Tē-kiû ê sū lí lóng bat bô
|
地球ê事，你攏bat--無？ |
| Phian-chip-sek |
編輯室 |
|
Kiàn-ha̍k
|
見學 |
|
Lóng sī bô; tāi-lio̍k sī ū. Góa lâi ke kóng chi̍t-sut-á, chhiáⁿ bóng thiaⁿ. Tē-kiû tô͘-bīn, ū ōe chi̍t-chōa chi̍t-chōa, ū thán-ti̍t chōa, iā ū thán-hoâiⁿ--ê. Che hō-chò tō͘. Choân kiû-bīn ū 360 chōa, chiū-sī 360 tō͘. Tùi lâm kàu pak ê chōa, hō-chò keng-sòaⁿ; tùi tang kàu sai, hō-chò hūi-sòaⁿ. Hūi-sòaⁿ chiūⁿ pak, á-sī lo̍h lâm, sī tùi chhek-tō sǹg khí. Keng-sòaⁿ chhut sai, á-sī ji̍p tang, sī tùi Gut-lîn-úi-chhì ê chú-ngó͘ sòaⁿ sǹg khí (Chit-tiâu chú-ngó͘ sòaⁿ ê ki-tiám, sī tī Lûn-tun kau-gōa Thim-su hô-piⁿ ê káng, hia ū Gut-lîn-úi-chhì ê thian-bûn-tâi). Tùi hia sǹg ji̍p tang, tang-keng 120 tō͘, chiū-sī Tâi-oân ê ūi-tì. Lâng beh hun- koah thó͘-tē, á-sī thian-bûn sū, á-sī sái chûn ê lâng lóng tùi-tiōng chit-hō tō͘-sò͘.
|
攏，是無。大略，是有。我來加講一屑仔，請罔聽。地球圖面有畫一chōa一chōa,有坦直chōa,也有坦橫--ê。Che 號做度。全球面有360 chōa,就是360度。Tùi南到北ê chōa,號做經線；tùi東到西，號做緯線。緯線上北抑是落南，是tùi赤道線起。經線出西，抑是入東，是tùi 格林威治（Greenwich）ê子午線算起 (這條子午線ê起點，是tī倫敦郊外 泰晤士河邊ê港，hia有格林威治ê 天文台)。Tùi hia算入東，東經120度，就是台灣ê位置。人beh分割土地，抑是天文事，抑是駛船ê人攏 tùi重這號度數。 |
|
Ha̍k-seng teh mn̄g, Tâi-oân téng-po͘ 9 tiám, iā tī Ji̍t-pún téng-po͘ kúi tiám? Lâng m̄-bián phah tiān-pò khì mn̄g, nā khòaⁿ tē-kiû tô͘ ê tō͘ sò͘ lâi sǹg chiū chai. Ji̍t-thâu ê kng, chi̍t tiám cheng, chìn-hêng 15 tō͘. Ji̍t-pún ūi-tì, tī tang-keng 135 tō͘, Tâi-oân sī tang-keng 120, án-ni saⁿ-lī 15 tō͘, sī chha chi̍t tiám. Lán chia 9 tiám, in hia 9 tiám kòe liáu, sī téng-po͘ 10 tiám. Koh mn̄g Ìn-tō͘ téng-po͘ kúi tiám? Ìn-tō͘ sī tī tang-keng 100 tō͘, lī Tâi-oân 20 tō͘, 20 tō͘ ēng 15 tō͘ lâi pun, tit-tio̍h chi̍t tiám 20 hun. Lán téng-po͘ 9 tiám, in iáu-bōe 9 tiám, só͘-í tio̍h tùi lán ê 9 tiám khàu-tû chi̍t tiám 20 hun, chiū chai Ìn-tō͘ sī chá-khí 7 tiám 40 hun. Ēng án-ni lâi chhui-sǹg thiⁿ-ē sím-mi̍h kok, hiān-chāi sī sím-mi̍h sî, lán lóng ē chai.
