Piān Sîn-chú Lūn_01
|
辯神主論_01 |
|---|---|
| Ia̍p Hàn-chiong | 葉漢章 |
|
Taⁿ ū chi̍h-tio̍h Ē-mn̂g lâi ê phoe, chêng ê Bo̍k-chú-lūn í-keng phoe-phêng tiāⁿ-tio̍h. Taⁿ chiàu chhù-sū pâi-lia̍t tī ē- té : ---
|
今有接著廈門來ê批，前ê木主論已經批評定著。今照次序排列tī 下底：— |
|
1. Ia̍p Hàn-chiong, Sió-khe. 2. Lô͘ Sam-goân, Kó͘-lōng-sū. 3. Lí Chhiau-jiân, Ē-mn̂g. 4. Lí Kì-chè, Ē-mn̂g. 5. Chhòa Thian-sióng, Choân-chiu. |
1.葉漢章，小溪。 2.盧三元，鼓浪嶼。 3.李超然，廈門。 4.李記際，廈門。 5.蔡天賞，泉州。 |
|
Goán khòaⁿ chiah-ê lūn chin tōa lō͘-ēng thang lī-ek lâng, ǹg-bāng pa̍t-ji̍t beh chiong thâu kúi-nā phiⁿ ìn kui-pún. Hiān-sî chhiáⁿ chiong thâu miâ ê lūn ìn tī ē-té.
|
阮看chiah-ê論真大路用thang利益人，向望別日beh將頭幾若篇印規本。現時請將頭名ê論印tī 下底。 |
|
Chòe lūn ê in-toaⁿ.
|
做論ê因端 |
|
Kū-nî bé, ū chi̍h--tio̍h Tâi-oân Bo̍k-su chi̍t-ê tôe-ba̍k, hoan-hù Tn̂g-soaⁿ Tâi- oân kàu-hōe lāi ê sian-siⁿ, í-kip2 hōe-iú, tio̍h chòe chi̍t phiⁿ lūn lâi piān-bêng sîn- chú ê ì-gī. Góa sī chhián-ha̍k ê lâng, siông-sè siūⁿ chit-ê tāi-chì put-chí oh-tit the-khó kàu bêng, pún-jiân m̄-káⁿ chòe lūn, chóng-sī chit-ê tāi-chì chīn-chāi iàu-kín, in-ūi Tiong-kok lâng, tùi kó͘-chá chiū hō͘ chit-hō ho̍k-sāi sîn-chú ê hong-sio̍k só͘ pa̍k, ná-kú ná-chhim, nā bô piān-bêng, kiaⁿ-liáu kàu-hōe lāi ê lâng hō͘ sè-sio̍k lâng hiâm i bô-chó͘ bô-kong, chiū bô ōe thang ìn--i; hiah ê gōa-bīn lâng lâi thiaⁿ tō-lí, sui-jiân o-ló tō-lí hó, chóng-sī kò͘- chip hit-hō ho̍k-sāi sîn-chú ê hong-sio̍k, m̄-khéng pàng-lī lâi ho̍k-sāi Siōng-tè; só͘ í góa chiū bô kiàn-siàu góa-ê bô ha̍k- būn, tāi-lio̍k chòe kúi-kù lâi gī-lūn ho̍k- sāi sîn-chú ê m̄-tio̍h, kap sìn Chú ê lâng tio̍h cháiⁿ-iūⁿ lâi hián-bêng chin-hàu ê khoán-sit, ǹg-bāng thang chòe piān-bêng hàu-tō ê sió-khóa pang-chān. Nā-sī kî- tiong ū-hāng bô bêng, chhiáⁿ lia̍t-ūi ê Bo̍k-su san-kái, chí-sī,sī góa ê sim só͘ tōa-tōa ǹg-bāng.
|
舊年尾，有接--著台灣牧師一個題目，吩咐唐山台灣教會內ê先生，以及會友，著做一篇論來辯明神主ê意義。我是淺學ê人，詳細想這個事誌不止oh得推考到明，本然m̄ 敢做論，總--是這個事誌盡在要緊，因為中國人，對古早就hō͘ 這號服事神主ê風俗所縛，那久那深，若無辯明，驚了教會內ê人hō͘ 世俗人嫌伊無祖無公，就無話thang應--伊；hiah ê外面人來聽道理，雖然o-ló道理好，總--是固執hit號服事神主ê風俗，m̄ 肯放離來服事上帝；所以我就無見笑我ê 無學問，大略做幾句來議論服事神主ê m̄ 著，佮信主ê人著怎樣來顯明真孝ê款式，向望thang做辨明孝道ê小可幫贊。若是其中有項無明，請列位ê牧師刪改，指示，是我ê 心所大大向望。 |
|
Thâu-sū
|
頭序 |
|
Kóe-bêng sîn-chú nn̄g-jī ê ì-sù
|
解明神主兩字ê意思。 |
|
Taⁿ sîn-chú nn̄g-jī, ū lâng kóng bo̍k- chú, che sī khah bô ha̍p ì-sù, in-ūi bo̍k-- jī kóe-seh sī chhâ, chú--jī, kóe-seh sī só͘ hioh ê ūi, tek-khak tio̍h chheng sîn-chú khah-ha̍p. In-ūi sîn--jī, sī chí sí-lâng ê sîn-hûn, chú--jī, sī chí sîn-hûn só͘ hioh ê ūi. In-ūi Tiong-kok tùi chá ū keng-khí sam-kàu kiú-liû, ēng chōe siâ-su̍t īⁿ-toan khiàn-sńg bê-he̍k lâng. Kî-tiong ū Sek-kàu, chō-chhut lûn-hôe ê tō-lí, ín-iú chèng-lâng. I kóng lâng pín-siū thiⁿ- tōe im-iông jī-khì kau-kám chhut-sì chiâⁿ chòe lâng, só͘-í lâng ê seng-khu ū sam-hûn chhit-phek; hûn sī iông-khì, phek sī im-khì; khòaⁿ “ Hoâi-lâm-chú soat San-hùn chù ” ū kóng, Hûn sī iông- sîn, phek sī im-sîn; hûn chí lâng ê tì-hūi, phek chí lâng ê cheng-eng.
