首頁 >文學作品
文學作品
回上一頁
本篇文章總共有9個段落,44個語句,809個語詞,1110個音節
Pâi-oân-cho̍k ê kè-chhōa 排灣族ê 嫁娶
N̂g Sò͘-ngô͘ 黃素娥
Pâi-oân-cho̍k ê kè-chhōa kap lán pîⁿ-tē ū tōa cheng-chha, thiaⁿ-liáu iā ū khó-chhú, iā ū chhù-bī, iā ū khó-lîn ê só͘-chāi. Só͘-í it-hoat kám-kak tio̍h thoân-tō-lí, chiong Ki-tok ê kng chhiō in. Taⁿ ài kán-tan lâi kài-siāu. 排灣族ê嫁娶kap咱平地有大精差,聽了也有可取,也有趣味,也有可憐ê所在。所以一發感覺著傳道理,將基督ê光chhiō--in。今ài簡單來介紹。
1. Chò-chhin. 1.做親。
Pâi-oân-cho̍k in ê chò-chhin, khí-chho͘ bô chhin-chhiūⁿ ēng moâi-lâng kài-siāu. Chiū-sī lâm lú nā ta̍t kàu kiat-hun ê nî-hòe, lâm chheng-liân tio̍h ài kàu lú chheng-liân ê só͘-chāi siông-siông khì thit-thô, chhiùⁿ-koa, kóng-ōe saⁿ kau-pôe, ū sî tī chia, ū sî tī hia, āu-lâi chiah chhōe-chhut ì-khì saⁿ hô-ha̍p ê lâng lâi chìn-hêng chhin-sū. Che sī in tùi kó͘-chá í-lâi ê hong-sio̍k, sī in chò-chhin ê khí-thâu, bô-lūn sím-mi̍h lâng tō ài án-ni. Chit khoán ê kau-pôe, in ê ōe kiò-chò. Siat-sú nā ū chheng-liân khah bô chhù-bī tī chit-ê, chiū lāu-lâng ài kong-kek, beh kóng “Lí bô beh khì sím-mi̍h lâng beh phit-phòe lí.” In lâm lú ê kau-pôe, sui-jiân sī tāi-ke ê kong-jīn, iáu-kú sī bōe ēng-tit su-khia kau-pôe, tio̍h ài tiàm tī ka-têng sī-tōa-lâng ê kam-tok ē lâi kong-jiân kau-pôe chiah ōe ēng-tit. Koh pêng-siông ê lē, lú chheng-liân m̄-bat khì chhōe lâm chheng-liân. 排灣族in ê做親,起初無親像用媒人介紹。就是男女若達到結婚ê年歲,男青年著ài到女青年ê所在常常去thit-thô、唱歌、講話相交陪,有時tī chia,有時tī hia,後來才chhōe出意氣相和合ê人來進行親事。Che是in tùi古早以來ê風俗,是in 做親ê起頭,無論甚mi̍h人都ài án-ni。這款ê交陪,in ê話叫做(khi-sú-juh)。設使若有青年較無趣味tī這個,就老人ài攻擊,beh講:「你無beh去(khi-sú-juh),甚mi̍h人beh匹配你。」In 男女ê交陪,雖然是逐家ê公認,iáu-kú是bē用-tit私khia交陪,著ài tiàm tī家庭序大人ê監督下來公然交陪才會用tit。Koh 平常ê例,女青年m̄-bat去chhōe男青年。
2. Chhin-sū ê sêng-li̍p. 2.親事ê成立。
In lâm lú án-ni kau-pôe, nā chhōe-chhut ū tâu-ha̍p--ê, lâm chit pêng chiū iong moâi-lâng khì chò-chhin. Iā lú chit pêng, moâi-lâng nā lâi kóng, chiah khui chhin-cho̍k hōe-gī lâi chham-siông. Siat-sú chhin-cho̍k tiong nā ū chi̍t lâng bô chàn-sêng, sui-sī lâm lú chheng-liân chin ì-ài, iā sī tio̍h soah--khi. Nā ū lóng chàn-sêng, lâm lú lióng-hong chiah tēng kî-ji̍t lâi chham-siông phèng-lé. (In teh chò phèng-lé ê mi̍h, chiū-sī tiáⁿ, am-kng, ti-thâu, gû-lê, kó͘-chu (古珠), chiú, ti, gû, chîⁿ). Phèng-lé