Hóe-chhia tī-sî chiah ū
|
火車tī時才有？ |
| Phian-chip-sek |
編輯室 |
|
Tâi-oân Pak-pō͘, Chheng-tiâu sî, chiū ū; Lâm-pō͘, Ji̍t-pún-lâng lâi koán Tâi- oân, chiah khòaⁿ-tio̍h. Sè-kài sím-mi̍h só͘-chāi, sím-mi̍h sî, tāi-seng ū hóe- chhia? Eng-kok ê chhù, khah chē ū ian-tâng, thang hō͘ chàu-kha ê hóe-hun cháu-chhut, khoán-sit chhin-chhiūⁿ sè-keng hōe-siā. Ian-tâng ni̍h, ū chi̍t-ki thi̍h hoâiⁿ-koaiⁿ; hit kî hoâiⁿ-koaiⁿ, ū pa̍k thi̍h-liān-á, tūi lo̍h lâi, liān-á bóe ū pa̍k chi̍t-ê kau-á, thang kùi tê-kó͘, tiáⁿ, oe-á, kap ta̍k-hāng ê khì-khū. Hiah-ê mi̍h lóng ū khian-á thang kùi tī hit-ê kau.
|
台灣北部，清朝時，就有；南部，日本人來管台灣，才看著。世界甚mi̍h所在，甚mi̍h時，代先有火車？英國ê厝，較濟有煙筒，thang hō͘ 灶腳ê火薰走出，款式親像細間會社。煙筒--ni̍h，有一枝鐵hoâiⁿ-koaiⁿ；hit枝hoâiⁿ-koaiⁿ，有縛鐵鍊仔，墜--落來，鍊仔尾有縛一個鉤仔，thang kùi 茶kó͘、鼎、oe仔，kap逐項ê器具。Hiah-ê 物攏有khian仔thang kùi tī hit個溝。 |
|
Ū chi̍t-ji̍t, chi̍t-ê ta-po͘ gín-ná teh pī-pān kún-chúi beh kā i ê lāu-bó phàu-tê. Chúi tōa kún, chúi-ian tùi tê-kó͘ chhèng chhut-lâi. Ūi-tio̍h chúi-ian ê la̍t, tê-kó͘ chiū tīn-tōng-hìⁿ, iô-lâi iô-khì, thi̍h-liān iā tòe i teh iô. Hit-ê gín-ná ná khòaⁿ, chiū ná siūⁿ, ka-tī kóng, “Ài-ah, hit-ê tê- kó͘ nā ū lûn, tek-khak ē kiâⁿ.”
|
有一日，一個查甫囡仔teh備辦滾水beh kā伊ê老母泡茶。水大滾，水煙tùi茶kó͘ chhèng--出來。為著水煙ê力，茶kó͘就tīn-tōng-hìⁿ，搖來搖去，鐵鍊也tòe 伊teh搖。Hit個囡仔那看就那想，家己講：「Ài--ah，hit個茶kó͘若有輪，的確會行。」 |
|
Chit-ê gín-ná, chiū khì chi̍t-keng bé-kháu-thi̍h tiàm, mn̄g tiàm-chú, khòaⁿ hiah-ê lân-san ê thi̍h, ū hoaⁿ-hí hō͘ i khioh khì ēng bô? Tiàm-chú ìn kóng Hoaⁿ-hí. Tiàm-chú khòaⁿ i gâu ēng, m̄-nā chiong lân-san ê thi̍h hō͘ i, liân hong-lô͘ kap ke-si iā sòa chioh i ēng. Teh siūⁿ hit-ê gín-ná, sim-lāi m̄-chai siūⁿ ài beh chò sím-mi̍h tōa kî-koài ê mi̍h-kiāⁿ. Thêng bô lōa kú khòaⁿ-kìⁿ i khûn- khûn teh chò; m̄-nā lân-san thi̍h kap ke-si chioh i ēng, sòa pún-sin pang-chān i hōaⁿ-io̍h, chiong hiah-ê thi̍h kā i liâm. Bô lōa kú, chē-chē lâng khì hit chng- ni̍h, khòaⁿ i chō-chhut chi̍t-tiuⁿ chhia-á, tī lō͘-ni̍h teh kiâⁿ-lâi kiâⁿ-khì, tāi-ke bô m̄ gōng-ngia̍h.
