe To-má ê 《效法基督》（The Imitation of Christ By Thomas à Kempis）。這種驚惶 ê重擔著漸增加，hō͘我失去所有默想ê能力，甚至思想ê能力都感覺遲鈍去。只有神上帝知影，有濟濟擺我長長暝倒tī 眠床頂，為著所感覺ê重擔，haiⁿ-haiⁿ-chhan無煞。歸日、歸禮拜，我仆落tī地面，求上帝hō͘我自由，拯救我脫離tùi地獄裡出來hit款驕傲ê思想，hiah ê思想常常kheh入來我ê頭腦裡，來紛亂我ê心緒。Hō͘我生起自愛、照家己意思、驕傲、嫉妒，直直輪流來攪擾我，總是我決心beh贏過chiah ê。Che樣經過了幾若月日，我猶原發現驕傲也是照舊摻入tī 我ê 思想，差不多一切ê言語動作伊都攏總有tī hit濟濟內面。Tī這款心無清無歡喜ê下面，有一日讀著柯氏著ê《屬靈戰爭》（Custauza’s Spiritoal Combat）內面ê一段話講：「凡若beh治死家己ê意志ê人，hit ê困難是親像beh hō͘印地安人悔改ê oh。」Tùi án-ni我就家己關tiàm讀書房內，決意家己關tiàm hia，直到我會tī凡事只有用上帝ê榮耀做目的。現在撒旦裝做光明ê天使來lah。伊主要ê方向是beh chhōa我入 tī一種肅靜ê光景，每每當聖靈好ê思想抑是信念囥tī我心中ê時，撒旦常常來將hiah ê kā 伊sak到極端。比並講我tī日記愛記我有用偌濟錢，撒旦就來試探我，ài我m̄-thang記日記。柯氏苦勸我勸我較mài講話，撒旦就講我應該著完全mài講話。我本來最熱心勸勉同伴。現在竟然通暝坐tī hia，也無講半句話。柯氏講著試用安靜ê反省來聽候上帝ê時，撒旦就koh來kā我講，的確著放棄一切ê形式，甚至m̄-thang 開聲祈禱。若是每擺當事情演變到極端ê時，上帝攏有將我ê錯誤指明hō͘我看。Koh將伊ê靈指示引chhōa我一條逃避ê路。 |
|
Góa chha-put-to ū 6 lé-pài ê kú, ka-kī koaiⁿ tī tha̍k-chheh-pâng-lāi. Hiān-chāi koh tit-tio̍h àm-sī, beh si̍t-hêng koh-khah giâm-keh ê chè-io̍k (制慾). Góa múi lé-pài kìm-chia̍h nn̄g-pái, góa ê chhēng- chhah sī chin phok-sò͘. Góa siūⁿ chi̍t ê chhàm-hóe ê lâng thâu-mn̂g m̄ èng-kai boah-iû. Góa kòa iûⁿ- mn̂g ê chhiú-thò, chhēng ū pó͘ ê saⁿ, chhēng am-cham ê phôe-ê. Chū-chá góa chiū chai cha̍p-hun bêng-pe̍k Siōng-tè ê kok, put-chāi lim-chia̍h nā- sī góa kian-koat beh si̍t-hêng chiah ê sū, chū-goān pàng-sak ka-kī, in-ūi góa siūⁿ chòe chiah-ê ē pang-chān góa chìn-pō͘ tī sio̍k-lêng ê oa̍h-miā. Kàu chit-sî góa í-keng pàng-sak góa ê it-chhè, koh bô ū sím-mi̍h thang pàng-sak lah. Tû hui hòng-khì kong-tông ê chū-hōe, kap lī-khui khì-sak kèng-khiân ê pêng-iú. Góa í-keng bô kì ji̍t-kì lah, bô chhut-siaⁿ kî-tó lah, iā m̄ thàm pēⁿ-lâng kap siû- hoān lah. Hiān-chāi koh lâi chi̍t ê àm-sī, ài góa ūi- tio̍h Ki-tok ê iân-kò͘ lī-khui góa ê kèng-khiân ê pêng-iú. Hó, góa iā koat-ì beh hoán-pōe khì-sak in. Keh-ji̍t góa m̄-khì chham-ka chèng hiaⁿ-tī pài- saⁿ ê kìm-chia̍h, hoán-tńg chhut-khì kàu iá-gōa, ka-kī chi̍t ê be̍k-tó. Góa iā m̄ hù àm-sî ê chū-hōe. Keh chá-khí koh m̄ chiàu iok kap Cha-lí Ōe-su-lí saⁿ-kap chia̍h chá-khí-tǹg. Tùi chiah ê sū hō͘ Ōe-su-lí hoat-seng giâu-gî lah. I lâi kàu góa ê pâng-keng, chin khoài hoat-hiān góa ê khoán-sit, kín chiong góa ê gûi-hiám kā góa kóng, jî-chhiáⁿ kài-siāu góa kap Ōe-su-lí Iok-hān (John Wesley) saⁿ bat, in-ūi i tī sio̍k-êng ê oa̍h-miā-chiūⁿ pí-kàu khah ū keng- giām. Góa kap Iok-hān kóng-ōe, i khó͘-khǹg góa khoe-ho̍k góa chiông-chiân it-chhè ê oa̍h-tāng, chóng-sī choa̍t-tùi m̄-thang óa-khò chiah ê hêng-ûi. Chòe- āu tùi tī i hó ê tiong-khok (忠告), chiū tit-tio̍h tùi sat-tàn ê khúi-kè tiong siū chín-kiù chhut--lâi.
|
我差不多有 6禮拜ê久，家己關tī讀書房內。現在koh得著暗示，beh實行koh較嚴格ê制慾我每禮拜禁食倆擺，我ê穿插是真樸素。我想一個懺悔ê人頭毛m̄應該抹油。我掛羊毛ê手套，穿有補ê衫，穿am-cham ê皮鞋。自早我就知十分明白上帝ê國，不在lim食若是我堅決beh實行chiah ê事，自願放sak家己，因為我想做chiah ê會幫贊我進步tī屬靈ê活命。到這時我已經放sak我ê一切，koh無有甚mi̍h thang pán sak lah。除非放棄共同ê聚會，kap離開棄sak敬虔ê朋友。我已經無記日記--lah，無出聲祈禱--lah，也m̄探病人kap囚犯--lah。現在koh來一個暗示，ài我為著基督ê緣故。離開我ê敬虔ê朋友。好，我也決意beh反背棄sak in。隔日我m̄去參加眾兄弟拜三ê禁食，反轉出去到野外，家己一個默禱。我也m̄赴暗時ê聚會，隔早起koh m̄ 照約kap查理衛斯理相kap食早起頓。Tùi chiah ê 事hō͘衛斯理發生giâu疑--lah。 伊來到我ê房間，真快發現我ê款式，緊將我ê危險kā我講，而且介紹我kap衛斯理約翰（John Wesley）相bat，因為伊tī 屬靈ê活命上比較較有經驗。我kap約翰講話，伊苦勸我恢復我從前一切ê活動，總是絕對 m̄-thang倚靠chiah ê行為。最後tùi tī伊好ê忠告，就得著tùi撒旦ê詭計中受拯救出來。 |
|
Sui-jiân sī án-ni góa choa̍t-tùi bē-ē tô-pī chiah ê ka-kī ke-thiⁿ ê hêng-hoa̍t. Tùi tī góa ka-kī kú- kú khó͘-chhó͘ ka-kī, tì-kàu hō͘ góa ê thé-la̍t tōa- tōa soe-jio̍k. Sīm-chì kàu-bóe sòa bô la̍t thang peh lâu-thui. Góa hit-sî put-tek-í tio̍h thong-ti hit-ūi jîn-chû ê tō-su, tùi i chhut-chîⁿ phèng-chhiáⁿ i-seng lâi khòaⁿ--góa. Tông-o̍h tit-tio̍h thang kong-kek ê pèⁿ, chiū chin tek-ì tōa-siaⁿ hán-hōa, kóng, “Khòaⁿ ah! I ê kìm-chia̍h tit-tio̍h sím-mi̍h kiat-kó.” Chóng-sī góa sim-lāi ka-kī chū-ùi, seng-khu sûi-jiân siau- sán, nā-sī góa ê lêng-miā khiok hoán-tńg ka-kiông. Góa ūi-tio̍h án-ni pīⁿ tó tī chhn̂g-n̍i̍h 40 gōa ji̍t-kú, góa kám-kak sī Siōng-tè só͘ hō͘ góa êng-kng ê kiàn-chek, keng-kòe kú-kú ê léng-chēng sit-ì, nā-sī kàu-bóe tit-tio̍h Chú êng-kng ê tháu-pàng. Pi-ai ê lâng í-keng kòe-khì, jû-kim chiū tōa-tōa bêng-pe̍k tiàm-tī Chú lāi-bīn ê hoaⁿ-hí khoài-lo̍k tàu-tí sī sím-mi̍h. Kéng-kòe siū khì-sak kap chhì-liān o͘-àm ê mî liáu-āu, chiū koh hn̄g-hn̄g khòaⁿ tio̍h hit-lia̍p iā nā-chún û khòaⁿ-tio̍h, iā ná-chún bô khòaⁿ-tio̍h, ū-sî hō͘ hûn khàm--leh, ū-sî chhut-hiān chhut--lâi ê kng-chhiⁿ, ah! Tiông-sin chhut-hiān lah! Ná-chún thiⁿ-kng-chá ǹg-bāng ê khé-bêng-chhiⁿ, koh chi̍t-pái chhàn-lān kng-chiò tī góa sim-tiong lah!