|
今神主兩字，有人講木--主，che是較無合意思，因為木字解說是柴，主--字，解說是所歇ê位，的確著稱神主較合。因為神--字，是指死人ê神魂，主--字，是指神魂所歇ê位。因為中國對早有經起三教九流，用濟邪術異端譴損 迷惑人。其中有釋教，造出輪迴ê道理，引誘眾人。伊講人稟受天地陰陽二氣交感出世成做人，所以人ê身軀有三魂七魄；魂是陽氣，魄是陰氣；看『淮南子說山訓註』有講，魂是陽神，魄是陰神；魂指人ê智慧，魄指人ê精英。 |
|
Sek-kàu kóng lâng sí ê sî, hûn seng-chiūⁿ koâiⁿ,phek kàng lo̍h tōe; sam-hûn, chi̍t-tiâu kui-bōng, chi̍t-tiâu hioh tī sîn-chú--n̍i̍h, chi̍t-tiâu ji̍p im-kan, āu-lâi koh-chài chhut-sì, nā-sī siⁿ-chêng chia̍h- chhài, hōng-hu̍t, siōng-keng, lé-chhàm, siu-sim kiâⁿ-hó, chiū chhōa-kàu Se-thian chheng-chēng ê só͘-chāi, sêng-sian, sêng-hu̍t; nā-sī chòe-pháiⁿ ê lâng, sîn-hûn ji̍p im-kan, tio̍h keng-kè cha̍p-poeh têng tē- ge̍k, āu-lâi koh-chài chhut-sì, ū-ê chòe khîm-chiáu, ū-ê chòe cháu-siù, ū-ê chòe lio̍k-thiok. Chit-hō chin-chiàⁿ sī īⁿ-toan, tōa hām-hāi Tiong-kok lâng, m̄-nā pêng- siông ê lâng siū i-ê bê-he̍k, chiū chun-kùi phok-ha̍k ê lâng ia̍h siū i-ê bê-he̍k, ná kú ná chhim, put-chí oh--tit hiáu- ngō͘. Taⁿ beh piān-bêng chit-hō ho̍k-sāi sîn-chú ê m̄-tio̍h, ǹg-bāng hō͘ lâng kín-mé pàng-sak--i, lâi ho̍k-sāi Siōng-tè, thang kiâⁿ chin-hàu, ōe hióng-siū Siōng-tè só͘ èng-ín ê tn̂g-hè-siū. Che sī chòe thâu-sū.
|
釋教講人死ê 時，魂昇上懸，魄降落地；三魂，一條歸墓，一條歇tī 神主--n̍i̍h,一條入陰間，後--來koh再出世，若是生前食菜，奉佛，誦經，禮懺，收心行好，就chhōa到西天清淨ê所在，成仙，成佛，若是做歹ê人，神魂入陰間，著經過18重地獄，後--來koh再出世，有ê 做禽鳥、有ê 做走獸、有ê 做六畜。這號真正是異端，大陷害中國人，m̄但平常ê人受伊ê 迷惑，就尊貴博學ê人亦受伊ê 迷惑，那久那深，不止oh得曉悟。今beh辯明這號服事神主ê m̄ 著，向望hō͘ 人緊猛 放sak --伊，來服事上帝，thang行真孝，會享受上帝所應允ê長歲壽。Che是做頭序。 |
|
Khui-thiah
|
開拆 |
|
Pun chòe chhit tōaⁿ
|
分做七段 |
|
Tē-it tōaⁿ. Lūn siat-li̍p sîn-chú ê khoán-sit. Tē-jī tōaⁿ. Lūn siat-li̍p sîn- chú ê goân-liû. Tē-saⁿ tōaⁿ. Lūn kó͘-chá Tè-ông hiàn-chè sîn-chú ê iân-kò͘. Tē-sì tōaⁿ. Lūn siat-li̍p sîn-chú ê pún-ì. Tē-gō͘ tōaⁿ. Lūn siat-li̍p sîn-chú ê m̄-tio̍h. Tē- la̍k tōaⁿ. Lūn hiàn-chè sîn-chú ê m̄-tio̍h. Tē-chhit tōaⁿ, Lūn Iâ-so͘ ê ha̍k-seng tio̍h tùi-tiōng chin-hàu.
|
第1段，設立神主ê款式。第2段。論設立神主ê源流。第3段。論古早帝王獻祭神主ê緣故。第4段。論設立神主ê本意。第5段。論設立神主ê m̄著。第6段．論獻祭神主ê m̄ 著。第7段。論耶穌ê學生著tùi重真孝。 |
|
Tē it tōaⁿ.
|
第一段 |
|
Siat-li̍p sîn-chú ê khoán-sit.