nā chham-siông hó-sè, chiah koat-tēng kiat-hun ê ji̍t. (In khah-siông ēng ū goe̍h ê ji̍t). Ji̍t nā tēng liáu, tī cha̍p-gōa ji̍t chêng chiū cheng sek-á chò sek-á chiú, kàu sî thang chhiáⁿ lâng-kheh. Iū-koh sio-siâng tī hit ê cha̍p-gōa ji̍t lāi, chheng-liân lâm lú, á-sī chhin-lâng pêng-iú, ta̍k mê tio̍h ài lâi lú-ka thiàu-bú chhiùⁿ-koa. Nā-sī thâu-ba̍k tio̍h ài pa̍k chin koân ê chhian-chhiu hō͘ sin-niû kap it-poaⁿ ê pêng-iú hàiⁿ, ta̍k àm thit-thô kàu chin àm. Che sī in kiat-hun chêng ê nāu-jia̍t, iā sī in só͘ tùi-tiōng ê, nā bô chò sek-á chiú, bô thiàu-bú ê kiat-hun, chiū-sī sī-tōa-lâng bô chàn-sêng, ka-kī chū-iû ê kiat-hun. In男女án-ni交陪,若chhōe出有投合--ê,男這爿就央媒人去做親。也女這爿,媒人若來講,才開親族會議來參詳。設使親族中若有一人無贊成,雖是男女青年真意愛,也是著煞--去。若有攏贊成,男女兩方才定期日來參詳聘禮。(In teh 做聘禮ê物,就是鼎、am缸,鋤頭、牛犁、古珠、酒、豬、牛、錢)。聘禮若參詳好勢,才決定結婚ê日。(In較常用有月ê日)。日若定了,tī十外日前就舂粟仔做粟仔酒,到時thang請人客。又koh 相像tī hit個十外日內,青年男女,抑是親人朋友,逐暝著ài來女家跳舞唱歌。若是頭目著ài縛真懸ê 韆鞦hō͘新娘kap一般朋友hàiⁿ,逐暗thit-thô到真暗。Che是in結婚前ê鬧熱,也是in所tùi重ê,若無做粟仔酒,無跳舞ê 結婚,就是序大人無贊成,家己自由ê結婚。
3. Kiat-hun-sek. 3.結婚式。
Kiat-hun-sek sī tī lú-ka lâi kú-hêng. Kàu hit ê tong-ji̍t, sin-niû, kiáⁿ-sài kap it-poaⁿ ê lâng lóng sēng-chong kàu tī chng-tiong hōe-ha̍p ê kong-tiâⁿ, tī hia chhiùⁿ-koa, thiàu-bú, chia̍h chiú lâi nāu-jia̍t. Nā-sī thâu-ba̍k tio̍h chin-chōe lâng lâi hàiⁿ chhian-chhiu. Án-ni chiū-sī in ê kiat-hun tián-lé-sek, iā chit ê tián-lé-sek sī tāi-khài tùi ē-po͘ sî ê 3, 4 tiám cheng khí, kàu hit àm ê pòaⁿ-mî āu chiah ū soah, ū-sî kàu thiⁿ-kng iā bat. Taⁿ sek nā soah, kiáⁿ-sài ê pêng-iú tio̍h lâi āiⁿ sin-niû khì kiáⁿ-sài ê chhù. Kàu hit sî sin-niû kap i ê chhin-lâng, pêng-iú, tio̍h lâu lī-pia̍t ê ba̍k-sái, āu-lâi chiah hō͘ lâng āiⁿ--khì. Chóng-sī ū-sî sek chò liáu-āu, sin-niû bô sûi-sî khì kiáⁿ-sài ê chhù, chū án-ni koh tńg-khì in tau keh kúi-nā ji̍t chiah khì ê, iā sī ū. 結婚式是tī女家來舉行。到hit個當日,新娘、子婿kap一般ê人攏盛裝到tī庄中會合ê公埕,tī hia 唱歌,跳舞,食酒來鬧熱。若是頭目著真濟人來hàiⁿ韆鞦。Án-ni 就是in ê結婚典禮式,也這個典禮式是大概tùi e晡時ê 三、四點鐘起,到hit暗ê 半暝後才有煞,有時到天光也bat。今式若煞,子婿ê 朋友著來āiⁿ新娘去子婿ê厝。到hit時新娘kap伊ê 親人,朋友,著流離別ê 目屎,後來才hō͘ 人 āiⁿ--khì。總是有時式做了後,新娘無隨時去子婿ê厝,自án-ni koh 轉去in tau 隔 幾若日才去--ê,也是有。