|
雖然是án-ni我絕對bē會逃避chiah ê家己加添ê刑罰。Tùi tī我家己久久苦楚家己，致到hō͘ 我ê體力大大衰弱。甚至到尾煞無力thang爬樓梯。我hit時不得已著通知hit位仁慈ê導師，tùi伊出錢聘請醫生來看我。同學得著thang攻擊ê柄，就真得意大聲喊喝，講：「看--ah！伊ê禁食得到甚mi̍h結果。」總--是我心內家己自由，身軀雖然消瘦，但是我ê靈命卻反轉加強。我為著án-ni病倒tī床n̍i̍h 40外日久，我感覺是上帝所hō͘我榮光ê見蹟，經過久久ê冷靜失意，但是到尾得到主榮光ê tháu放。悲哀ê人已經過去，如今就大大明白tiàm-tī主內面ê歡喜快樂到底是甚mi̍h。經過受棄sak kap試煉烏暗ê暝了後，就koh遠遠看著hit粒也若準有看著，也若準無看著，有時hō͘雲khàm--leh，有時出現出來ê光星，ah！重新出現lah！若準天光早向望ê啟明星，koh一擺燦爛光照tī我心中lah！ |
|
4
|
4 |
|
Chú-āu 1737 nî góa siông-siông chiap-tio̍h Ōe- su-lí in hiaⁿ-tī tùi Bí-kok kià lâi hō͘ góa ê phoe. Kā góa kóng Kiau-ti-a chiu (Georgia) ê kang-chok. Tùi hit-sî khí góa chiū seⁿ-khí jia̍t-jia̍t ài chhut- kok ê sim, ǹg-bāng thang tī hia pang-chān in chòe kang. Góa chiū siā-choa̍t it-chhè e chiau-chhéng koat-ì beh khì Bí-chiu. Kàu Cha-lí tò-lài Lûn- tu liáu-āu, kèng koh-khah chhui-chhok góa lī-khui Eng-kok khì Bí-kok. Iok-hān iā siá-phoe lâi chhiáⁿ góa khì tâng kang. Tī kià--lâi ê phoe tiong biô-siá in ê kang-chok chōng-hóng, jiân-āu kóng: “Chí-ū Ta̍t-la-mô͘-thê (Mr. Delamotte) kap góa tī chia, ti̍t-ti̍t thèng-hāu kàu Siōng-tè kám-tōng I ê lô͘-po̍k ê sim, kàu hō͘ hiah ê lâng kam-goān chiong in ê sìⁿ-miā kau-tài tī I ê chhiú, chìn-chêng lâi pang-chān goán. Hoâi-tek-hui kun, lí nā-sī Sîn só͘ beh kám-tōng só͘ ài chhe-khián ê lâng, lí beh cháiⁿ-iūⁿ lâi tah-èng Siōng-tè n̍i̍h? Lí nā mn̄g góa, ū sím-mi̍h siu-ji̍p á-bô? Ū mi̍h thang chia̍h, ū saⁿ thang chhēng, ū chhù thang tòa, che-sī lí ê Chú só͘ bô--ê, nā-sī ū éng-oán bē soe-thè bē pāi- hoāi êng-kng ê bián-liû.” Góa tha̍k liáu chiah ê ōe, góa ê sim-lāi chhin-chhiūⁿ teh tiô-thiàu ê hoaⁿ-hí. Kî-û iáu ū chē-chē khoân-kéng, tú-tú phòe-ha̍p hō͘ góa it-hoat chheng-chhó bêng-pe̍k góa só͘ tio̍h kiâⁿ ê lō͘. Thâu chi̍t hāng Ōe-su-lí sī góa chì-hó ê pêng-iú. Bí-kok Kiau-ti-a chiu sī chi̍t ê chin iù-tī ê si̍t-bîn-tē. Chèng-hú chin koan-sim hit ê tē-hng ê hok-lī, jî-chhiáⁿ hū-kīn thiaⁿ kóng ū chin chē Ìn-tē-an (Âng-sek ê hoan-á) lâng. Chē-chûn kòe iûⁿ ê sū chiàu góa (Hoâi-tek-hui) ê seng-khu tāi-khài bô iàu-kín. Keng-kòe cha̍p-jī-hun ê chhim-siūⁿ kî-tó ê kiat-kó, góa chiū koat-sim chhut-hoat khì Bí-kok Kiau-ti-a chiu. Góa chhim-chai nā kap góa ê chhin- chhek chham-siông ún-tàng ē siū chó͘-tòng, tì-kàu bē tit si̍t-hêng. In-ūi án-ni góa chiū chí-ū ēng phoe thong-ti in nā-tiāⁿ.
|
主後 1737 年我常常接著衛斯理in兄弟tùi美國寄來hō͘我ê批。Kā我講Georgia ê工作。Tùi hit時起我就生起熱熱ài出國ê心，向望thang tī hia幫贊in做工。我就謝絕一切ê招請決意beh去美洲。到查理倒來倫敦了後，更koh較催促我離開英國去美國。約翰也寫批來請我去同工。Tī寄來ê批中描寫in ê工作狀況，然後講：「只有Mr.Delamotte kap我tī chia，直直聽候到上帝感動伊ê奴僕ê心，到hō͘ hiah ê人甘願將in ê性命交代tī伊ê手，進前來幫贊阮。Hoâi-tek-hui君，你若是神所beh感動所愛差遣ê人，你beh怎樣來答應上帝n̍i̍h?你若問我，有甚mi̍h收入抑無？有物thang 食，有衫thang穿，有厝thang住，這是你ê主所無ê,但是有永遠bē衰退bē敗壞榮光ê冕旒。」我讀了chiah ê話，我ê心內親像teh tiô跳ê歡喜。其餘iáu有濟濟環境，tú-tú配合hō͘我愈發清楚明白我所著行ê路。頭一項衛斯理是我至好ê朋友。美國喬治亞州是一個真幼稚ê殖民地。政府真關心hit個地方ê福利，而且附近聽講有真濟印地安（紅色 ê 番仔）人。坐船過洋ê事照我（Hoâi-tek-hui）ê身軀大概無要緊。經過十二分ê深想祈禱ê結果，我就決心出發去美國Georgia。我深知若kap我ê親戚參詳穩當會受阻擋，致到bē得實行。因為án-ni我就只有用批通知in nā-tiāⁿ。 |
|
Bô phah-sǹg kàu Lûn-tun, chiah chai lī chhut-hoat ê kî-kan iáu chin kú, chiū lī-iōng chit ê sî-kan tī ta̍k só͘-chāi chòe kang. Góa tī ta̍k só͘-chāi kóng “Tī Ki-tok Iâ-so͘ n̍i̍h têng-thâu-siⁿ ê sèng-chit kap su-iàu,” tùi chit phiⁿ tō-lí ū tiám-to̍h Kat-lô-su-tek, Put-lia̍t-su-tok, Kap Lûn-tun chiah ê kàu-hōe ho̍k-heng ê hóe. Góa khai-sí chhái-chhú chi̍t-chióng kang-chok hêng-sek, āu-lâi chiong-sin chiàu án-ni khì kiâⁿ, thâu-bóe m̄-bat pîn-tōaⁿ. Chit-chióng hêng-sek su-iàu siau-mô͘ chin-chē thé-le̍k kap náu-le̍k, ū-sî tì-kàu góa ê seng-khu teh beh tòng bē tiâu. Pêng- iú siông-siông khó͘-khǹg góa tio̍h pó-sioh ka-kī, chóng- sī góa siông-siông ìn kóng “Góa lēng-khó͘ kam-goān ēng-chīn, m̄-goān hē teh chhàu-nōa. Tī Siōng-tè só͘ sù ê sî-kan lāi, koat-toàn m̄-chún êng-êng lâi hoaⁿ- hí, khòaⁿ-oa̍h, hì-hiauh, thit-thô.”
|
無扑算到倫敦，才知離出發ê期間iáu真久，就利用這個時間tī逐所在做工。我tī逐所在講「Tī基督耶穌n̍i̍h重頭生ê性質kap需要，」tùi這篇道理有點著Glo͘cester，Bristol，kap倫敦chiah ê教會復興ê火。我開始採取一種工作形式，後來終身照án-ni去行，透尾 m̄-bat貧憚。這種形式需要消磨真濟體力kap腦力，有時致到我ê身軀teh beh擋bē tiâu,朋友常常苦勸我著寶惜家己，總是我常常應講「我寧可甘願用盡，m̄願hē teh臭爛。Tī上帝所賜ê時間內，決斷m̄准閒閒來歡喜，快活，戲hiauh，thit-thô。」 |
|
Tī Chú-āu 1737 nî 12 goe̍h góa chē “Gūi-ta̍k-kek lûn” (Whittaker) thâu-pái kàu Bí-kok.
|
Tī主後 1737年12月我坐Whittaker頭擺到美國。 |
|
5
|
5 |
|
Góa tī Bí-kok chiah ū 4 goe̍h-ji̍t, chiū koh tò-tńg lâi Eng-kok, chi̍t-bīn ūi-tio̍h pān-lí chi̍t-kóa pit- iàu ê chhiú-sio̍k, lēng-gōa chi̍t-bīn ū hū-tam ài tī Kiat-ti-a khai-pān ko͘-jî-īⁿ, ǹg-bāng tò-lâi ē-thang ti̍t-tio̍h pang-chān. Kàu tò-lâi Eng-kok liáu-āu, chiàu hoat-hiān chêng-sè tōa piàn-ōaⁿ, ū chē-chē thoân- kàu-ka khòaⁿ góa chòe tùi-tek, chí-ū ke̍k sió-sò͘ ê káng-tôaⁿ chún-góa kóng. Chòe tē-it hō͘ kàu-kài it-poaⁿ ê thoân-kàu-chiá bô hoaⁿ-hí ê, chiū-sī kóng góa ûi-hoán chāi-lâi ê kàu-kui, chiàu pêng-iú ê iau- kiû, tī in ê ka-têng lâi káng-ián khui-thiah sèng-keng. Chit hāng-sū chiū ū le̍k-sú í-lâi bōe bat ū án-ni, koat-toàn bē-tit iông-ún. In-ūi án-ni góa tī Lûn- tun chiong-kūn chi̍t goe̍h-ji̍t, bē tit chiūⁿ-tâi lâi káng tō. Siāng-khoán iā hoat-seng tī Pit-lia̍t-su-tok, tī hia nn̄g lé-pài kú iáu-kú bô ki-hōe. Chí-ū Niú-kài (Newgate) kaⁿ-ga̍k ê khàn-siú chún góa tùi kaⁿ- hoān lâi thoân-tō, chóng-sī chhī-tiúⁿ iū chhut-lâi kan-sia̍p, tì-kàu kaⁿ-ga̍k ê mn̂g-lō͘ iā koaiⁿ khì.
|
我tī美國chiah有4月日，就koh倒轉來英國，一面為著辦理一寡必要ê手續，另外一面有負擔ài tī Georgia開辦孤兒院，向望倒來會thang得著幫贊，到倒來英國了後，才發現情勢大變換。有濟濟傳教家看我做對敵，只有極少數ê講壇准我講。最第一hō͘教界一般ê傳教者無歡喜ê,就是講我，違反在來ê教規，照朋友ê要求，tī in ê家庭來講演開拆聖經。這項事就有歷史以來bōe bat有án-ni，決斷bē得容允。 因為án-ni我tī倫敦將近一月日，bē得上台來講道。Siāng共款也發生tī Bristol，tī hia兩禮拜久iáu-kú無機會。只有Newgate監獄ê看守准我對監犯來傳道，總是市長又出來干涉，致到監獄ê門路也關去。 |
|
Góa ê pêng-iú khó͘-khǹg góa bô pit-iàu koh tò- tńg khì Bí-kok chòe kang, tùi góa kóng: “Hô-pit tio̍h chhut kok n̍i̍h? Chit só͘-chāi kiám-bô Ìn-tē-an lâng? Ká-sú lí iú-ì ài ín-chhōa Ìn-tē-an lâng hoán-hóe, Khèng-su-o͘ (Kengswo͘d) hū-kūn Put-lia̍t-su-tok, ū kàu-gia̍h chē ê khòng-hu khó-í chín-kiú ah!” Góa siūⁿ kóng ū-iáⁿ, káng-tâi m̄-khéng hō͘ góa káng-tō, nā-sī khó-liân ê khòng-hu in-ūi khiàm-khoeh chai-bat chiū tîm-lûn, góa chiū khì hia, khiā tī sè-sè ê soaⁿ-lûn-á téng ǹg 200 gōa ê khòng-hu lâi kóng tō- lí. Kám-siā o-ló Siōng-tè, thòe góa tû-khì it-chhè ê chó͘-tòng kā góa khui-lō͘, góa chiū koat-sim kàu iá-gōa khì chòe kang. Góa siūⁿ chit-khoán kang-chok, he̍k-chiá chiū-sī o̍h chhòng-chò ê chú-cháiⁿ ê hong-hoat. I chiong tōa-soaⁿ chòe i ê káng-tâi, ǹg khong-tiong lâi kóng-pò͘ i ê siaⁿ-im, Iû-thài lâng kù-choa̍t I ê hok-im, I chiū chhe-khián I ê lô͘-po̍k chhut-khì kàu tōa-lō͘ téng lî-pa-piⁿ lâi chio-ho͘ lâng.