|
設立神主ê款式 |
|
Tiong-kok lâng ê siat-li̍p sîn-chú, i-ê khoán-sit bô saⁿ-tâng, chóng-sī i-ê ì-sù tāi-khài saⁿ-tâng. In-ūi Tiong-kok put- chí tōa, kiōng ū cha̍p-poeh séng, ta̍k séng bô it-chīn ū sîn-chú. Tē-it tùi-tiōng sîn- chú--ê, chiū-sī Hok-kiàn Kńg-tang nn̄g- séng; tī chí nn̄g séng ê tiong-kan, só͘ siat-li̍p ê sîn-chú ia̍h bô it-chīn saⁿ-tâng. Ū só͘-chāi bô ta̍k-ke ū ho̍k-sāi sîn-chú, chí-ū i-ê siā-lí ū khí sû-tn̂g, lāi-bīn siat chi̍t-ê kong-pâi. Nā-sī chiân-têng ke, á-sī ke-tiúⁿ, í-kip2 ū chîⁿ ê lâng kè-óng, i-ê kiáⁿ-sun chiū chiong i-ê miâ-jī siá tī kong-pâi--n̍i̍h. Nā-sī pêng-siông lâng kè-óng, chiū bōe tit-thang siá tī kong- pâi, chí-ū siat chi̍t-pún ka-phó͘, kì-chài kè-óng ê lâng ê tāi-chì tiāⁿ-tiāⁿ.
|
中國人ê設立神主，伊ê 款式無相同，總--是伊ê 意思大概相同。因為中國不指大，共有18省，逐省無一盡有神主。第一tùi重神主--ê,就是福建廣東兩省；tī 只兩省ê中間，所設立ê神主亦無一盡相同。有所在無逐家有服事神主，只有伊ê 社裡有起祠堂，內面設1個公牌。若是前程家，抑是家長，以及有錢ê人過往，伊ê 子孫就將伊ê 名字寫tī公牌--n̍i̍h。若是平常人過往，就bōe得thang寫tī 公牌，只有設一本家譜，記載過往ê人ê事誌tiāⁿ-tiāⁿ。 |
|
Lūn Hok-kiàn séng, to̍k-to̍k Chiang- Choân nn̄g-hú chīn-chāi tùi-tiōng sîn- chú; só͘-í ta̍k hiuⁿ-siā ū khí sû-tn̂g, siat- li̍p kong-chèng ê sîn-chú, koh ta̍k-ke ia̍h ū siat-li̍p su-khia ê sîn-chú.
|
論福建省，獨獨漳泉兩府盡在tùi重神主；所以逐鄉社有起祠堂，設立公正ê神主，koh逐家亦有設立私khia ê神主。 |
|
Chit-ê sîn-chú pâi, kó͘-chá sī ēng sng- á chhâ lâi chòe, ū-ê sī ēng lek-chhâ lâi chòe, chheng chòe chó͘-chong lâi ho̍k-sāi, sī beh piáu-bêng pò-pún tui-oán ê ì-sù. Khe-khó “ Kong-iông-toān ” ū kóng, Gû- chú ēng sng-chhâ, sī chhú i jîn-hūi ê ì- sù; Chiu-chú ēng lek-chhâ, sī chhú i kian- tēng kap piáu-bêng chun-kèng ê ì-sù.
|
這個神主牌，古早是用桑仔柴來做，有ê 是用栗柴來做，稱做祖宗來服事，是beh表明報本追遠ê意思。稽考『公羊傳』有講，虞子用桑柴，是取伊仁惠ê意思；周子用栗柴，是取伊堅定佮表明尊敬ê意思。 |
|
Só͘-í lâng-sí, chiū tio̍h bóe chi̍t-sian sîn-chú, put-lūn lâm-lú, lóng tio̍h chiàu i-ê miâ-sìⁿ lâi siá tī sîn-chú--n̍i̍h. Phì-jū ta-po͘ lâng sìⁿ Tân, tiong-ng tio̍h siá, Hián-khó Tân-kong hùi bó͘ miâ sîn-chú; nā-sī hū-jîn-lâng phì-jū sìⁿ Lîm, tio̍h siá, Pí Lîm--sī bó͘-miâ sîn-chú. Iū-pêng tio̍h siá hàu-lâm ê miâ. Sîn-chú sī nn̄g- pêng lâi ha̍p--ê, lāi-bīn siá sí-lâng ê siⁿ- sî ji̍t-ge̍h, kap kè-óng ê nî, ge̍h, ji̍t, sî, chòng tī sím-mi̍h soaⁿ, í-ki̍p hun-kim jī- hiòng.
|
所以人死，就著買一仙神主，不論男女，攏著照伊ê 名姓來寫tī 神主--n̍i̍h。譬喻查甫人姓陳，中央著寫，顯考陳公諱某名神主；若是婦人人譬喻姓林，著寫，妣林氏某名神主。右爿著寫孝男ê名。神主是兩爿來合--ê,內面寫死人ê生時日月，佮過往ê年、月、日、時，葬tī 甚物山，以及分金 字向。 |
|
Kàu tī chhut-chòng ê sî chiong sîn- chú chhāi tī hûn-têng--n̍i̍h, kap koaⁿ- chhâ kng chiūⁿ soaⁿ, bóe chi̍t-chiah pe̍h koe-kak hē tī koaⁿ-chhâ-téng; nā-sī hù- kùi ê ke, chiū chhiáⁿ chi̍t-ê ū chiok-ūi ê lâng tī beh chìn-chòng ê sî chiong pe̍h koe khì chhiah hui̍h, tiám tī sîn-chú-- n̍i̍h, hō-chòe tiám-chú, ì-sù sī beh hō͘ sí- lâng ê sîn-hûn hioh tī chit-sian sîn-chú-- n̍i̍h.
