Jī-cha̍p sè-kí o͘-àm tāi-lio̍k ê Sù-tô͘
|
二十世紀烏暗大陸ê使徒 |
| Tīⁿ Jî-gio̍k |
鄭兒玉 |
|
Su-î-sài-ní(Albert Sehweitze)
|
Su-î-sài-ní (Albert Sehweitze) |
|
Cha̍p-it goe̍h 1 ji̍t téng-po͘ lé-pài soah, teh khòaⁿ sin-bûn ê sî, hoat-hiān tio̍h Su-î-sài-ní siúⁿ-tio̍h 1952 nî tō͘ ê Lo̍k-pòe (Nobel) hô-pêng siúⁿ-kim ê kì-sū. Kám-kak ná chhin-chhiūⁿ ka-kī ê tāi-chì, án-ni hoaⁿ-hí kàu bōe-kò͘-tit, sûi-sî cháu khì pò lâng chai. Iā hit ē-po͘ káng-tō ê tê-ba̍k lîm-sî piàn-keng chòe “Jī-cha̍p sè-kí o͘-àm tāi-lio̍k ê Sù-tô͘ Su-î-sài-ní” (Albert Sehweitzer).
|
11月1日頂晡禮拜煞，teh看新聞 ê時，發現著Su-î-sài-ní(史懷哲)賞著1952年度ê 諾貝爾 (Nobel) 和平賞金ê 記事。感覺若親像家己ê代誌，án-ni 歡喜到bōe顧得，隨時走去報人知。也hit e晡講道ê 題目臨時變更做：「二十世紀烏暗大陸ê 使徒Su-î-sài-ní」(Albert Sehweitzer)。 |
|
I sī tī 1875 nî 1 ge̍h 14 ji̍t chhut-sì tī Tek-kok kap Hoat-kok ê kok-kài. Hiān-chāi 78 hòe. I ū ka-kī siá toān-kì, kiò-chòe “Góa ê seng-oa̍h kap su-sióng.”
|
伊是tī 1875年1 月14 日出世tī 德國kap法國ê國界。現在78歲。伊有家己寫傳記，叫做「我ê 生活kap 思想。」 |
|
I ê lāu-pē sī bo̍k-su, lāu-bó iā sī bo̍k-su ê cha-bó͘-kiáⁿ. I tī chit ê kèng-khiân ê sìn-gióng ka-têng kap 3 ê chí-mōe, chi̍t ê sió-tī chò-hóe tōa-hàn. I tī sè-hàn to ū ki-hōe thang o̍h khì-kńg hong-khîm (pipe organ), iā 9 hòe to chò kàu-hōe ê khîm-chhiú. Āu-lâi i ū siá “Góa ê iù-liân sî-tāi kap siàu-liân sî-tāi” teh siàu-liām i ê gín-á sî-tāi cháiⁿ-iūⁿ ê hēng-hok.
|
伊ê老父是牧師，老母也是牧師ê 查某子。伊tī這個敬虔ê信仰家庭kap 3個姊妹，1個小弟做伙大漢。伊tī細漢tō有機會thang學氣管風琴 (pipe organ)，也九歲tō 做教會ê琴手。後--來伊有寫：「我ê幼年時代 kap少年時代」teh 數念伊ê囡仔時代怎樣ê幸福。 |
|
Cha̍p-peh hòe ji̍p Su-te̍k-lia̍p-su-pó (Strasburg) Tāi-ha̍k, tī hia tòe Ho͘-lú-chú-máng (H. J. Holtzmaⁿ) tha̍k Sîn-ha̍k, iā tòe Bín-lé-lú-bàng (W. Windelband) tha̍k Tiat-ha̍k. Chāi-ha̍k tiong 21 hòe ê ū chi̍t chá-khí, i koat-ì kàu 30 hòe beh ūi-tio̍h ka-kī gián-kiù ha̍k-būn kap gē-su̍t, 30 hòe í-āu beh ūi-tio̍h pa̍t lâng hōng-sū lâi hiàn it-sin. Pit-gia̍p lūn-bûn sī siá “Siû-lái-é-lú-mat-hiah (Schleiermacher) ê Sèng-chhan-lūn.”