|
我ê朋友苦勸我無必要koh倒轉去美國做工，對我講：「何必著出國n̍i̍h?這所在kiám無印地安人？假使你有意ài引chhōa印地安人反悔， Kengswo͘d 附近 Bristol，有夠額濟ê礦伕可以拯救ah！」我想講有影，講台m̄肯hō͘我講道，但是可憐ê礦伕因為欠缺知bat就沉淪，我就去hia，企tī細細ê山崙仔頂向200外個礦伕來講道理，感謝o-ló上帝，替我除去一切ê阻擋kā我開路，我就決心到野外去做工。我想這款工作，或者就是學創造ê 主宰ê方法。伊將大山做伊ê講台，向空中來廣播伊ê聲音，猶太人拒絕伊ê福音，伊就差遣伊ê奴僕出去到大路頂籬笆邊來招呼人。 |
|
Chit ê siau-sit li̍p-khek thoân-khui. Tē jī pái chiū ū chi̍t-bān lâng í-siōng lâi chū-chi̍p thiaⁿ góa káng-tō, chhiū-á-kha lî-pa-piⁿ lóng kheh-móa khó- liân ê lâng. Tī chiah ê kang-chok ê ji̍t-chí lóng-sī hiah ê bīn o͘-o͘ kap chhēng lâ-sâm lâm-lúi ê i-chiûⁿ ê lâng lâi thiaⁿ. Góa kóng kui tiám-cheng, thèng-chiòng lóng an-chēng bô kiáu-jiáu ê siaⁿ-im, siaⁿ-im ê tōa, kàu-gia̍h hō͘ choân-thé lóng ē-tit thiaⁿ- tio̍h. In kì-jiân bô ū ka-kī ê gī, á-sī sím-mi̍h thang siūⁿ chòe hó--ê thang pàng-sak, chai sim-lāi só͘ ū chhiong-móa--ê lóng sī pháiⁿ, chiū hoaⁿ-hí thiaⁿ kóng ū chi̍t-ūi Iâ-so͘, I sī thiu-hiòng--ê kap chōe- jîn ê pêng-iú, I lâi m̄-sī beh chio gī lâng, sī beh chio chōe-jîn hóe-kái. Thèng-chiòng kó-jiân tōa siū kám-tōng, chē-chē lâng lâu ba̍k-sái, háu-kàu phīⁿ-lâu nōa-ti̍h. Chē-chē lâng chin-chiàⁿ hoán-hóe chiap- la̍p Chú Iâ-so͘, āu-lâi tùi in ê só͘-kiâⁿ lâi chèng- bêng in kó͘-jiân ū tit-tio̍h kiù.
|
這個消息立刻傳開。第二擺就有一萬人以上來聚集聽我講道。樹仔腳、籬笆邊攏kheh滿可憐ê人。Tī chiah ê 工作ê日子攏是hiah ê面烏烏kap穿lâ-sâm 襤褸ê衣裳ê人來聽。我講歸點鐘，聽眾攏安靜無攪擾ê聲音，聲音ê大，夠額hō͘全體攏會得聽著。In既然無有家己ê義，抑是甚mi̍h thang想做好--ê thang放sak，知心內所有充滿--ê攏是歹，就歡喜聽講有一位耶穌，伊是抽餉--ê kap罪人ê朋友，伊來m̄是beh招義人，是beh招罪人悔改。聽眾果然大受感動，濟濟人流目屎，哮到鼻流瀾滴。濟濟人真正反悔接納主耶穌，後來tùi in ê所行來證明 in果然有得著救。 |
|
Put-lia̍t-su-tok ê lé-pài-tn̂g oân-thoân ǹg góa hong-só, chóng-sī peh-sìⁿ khiok chhin-chhiūⁿ iau chhùi-ta ê him-bō͘ Siōng-tè oa̍h-miā ê ōe. Án-ni beh cháiⁿ- iūⁿ chòe-n̍i̍h? Góa chi̍t-sut-á to bô tiu-tû, chí-koán nā ū ki-hōe chiū hōng Chú ê miâ lâi chìn-chêng. M̄-bián gōa-kú góa chiū tī that-kiû ê chháu-po͘ (Bowleng Green) khui-khoah ê só͘-chāi lâi pò͘-tō. Siōng-tè ài beh chòe-kang, chī-chūi ē-thang chó͘-tòng n̍i̍h? Kaⁿ-ga̍k ǹg góa koaiⁿ-mn̂g, A-ché ê chhù bô kàu thang iông-ún lé-pài-ji̍t lâi chi̍p-hōe sì-hūn- chi̍t ê lâng, án-ni Siōng-tè chiū hō͘ goán siūⁿ-tio̍h, lâng chiū chiong chi̍t-ūi tōa that-kiû-tiûⁿ hō͘ goán ēng, hō͘ góa tī hia thang ǹg chiong-kīn 5000 lâng lâi káng-tō.
|
Put-lia̍t-su-tok ê禮拜堂完全向我封鎖，總是百姓卻親像枵嘴礁--ê欣慕上帝活命ê話。Án-ni beh怎樣做n̍i̍h?我一屑仔都無躊躇，只管若有機會就奉主ê名來進前。M̄免偌久我就tī踢球ê草埔（Bowleng Green）開闊ê所在來佈道。上帝ài beh做工，是誰會thang阻擋n̍i̍h?監獄向我關門，阿姊ê厝無夠thang容允禮拜日來集會四分一ê人，án-ni 上帝就hō͘阮想著，人就將一位大踢球場hō͘阮用，hō͘我tī hia thang 向將近5000人來講道。 |
|
Góa sui-jiân siū tio̍h tōa-kûn ê tùi-te̍k sì-bīn kong-kek, khiok bô tì-kàu kám-kak khùn-khó͘, hoán-tńg kám-kak ū kóng bōe-chhut ê sóng-khoài, in-ūi chai tī thN-n̍i̍h ê Chú-lâng ū hoaⁿ-hí gó ê ho̍k- sāi. Ū chē-chē lâng lâi chhōe góa, lâi chhōe-kiû sio̍k-lêng ê an-ùi kap chí-tō. Góa siông-siông tī ji̍t-sî káng-tō kúi-nā-pái, àm-sî kè-sio̍k tap-ho̍k só͘ mn̄g ê būn-tê, kái-koat lóng-chóng ê giâu-gî kap khùn-lân. Nā-sī góa ū chhiong-móa chin-tōa ê hoaⁿ-hí kap khoài-lo̍k. Góa siông-siông kám-kak chi̍t lé-pài chin khoài-kòe. Góa si̍t-chāi khó-liân ūi-tio̍h hiah ê thó͘-khùi sî-kan oh kòe ê lâng. Chí-iàu in thiàⁿ Ki-tok, ēng choân-pō͘ ê sî-kan lâi hōng-hiàn hō͘ Chú, in chiū bē chhōe-tio̍h iu-ut ê sî-kan. Ū lâng thiaⁿ tio̍h góa kóng siū khún-tio̍h chiū kám-kak chin kî-koài kiaⁿ-hiâⁿ, siūⁿ kóng sè-kài to í-keng Ki-tok-hòa lah, thái-thó iáu ū khún-pek? Chóng-sī chin khó-sioh, ká-sú Ki-tok chit-sî hoaⁿ- hí lîm-kàu tē-chiūⁿ, I iā-sī beh siū tio̍h chiông-chiân tâng-khoán ê khó͘-chhó͘. Chī-chūi beh ūi-tio̍h I chhut-khì thoân-iông hok-im, chiū èng-kai kî-thāi chá sù- tô͘ só͘ tú-tio̍h ê thāi-gū. Chú ah! Kiû Lí pī-pān góa, lâi èng-hù jīm-hô ê sū-piàn. Kàu ūi-tio̍h Lí ê iân-kò͘ lâi siū lâng lia̍p-chō pháiⁿ-ōe, góa chiàⁿ chiàⁿ ēng chit ê chòe khoài-lo̍k, in-ūi góa ê Chú- lâng Lí chá-chá iā í-keng tāi-seng góa siū-lâng ê húi-pòng.
|
我雖然受著大群ê對敵四面攻擊，卻無致到感覺困苦，反轉感覺有講bōe出ê爽快，因為知tī 天n̍i̍h ê主人有歡喜我ê服事。有濟濟人來chhōe我，來chhōe求屬靈ê安慰kap指導。我常常tī日時講道幾若擺，暗時繼續答覆所問ê問題，解決攏總ê giâu疑kap困難。但是我有充滿真大ê歡喜kap快樂。我常常感覺一禮拜真快過。我實在可憐為著hiah ê 吐氣時間oh過ê人。只要in疼基督，用全部ê時間來奉獻 hō͘主，in就bē chhōe著憂鬱ê時間。有人聽著我講受窘逐就感覺真奇怪驚惶，想講世界都已經基督化--lah，thái-thó iáu有窘逼？總是真可惜，假使基督這時歡喜臨到地上，伊也是beh受著從前同款ê苦楚。 是誰beh為著伊出去傳揚福音，就應該期待早使徒所tú著ê待遇。主--ah！求你備辦我，來應付任何ê事變。到為著你ê緣故來受人捏造歹話，我事實正正用這個做快樂，因為我ê主人你早早也已經代先我受人ê譭謗。 |
|
6
|
6 |
|
Chú-āu 1739 nî 10 goe̍h góa koh kàu Bí-kok. Siat-sú hō͘ góa tit-tio̍h sè-kài chheng-bān-pōe ê hó-gia̍h, góa iā m̄-khéng hòng-khì chit-pái ê chhut- iûⁿ, góa ê sim kám-kak chin iú-ek. Góa ē-tit pêng-an tī ta̍k-khoán ê kéng-gū, Siōng-tè ài góa khì sím-mi̍h só͘-chāi, góa chiū-khì; góa ǹg-bāng it-seng kam-goān chòe chhut-gōa, ti̍t-ti̍t pêng-an kàu Thiⁿ-pē tau. Góa tùi tī kang-chok ná chhin-chhiūⁿ kái-ōaⁿ hong-chiam. Pún lâi góa ê sim-sèng koat-toàn bē-tit tiām-tiām tiàm-tī chi̍t ê phian-phiah ê tē-hng. Góa ê sim chhin-chhiūⁿ hóe jia̍t-jia̍t teh-to̍h, chhiat-bāng piàn-kiâⁿ Bí-chiu tōa chhiū-nâ, thang tit-tio̍h lêng-hûn lâi kui Chú. Tng-sî Eng-kok kàu-hōe sio̍k-lêng ê chêng-hêng chin kē, chin tò-thè, góa ê sim kak- tit chin thòng-khó͘. Ah! Khó-liân, Chú ah! Goān Lí khó-liân Eng-kok kàu-hōe ê chêng-hêng, chē-chē hiaⁿ-tī chí-moāi phian-lī sìn-tiâu, soan-thoân in ka-kī, pēng m̄-sī thoân-iông Iâ-so͘ Ki-tok chòe Chú. Chú-ah! Goān Lí thiaⁿ góa khún-kiû, kó͘-lē khah chōe chīn-tiong jia̍t-sim ê lô͘-po̍k, chhut-khì kàu tōa- lō͘-téng lî-pa-piⁿ, tī-hia bián-kióng hiah ê khó-liân ê chōe-jîn ji̍p-lâi. Góa ê sim sìn choân sè-kài sī góa ê kang-tiûⁿ, góa ê Chú-lâng put-lūn kiò góa khì sím- mi̍h só͘-chāi, góa í-keng chún-pī hó, chek-sî thang chìn-chêng khì thoân-iông I éng-oa̍h ê hok-im.