|
到tī 出葬ê 時將神主chhāi tī 魂亭 --n̍i̍h,佮棺材扛上山，買一隻白雞角hē tī 棺材頂；若是富貴ê家，就請一個有爵位ê人tī beh進葬ê 時將白雞去刺血，點tī 神主--n̍i̍h,號做點主，意思是beh hō͘ 死人ê神魂歇tī 這仙神主--n̍i̍h。 |
|
Í-keng tiám-chú bêng-pe̍k, chiū chiong koaⁿ-chhâ an-chòng, jiân-āu chiah chiong hûn-têng kng tò-khì in chhù, hō chòe hoán-chú; kàu in chhù, chiū pâi- lia̍t seng-lé hiàn-chè, hō͘ kiáⁿ-sun chhin- chhek pêng-iú kūi-pài, hō-chòe an-ūi. Kàu tē-saⁿ ji̍t thàu-chá, i-ê kiáⁿ-sun kia̍h-teng kàu bōng, the̍h chi̍t-tè bōng-thô͘, iân lō͘ kiò i tò--lâi, hō-chòe kiò-bōng; chiong bōng-thô͘ hē tī hiuⁿ-lô͘--n̍i̍h, kô͘ chi̍t-chō lêng-chhù, chi̍t-sian hûn-sin, chá-àm pâi chhài-pn̄g hiàn-chè, sio chóa- chîⁿ, hō-chòe hàu-pn̄g. Sòng-hiong lâng hàu chhit-ji̍t chiū soah, khah ōe tit kè ê lâng hàu cha̍p-sì ji̍t, hù-kùi ê lâng hàu sì-cha̍p káu ji̍t, jiân-āu chhiáⁿ hê- siūⁿ lâi chhiau-tō͘, hō-chòe pài-chhàm; ū lâng kóng, chòe kong-tek, ū lâng kóng, chòe kong-kó, ū lâng kóng, chòe hiong-hoa; ū-ê chòe pòaⁿ-ji̍t, ū-ê chòe chi̍t-ji̍t, ū-ê chòe kúi-nā ji̍t, lóng bô tiāⁿ-tio̍h, sī chiàu i ke-sū ê ū bô; kàu ê-hng chiū sio khò͘-chîⁿ, hō-chòe kiáu-khò͘; kàu pòaⁿ-mî, chiū chiong bêng-chhù kap hûn-sin it-chīn sio-lio--khì, hō-chòe tû-lêng; jiân-āu chí-ū ta̍k-goe̍h ê chhe-it cha̍p-gō͘ kap nî-choeh hàu chhài-pn̄g tiāⁿ-tiāⁿ; kàu chi̍t-nî móa, chiū chòe kī, hō-chòe tùi-nî; kàu saⁿ-nî, chiū chiong sîn-chú chhiáⁿ ji̍p kham, ū-ê chhiáⁿ ji̍p chó͘-chhù. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê khoán-sit.
|
已經點主明白，就將棺材安葬，然後才將魂亭扛倒去in厝，號做返主；到in厝，就排列牲禮獻祭，hō͘ 子孫親戚朋友跪拜，號做安位。到第3日透早，伊ê 子孫舉燈到墓，提一塊墓塗，沿路叫伊倒--來，號做叫墓；將墓塗hē tī 香爐--n̍i̍h,糊一座靈厝，一仙魂身，早暗排菜飯獻祭、燒紙錢，號做孝飯。散hiong人孝7日就煞，較會得過ê人孝14日，富貴ê人孝49日，然後請和尚來超度，號做拜懺；有人講，做功德，有人講，做功果，有人講，做香華；有--ê 做半日，有--ê 做一日，有--ê 做幾若日，攏無定著，是照伊家事ê有無；到e昏就燒庫錢，號做繳庫；到半暝，就將冥厝佮魂身一盡燒lio--去，號做除靈；然後只有逐月ê初一、十五佮年節孝菜飯定定；到一年滿，就做忌，號做對年；到3年，就將神主請入龕，有ê 請入祖厝。Che是設立神主ê款式。 |
|
Gī-lūn tē-jī tōaⁿ. Siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû.
|
議論第二段設立神主ê源流 |
|
Taⁿ chit-hō sîn-chú ê goân-liû, chin- chiàⁿ oh-tit khe-khó, in-ūi liû-thoân put-chí kú, siông-siông thiaⁿ-kìⁿ lâng kóng, sī tùi Teng-lân siat khí, nā-sī bô chheh thang khe-khó, to̍k-to̍k “ Ji̍t-kì- kò͘-sū ” ū tāi-khài kì-chài i-ê tāi-chì tiāⁿ- tiāⁿ. Sī kóng, Hàn-tiâu Teng-lân sī Hô- lāi ê lâng, sòe-hàn ê sî, pē-bú chá kè-sì, bōe tit thang hōng-ióng, kàu tōa-hàn siàu-liām pē-bú ióng-io̍k chhim-un, bô thang pò-tap, chiū khek chhâ chòe siōng, ho̍k-sāi i chhin-chhiūⁿ oa̍h, i-ê bó͘ ho̍k-sāi ji̍t-kú, chiū bô kèng--i, khòaⁿ-chòe chhâ-thâu, ēng chiam chha̍k i-ê chńg-thâu-á, hui̍h-chúi lâu-chhut. Teng- lân khòaⁿ-kìⁿ chhâ-siōng lâu hui̍h, sim tōa iu-būn, lâu ba̍k-sái, mn̄g i-ê bó͘ tit- chai chêng iû, chiū lî i-ê bó͘. Tùi án-ni, āu-lâi ê lâng chiū o̍h--i, siat-li̍p sîn-chú chòe pē-bú kong-má chó͘-chong lâi ho̍k- sāi.