|
18歲入Su-te̍k-lia̍p-su-pó (Strasburg)大學，tī hia tòe Ho͘-lú-chú-máng (H. J. Holtzmaⁿ) 讀神學，也tòe Bín-lé-lú-bàng (W. Windelband) 讀哲學。在學中21歲ê有一早起，伊決意到30歲beh 為著家己研究學問kap藝術，30歲以後beh為著別人奉事來獻一身。畢業論文是寫「Siû-lái-é-lú-mat-hiah (Schleiermacher) ê 聖餐論。」 |
|
Jī-sì hòe chò Su-te̍k-lia̍p-su-pó Sèng-Nî-ko-lia̍p kàu-hōe ê bo̍k-su, 27 hòe siū phèng khì chò Su-te̍k-lia̍p-su-pó Tāi-ha̍k Sîn-ha̍k-īⁿ ê káng-su, í-āu sò͘ nî kú gián-kiù Iâ-so͘-toān kap Pa-hap (J. S. Bach) ê im-ga̍k. 28 hòe kiam chòe Sèng To-má Sîn-ha̍k-īⁿ ê īⁿ-tiúⁿ. 29 hòe koat-ì beh khì A-hui-lī-ka thoân hok-im. Móa 30 hòe ê sî, chhut-pán “Iâ-so͘-toān gián-kiù ê Le̍k-sú,” thê-chhut hui-siông tōa ê khò-tê kap hong-pho tī Sîn-ha̍k-kài. Hoān-nā beh gián-kiù Ki-tok-lūn ê lâng, bô-lūn Sin-kàu, á-sī Kū-kàu, bô tha̍k chit pún chheh sī bē ēng-tit. Chit pún chheh chhut-pán liáu-āu, chiū khì ji̍p Su-te̍k-lia̍p-su-pó Tāi-ha̍k I-ha̍k-īⁿ ê it-nî-seng, siāng-sî iā hō͘ i ê hū-jîn-lâng khì tha̍k Hō͘-sū-ha̍k.
|
24歲做Su-te̍k-lia̍p-su-pó Sèng-Nî-ko-lia̍p教會ê牧師，27歲受聘去做Su-te̍k-lia̍p-su-pó 大學神學院ê講師，以後數年久研究耶穌傳kap巴哈 (J. S. Bach) ê音樂。28兼做聖To-má神學院ê院長。29歲決意beh去阿非利加傳福音。滿30歲ê時，出版《耶穌傳研究ê歷史》，提出非常大ê課題kap風波tī神學界。凡若beh研究基督論ê人，無論新教，抑是舊教，無讀這本冊是bē用--tit。這本冊出版了後，就去入Su-te̍k-lia̍p-su-pó 大學醫學院ê一年生，siāng時也hō͘伊ê婦人人去讀護士學。 |
|
I kóng beh khì A-hui-lī-ka thoân hok-im ê sî, hō͘ lâng chin tio̍h-kip, lâng-lâng to chó͘-tòng. In-ūi i í-keng chiâⁿ-chò tng-sî tē-it liû ê Sîn-ha̍k-ka, tiat-ha̍k-ka, koh iā sī tē-it liû ê im-ga̍k-ka. Chiū-sī i ê phái-phuh hong-khîm ê ián-chàu kàu taⁿ iáu-bōe ū lâng tòe i ē tio̍h--ê. Só͘-í ū lâng kóng, lí tio̍h ài chiong lí ê ha̍k-būn kap gē-su̍t lâi êng-iāu Chú ê miâ. A-hui-lī-ka bô tek-khak tio̍h lí khì, pa̍t lâng iā ē khì. Lí nā khì hia, sī phah-sńg Chú só͘ hō͘ lí ê tì-hūi kap châi-tiāu, hoán-tńg bōe chhin-chhiūⁿ kàu taⁿ án-ni êng-kng Chú ê miâ.