|
這個囡仔，就去一間馬口鐵店，問店主，看hiah-ê零星ê鐵，有歡喜hō͘伊拾去用--無？店主應講歡喜。店主看伊gâu 用，m̄-nā將零星ê鐵hō͘--伊，連烘爐kap ke-si也續借伊用。Teh 想hit個囡仔，心內m̄知想ài beh做甚mi̍h大奇怪ê物件。停無偌久看見伊勤勤teh做；m̄-nā零星鐵kap ke-si借伊用，續本身幫贊伊hōaⁿ-io̍h,將hiah-ê鐵kā伊粘。無偌久，濟濟人去hit庄--ni̍h，看伊造出一張車仔，tī 路--ni̍h teh行來行去，逐家無m̄ 憨ngia̍h。 |
|
Jiân-āu ū chi̍t-ê hó-sim ê lâng, khui lō͘ hō͘ i khì tāi-ha̍k tha̍k-chheh, kàu pi̍t-gia̍p. Teh tha̍k ê sî, sim-lāi lóng bô pàng-sak i só͘ hèng-bī ê. Chheh-ni̍h ū kì kóng, i put-sî teh liān-si̍p, m̄-nā ēng thi̍h teh tàu, koh ēng chóa ōe hit-ê iūⁿ.
|
然後有一個好心ê 人，開路hō͘ 伊去大學讀冊，到畢業。Teh讀ê時，心內攏無放sak伊所興味--ê。冊--ni̍h有記講，伊不時teh練習，m̄-nā用鐵teh 鬥，koh用紙畫hit個樣。 |
|
Kàu tióng-sêng ê sî, kap chi̍t-ê tâng-sim ê pêng-iú, saⁿ-kap khui chi̍t-ê thi̍h- khì ê hōe-siā; kó-jiân chō-chiâⁿ chi̍t tiuⁿ hoe-chhia, ē kiâⁿ, koh ē chài lâng, kap mi̍h.
|
到長成ê時，kap一個同心ê朋友，相kap開一個鐵器ê會社；個人造成一張火車，會行，koh會載人，kap 物。 |
|
Thâu-pái chè-chō ê hóe-chhia, m̄-sī chhin-chhiūⁿ hiān-sî ê khin-khoài, gâu cháu, sī chin tāng, koh bān-bān-á kiâⁿ. Pa̍t-lâng khì khòaⁿ in ê iūⁿ, ná gián-kiù, ná sêng-kong. Hóe-chhia lō͘, sī khah bān chiah siat. Chài mi̍h ê hóe-chhia sī 1825 nî chiū ū, chài lâng ê sī tī 1829 nî chiah siat.
|
頭擺製造ê火車，m̄是親像現時ê輕快，gâu 走，是真重，koh慢慢仔行。別人去看in ê樣，那研究，那成功。火車路，是較慢才設。載物ê火車是1825 年就有，載人ê是tī 1829 年才設。 |
|
In nn̄g-lâng, chō chin chē hāng ê khì-khū, chèng-hú o-ló in ê gâu, siat in chò tōa-koaⁿ, koh ēng kong-lô ê siúⁿ, lâi siúⁿ in. Khó-kiàn chīn-tiong tī sió-khóa ê tāi-chì ê, ē kham-tit kau-thok i tōa ê chek-jīm. Eng-kok gín-ná chin gâu!
|
In兩人，造真濟項ê器具，政府o-ló in ê gâu,設in 做大官，koh用功勞ê賞，來賞--in。可見盡忠tī小可ê代誌--ê,會堪tit交託伊大ê責任。英國囡仔真gâu! |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe Kong-pò tē 705 hō, 1947 nî 9 ge̍h)
|
(台灣教會公報第705號，1947年9月) |