|
今這號神主ê源流，真正oh得稽考，因為流傳不止久，常常聽見人講，是對丁蘭設起，但是無冊thang稽考，獨獨「日記故事」有大概記載伊ê 事誌tiāⁿ-tiāⁿ。是講：「漢朝丁蘭是河內ê人，細漢ê 時，父母早過世，bōe得thang奉養，到大漢數念父母養育深恩，無thang報答，就刻柴做像，服事伊親像活，伊ê 某服事日久，就無敬--伊，看做柴頭，用針鑿伊ê 指頭仔，血水流出。丁蘭看見柴像流血，心大憂悶，流目屎，問伊ê 某得知情由，就離伊ê 某。」對án-ni，後來ê人就學--伊，設立神主做父母公媽祖宗來服事。 |
|
Chóng-sī sòe-jī káng-kiù, sîn-chú tek- khak m̄-sī tùi Teng-lân siat-khí, in-ūi ū saⁿ-hāng ê bô-ha̍p. Tē-it hāng ê bô-ha̍p, Teng-lân sī sió-khóa ê lâng, bô chiok-ūi, bô hó-gia̍h, thái-thó ōe hō͘ chèng-lâng lóng thàn-i ah ? Siat-sú ōe hō͘ chèng- lâng thàn--i, ia̍h bōe-ōe hō͘ koaⁿ-hú thàn--i; nā ōe hō͘ koaⁿ-hú thàn--i, ia̍h tek-khak bōe-ōe hō͘ Hông-tè thàn--i. Tē-jī hāng ê bô-ha̍p, Teng-lân sī Hàn- tiâu ê lâng, khe-khó sîn-chú khah-chá chiū ū, m̄-sī tùi Hàn-tiâu khí-thâu. Tē- saⁿ hāng ê bô-ha̍p, “ Ji̍t-kì kò͘-sū ” ê chheh, m̄-sī tāi keng tián, chiū-sī Chheng-tiâu Tō-kong nî kan Tân-bî-kong sian-siⁿ só͘ tù--ê. Sui-jiân ū kì-chài jī-cha̍p-sì hàu, kî-tiong ū hāng bô si̍t, put-kò sī ká-siat ài khǹg-lâng kiâⁿ hàu-tō tiāⁿ-tiāⁿ, beh thái ōe tit thang chòe pîn-kù ah ? Chhin- chhiūⁿ án-ni, chit-ê siat-li̍p sîn-chú tek- khak sī khah chá.
|
總--是細膩講究，神主的確 m̄ 是對丁蘭設起，因為有3項ê無合。第一項ê無合，丁蘭是小可ê人，無爵位，無好額，thái-thó會hō͘ 眾人攏趁--伊--ah ? 設使會hō͘ 眾人趁--伊，亦bōe會hō͘ 官府趁--伊；若會hō͘ 官府趁--伊，亦的確bōe會hō͘ 皇帝趁--伊。第2項ê無合，丁蘭是漢朝ê人，稽考神主較早就有，m̄ 是對漢朝起頭。第3項ê無合，「日記故事」ê冊，m̄ 是大經典，就是清朝道光年間陳彌光先生所著--ê。雖然有記載24孝，其中有項無實，不過是假設愛勸人行孝道定定，beh thái會得thang做憑據--ah？親像án-ni，這個設立神主的確是較早。 |
|
Ū lâng kóng sī tùi Chiu Bú-ông siat khí, in-ūi “ Sú-kì ” ū kì-chài, Tiū-ông bû- tō, chân-hāi peh-sìⁿ, Bú-ông beh khì hoa̍t--i ê sî, tāi-hōe chu-hô͘ tī Bēng-tin, tī chèng chu-hô͘ ê bīn-chêng hoat-sè, bián-lē chèng-lâng tâng-sim hoa̍t Tiū; só͘-í siat-li̍p i-ê lāu-pē Bûn-ông ê sîn-chú pâi khì hoa̍t--i. In-ūi Tiū-ông sī jîn-kun, Bú-ông sī chu-hô͘, nā ēng jîn-sîn hoa̍t jîn-kun sī put-tiong, siat-sú m̄-khì hoa̍t--i, chhut-chāi i pō-gio̍k peh-sìⁿ sī chân-jím. Koh thiⁿ-ē chu-hô͘ saⁿ-hūn ū nn̄g-hūn kui Chiu, che sī thiⁿ bēng-lēng i tio̍h khì hoa̍t--i, só͘-í siat-li̍p sîn-chú pâi, ēng i-ê lāu-pē Bûn-ông ê miâ khì hoa̍t--i. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû, chóng-sī ia̍h bōe tit thang chòe khak-si̍t ê pîn- kù.