|
學生teh問，台灣頂晡9點，也tī日本頂晡幾點？人m̄免扑電報去問，若看地球圖ê度數來算就知。日頭ê光，一點鐘進行15度。日本位置，tī東經135 度，台灣是東經120，án-ni相離15度，是差一點。咱chia 9點，in hia 9 點過了，是頂晡10點。Koh問印度頂晡幾點? 印度是tī東經100度，離台灣20度，20度用15度來分，得著一點20分。咱頂晡9點，in iáu未 9點，所以著tùi咱ê 9 點扣除一點20分，就知印度是早起7點40分。用án-ni來推算天下甚mi̍h國，現在是甚mi̍h時，咱攏會知。 |
|
Tē-kiû ū lōa tōa? Lâng se̍h tē-kiû chi̍t-lìn, ū 7 bān gōa lí. Kap goe̍h sio- pí, goe̍h tio̍h 40 lia̍p chiah ū chi̍t lia̍p tē-kiû. Tâi-oân lia̍h ti̍t sio-chiap, tio̍h 75 ê Tâi-oân tó, chiah ē thang tùi tē-kiû bīn ê tiong-ng, khoân chi̍t-liàn.
|
地球有偌大？人se̍h地球一lìn,有七萬外哩。Kap月相比，月著40 粒才有一粒地球。台灣掠直相接，著75個台灣島才會thang tùi地球面ê 中央，環一liàn。 |
|
Tē-kiû chīn pak ê só͘-chāi, hō chò Pak-ke̍k; chīn lâm ê só͘-chāi hō chò Lâm-ke̍k, hit nn̄g só͘-chāi ke̍k kôaⁿ, thong-nî kian peng. Tī hia, chi̍t nî 6 goe̍h ji̍t ji̍t-sî, 6 goe̍h ji̍t mê-sî. Pak-ke̍k nā mê-sî, Lâm-ke̍k chiū ji̍t-sî, chiàu án-ni lûn-liû. Chiàⁿ Pak-ke̍k, Chiàⁿ Lâm-ke̍k, bô lâng tòa hia.
|
地球盡北ê所在，號做北極；盡南ê所在號做南極，hit兩所在極寒，通年堅冰。Tī hia，一年6月日日--時，6月日暝--時。北極若暝--時，南極就日--時，照 án-ni輪流。正北極，正南極，無人tòa hia。 |
|
Tùi hái lâi khòaⁿ, ū pun chò 5 ê iûⁿ. Chiū-sī Thài-pêng-iûⁿ, Tōa-sai-iûⁿ, Ìn- tō͘-iûⁿ, Pak-pêng-iûⁿ, kap Lâm-pêng-iûⁿ.
|
Tùi 海來看，有分做5個洋。就是太平洋、大西洋、印度洋、北平洋，kap南平洋。 |
|
Tùi lio̍k-tē lâi khòaⁿ, ū pun chò 6 tōa chiu, chiū-sī A-se-a chiu, Au-lô-pa chiu, A-hui-lī-ka chiu, Ò-tāi-lī-a chiu, Pak A-bí-lī-ka chiu kap Lâm A-bí-lī-ka chiu.
|
Tùi 陸地來看，有分做六大洲，就是亞細亞洲、歐羅巴洲、阿非利加洲、澳大利亞洲、北阿美利加洲kap南阿美利加洲。 |
|
Tùi khì-hāu lâi khòaⁿ, ū joa̍h ê tē-hng, un-hô ê tē-hng, kôaⁿ ê tē-hng, hun chò 5 tōa khu-he̍k. Chiū-sī Jia̍t-tài, Pak Un-tài, Lâm Un-tài, Pak Hân-tài kap Lâm Hân-tài.
|
Tùi 氣候來看，有熱ê地方、溫和ê地方、寒ê地方，分做五大區域。就是熱帶，北溫帶、溫帶，北寒帶kap南寒帶。 |
|
Choân sè-kài ê lâng, iok ū 20 ek; Tâi-oân chiah ū chhit-pah bān, án-ni lâi sio-pí, ū 285 pōe Tâi-oân lâng ê chē. In nā kóng lâi lí ê chhù, kā lí tùn chhiú chhéng-an, chi̍t lâng tùn chi̍t-ē, chi̍t ji̍t tùn ē liáu bē, lí ê chhiú kàu bóe sím-mi̍h khoán?
|
全世界ê人，約有20億，台灣才有七百萬，án-ni來相比，有285倍台灣人ê 濟。In 若講來你ê 厝，kā你頓手請安，一人頓一下，一日頓會了--bē,你ê手到尾甚mi̍h款? 譯者 陳憲國 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò tē 707 hō, 1947 nî 11 ge̍h)
|
(台灣教會公報第707號，1947年11月) |