Í-siōng só͘ kóng sī it-poaⁿ lâng ê kiat-hun-sek, chóng-sī nā-sī thâu-ba̍k ê kiat-hun chiū m̄-sī án-ni nā-tiāⁿ. Ū-sî beh chhōa chi̍t ê sin-niû lâi kàu chhù, tio̍h ài chhōa kúi-nā ji̍t chiah ōe kàu, che sī cháiⁿ-iūⁿ? Chiū-sī tī chit tiong-kan sin-niû ài beh tùi kiáⁿ-sài lâi thó chin-chōe mi̍h, in teh kóng, Chhī cha-bó͘-kiáⁿ beh tùi i lâi tit-tio̍h mi̍h, chiū-sī chit ê sî nā-tiāⁿ, só͘-í chīn só͘ ōe chit ê sî-kan tio̍h kā i iân-chhiân hō͘ i kú-kú. Taⁿ in chit tiong-kan beh ēng cháiⁿ-iūⁿ lâi tit-tio̍h kiáⁿ-sài ê mi̍h, chiū-sī sin-niû hō͘ lâng āiⁿ kàu tô͘-tiong ū chhiū-á ê só͘-chāi, i tō tùi chhiū-á-ki khiú--leh, án-ni chiū-sī i m̄ kiâⁿ. Hit-sî kiáⁿ-sài chit pêng tō koh the̍h mi̍h-kiāⁿ á-sī chîⁿ khì kā i ko͘-chiâⁿ, kiò i tō pàng, thang koh kiâⁿ. Chóng-sī hit ê mi̍h-kiāⁿ hō͘ i khòaⁿ liáu nā bô boán-chiok, tio̍h ài hō͘ i kàu boán-chiok chiah ē-ēng--tit, nā bô, i tō m̄ kiâⁿ. Chhin-chhiūⁿ chit khoán ê tāi0chì, m̄ sī chi̍t pái iah sī nn̄g pái nā-tiāⁿ, sī chiàu sin-niû ê só͘ chò, beh kúi pái, lóng tio̍h chiàu án-ni. Góa chhin-sin chai, chi̍t ê thâu-ba̍k khì chhōa chi̍t ê thâu-ba̍k ê cha-bó͘-kiáⁿ, chhōa 3 ji̍t chiah kàu chng-kha, tùi chng-kha kàu chhù 30 hun ê lō͘ nā-tiāⁿ, chóng-sī sin-niû m̄ kiâⁿ, koh ko͘-chiâⁿ cha̍p gōa pái, chhiân 8 tiám gōa cheng ê sî-kan, ke iōng liáu 20 gōa tè pò͘, koh saⁿ-kap lâi chhōa ê lâng ê chîⁿ iā lóng khêng chhut-lâi saⁿ-thiⁿ. Chhin-chhiūⁿ chit khoán ê hong-sio̍k, kū-koàn ê lâng lia̍h chò chin thé-bīn, khòaⁿ chò chin iàu-kín. Chóng--sī kīn-lâi khah ū tì-sek ê lâng iā kám-kak án-ni sī m̄ hó, ū chiām-chiām teh kái. 以上所講是一般人ê 結婚式,總是若是頭目ê 結婚就m̄是án-ni nā-tiāⁿ。有時beh娶一個新娘來到厝,著ài 娶幾若日才會到,che是怎樣?就是tī這中間新娘ài beh tùi子婿來討真濟物,in teh講,飼查某子beh tùi伊來得著物,就是這個時nā-tiāⁿ,所以盡所會這個時間著kā伊延chhiân hō͘伊久久。今in這中間 beh用怎樣來得著子婿ê物,就是新娘hō͘人āiⁿ到途中有樹仔ê 所在,伊tō tùi 樹仔枝khiú--leh,án-ni就是伊m̄行。Hit時子婿這爿tō koh提物件抑是錢去kā伊ko͘-chiâⁿ,叫伊tō放,thang koh 行。總是hit 個物件hō͘伊看了若無滿足,著ài hō͘伊到滿足才會用tit,若無,伊tō m̄行。親像這款ê代誌,m̄是一擺抑是兩擺nā-tiāⁿ,是照新娘ê所做,beh 幾擺,攏著照án-ni。我親身知,一個頭目去娶一個頭目ê查某子,娶3日才到庄腳,tùi庄腳到厝30分ê路nā-tiāⁿ,總是新娘m̄行,koh ko͘-chiâⁿ十外擺,chhiân八點外鐘ê時間,加用了20外塊布,koh 相kap來娶ê人ê錢也攏 khêng--出來相添。親像這款ê風俗,舊慣ê人掠做真体面,看做真要緊。總--是近來較有智識ê人也感覺án-ni是m̄好,有漸漸teh 改。
(Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò tē 789 hō, 1954 nî 9 ge̍h) (台灣教會公報第789號,1954年9月)
回上一頁    終戰後,   1954年,   散文