|
有人講是對周武王設起，因為史記有記載，紂王無道，殘害百姓，武王beh去伐--伊ê 時，大會諸侯tī 盟津，tī 眾諸侯ê面前發誓，勉勵眾人同心伐紂；所以設立伊ê 老父文王ê神主牌去伐--伊。因為紂王是人君，武王是諸侯，若用人臣伐人君是不忠，設使 m̄ 去伐--伊，出在伊暴虐百姓是殘忍。Koh天下諸侯三分有兩分歸周，che是天命令伊著去伐--伊，所以設立神主牌，用伊ê 老父文王ê名去伐--伊。Che 是設立神主ê源流，總--是亦bōe得thang做確實ê憑據。 |
|
Koh khe-khó “ Su-keng”, Thài-sè siōng ê phiⁿ kì-chài Bú-ông hoa̍t Tiū ê tāi-chì, chiū-sī Bú-ông sòa-chiap i-ê lāu-pē Bûn- ông hô͘-ūi ê cha̍p-saⁿ--nî, chiaⁿ-ge̍h, tāi- hōe chu-hô͘ tī Bēng-tin, Bú-ông hoat-sè ê ōe, kî-tiong ū kóng, Siong-ông siū bô beh ho̍k-sāi Siōng-tè sîn-kî, bô ho̍k-sāi i-ê chó͘-chong, kap góa sió-khóa lâng sêng-siū hoa̍t-Siong ê bēng-lēng tī góa-ê lāu-pē Bûn-khó ê chó͘-biō. Tùi chí kúi- kù thang chai, Bú-ông ê tāi-seng í- keng ū sîn-chú lah, in-ūi Bú-ông kóng i siū bēng-lēng tī Bûn-ông ê chó͘-biō. Án-ni sîn-chú ê goân-liû m̄-sī tùi Bú- ông siat khí, chóng-sī oh--tit bêng-bêng chai sī tùi sím-mi̍h sî khí. Sui-jiân Tiong- kok chu-chheh put-chí chōe, ia̍h bô thang khe-khó kàu chún, chí-ū tē-it chá ê chheh, chiū-sī Su-keng, kî-tiong Sùn- tián ū kì-chài “ chèng-goa̍t siōng-ji̍t siū bēng ū bûn-chó͘ ” ê kù, bûn-chó͘, sī chí N̂g-tè ê biō. Koh Tāi-ú-bô͘ ū kì-chài “ chèng-goa̍t sok-tàn, siū bēng ū sîn- chong ” ê kù, sîn-chong chí Giân-tè ê biō. Tùi án-ni thang chai, Giân-tè ê sî í-keng ū sîn-chú lah, in-ūi ū chó͘-biō, chiū tek- khak ū siat-li̍p sîn-chú, phah-sǹg chit-ê siat-li̍p sîn-chú tek-khak sī tùi Giân-tè khí-thâu, chóng-sī hit-sî chí-ū si-chú tiāⁿ-tiāⁿ, iáu-bē ū bo̍k-chú; kàu Chiu-tiâu chiū koh ke-thiⁿ siat-li̍p bo̍k-chú; tùi án-ni chiū ū nn̄g-hō ê sîn-chú. Kàu Hàn-tiâu chiah hòe-bô si-chú, to̍k-to̍k ū bo̍k-chú tiāⁿ-tiāⁿ. Che sī siat-li̍p sîn-chú ê goân-liû.
|
Koh稽考「書經」，泰誓上ê篇記載武王伐紂ê事誌，就是武王續接伊ê 老父文王侯位ê 13年，正月，大會諸侯tī 盟津，武王發誓ê話，其中有講：「商王受無beh服事上帝神奇，無服事伊ê 祖宗，佮我小可人承受伐商ê命令tī 我ê 老父文考ê祖廟。」對這幾句thang 知，武王ê第先已經有神主--lah，因為武王講伊受命令tī 文王ê祖廟。Án-ni神主ê源流 m̄ 是對武王設起，總--是oh得明明知是對甚物時起。雖然中國書冊不止濟，亦無thang稽考到準，只有第一早ê冊，就是書經，其中舜典有記載「正月卜日，終于文祖」ê句，文祖，是指黃帝ê廟 。Koh大禹謨有記載「正月朔旦，受命于神宗」ê句，神宗指堯帝ê廟。對án-ni thang知，堯帝已經有神主--lah，因為有祖廟，就的確有設立神主，扑算這個設立神主的確是對堯帝起頭，是hit時只有尸主tiāⁿ-tiāⁿ，iáu-bē有木主；到周朝就koh加添設立木主；對án-ni就有兩號ê神主。到漢朝才廢無尸主，獨獨有木主tiāⁿ-tiāⁿ。Che是設立神主ê源流。 |
|
Tē-saⁿ tōaⁿ
|
第三段 |
|
Kó͘-chá tè-ông siat-li̍p sîn-chú ê iân-kò͘.
|
古早帝王設立神主ê緣故 |
|
Taⁿ kó͘-chá ê lâng siat-li̍p sîn-chú, chiū-sī beh hiàn chè-sū; in-ūi Tiong-kok sī put-chí chá ê kok, tùi Giâu-tè ê sî í- keng ū chè-sū ê hoat-tō͘, chiū-sī ū chè thian-tē, hō chòe kau-siā ê lé : khòaⁿ Tiong-iông, tē cha̍p-káu chiuⁿ ū kì-chài, “ Kau-siā chi lé só͘-í sū Siōng-tè ” ê kù. Koh khòaⁿ Su-keng, Sùn-tián ū “ Sù- lūi u Siōng-tè ” ê kù. Koh ū chè bêng- san tāi chhoan ê sîn, hō-chòe “ Chhâ bōng tia̍t ū san-chhoan ”; koh ū lio̍k- chong ê chè, hō chòe “ In ū lio̍k-chong ”, chiū sī chun-kèng ê chè; in-ūi só͘ chè ū la̍k-hāng, tē-it sù-sî, tē-jī chè hân-sú, tē saⁿ chè ji̍t, tē-sì chè ge̍h, tē-gō͘ chè chhiⁿ- sîn, tē-la̍k chè chúi-hān.
|
今古早ê人設立神主，就是beh獻祭祀；因為中國是不止早ê國，對堯帝ê 時已經有祭祀ê法度，就是有祭天地，號做郊社ê禮：看《中庸》，第19章有記載，「郊社之禮所以事上帝」ê句。Koh看《書經》，《舜典》有「肆類於上帝」ê句。Koh有祭名山大川ê神，號做「柴望秩于山川」；koh 有六宗ê祭，號做「禋于六宗」，就是尊敬ê祭；因為所祭有六項，第一四時，第2祭寒暑，第3祭日，第4祭月，第5祭星辰，第6祭水旱。 |
|
Koh ū chè pah-sîn, hō-chòe “ Piàn u kûn-sîn, ” chiū-sī chè soaⁿ-thâu, hûn- bōng, chúi-piⁿ, kap kó͘-chá sèng-hiân ê sîn.