|
伊講beh去阿非利加傳福音ê時，hō͘人真著急，人人都阻擋。因為伊已經成做當時第一流ê神學家，哲學家，koh也是第一流ê音樂家。就是伊ê phái-phuh風琴ê演奏到今iáu未有人tòe伊會著--ê。所以有人講：「你著ài將你ê學問kap 藝術來榮耀主ê名。阿非利加無的確著你去，別人也會去。你若去hia，是扑損主所hō͘你ê 智慧kap 才調，反轉bōe親像到今án-ni 榮光主ê名。」 |
|
Su-î-sài-ní 38 hòe, Chú Iâ-so͘ siū-lān ê ji̍t, kap i ê hū-jîn-lâng chhut-hoat khì A-hui-lī-ka ê Lám-bá-lé-neh (Lambarene), tī hia khai-sí i-liâu thoân-tō. I ê sū-gia̍p sui-bóng ūi-tio̍h tē 1 chhù tāi-chiàn lâi tiong-chí, chóng-sī āu-lâi ū koh kè-sio̍k kàu 40 nî kú. Tī A-hui-lī-ka i-liâu thoân-tō ê keng-kòe, ū siá tī “Tī chúi kap Goân-sí-lîm ê tiong-kan” (Zwischen Wasser und Urwald) téng, 5 pún ê chheh.
|
Su-î-sài-ní 38歲，主耶穌受難ê 日，kap伊ê婦人人出發去阿非利加ê Lám-bá-lé-neh (Lambarene)，tī hia開始醫療傳道。伊ê事業雖罔為著第一次大戰來中止，總--是後來有koh繼續到40 年久。Tī阿非利加醫療傳道ê 經過，有寫tī 《Tī水kap原始林ê 中間》(Zwischen Wasser und Urwald) 等，5本ê冊。 |
|
I tī hiah-ni̍h teh bô-êng ê kang-chok ê tiong-kan, iáu-kú chi̍t-bīn kè-sio̍k gián-kiù Sîn-ha̍k, tiat-ha̍k kap im-ga̍k. I ê tù-chok hui-siông chē, bô-lūn ta̍k hong-bīn to chin kia̍t-chok. I tī chheng-liân sî-tāi teh ho̍k-bū peng-e̍k ê sî, kám-kak Chú Iâ-so͘ ê kun-pún-tek ê su-sióng sī koan-hē thian-kok ê Iû-thài-kàu-tek ê chiong-boa̍t-koan. Chú ê goân-tōng ê kin-pún sī khǹg tī che. Chit ê lêng-kám āu-lâi chū án-ni chò i ê chi̍t-sì-lâng ê Sîn-ha̍k-tek ê li̍p-tiûⁿ. Tī tē 1 chhù tāi-chiàn tiong siū-lia̍h ê sî, i chiū khai-sí siá “Bûn-hòa tiat-ha̍k” (Kulturphilosophie), kóng sè-kài ê bûn-hòa teh tūi-lo̍h, piàn chò iá-bân chú-gī, sī in-ūi chiām-sî-tek--ê, lo̍k-thian-tek--ê, chìn-pō͘ chú-gī-tek ê sè-kài-koan lâi sit-lo̍h tō-tek ê in-toaⁿ. Nā-sī beh kiù chit ê gûi-ki, tio̍h chí-ū óa-khò sìn-gióng lâi kú-khí tō-tek í-gōa bô pa̍t lō͘.