|
主後1739年10月我 koh到美國。設使hō͘我得著世界千萬倍ê好額，我也 m̄肯放棄這擺ê出洋，我ê心感覺真有益。我會得平安tī 逐款ê境遇，上帝ài我去甚mi̍h所在，我就去；我向望一生甘願做出外，直直平安到天父兜。我tùi tī工作那親像改換方針。本來我ê心性決斷bē得恬恬tiàm tī一個偏僻ê地方。我 ê心親像火熱熱teh著，切望遍行美洲大樹林，thang得著靈魂來歸主。當時英國教會屬靈ê情形真低，真倒退，我ê心覺得真痛苦。Ah！可憐，主ah！願你可憐英國教會ê情形，濟濟兄弟姊妹偏離信條，宣傳in家己，並m̄是傳揚耶穌基督做主。主ah！願你聽我懇求，鼓勵較濟盡忠熱心ê奴僕，出去到大路頂籬笆邊，tī-hia勉強hiah ê可憐ê罪人入來。我ê心信全世界是我ê工場，我ê主人不論叫我去甚mi̍h 所在，我已經準備好，即時thang進前去傳揚伊永活ê福音。 |
|
Khí-chho͘ lâng iáu-sī chiàu-khoán hoan-gêng góa, tī Eng-kok só͘ tú-tio̍h ê hoán-tùi, hit ê siau-sit iáu- bōe thoân-kàu Bí-chiu. Kàu Liú-iok, chiū tī hia tú- tio̍h lâi Bí-kok chòe-chho͘ ê hoán-tùi. Tong-sî kàu- hōe ti̍t-sio̍k Lûn-tun chú-kàu, in-ūi án-ni chiū m̄- chún góa sú-iōng jīm-hô tó chi̍t-ūi ê káng-tâi. Tùi án-ni góa chiū khì kàu iá-gōa, ǹg chū-chi̍p tī hia ê thèng-chiòng 2000 gōa lâng lâi chòe lō͘-thian ê pò͘-tō. Góa ê pêng-iú ū thòe góa chham-siông chioh chhī-chèng-thiaⁿ bē sêng-kong, āu-lâi góa chí-ū ē-tit tùi góa tiàm ê pâng-keng ê thang-á, khiā tiàm thang-á kháu ǹg ke-lō͘ kûn-chiòng káng-tō. Góa múi-pái ēng sin ê kí-tōng lâi chòe-kang, ta̍k-pái tō ū tú-tio̍h sin ê chhì-liān. Siōng-tè tī ko-seng góa ê í- chêng, sî-siông seng kàng-kē góa. Góa ū-sî chhin- chhiūⁿ siū kú-khí kàu tī soaⁿ-téng, ū-sî chhin-chhiūⁿ hō͘ o͘-àm ê hûn-bū só͘ tà, nā-sī o-ló Chú, ta̍k-sî kap I saⁿ-kap tī-teh. Chòe chi̍t ê chin ê Ki-tok-tô͘ sī gōa-n̍i̍h ū hok-khì ê sū, iā-sī chin sīn-tiōng ê sū. Thâu chi̍t-pō͘ tio̍h phah-chhùi lán ê sim, sim siū chōe ê kám-kak só͘ iûⁿ-hòa, tùi án-ni ti̍t-ti̍t cháu-kàu Ki-tok, tâu-khò I, lâi tì-kàu chheng-gī. Lán thiaⁿ Í-sek-lia̍t lâng tī Ai-ki̍p “chòe-kang,” che m̄-sī kan-ta iau-kiû in tio̍h chòe chng-á, jî-chhiáⁿ sī kiò in tio̍h ka-kī khioh chhâ-chháu lâi sio. Góa it-hoat siū thê-chhíⁿ, lán thoân-iông Ki-tok ê hok-im, bē-ē chhiau-kòe lán ka-kī lāi-sim só͘ keng- le̍k hok-im ê tāi-lêng. Chòe-kang ê téng-bīn iáu-ū chōe-chōe chhì-liān, chóng-sī chiah ê lóng sī chin hó ê keng-le̍k thang hō͘ lán it-hoat hián-chhut hok-im ê tōa koân-lêng.
|
起初人iáu是照款歡迎我，tī英國所tú著ê反對，hit ê 消息iáu bōe傳到美洲。到紐約，就tī hia tú著來美國最初ê反對。當時教會直屬倫敦主教，因為án-ni就m̄准我使用任何tó一位ê講台。Tùi án-ni我就去到野外，向聚集tī hia ê聽眾2000外人做露天ê佈道。我ê朋友替我參詳借市政廳bē成功，後來我只有會得tùi我tiàm ê房間ê窗仔，企tiàm窗仔口向街路群眾講道。我每擺用新ê舉動來做工，逐擺都有tú著新ê試煉。上帝tī高升我ê以前，時常先降低我。我有時親像受舉起到tī山頂，有時親像hō͘烏暗ê雲霧所罩，但是o-ló主，逐時kap 伊 相kap tī-teh。做一個真ê基督徒是偌ni̍h有福氣ê事，也是真慎重ê事。頭一步著扑碎咱ê心，心受罪ê感覺所溶化，tùi án-ni 直直走到基督，投靠伊，來致到稱義。咱聽以色列人tī埃及「做工」，che m̄是kan-ta要求in著做磚仔，而且是叫in著家己拾柴草來燒。我愈發受提醒，咱傳揚基督ê福音，bē會超過咱家己內心所經歷福音ê大能。做工ê頂面iáu有濟濟試煉，總是chiah ê 攏是真好ê經歷thang hō͘咱一發顯出福音ê大權能。 |
|
Góa bô-lūn kàu tó-ūi, hok-im ê lêng-le̍k chiū tòe kàu hia lâi hián-bêng. Góa tī chia lâi ín-khí chi̍t ê lē: Chú-āu 1740 nî 11 goe̍h chhe 2 ê Chú-ji̍t, káng-tō chêng 30 hun, góa ê sim kám-kak chin cha̍t chin lóe-chì. Bōe lī-khui góa tiàm ê só͘-chāi ê í-chêng, góa chí-ū phak tī Chú ê bīn-chêng, kóng góa sī khó-liân ê chōe-jîn, chin kî-koài Ki-tok kèng-jiân un-thāi liáu góa che-iūⁿ ū chōe pi-chiān ê lâng. Góa tī lō͘-ni̍h ê sî, kèng-ka kak-tit loán-jio̍k. Tng góa ta̍h chiūⁿ káng-tâi ê sî, nā ē ēng-tit, góa lêng-khó͘ ài tiām-tiām bô kóng-ōe. Nā-sī khai-sí káng-tō bô lōa kú, choân hōe-chiòng lóng kiaⁿ-hiâⁿ khí--lâi, âu-kiò thî-khàu ê siaⁿ tùi sì-bīn hoat-chhut. Góa ka-kī ê sim-lêng tōa siū kám-tōng, sīm-chì kàu hō͘ góa ka-kī bē-hiáu koh kóng sím-mi̍h. Góa hō͘ Siōng-tè chû-ài ê kám-kak ap-tó, tùi káng-tâi lo̍h-- lâi, ū chi̍t ūi hū-jîn-lâng tùi góa kóng: “Chhiáⁿ lâi khòaⁿ Siōng-tè kim-mî ūi góa só͘ chòe ê.” Góa khòaⁿ-kìⁿ i ê cha-bó͘-kiáⁿ tī ke̍k-tōa ê pi-ai thòng- hóe ê tiong-kan, hoah kóng “Ah! Góa ê Chú Iâ-so͘ ah! Góa ê Chú Iâ-so͘ ah!” Koh ū chi̍t ê gín-ná phak tī lâu-thui, chha-put-to khiā bē ti̍t, ti̍t-ti̍t khàu, lâng mn̄g i ūi sím-mi̍h khàu? I kóng: “Chī-chūi ē bô khàu-n̍i̍h? Só͘ thiaⁿ tio̍h ê ōe chhin-chhiūⁿ lāi-to chha̍k-ji̍p góa ê sim.” Góa tò lâi kàu-chhù tó tiàm bîn-chhn̂g téng, tī siok-chēng ê tiong-kan siūⁿ khí thang kiaⁿ thang kèng-pōe Siōng-tè hiah tōa bô tì-chí, chū-iû chū-chāi, êng-iāu jî-chhiáⁿ iū kam-goān kàng-lo̍h kàu-tī pi-bî--ê ê thiàⁿ. Siōng- tè Sèng ê an-ùi chhin-chhiūⁿ chôaⁿ-chúi ti̍t-ti̍t chhèng chhut--lâi, hit ê sè-bīn iā ná chún hái-éng béng koh kín, hō͘ góa loán-jio̍k ê seng-khu kàu chha-put-to beh tòng bē tiâu.
|
我無論到tó位，福音ê靈力就tòe到hia來顯明。我tī chia來引起一個例：主後1740年11月初2 ê主日，講道前ê 30分，我ê心感覺真cha̍t 真餒志。未離開我tiàm ê 所在ê以前，我只有仆tī主ê面前，講我是可憐ê罪人，真奇怪基督竟然恩待了我這樣有罪卑賤ê人。我tī 路ni̍h ê時，更加覺得軟弱。當我踏上講台ê時，若會用得，我寧可ài恬恬無講話。但是開始講道無外久，全會眾攏驚惶起來，喉叫啼哭ê聲tùi四面發出。我家己ê心靈大受感動，甚至到hō͘我家己bē曉koh講甚mi̍h。我hō͘上帝慈愛ê感覺壓倒，tùi講台落來，有一位婦人人tùi我講：「請來看上帝今暝為我所做--ê。」我看見伊ê查某子tī 極大ê悲哀痛悔ê中間，喝講：「Ah！我ê主耶穌ah！我ê主耶穌ah！」 Koh有一個囡仔仆tī樓梯，差不多企bē直，直直哭，人問伊為甚mi̍h哭？ 伊講：「是誰會無哭n̍i̍h?所聽著ê話親像利刀chha̍k入我ê心。」我倒來到厝倒tiàm 眠床頂，tī屬靈ê中間想起thang驚thang敬佩上帝hiah大無tì-chí,自由自在，榮耀而且又甘願降落到tī 卑微--ê ê疼。上帝聖ê安慰親像泉水直直chhèng出來，hit ê 勢面也若準海泳猛koh緊，hō͘我軟弱ê身軀到差不多beh擋bē tiâu。 |
|
Tī góa ê ji̍t-kì siōng, góa siông-siông iōng chi̍t-kù koàn-sì iōng ê ōe: “Káng-tō ū lêng-le̍k.” “Lêng-le̍k ê ì-sù, góa jīn chòe chē-chió sī sim-lêng ê khok-tōa, ū chi̍t-chióng sóng-khoài ê sim-kéng, sī tùi téng-bīn siúⁿ-sù hō͘ góa, hō͘ góa kóng-ōe ū chū-iû, jî-chhiáⁿ chheng-chhó ū la̍t, lant5 thiaⁿ liáu í-āu ōe siū kám- tōng.”