|
Koh有祭百神，號做「遍于群神」，就是祭山頭、墳墓、水邊，佮古早聖賢ê神。 |
|
Koh ū chè chó͘-chong; khòaⁿ Tiong- iông, tē cha̍p-káu chiuⁿ, ū “ Chong-biāu chi lé só͘-í sū hô͘ kî sian iá ” ê kù. Koh khòaⁿ Lé-kì chè-hoat, kì-chài siat-li̍p chó͘-biō sī tùi Giâu-tè khí; chóng-sī hit-sî iáu-bē chiâu-pī, kàu Chiu-tiâu Chiu-kong ke-thiⁿ chè-lé, chiah tōa chiâu-pī. Koh āu-lâi chài koh ke-thiⁿ chè-sū put-chí chōe; chiū-sī tùi sam-tāi í-āu, hoān ū siat-li̍p hoat-tō͘ tī peh- sìⁿ--ê, kap khûn-lô tī ông-sū--ê, í-ki̍p chêng-tāi ê sèng-hiân, lóng tio̍h chè; ia̍h ū chè hûn, kêng, hō͘, chàu, tiong-liū, ke-sîn, gōa-kúi, sǹg bōe liáu.
|
Koh有祭祖宗；看《中庸》，第十九章，有「宗廟之禮所以祀乎其先也」ê句。Koh看《禮記》〈祭法〉，記載設立祖廟是對堯帝起；總--是hit 時iáu-bē齊備，到周朝周公加添祭禮，才大齊備。Koh後--來再koh加添祭祀不止濟；就是對三代以後，凡有設立法度tī 百姓--ê,佮勤勞tī 王事--ê,以及前代ê聖賢，攏著祭；亦有祭雲、虹、雨、灶、中霤，家神，外鬼，算bōe了。 |
|
Khe-khó Chiu-tiâu ê hoat-tō͘, Hông-tè ū siat-li̍p chhit-biāu, Chu-hô͘ ngó͘-biāu, Tāi-hu sam-biāu, tek-sū jī-biāu, koan-su it-biāu, peh-sìⁿ bô biāu, nā ū chhím-sek, chiū-sī thiaⁿ-tn̂g. Án-ni Hông-tè ōe tit thang chè-sū chhit-tāi ê chó͘, Chu-hô͘ gō͘-tāi, Tāi-hu saⁿ-tāi, tek-sū nn̄g-tāi, koan-su, peh-sìⁿ chi̍t-tāi, chiū-sī thang hiàn-chè i-ê pē, ia̍h bōe tit thang hiàn- chè i-ê chó͘.
|
稽考周朝ê法度，皇帝有設立7廟、諸侯5廟、大夫3廟、適士2廟、官師一廟、百姓無廟，若有寢室，就是廳堂。Án-ni 皇帝會得thang祭祀7代ê祖。諸侯5代，大夫3代，德士兩代，官書，百姓一代，就是thang獻祭伊ê 父，亦bōe得thang獻祭伊ê 祖。 |
|
Hông-tè chhit-biāu, tiong-ng ê biāu chhāi sí-chó͘ ê sîn-chú, chó-pêng ū sam- chiau ê biāu, iū-pêng ū sam-bo̍k ê biāu. Chiàu chhù-sū lâi chheng-ho͘--i; i-ê pē ê biō hō-chòe khó biō; i-ê chó͘ ê biō hō- chòe ông-khó biō; cheng-chó͘ ê biō hō- chòe hông-khó biāu; ko-chó͘ ê biō hō chòe hián-khó biāu; ngó͘-sè-chó͘ ê biāu hō-chòe chó͘-khó biāu. Chí ngó͘-sè ê biō tī ngó͘-ho̍k-lāi, i-ê chhin iáu-bē chīn; só͘- í ta̍k-ge̍h chi̍t pái chè. Kàu tī la̍k-tāi chhit-tāi chó͘ ê biō, hō-chòe oán-biāu, ia̍h chheng chòe thiau-biāu; in-ūi chhin- chīn tio̍h chhian-sóa, bô tī ngó͘-biō ê siàu-lāi, só͘-í chi̍t-nî nā ū sù-sî ê hiàn- chè tiāⁿ-tiāⁿ. Khòaⁿ Si-keng “ Thian-pó tēng ní ” ê phiⁿ, ū “ Io̍k sū cheng siông ” ê kù; chhun-chè, hō-chòe sū, hē-chè, hō- chòe io̍k, chhiu-chè, hō-chòe siông, tang- chè, hō-chòe cheng; chit-ê sù-sî ê chè, hō-chòe hàu-hióng, sī piáu-bêng chīn hàu-kèng ê sim; ia̍h ū chhun-chhiu jī-chè.
|
皇帝7廟，中央ê廟chhāi始祖ê神主，左爿有三昭ê廟，右爿有杉木ê廟。照次序來稱呼--伊，伊ê 父ê廟號做考廟；伊ê 祖ê廟號做王考廟；曾祖ê廟號做皇考廟；高祖ê廟號做顯考廟；五世祖ê廟號做祖考廟。這五世ê廟tī 五服內，伊ê 親iáu-bē盡；所以逐月一擺祭。到tī 6代7代祖ê廟，號做遠廟，亦稱做祧廟；因為親盡著遷徙，無tī 五廟ê數內，所以一年若有四時ê獻祭tiāⁿ-tiāⁿ。看《詩經》〈天保定爾〉 ê篇，有「禴祠烝嘗」ê句；春祭，號做祠；夏祭，號做禴；秋祭，號做嘗；冬祭，號做cheng ; 這個四時ê祭，號做孝享，是表明盡孝敬ê心；亦有春秋二祭。 |
|
Chhin-chhiūⁿ án-ni, thang chai kó͘- chá Tè-ông siat-li̍p sîn-chú ê iân-kò͘, sī beh hōng chè-sū tiāⁿ-tiāⁿ; só͘-í Chu-hô͘, Tāi-hu, tek-sū, koan-su, peh-sìⁿ lóng- chóng thàn--i. In-ūi án-ni, Tiong-kok lâng tē-it tùi-tiōng--ê chiū-sī sîn-chú, ta̍k hiuⁿ-siā khí sû-tn̂g, chi̍t-nî sù-sî hiàn-chè, le̍k-tāi liû-thoân bô-soah. Che sī kó͘-chá Tè-ông siat-li̍p sîn-chú ê iân-kò͘.