|
伊tī hiah-ni̍h teh無閒ê工作ê 中間，iáu-kú一面繼續研究神學、哲學kap音樂。伊ê著作非常濟，無論逐方面都真傑作。伊tī青年時代teh 服務兵役ê時，感覺主耶穌ê根本的ê思想是關係天國ê 猶太教的ê 終末觀。主ê原動ê 根本是囥 tī che。這個靈感後--來自án-ni做伊ê一世人 ê神學的ê 立場。Tī第一次大戰中受掠ê時，伊就開始寫：〈文化哲學〉 (Kulturphilosophie)，講世界ê 文化teh墜落，變做野蠻主義，是因為暫時的--ê,樂天的--ê,進步主義的ê世界觀來失落道德ê 因端。若是beh 救這個危機，著只有倚靠信仰來舉起道德以外無別路。 |
|
I ê sū-gia̍p ê chiong-sí it-koàn ê Cheng-sîn, sī beh si̍t-hêng Chú só͘ kau-tài i ê sù-bēng, iā chi̍t-bīn sī beh sio̍k kàu taⁿ Au-chiu lâng tùi o͘-bīn lâng só͘ hoān ê chōe-kòa. I ê sū-gia̍p-hùi tāi-khài sī tùi im-ga̍k-hōe só͘ siu ê hōe-hùi kap chheh ê tù-chok-sòe, ián-káng ê siā-lé lâi î-chhî. Só͘-í ē ēng-tit thang kóng sī thâu kàu bóe to̍k-li̍p chū-kip ê thoân-kàu-ka. Chit ê úi-tāi ê thoân-kàu-ka, Sîn-ha̍k-ka, tiat-ha̍k-ka, im-ga̍k-ka, i-seng ê Su-î-sài-ní, iā ē ēng-tit thang kóng sī 20 sè-kí o͘-àm tāi-lio̍k A-hui-lī-ka ê sù-tô͘.
|
伊ê事業ê終始一貫ê精神，是 beh實行主所交代伊ê使命，也一面是beh續到今歐洲人tùi烏面人所犯ê罪過。伊ê事業費大概是tùi音樂會所收ê會費kap冊ê 著作稅，演講ê謝禮來維持。所以會用tit thang講是頭到尾獨立自給ê傳教家。這個偉大ê傳教家、神學家、哲學家、音樂家、醫生ê Su-î-sài-ní,也會用tit thang講是二十世紀烏暗大陸阿非利加ê 使徒。 |
|
Sûn-chhùi ê thoân-kàu-ka, tùi i ê Thoân hok-im ê kang-chok lâi tit-tio̍h Lo̍k-pòe Hô-pêng siúⁿ-kim sī i thâu chi̍t-pái. Tùi án-ni í-keng ē-tit-thang tùi lāi-gōa kong-jiân hoat-piáu kóng, thoân Chú Iâ-so͘ ê hok-im ê kang, í-keng sī ti̍t-chiap teh kòng-hiàn jîn-lūi kap sè-kài ê hô-pêng lah.
|
純粹ê傳教家，tùi伊ê傳福音ê工作來得著諾貝爾和平賞金是伊頭一擺。Tùi án-ni已經會tit thang tùi內外公然發表講：「傳主耶穌ê福音ê工，已經是直接teh 貢獻人類kap世界ê和平--lah。」 |
|
Goān Chú ê Sîn chiàu-kò͘ nî-lāu ê Su-î-sài-ní Phok-sū, hō͘ i kú-kú tī sè-kan êng-kng I ê miâ. Iā siāng-sî koh heng-khí chē-chē ê thoân-kàu-ka lâi tòe i ê kha-pō͘. Amen.
|
願主ê神照顧年老ê Su-î-sài-ní 博士，hō͘伊久久tī世間榮光伊ê名，也像時koh興起濟濟ê傳教家來tòe伊ê腳步。阿們。 |
|
Hō͘ lâng hô-pêng ê lâng ū hok-khì, in-ūi in beh chheng chò Siōng-tē ê kiáⁿ. (Má-thài 5:9).
|
Hō͘人和平ê人有福氣，因為in beh稱做上帝ê子。(馬太5:9). |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò tē 780 hō,1953 nî 12 ge̍h)
|
(台灣教會公報第780號，1953年12月) |