|
Tī 我ê日記上，我常常用一句慣勢用ê話：「講道有靈力。」「靈力ê意思，我認做濟少是心靈ê擴大，有一種爽快ê心境，是tùi頂面賞賜hō͘我，hō͘我講話有自由，而且清楚有力，人聽了以後會受感動。」 |
|
7
|
7 |
|
Chú-āu 1740 nî góa kap pêng-iú Ōe-su-lí hoat- seng liáu chin-lí kiàn-kái siōng ê mô͘-chhat. Ōe--sī tī góa khì Bí-kok liáu-āu bô lōa-kú, chiū kap Mô͘-ní-î-a hiaⁿ-tī (Morabians) toān-choa̍t óng-lâi, khai-sí thoân-iông kiông-lia̍t ê A-bí-nî-a tō-lí (Arminian Doctrines), siong-sìn chū-iû ì-chì ê soat, siāng-sî i koh te̍k-pia̍t chù-tiōng ta̍t-kàu bô-chōe ê oân-choân (Sinless Perfectiong). Chiah ê khòaⁿ-hoat kap goán tong-chho͘ só͘ léng-siū ê oân-choân siong-hoán. Góa (Hoâi-tek-hui) chhim-sìn kéng-soán ê tō-lí (Doctrine of Election). Góa sī án-ni kóng: “Chí- ū kàm-chhat jîn-sim ê Chú, hiáu-tit tùi góa thoat- lī sè-sio̍k í-āu, góa thang kiaⁿ ê sim-lêng só͘ keng-le̍k ê khó͘-thàng. Chōe-ok ê hôe-ek hō͘ góa kak-tit chin sit-táⁿ, góa mî-jit5 ēng ba̍k-sái chòe pn̄g thun. Nā-sī góa gióng-bōng góa só͘ chha̍k ê Chú. (Chú ê sí sī ūi góa). Góa siū un tit kìⁿ I ê un-tián che-sī hô-téng ê chū-iû kap hong-hù, I ê chû-ài sī hô-téng bô hān koh éng-kiú, tùi án-ni góa ê sim tit-tio̍h an-ùi. Ah! Tùi tī hiah ê khak-si̍t tit- tio̍h èng-ún ê lêng ê! Ìn-kì ê lâng, kéng-soán ê un-hūi kap éng tit pó-siú ê tō-lí sī gōa-ni̍h koân koh chhim! Góa chhim-chhim lia̍h-chòe tû-hui lâng ē siong-sìn jî-chhiáⁿ ka-kī thé-hōe chiah ê tiōng-iàu ê chin-lí, i chiū bōe-ōe thoat-lī ka-kī. Chí-ū chhim- sìn chiah ê chin-lí, jî-chhiáⁿ khak-si̍t chai cháiⁿ-iūⁿ lâi èng-iōng tī ka-kī ê sin-chiūⁿ, i chiah ē si̍t-hêng tī sìn-sim ê tiong-kan, bô ūi-tio̍h ka-kī lâi oa̍h, lâi oa̍h tī Siōng-tè ê Kiáⁿ ê lāi-bīn. Sī thiàⁿ chhui-pek i khì sūn-ho̍k, pēng m̄-sī tùi kiaⁿ-hiâⁿ ê sim. Lán hô-pit tui-chhōe lâi kiû ka-kī ê gī thê-chhiòng chū- iû ì-chì; lán í-keng ū chi̍t-ê hó tit bô pí ê gī thang hióng-siū, koh ū Siōng-tè beh chiong éng-oán ê êng-iáu ke-thiⁿ hō͘ lán, chiàu I só͘ hoaⁿ-hí ê tī lán ê lāi-bín li̍p-chì kiâⁿ tāi-chì.
|
主後 1740年我kap朋友衛斯理發生了真理見解上ê磨擦。衛氏tī我去美國了後無偌久，就kap Morabians兄弟斷絕往來，開始傳揚強烈ê Arminian Doctrines，相信自由意志ê說，siāng時伊koh特別注重達到無罪ê完全（Sinless Perfection）。Chiah ê看法kap阮當初所領受ê完全相反。我（Hoâi-tek-hui）深信揀選ê道理（Doctrine of Election）。我是án-ni講：「只有鑒察人心ê主，曉得tùi我脫離世俗以後，我thang 驚ê心靈所經歷ê可歎。罪惡ê回憶hō͘我覺得真失膽，我暝日用目屎做飯吞。但是我仰望我所chha̍k ê主。（主ê死是為我）。我受恩得見伊ê恩典che是何等ê自由kap豐富，伊ê慈愛是何等無限koh永久，tùi án-ni我ê心得著安慰。Ah！Tùi tī hiah ê確實得著應允ê 靈--ê!印記ê人，揀選ê恩惠kap永得保守ê道理是偌ni̍h懸koh深！我深深掠做除非人會相信而且家己體會chiah ê重要ê真理，伊就bōe會脫離家己。只有深信chiah ê真理，而且確實知怎樣來應用tī 家己ê身上，伊 chiah ê實行tī 信心ê中間，無為著家己來活，來活tī上帝ê 子ê內面。是疼催逼伊去順服，並m̄是tùi 驚惶ê心。咱何必追chhōe來求家己ê義提倡自由意志；咱已經有一個好得無比ê義thang享受，koh有上帝beh將永遠ê榮耀加添hō͘咱，照伊所歡喜ê tī 咱ê內面立志行大志。 |
|
Góa kiaⁿ liáu ūi-tio̍h chin-lí siōng kiàn-kái ê put-tông, chiū hō͘ hiaⁿ-tī pun-khui. Só͘-í góa siūⁿchiah ê tī hiaⁿ-tī tiong ê hun-li̍h8, ū sî hō͘ góa ê sim chin tam-iu, nā-sī bô kàu-gia̍h hō͘ góa kiaⁿ-hiâⁿ kî-koâi. Chèng kàu-su bē-ōe siūⁿ siāng-khoán ê sū, kóng siāng-khoán ê ōe, kiat-kó tong-jiân sī hun-li̍h8. Nā-sī goān Siōng-tè siúⁿ-sù goán, hō͘ goán ē pí-chhú pó-chhî sêng-si̍t khún-chhiat jî-chhiáⁿ pun bē-khui ê thiàⁿ sim, chū-jiân goán ta̍k-lâng ū ka- kē ê ì-kiàn. Ah! Góa hô-téng him-bō͘ thian-ka! Tī hia éng-oán bô hun-li̍h8, iā bô ū cheng-chip, tāi-ke chīn-la̍t chhiùⁿ-koa o-ló hit-ūi chē tī pó-chō téng ê iûⁿ-ko. Góa chún-pī lâu thiàⁿ ê ba̍k-sái, góa khoài-lo̍k goān-ì sé jīm-hô hiaⁿ-tī ê kha. Chin--ê, góa goān-ì chòe chèng-lâng ê lô͘-po̍k. Chú só͘ ke-thiⁿ hō͘ góa ê chun-kùi, it-hoat hō͘ góa kám-kak ka-kī put-phòe. Ū-sî góa seⁿ-khí iàm-o͘N3 ka-kī ê sim.
|
我驚了為著真理上見解ê不同，就hō͘兄弟分開。所以我想chiah ê tī 兄弟中ê分裂，有時hō͘我ê心真擔憂，若是無夠額hō͘我驚惶奇怪。 眾教師bē會想像款ê 事，講像款ê話，結果當然是分裂。但是願上帝賞賜阮，hō͘阮會彼此保持誠實懇切而且分bē 開ê疼心，自然阮逐人有家己ê意見。Ah！我何等欣慕天家！Tī hia 永遠無分裂，也無有爭執，大家盡力唱歌o-ló hit位坐tī寶座頂ê 羊羔。我準備流疼ê目屎，我快樂願意洗任何兄弟ê腳。真--ê,我願意做眾人ê奴僕。主所加添hō͘我ê尊貴，一發hō͘我感覺家己不配。有時我生起厭惡家己ê心。 |
|
Keh-nî góa tò-lâi Eng-kok, pún koat-tēng beh giâm-siú tiong-li̍p, nā-sī khoân-kéng pek góa put tek-put tio̍h kong-khai soan-pò͘ góa ê só͘-sìn, pēng hoán-tùi Ōe--sī só͘ thoân--ê. Ka-chài chit-khoán chêng-kéng bô kú, goán nn̄g-lâng chiū koh saⁿ hô-bo̍k. Góa bat siá phoe hō͘ Ōe-su-lí (Bí-í-bí, á-sī kiò-chòe Sûn-lí-hōe ê khai-chó͘) kóng, “Góa sûi-jiân chú-tiuⁿ te̍k-pia̍t ê kéng-soán, tàn-sī góa chiong Iâ-so͘ pe̍h-pe̍h sàng hō͘ ta̍k-ê lâng. Chhut-chāi lí chiong sèng-kiat chú-tiuⁿ kàu gōa-n̍i̍h ke̍k-toan, góa chóng- sī bē thang tông-ì lâng iáu oa̍h tī sè-kan ê sî, lāi-bīn ê chōe-sèng ōe thang oân-choân siau-bia̍t. Tàn-sī goān só͘-ū ê cheng-piān lóng-chóng thêng-chí. Hō͘ lán bô kóng pa̍t-hāng, chí-ū thoân Iâ-so͘ Ki-tok kap I tèng si̍p-jī-kè. Che-sī góa ê koat-sim. Goān Chú kap lí ê lêng tông-chāi.”
|
隔年我倒來英國，本決定beh嚴守中立，但是環境逼我不得不著公開宣佈我ê所信，並反對衛氏所傳--ê。佳哉這款情境無久，阮二人就koh相和睦。我bat寫批hō͘衛斯理（美以美，抑是叫做循理會ê開祖）講：「我雖然主張特別ê揀選，但是我將耶穌白白送hō͘ 逐ê人。 出在你將聖潔主張到偌n̍i̍h極端，我總是bē thang同意人iáu活 tī世間 ê時，內面ê罪性會thang完全消滅。但是願所有ê爭辯攏總停止。Hō͘咱無講別項，只有傳耶穌基督kap伊釘十字架。Che是我ê決心。願主kap你ê靈同在 。」 |
|
Ū lâng khó͘-khǹg góa ka-kī siat kàu-phài, nā- sī góa kiān-koat hoán-tùi chit-hāng sū. Góa bat siá-phoe hō͘ góa ê pêng-iú lâi piáu-bêng góa ê sim-chì kóng: “Lí ê koan-chhat sī chèng-khak ê, góa m̄-goān sêng-li̍p chong-phài, iā m̄-goān-ì ka-kī chòe léng-siù. Bô, góa goān lâng ê miâ, chong-phài, kap kong-hōe lóng sit-pāi; chí-ū Iâ-so͘ Ki-tok sī it-chhe, koh sī chhiong-móa it-chhè! Góa siū kòe kàu-gia̍h chē ê iòng-hō͘ chhui-chun, hō͘ góa kám-kak thó͘-khùi hùi-khì. Nā m̄-sī góa hit ūi thang chheng-ho͘ o-ló ê Chú ê lī-ek, I ài góa tī kûn-chiòng ê tiong-kan chhut-hiān, sè-kài kim-āu oh-tit koh thiaⁿ-kìⁿ góa ê tāi-chì lah.”
|
有人苦勸我家己設教派，但是我堅決反對這項事。我bat寫批hō͘ 我ê朋友來表明我ê心志講：「你ê 觀察是正確--ê,我m̄願成立宗派，也m̄願意家己做領袖。無，我願人ê名、宗派，kap公會攏失敗；只有耶穌基督是一切，koh是充滿一切！我受過夠額濟ê擁護推尊，hō͘我感覺吐氣費氣。若m̄是我hit位thang稱呼o-ló ê主 ê利益，伊愛我tī群眾ê中間出現，世界今後oh得koh聽見我ê代誌--lah。」 |
|
“Kū-lâng sī hô-téng ê m̄-kam tèng-sí tī si̍p-jī-kè téng, chiū-sī í-keng kio̍k-pō͘ ōaⁿ-sin ê sim-su iā lân-tit kàng-lo̍k khiam-pi, thoat-lī chū-su kap phian- kiàn. Lâng hòng-khì koân-ūi, sī cha̍p-hun ê ko͘-put-chiong, chī-chūi goān tī kàu-hōe kap sè-kài ê ba̍k-chiū chêng kàng kē, pí chòe sè ê iáu-khah sè.
