Tē-tāng
|
地動 |
| Phian-chip-sek |
編輯室 |
|
Tùi 10 goe̍h 22 hō ê tē-tāng í-lâi, Tang-pō͘ kàu kin-á-ji̍t ta̍k-ji̍t teh tē-tāng, hia ê lâng lóng so͘-khai tī khàng-tē tah chháu-liâu teh kòe-ji̍t, chin thang tông-chêng.
|
Tùi 10月22號 ê 地動以來，東部到今仔日逐日teh地動，hia ê人攏疏開tī 空地搭草寮teh過日，真thang 同情。 |
|
Taⁿ ài kài-siāu koan-hē tē-tāng ê siông-sek.
|
Taⁿ ài介紹關係地動ê 常識。 |
|
1. Tē-tāng ê goân-in.
|
一、地動ê原因。 |
|
Tāi-khài ū 4 khoán ê goân-in:
|
大概有四款ê原因： |
|
1) Hóe-soaⁿ-sèng ê tē-tāng, sī tùi hóe-soaⁿ po̍k-hoat só͘ seⁿ-khí ê tē-tāng. Chit khoán ê tē-tāng khah bē éng-hióng kàu chin hn̄g, chóng-sī in-ūi só͘ chhèng-chhut ê hóe-hu kap kún chhiâng-chhiâng ê thô͘-môe, hū-kīn siū chai-hāi chin thiám, chhin-chhiūⁿ A. D. 79 nî, Be-su-bia hóe-soaⁿ (Vesuvius) po̍k-hoat, tì-kàu Póng-pe (Pompeii) siâⁿ lóng tâi-lo̍h-khì.
|
（1）火山性ê地動，是tùi火山爆發所生起ê 地動。這款ê 地動較bē影響到真遠，總--是因為所chhèng出ê火灰 kap滾chhiâng-chhiâng ê塗糜，附近受災害真thiám,親像A. D. 79年，Be-su-bia（Vesuvius威蘇威）火山爆發，致到Póng-pe（Pompeii龐貝）城攏埋--落去。 |
|
2) Tē lap--lo̍h-khì ê tē-tāng. Tē-khak-lāi chio̍h-hoe-sèng ê tōa-chio̍h, hō͘ tē-ē ê chúi iûⁿ-khì, seⁿ-khí khang-tōng, tē-khak lap lo̍h-khì, só͘ seⁿ-khí ê tē-tāng. Chit khoán tē-tāng, iā éng-hióng bô hn̄g, Kong-ho̍k-āu Éng-khong tē-hng ê tē-tāng káⁿ sī chit hō.
|
（2）地lap--落去ê地動。地殼內石灰性ê大石，hō͘地下ê水溶--去，生起空洞，地殼lap--落去，所生起ê地動。這款地動，也影響無遠，光復後永康地方ê地動káⁿ是這號。 |
|
3) Thô͘-soa î-tōng seⁿ-khí ê tē-tāng. Goân-lâi ko͘-sêng hái-té ê bu̍t-chit khah tāng, kò͘-sêng lio̍k-tē ê bu̍t-chit khah khin, iā hô-chúi put-sî teh lâu thô͘-soa lo̍h-hái, tùi án-ni hô-kháu chiām-chiām chek-soa, chiū tē-pôaⁿ ê tāng bô pêng-kin, tì-kàu seⁿ-khí tē-pôaⁿ ê piàn-‘ tōng, chiū seⁿ-khí tē-tāng. Chit khoán ê tē-tāng khah-siông sī tī khe, á-sī hô ê kīn-tau, iā éng-hióng khah hn̄g, chit pái tang-pō͘ ê tē-tāng kiám-chhái sī chit khoán.
|
（3）塗沙移動生起ê地動。原來構成海底ê物質較重，構成陸地ê物質較經，也河水不時teh流塗沙落海，tùi án-ni 河口漸漸積沙，就地盤ê動無平均，致到生起地盤ê變動，就生起地動。這款ê 地動較常是tī溪，抑是河ê 近兜，也影響較遠，這擺東部ê地動kiám-chhái 是這款。 |
|
4) Tāi-lio̍k î-tōng só͘ seⁿ-khí ê tē-tāng.
|
（4）大陸移動所生起ê地動。 |
|
2. Tē-tāng ê thêng-tō͘.
|
二、地動ê程度。 |
|
Tāi-khài hun-chò 6 kip.
|
大概分做6級。 |
|
It kip: Te̍k-pia̍t chù-ì ê lâng chiah ū kám-kak ê thêng-tō͘.
|
一級：特別注意ê人才有感覺ê程度。 |
|
Jī kip: It-poaⁿ ê lâng lóng ē kám-kak mn̂g-thang sió-khóa tín-tāng ê thêng-tō͘.
|
二級：一般ê人攏會感覺門窗小可振動 ê 程度。 |
|
Saⁿ kip: Chhù chin tōa iô, mn̂g-thang hō-sìⁿ iô kàu chhut-siaⁿ tiàu-teh ê mi̍h lóng tōa iô, khì-khū-lāi ê chúi iā tín-tāng ê thêng-tō͘.
|
三級：厝真大搖，門窗、雨扇搖到出聲，吊--teh ê物攏大搖，器具內ê水也振動ê程度。 |
|
Sì kip: Chhù tōa-tōa iô, khì-khū-lāi ê chúi ē piàⁿ chhut-khì, sî-cheng ē tiām khì ê thêng-tō͘.
|
四級：厝大大搖，器具內ê水會piàⁿ--出去。時鐘會恬--去ê程度。 |
|
Gō͘ kip: Chhù, piah ē li̍h8-hûn, chhiûⁿ, ian-tâng ē tó ê thêng-tō͘.
|
五級：厝、壁會裂痕，牆、煙筒會倒ê程度。 |
|
La̍k kip: Chhù tó, soaⁿ-pang, tē-li̍h8 ê thêng-tō͘.
|
六級：厝倒、山崩，地裂ê程度。 |
|
Ná chhin-chhiūⁿ tē giâ phû khí-lâi ê khoán, sī chúi-goân chin kīn, chia̍p-chia̍p teh giâ koân, giâ kē ê tāng, sī teh beh ū tōa tē-tāng lâi, tio̍h kín cháu, nā-sī ûn-ûn-á iô ê tē-tāng, chín-goân khah hn̄g, só͘-í khah bô iàu-kín.
|
Ná親像地giâ浮--起來ê款，是水源真近，捷捷teh giâ懸、giâ低ê動，是teh beh有大地動來，著緊走，若是勻勻仔搖ê 地動，震源較遠，所以較無要緊。 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò tē 758 koàn, 1952 nî 2 goe̍h)
|
（台灣教會公報758卷，1952年02月） |