|
「巨人是何等ê m̄ 甘釘死tī十字架頂，就是已經局部換新ê心思也難得降落謙卑，脫離自私kap偏見。人放棄權位，是十分ê姑不chiong，是誰願tī教會kap世界ê目珠前降低，比做細ê iáu較細。 |
|
Chóng-sī che-sī Iâ-so͘ ê kiàn-chèng-jîn só͘ tek-khak tio̍h ha̍k-si̍p ê ha̍k-khò. Ah! Góa chí-ū o̍h chi̍t-ê khí-thâu nā-tiāⁿ. Góa kám-kak chū-iû, bô ū ka-kī ê kè-ōe, bô só͘ kî-kiû, bô só͘ ai-oàn; nā-sī góa siong- sìn ka-kī ū chi̍t tùi tan-sûn ê ba̍k-chiu, chí-ū kiû kiù-un ê khóng-khoah soan-thoân, chi̍t-sut-á to bô ūi-tio̍h ka-kī siat-li̍p kàu-hōe kap kàu-phài ê ì-sù. Che-sī góa ê sim chhim-chhim kiaⁿ-ùi ê. Chí-ū chhin-chhiūⁿ án-ni, góa tit liáu pêng-an, chit ê pêng-an sī sè-kan-lâng só͘ m̄-chai--ê, sī cheng-koân toa̍t-lī ê lâng só͘ m̄-bat--ê. Hō͘ lâng pâi-thek, siū lâng biáu-sī, chek-pī kap húi-pòng, chiah ê tùi góa sī iú-ek. Góa chòe chhin-bi̍t ê pêng-iú phoe-phêng góa, kap góa hun-li̍h8, hoán-tńg hō͘ góa chhōe kàu hit ūi pêng-iú tiong ê pêng-iú ê chīn-tiong sêng-si̍t. In-ūi chit-ê góa siū-liáu kà-sī, ún-khǹg ka-kī tī êng-iāu Í-má-lōe-lī éng-oán kong-gī ê lāi-bīn, cha̍p-hun ti-chiok, in-ūi chai-iáⁿ lâng ê sim kap ì-sù ê Chú hiān-chāi khòaⁿ-kìⁿ góa ê sim-liām, chiong-lâi iáu-kú beh tī chèng-lâng ê bīn- chêng piáu-pe̍k góa sim-tiong ê chèng-ti̍t.” (í- siōng sī Hoâi-tek-hui sian-siⁿ siá hō͘ pêng-iú ê phoe- tiong ê ōe).
|
總是che是耶穌ê見證人所的確著學習ê學課。 Ah！我只有學一個起頭nā-tiāⁿ。我感覺自由，無有家己ê 計劃，無所祈求，無所哀怨；但是我相信家己有一對單純ê目珠，只有求救恩ê曠闊宣傳，一屑仔都無為著家己設立教會kap教派ê意思。Che是我ê心深深敬畏--ê。只有親像án-ni，我得了平安，這個平安是世間人所m̄知--ê,是爭權奪利ê人所 m̄-bat--ê。Hō͘人排斥，受人藐視，責備kap毀謗，chiah ê tùi我是有益。我最親密ê朋友批評我，kap我分裂，反轉hō͘我chhōe到hit位朋友中ê 朋友ê盡忠誠實。因為這個我受了教示，隱囥家己tī榮耀以馬內利永遠公義ê內面，十分知足，因為知影人ê心kap意思ê主現在看見我ê心念，將來iáu-kú beh tī 眾人ê面前表白我心中ê正直。」（以上是Hoâi-tek-hui先生寫hō͘ 朋友ê批中ê話）。 |
|
8
|
8 |
|
Pêng-iú in tī Bō͘-ní-hui (Mo͘rfild) tah chi̍t-ê tōa pò͘-pêⁿ tī hia káng-tō. Chú-āu 1742 nî Sèng-lêng kàng-lîm cheh ê chiu-nî kì-liām-ji̍t, góa chhái- chhú chi̍t-ê hó-táⁿ ê hêng-tōng. Hit só͘-chāi ū chi̍t ê tōa khóng-tiûⁿ, múi-pái tú-tio̍h cheh-ji̍t, choân-tiûⁿ chhiong-móa cha̍p-hòe-thoaⁿ, ū cháu kang-ô͘--ê, pian pá-hì--ê, chòe ka-lé-ang-á-hì--ê, chiū-sī cha̍p hoe gō͘-sek lóng chiâu-chn̂g. Tī hit chi̍t pái góa kap kúi-nā ūi hiaⁿ-tī tī hit chá-khí ê 6 tiám chiū chhut-hoat, tī khóng-tiûⁿ-siōng kéng chi̍t-ūi tú hó ê só͘- chāi, chòe goán iá-gōa pò͘-tō ê kagn2-tâi. Chheng- chá í-keng ū chi̍t-bān-gōa lâng chū-chi̍p tī hia. Góa peh-chiūⁿ iá-gōa ê káng-tâi, sim-lāi kám-kak chin hoaⁿ-hí, in-ūi khòaⁿ--lâi chit pái góa sī í-keng chiàm hong-thâu, pí mô͘-kúi tāi-seng hē-chhiú kang- chok. Lâng liam-piⁿ cháu óa-lâi ûi góa, góa chiū ēng “Mô͘-se tī khòng-iá cháiⁿ-iūⁿ kú-khí chôa, Jîn- chú iā tek-khak chiàu án-ni siu kú-khí” ê ōe ǹg- thèng-chiòng khai-káng. Choân-thé siok-chēng, in chù-ba̍k khòaⁿ góa, in chù-sîn teh thiaⁿ, kàu-bóe in thî-khàu lah. Góa tit-tio̍h kó͘-lē, ē-po͘ koh chhut-hoat. Nā-sī kong-kéng tōa piàn lah, hiān-chāi kiuh-kiuh-jióng hōa-hōa-háu chin hūn-cha̍p chin jiáu-loān. Phah-kó͘--ê, pûn-chhoe--ê, sió-thiú-á, chòe ka-lé-ang-á-hì--ê, tián-lám iá-siù--ê, kap kî-thaⁿ ê hì bô-kî put-iú, khip-ín kui-kûn ê lâng tāi-iok ū nn̄g-bān gōa lâng. Chin-chiàⁿ sī chhân-n̍i̍h ê ngó͘-kok í-keng se̍k-lah, thang siu-koah lah, khó-sioh siu-koak kui Pia̍t-se-pok, m̄-sī kui hō͘ kiù-sio̍k ê Chú.
|
朋友in tī Mo͘rfield搭一個大布棚tī hia講道。主後 1742年聖靈降臨節ê週年紀念日，我採取一個好膽ê行動。Hit所在有一個大廣場，每擺tú著節日，全場充滿雜貨攤，有走江湖--ê,變把戲--ê,做傀儡尪仔戲--ê,就是十花五色攏齊全。Tī hit一擺我 kap幾若位兄弟tī hit 早起ê 6點就出發，tī廣場上揀一位tú好ê所在，做阮野外佈道ê講台。清早已經有一萬外人聚集tī hia。我peh上野外ê講台，心內感覺真歡喜，因為看--來這擺我是已經佔風頭，比魔鬼代先下手工作。人liâm-piⁿ走倚來圍我，我就用「摩西tī曠野怎樣舉起蛇，人子也的確照án-ni受舉起」ê 話向聽眾開講。全體肅靜，in注目看我，in注神teh聽，到尾in啼哭lah。我得著鼓勵，e晡koh出發。但是光景大變lah，現在kiuh kiuh嚷hōa-hōa哮真混雜真擾亂。扑鼓--ê,pûn吹--ê,小丑仔，做傀儡尪仔戲--ê,展覽野獸--ê,kap其他ê戲無奇不有，吸引歸群ê人大約有兩萬外人。真正是田n̍i̍h ê五穀已經熟--lah，thang收割--lah，可惜收割歸別西卜，m̄ 是歸hō͘救贖ê主。 |
|
Góa ê káng-tâi siat tī tùi-bīn, khòaⁿ khí--lâi hó chhin-chhiūⁿ Pó-lô só͘ kóng chi̍t-iūⁿ, siū tiàu lâi kap Í-hut-só͘ ê iá-siù chiàn-tò͘, in-ūi án-ni góa chiū tùi in tōa-siaⁿ kóng “Tōa ah! Í-hut-só͘ ê A-tí- bí”. Chòe pá-hì ê lâng khòaⁿ-kìⁿ kûn-chiòng lī-khui in, choán-ǹg tùi pò͘-tō ê lâng, chiū tōa siū-khì, chiū khui-siaⁿ soan-jióng chhá-nāu, āu-lâi chiū tùi goán tìm chhàu-nn̄g, chio̍h-thâu kap sí-niau. Goán chi̍t-sî chhin-chhiūⁿ seng-khu siū pau-ûi tī béng-sai ê tiong-kan, nā-sī tōa pō͘-hūn ê thèng-chiòng iu-goân kè-sio̍k koh chiap-sòa teh thiaⁿ. Kàu kia̍t-sok ê sî, góa koh soan-pò͘ kim-àm beh koh tī chia siāng chit ê tē-tiám koh káng-ián.
|
我ê 講台設tī對面，看起--來好親像保羅所講一樣，受召來kap以弗所ê野獸戰鬥，因為án-ni我就tùi in大聲講：「大Ah！以弗所ê A-tí-bí。」做把戲ê人看見群眾離開in，轉向 tùi 佈道ê人，就大受氣，就開聲喧嚷吵鬧，後來就對阮tìm臭卵，石頭kap死貓。阮一時親像身軀受包圍tī 猛獅ê中間，但是大部分ê聽眾猶原繼續koh接續teh聽。到結束ê時，我koh宣佈今暗beh koh tī chia 像這個地點koh講演。 |
|
Tng góa koh kàu khóng-tiúⁿ ê sî, góa tit-tio̍h chin tōa ê kó͘-lē, khòaⁿ-kìⁿ í-keng ū kúi-nā-chheng tī hia teh thèng-hāu, chóng-sī góa ū gū-tio̍h koh- khah ū chó͘-chit ê hoán-khòng. Tùi káng-tâi ê chiàⁿ-bīn, ū chi̍t ê Sat-tàn ê thâu-chhiú phah-chhiú, tī tōa-hi-tâi téng ǹg kûn-chiòng hiàn i thiám-mī-lâng ê khoe-hâi. Nā-sī tng in khòaⁿ-kìⁿ góa chhēng o͘-phàu bo̍k-su-ho̍k chiūⁿ káng-tâi ê sî, i chiū lī- khui i ê hì, cháu kòe-lâi. Án-ni Sat-tàn tōa hoat i ê koân-ui, lím góa bē tiâu ê khoán, tùi án-ni hit ê sió-thiú-á chiū gia̍h chi̍t-ki tn̂g-tn̂g ê piⁿ, cháu óa--lâi, āu-bīn tòe chi̍t-tīn siū-khì móa-móa bô ūi thang tháu-khùi chin sit-ì ê chòe-hì--á. Chi̍t ê gâu chhia-pùn-táu ê sió-thiú chiū khiâ tī tâng-phōaⁿ ê keng-thâu-téng, ēng piⁿ phah góa, jî-chhiáⁿ chng-chòe siuⁿ chhut-la̍t sòa tùi keng-thâu-téng siak-lo̍h--lâi. Āu-lâi in koh thiau-so chi̍t ê bō͘-chi̍p peng ê kun-chô phah-kó͘ lâi keng-kòe kûn-chiòng. Góa khòaⁿ- kìⁿ in tī thâu-chêng tùi-bīn teh lâi, góa chiū chhiáⁿ kûn-chiòng poah-khui chi̍t tiâu lō͘, tāi-ke pâi chòe nn̄g-pêng, kun-chô tiām-tiām kiâⁿ kòe-khì, kûn-chiòng chiah koh ha̍p-óa. In só͘-ū ê kiáu-jiáu lóng sit-pāi, chiū chū-chi̍p kui kûn, ēng tek-ko pa̍k kî ǹg thèng- chiòng ê ūi lâi, nā-sī kiâⁿ-óa lâi chhun kúi-nā chhioh chiū kàu-ūi ê sî, hut-jiân in ê lōe-pō͘ hoat-seng cheng-chip ka-kī loān, chiū hiat-ka̍k kî, oa̍t-tńg-sin tô-cháu. Tùi án-ni góa chiah tit-tio̍h an-chēng pò͘-tō. Goán tò-lâi kàu pò͘-pîⁿ, góa siang-pêng ê tē-á-lāi té móa hiah ê siū kám-tōng ūi-tio̍h ka-kī ê lêng-hûn tio̍h-kip ê lâng só͘ siá ê chóa-toaⁿ-á, góa tī kúi-nā-chheng lâng hoaⁿ-hí âu-kiò o-ló Chú ê tiong-kan sûi-tiuⁿ sûi-tiuⁿ tha̍k hō͘ tāi-ke thiaⁿ. Keh-ji̍t góa siū chhiáⁿ kàu tī Má-lī-lâi-pho ê tōa chháu-po͘ (Marylebone Fields), tī hit sī phah kûn-thâu, kap kèng-ki ê lâng só͘ chū-chip ê só͘-chāi. Góa khòaⁿ-kìⁿ ū chē-chē lâng chū-chi̍p, chiū ēng “Góa bô lia̍h hok-im chòe kiàn-siàu, che hok-im pún sī Siōng-tè ê tōa koân-lêng, beh kiù it-chhè siong-sìn ê lâng” (Lô-má 1:16).
|
當我koh到廣場ê時，我得著真大ê鼓勵，看見已經有幾若千tī hia teh聽候，總是我有遇著koh較有組織ê反抗。Tùi 講台ê正面，有一個撒旦ê頭手扑手，tī大戲台頂向群眾獻伊諂媚人ê詼諧。若是當in看見我穿烏袍牧師服上講台ê時，伊就離開伊ê戲，走過來。Án-ni撒旦大發伊ê權威，忍我bē tiâu ê款，tùi án-ni hit ê小丑仔就gia̍h一支長長ê鞭，走倚來，後面tòe一陣受氣滿滿無位thang tháu氣真失意ê做戲仔。一個gâu chhia畚斗ê小丑就騎tī 同伴ê肩頭頂，用鞭扑我，而且裝做siuⁿ出力續tùi肩頭頂摔落--來。後來in koh 挑嗦一個募集兵ê軍曹扑鼓來經過群眾。我看見in tī頭前對面teh來，我就請群眾撥開一條路，大家排做兩爿，軍曹恬恬行過去，群眾才koh合倚。In 所有ê攪擾攏失敗，就聚集歸群，用竹篙縛旗向聽眾ê位來，但是行倚來chhun幾若尺就到位ê時，忽然in ê內部發生爭執家己亂，就hiat-ka̍k旗，越轉身逃走。Tùi án-ni我才得著安靜佈道。阮倒來到布棚，我雙爿ê袋仔內té滿hiah ê受感動為著家己ê靈魂著急ê人所寫 ê紙單仔，我tī 幾若千人歡喜喉叫o-ló主ê中間隨張隨張讀hō͘大家聽。隔日我受請到tī 馬利來坡ê大草埔（Marylebone Fields），tī hia是扑拳頭，kap競技ê人所聚集ê所在。我看見有濟濟人聚集，就用「我無掠福音做見siàu,che福音本是上帝ê大權能，beh救一切相信ê人」（羅馬 1：16）。 |
|
Góa só͘ khiā ê káng-tâi sī cha̍p-hun bô chāi, múi-pái kiâⁿ tín-tāng ê sî, iô-iô pái-pái lo̍k-lo̍k-hián beh péng-kòe ê khoán. Tùi-te̍k khòaⁿ-chhut chit ê gûi-hiám chiū thiau-tî e-kheh kīn káng-tâi ê lâng, kai-chài góa lóng bô siū hāi. Tng góa lī-khui káng-tâi, kiâⁿ ǹg bé-chhia ê sî, kak-tit āu-bīn ū lâng ēng sím-mi̍h lâi kha̍p-tio̍h góa ê bō-á kap thâu-mn̂g ê khoán-sit, góa kín oa̍t-thâu kòe-lâi khòaⁿ, chiah chai tùi-bīn ū chi̍t ê lâng chhiú gia̍h kiàm, i ê kiàm-bóe tú-tú tùi góa ê pìn-piⁿ chha̍k-- lâi. Kai-chài ū pa̍t-lâng khòaⁿ-kìⁿ, ēng koáiⁿ-á phah ka-la̍uh hit ki kiàm. Kûn-chiòng khòaⁿ hit ê khoán-sit tōa siū-khì, chiū kui-kûn khí-lâi kong-kek hit ê gia̍h-kiàm ê lâng, siat-sú nā m̄-sī góa ê pêng- iú kiû-chêng, hit ê lâng khióng-kiaⁿ ē siū chèng- lâng phah chin thiám.
|
我所企ê講台是十分無在，每擺行振動ê時，遙遙擺擺lo̍k-lo̍k-hiàn beh péng 過ê款。對敵看出這個危險就thiau-tî e-kheh近講台ê人，佳在我攏無受害。當我離開講台，行向馬車ê時，覺得後面有人用甚mi̍h來磕著我ê帽仔kap頭毛ê款式，我緊越頭過來看，才知對面有一個人手gia̍h劍，伊ê劍尾tú-tú tùi我ê鬢邊刺來。佳哉有別人看見，用拐仔扑加落hit支劍。群眾看hit ê款式大受氣，就歸群起來攻擊hit ê gia̍h 劍ê人，設使若m̄是我ê朋友求情，hit ê人恐驚會受眾人扑真thiám。 |
|
Góa chi̍t sut-á to bô lún-neh sit-táⁿ, keh-ji̍t koh khì hit ê goân-ūi. Tùi-te̍k koh lâi soan-jióng, khióng-hek, nā-sī lóng bô kong-hāu. Ū chi̍t ê lâng pí pa̍t-lâng koh-khah hiông-ok, peh-chiūⁿ óa-kīn káng-tâi ê chhiū-á, chòe-chhut pháiⁿ-khòaⁿ ê hêng- hâi. Khí-thâu góa bô tiuⁿ-tî tio̍h chi̍t-kiaⁿ, góa siūⁿ sat-tàn hiān-chāi bī-bián thài-kòe-thâu lah. Kàu góa sim an-tiāⁿ ê sî, góa chiū khó͘-khǹg chèng-lâng kóng, lín kì-jiân chhin-bak khòaⁿ-kìⁿ chit-khoán ê chêng-hêng, chiū ē chū-toàn góa tùi tī lâng ê phòaⁿ- toàn hit ê ōe sī chhò-gō͘ á m̄-sī. Chiàu-tio̍h kèng- khiân ê Hok-ní Chú-kàu (Bishop Hall) ê ōe kóng, “Chhut-chāi lâng ka-kī ê sî, lâng sī pòaⁿ kúi pòaⁿ khîm-siù,” tùi án-ni choân-tiûⁿ tiông-sin siok-chēng. Góa jia̍t-sêng khoàn-bián in, jiân-āu kap góa ê tâng-phōaⁿ tò-lâi pò͘-pîⁿ. Goán chiū tī hia lâi lóng tha̍k siá hō͘ góa ê chóa-toaⁿ, lâi kiat-sok chit ê cheh-ji̍t ê kang-chok, kúi-nā chheng lâng chū-hōe o-ló kám-siā Siōng-tè.
|
我一屑仔都無忍neh失膽，隔日koh去hit ê原位。對敵koh來喧嚷，恐嚇，但是攏無功效。有一個人比別人koh較兇惡，爬上倚近講台ê樹仔，做出歹看ê形骸。起頭我無張持著一驚，我想撒旦現在未免太過頭--lah。到我心安定ê時，我就苦勸眾人講，lín既然親目看見這款ê情形，就會自斷我tùi tī 人ê判斷hit ê話是錯誤抑m̄是。照著敬虔ê Hok-ní主教（Bishop Hall）ê話講：「出在人家己ê時，人是半鬼半禽獸，」tùi án-ni全場重新肅靜。我熱誠勸勉in，然後kap我ê同伴倒來布棚。阮就tī hia來朗讀寫hō͘ 我ê紙單，來結束這個節日ê工作，幾若千人聚會o-ló感謝上帝。 |
|
Góa tī chia beh te̍k-piat thê-khí chi̍t-hāng ke̍k chhù-bī ê sū. Chiū-sī tng-tī góa teh káng-ián ê sî, ta̍k-pái ū chin-chē gín-ná hoaⁿ-hí ûi-ûi lâi chē tī tâi-á ê kiā-á-téng, pang-chān the̍h thèng-chiòng ê chóa-tiâu-á. In tng tī kiáu-jiâu hoah-hiàm ê tiong-kan in chiông-lâi lóng m̄-bat piáu-sī kiaⁿ-hiâⁿ beh cháu. Múi-pái góa siū phah ê sî, in lóng gia̍h-khí lâu ba̍k-sái sè-sè ê ba̍k-chiu khòaⁿ góa, ná chhin-chhiūⁿ in ǹg-bāng ē-tit thòe góa hō͘ lâng phah. Chit-pái ê pò͘-tō tit-tio̍h 350 gōa lâng hoán-hóe.
|
我tī chia beh特別提起一項極趣味ê事。就是當tī 我teh講演ê時，特別有真濟囡仔歡喜圍圍來坐tī台仔ê崎仔頂，幫贊提聽眾ê紙條仔。In當tī攪擾喝喊ê中間in從來攏m̄-bat表示驚惶beh走。每擺我受扑ê時，in攏gia̍h起流目屎細細ê目珠看我，那親像in向望會得替我hō͘人扑。這擺ê佈道得著350外人反悔。 |
|
9
|
9 |
|
Chú-āu 1769 nî góa tē 13 pái kòe-iûⁿ khì Bí- kok, kàu ta̍k só͘-chāi káng-tō, móa-móa tit-tio̍h Siōng-tè chiok-hok. Keh-nî ǹg tang-pêng pò͘-tō, lō͘ keng-kòe Ài-sài-tek (Exeter), tit-tio̍h tong-tē ê lâng kian-ì ê phèng-chhiáⁿ, sûi-sî tī lō͘-thian khai-hōe. Ū lâng khòaⁿ-kìⁿ góa ià-siān ê chêng-hêng, khó͘- khǹg góa hioh-khùn, m̄-thang koh kóng tō-lí. Góa ìn kóng: “Si̍t-chāi” oa̍t-tńg-sin, góa siang-chhiú ha̍p-chiúⁿ kióng-chhiú gia̍h-ba̍k ǹg thiⁿ kóng: “Chú Iâ-so͘ ah! Góa in-ūi Lí ê kang-chok lâi ià-siān, chóng-sī pēng m̄-sī pîn-tōaⁿ tī lí ê kang. Siat-sú góa ê lō͘ iáu-bōe cháu oân, kiû Lí hō͘ góa koh chi̍t- pái tī iá-gōa ūi-tio̍h Lí kóng-ōe, kiàn-chèng lí ê chin-lí, jî-āu tò-khì thiⁿ-ni̍h.” Jiân-āu góa tāi-iok kóng nn̄g-tiám cheng, kám-kak hui-siông ià-siān. Che-sī góa chòe-āu ê káng-tō.
|
主後 1769年我第13擺過洋去美國，到逐所在講道，滿滿得著上帝祝福。隔年向東爿佈道，路經過愛賽德（Exeter），得著當地ê人堅意ê聘請，隨時tī露天開會。有人看見我厭siān ê情形，苦勸我歇睏，m̄-thang koh講道理。我應講：「實在」越轉身，我雙手合掌拱手gia̍h目向天講：「主耶穌ah！我因為你ê工作來厭siān,總是並m̄是貧憚tī你ê工。設使我ê路iáu-bōe走完，求你hō͘我koh一擺tī野外為著你講話，見證你 ê真理，而後倒去天n̍i̍h。」然後我大約講兩點鐘，感覺非常厭siān。Che是我最後ê講道。 |
|
10
|
10 |
|
Hoâi-tek-hui sian-siⁿ sī kīn-tāi siāng tāi-seng chhái-ēng iá-gōa thoân-tō ê lâng, i ēng lō͘-thian pò͘-tō lâi kiat-sok i ê kang-chok, si̍t-chāi sī chin tú-hó. Chhin-ba̍k khòaⁿ-tio̍h i hit-ji̍t ê chêng-hêng ê lâng kiàn-chèng kóng: “I tùi chō-sek khí-lâi khiā ê sî. I ê bīn-māu í-keng sī chi̍t-phiⁿ ke̍k ū lêng-le̍k ê tō-lí. I ê bīn-māu chiau-chūi, bīn-sek chheⁿ-pe̍h, hián-sī thiⁿ-téng ê kng tī i soe-lám ê sin-thé-n̍i̍h hoat-chhut. Chiah ê kám-tōng lâng ke̍k-chhim. Sim-lêng sui-jiân goān-ì, nā-sī jio̍k-thé í-keng tòng-bē-tiâu. I khiā khí-lâi tiām-tiām kúi-nā hun-cheng kú bô kóng-ōe. Āu-lâi chiah khui-chhùi kóng: “Góa chiàⁿ-chiàⁿ sī thèng-hāu Siōng-tè ê si-un pang-chān, in-ūi góa chhim-chai I beh koh chi̍t-pái hû- chhî góa, hō͘ góa ē hōng I ê miâ kóng-ōe.” I kó-jiân thoân-chhut chi̍t-phiⁿ ke̍k-hó ê siau-sit (soat- kàu). Hit ê sòa-bóe tāi-khài sī kóng án-ni: “Góa (chí Hoâi-tek-hui pún-sin) beh khì lah, beh khì hióng-siū chi̍t ūi í-keng û-pī liáu hó ê an-hioh; Góa ê ji̍t-thâu í-keng chiūⁿ-khí--lâi, tùi thiⁿ phó͘-chiò chē-chē lâng, hiān-chāi khoài beh lo̍h lah,....m̄-sī, éng-oán bē-ē án-ni, sī tian-tò khoài beh seng-koân kàu bē húi-hoāi êng-iāu ê ke̍k-koân. Góa pí chē-chē lâng tī tē-chiūⁿ oa̍h khah kú,......Góa ê jio̍k-thé sui-jiân soe-lám, nā-sī góa ê lêng khiok sī ióng- chòng. Góa hô-téng goān-ì éng-oán oa̍h teh lâi thoân-iông Ki-tok, tàn-sī góa khì, sī kap I tông- chāi. Góa ê it-seng sī hô-téng ê té koh chiām-sî, kap pâi tī góa ba̍k-chêng tōa jî-chhiáⁿ bōe oân- sêng kang-chok pí-kàu khí-lâi, chin-sī toán-chhiok, nā-sī góa it-tàn lī-khui sè-kan, pêng-an ê Siōng-tè tek-khak beh koàn-kò͘ lín, in-ūi kin-á-ji̍t koan-sim sio̍k thiⁿ-téng ê sū ê lâng sī hô-téng ê hi-hán.”
|
Hoâi-tek-hui先生是近代siāng代先採用野外傳道ê人，伊用露天佈道來結束伊ê工作。實在是真tú好。親目看見伊hit日ê 情形ê人見證講：「伊tùi座席起來企ê時。伊ê面貌已經是一篇極有能力ê道理。伊ê面貌憔悴，面色青白，顯示天頂ê光tī伊衰lám ê身體n̍i̍h發出。Chiah ê感動人極深。心靈雖然願意，但是肉體已經擋bē tiâu。伊企起來恬恬幾若分鐘久無講話。後來才開嘴講：「我正正是聽候上帝ê施恩幫贊，因為我深知伊beh koh一擺扶持我，hō͘我會奉伊ê名講話。」 伊果然傳出一篇極好ê消息（說教）。Hit ê續尾大概是講án-ni：「我（指Hoâi-tek-hui本身）beh去lah，beh去享受一位已經預備了好ê安歇；我ê日頭已經上起--來，tùi天普照濟濟人，現在快beh落lah，------m̄-是，永遠bē會án-ni，是顛倒快beh昇懸到bē毀壞榮耀ê極懸。我比濟濟人tī地上活較久，-------我ê肉體雖然衰lám,但是我ê靈卻是勇壯。我何等願意永遠活teh來傳揚基督，但是我去，是kap伊同在。 我ê一生是何等ê短koh暫時，kap 排tī我目前大而且未完成工作比較起來，真是短促，若是我一旦離開世間，平安ê上帝的確beh管顧lín,因為今仔日關心屬天頂ê事ê人是何等 ê希罕。」 |
|
Tī hit-àm tōa-khùi chhoán ê pēⁿ koh hoat, ho͘-khip kan-lân. Keh chá-khí 6 tiám chiū lī-khui sè-kan tò-khì thiⁿ-n̍i̍h. Sī tī Chú-āu 1770 nî 9 ge̍h 30 ji̍t, hióng-siū 56 hòe.
|
Tī hit暗大氣喘ê病koh發，呼吸艱難。隔早起6點就離開世間倒去天n̍i̍h。是tī主後1770年9月30日，享壽 56歲。 |
|
11
|
11 |
|
Hoâi-tek-hui sī tùi Sù-tô͘ í-āu kàu-taⁿ lân tit ū ê tōa thoân-tō-chiá. Kham-tit chheng chòe “chi̍t- ki jia̍t-lia̍t chhàn-lān ê hóe-pé” tī 18 sè-kí ê Eng- kok sio̍k-lêng ê sū chin-kē chin tūi-lo̍h. Nā-sī kīn- kīn tī i chòe-kang ê 30 gōa nî kú, chiū chiong kok lāi sio̍k-lêng ê chêng-hêng tōa piàn, heng-khí tōa- kng lâi piàn-chiò chit ê o͘-am ê sî-tāi, bán-kiù liáu Eng-kok ê ūn-miā. I piàⁿ-miā chòe-kang, m̄-káⁿ chi̍t-ba̍k ni̍h kú lâi bē-kì-tit Siōng-tè kau-tài sèng ê chit. I tī kúi lé-pài kú ê só͘ chòe, chiū pí pa̍t- lâng chi̍t-nî ê só͘-chòe khah chē 30 gōa nî kú m̄-káⁿ chi̍t-ji̍t pîn-tōaⁿ. Chē-chē nî kú siông-siông múi lé-pài hiòng kúi-nā-chheng ê thèng-chiòng lâi kóng tō-lí tùi 40 tiám-cheng kàu 60 tiám-cheng ê kú. Kang-chok āu bô hioh-khùn, tī chhù-n̍i̍h kè- sio̍k kî-tó, thòe lâng kiû, á-sī gîm-si tha̍k-keng, chē-chē lâng tùi i lâi pe̍h-pe̍h tit-tio̍h hok-im. Bo̍k- koài lâng o-ló i kóng “Châi-tek ê lâm-chú chē-chē, nā-sī to̍k-to̍k lí iâⁿ-kòe it-chhè.” Taⁿ i lêng-le̍k ê pì-koat chāi tī tó-ūi? Chiū-sī chāi tī jia̍t-ài lêng- hûn. Tng i ǹg chōe-jîn kóng-ōe ê sî, i siông-siông lâu ba̍k-sái. I ê thî-khàu kám-tōng lâng chin chhim, chió-chió lâng hoán-khòng. I kóng “Lín chek-pī góa siông-siông khàu, nā-sī góa cháiⁿ-iūⁿ ē tit kìm- chí bô khàu n̍i̍h? Lín bē sí ê lêng-hûn í-keng tī húi-bia̍t ê li̍p-kîⁿ, nā-sī lín ka-kī m̄-chai thang ai-chhám thî-khàu. Lín tio̍h chai lín khó-lêng chiū- sī thiaⁿ chòe-āu chi̍t-phiⁿ ê tō-lí, í-āu koh bô ū ki- hōe thang chiap-siū Ki-tok lah!”
|
Hoâi-tek-hui是tùi使徒以後到今難得有ê大傳道者。堪得稱做「一支熱烈燦爛ê火把」tī 18世紀ê英國屬靈ê事真低真墮落。但是近近tī 伊做工ê 30外年久，就將國內屬靈ê情形大變，興起大光來遍照這個烏暗ê時代，挽救了英國ê運命。伊拚命做工，m̄敢一目ni̍h久來bē記得上帝交代聖ê職。伊tī 幾禮拜久ê所做，就比別人一年ê所做較濟，30外年久 m̄敢一日貧憚。濟濟年久常常每禮拜向幾若千個聽眾來講道理tùi 40 點鐘到60點鐘 ê久。工作後無歇睏，tī厝n̍i̍h繼續祈禱，替人求，抑是吟詩讀經，濟濟人tùi伊來白白得著福音。莫怪人 o-ló 伊講：「才德ê男子濟濟，但是獨獨你贏過一切。」今伊能力ê秘訣在tī tó位？就是在tī熱愛靈魂。當伊向罪人講話ê時，伊常常流目屎。伊ê啼哭感動人真深，少少人反抗。伊講：「Lín責備我常常哭，但是我怎樣會得禁止無哭n̍i̍h?Lín bē 死ê靈魂已經tī毀滅ê立kîⁿ，但是lín家己 m̄知thang哀慘啼哭。Lín著知lín可能就是聽最後一篇ê道理，以後koh無有機會thang接受基督--lah！」 |
|
Bí-í-bí hōe (Sûn-lí-hōe) ê Ōe-su-lí Iok-hān kiàn-chèng kóng “Só͘ sù ê Sèng-lêng chiong Siōng-tè ê thiàⁿ koàn-ak tī i ê sim, hō͘ i tùi lâng móa-móa ū un-jiû hô-pêng bô phian-su ê thiàⁿ. Tùi chit ê chhèng-chhut oang-oang lâu ê kháu-châi, lâu kàu thèng-chiòng ê sim-pâng, tì-kàu hō͘ tāi-ke tōa siū kám-tōng, hō͘ ngī-sim ê chōe-jîn oh-tit tí-khòng. Chit ê thiàⁿ-sim sî-siông hō͘ i ê thâu-khak chhin-chhiūⁿ chúi-tî ba̍k-chiu ná-chún ba̍k-sái ê chúi-chôaⁿ.”
|
美以美會（循理會）ê衛斯理約翰見證講：「所賜ê聖靈將上帝ê疼灌沃 tī伊ê心，hō͘伊對人滿滿有溫柔和平無偏私ê疼。Tùi這個 chhèng出oang-oang流ê口才，流到聽眾ê心房，致到hō͘大家大受感動，hō͘ 硬心ê罪人oh得抵抗。這個疼心時常hō͘伊ê頭殼親像水池，目珠那準目屎ê水泉。」 |