|
親像án-ni，thang知古早帝王設立神主ê緣故，是beh奉祭祀tiāⁿ-tiāⁿ；所以諸侯、大夫、適士、官師、百姓攏總趁--伊。因為án-ni，中國人第一tùi重--ê就是神主，逐鄉社起祠堂，一年四時獻祭，歷代流傳無煞。Che是古早帝王設立神主ê緣故。 |
|
Tē-sì tōaⁿ
|
第四段 |
|
Hiàn-chè sîn-chú ê pún-ì
|
獻祭神主ê本意 |
|
Khe-khó Su-keng Sùn-tián kì-chài “ Iú-lêng tián tīm sam-lé ” hit kù, ì-sù sī kóng, Ū sím-mi̍h lâng ōe tī-lí góa ê sam- lé ah ? Hit-ê sam-lé, chiū-sī sū thian-sîn, chè tē-kî, hióng jîn-kúi. In-ūi kó͘-chá ê lâng phah-sǹg thiⁿ ū thiⁿ-sîn, tōe ū tōe- sîn, lâng sí, i-ê sîn-hûn iû-goân tī-teh ōe lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, kap ōe kàng-hok siau-chai, só͘-í chiah siat-li̍p chit-ê hiàn-chè ê lé.
|
稽考《書經》《舜典》記載「有能典朕三禮」hit句，意思是講：「有甚物人會治理我ê三禮--ah ? Hit個三禮，就是祀天神，祭地祇，饗人鬼。因為古早ê人扑算天有天神，地有地神，人死，伊ê 神魂猶原tī--teh會來享受，來鑑納，佮會降福消災，所以才設立這個獻祭ê禮。 |
|
Taⁿ ài gī-lūn kó͘-chá lâng siat-li̍p hiàn-chè chó͘-chong ê pún-ì, tāi-lio̍k ū nn̄g-hāng. Tē-it hāng ê pún-ì, sī beh tui-liām chó͘-chong ê kong-lô kap tek-hēng. Só͘-í ngó͘-tè ê sî, ēng lâng chòe koaⁿ, tio̍h chhâ-khó hit-ê lâng pún-sin ê hó- tek, koh tio̍h khe-khó i-ê chó͘-chong ê kong-lô kap hó-tek; in-ūi ū tek-hēng ê lâng ōe tì-ìm i-ê kiáⁿ-sun. Tē-jī hāng ê pún-ì, sī beh ǹg-bāng chó͘-chong ê sîn lâi hióng-siū lâi kàm-la̍p, thang kàng- hok hō͘ kiáⁿ-sun.
|
今愛議論古早人設立獻祭祖宗ê本意，大略有兩項。第1項ê本意，是beh追念祖宗ê功勞佮德行。所以五帝ê 時，用人做官，著查考hit 個人本身ê好德，koh著稽考伊ê 祖宗ê功勞佮好德；因為有德行ê人會致蔭伊ê 子孫。第2項ê本意，是beh向望祖宗ê神來享受來鑑納，thang降福hō͘ 子孫。 |
|
Ū lâng kóng kó͘-chá tè-ông siat-li̍p hiàn-chè ê lé, ì-sù m̄-sī beh ǹg-bāng chó͘-chong ōe lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, í-ki̍p kàng-hok siau-chai; to̍k-to̍k sī ài ēng chi̍t-tiám ê hàu-sim lâi tui-liām chó͘-chong ê kong-lô tek-hēng, thang sòa-chiap i-ê sim-chì, thoân-su̍t i-ê tāi- chì, piáu-bêng pò-pún tui-oán ê ì-sù; in- ūi chó͘-chong tī-teh ê sî ōe ēng chīn-lé lâi ho̍k-sāi--i, kàu tī kè-óng, ōe ēng hō͘- lé lâi bâi-chòng--i, jiân-āu ia̍h tio̍h ēng chīn-lé lâi hiàn-chè--i, chiah ōe sǹg sī ho̍k-sāi pē-bú kong-má chó͘-chong ê chiâu-chn̂g; sī chhin-chhiūⁿ Khóng-chú kóng, “ Seng, sū chi í lé, sú, chòng chi í lé, chè chi í lé ”; án-ni kó͘-chá Tè-ông siat-li̍p chit-ê hiàn-chè, chó͘-chong ê lé, choan-choan sī in-ūi beh tui-liām tiāⁿ- tiāⁿ.
|
有人講古早帝王設立獻祭ê禮，意思m̄ 是beh向望祖宗會來享受，來鑑納，以及降福消災；獨獨是愛用一點ê孝心來追念祖宗ê功勞德行，thang續接伊ê 心志，傳述伊ê 事誌，表明報本追遠ê意思；因為祖宗tī--teh ê 時會用盡禮來服事--伊，到tī 過往，會用厚禮來埋葬--伊，然後亦著用盡禮來獻祭--伊，才會算是服事父母公媽祖宗ê齊全；是親像孔子講：「生，事之以禮，死，葬之以禮，祭之以禮」；án-ni古早帝王設立這個獻祭，祖宗ê禮，專專是因為beh追念tiāⁿ-tiāⁿ。 |
|
Chiū ìn i kóng, m̄ sī án-ni; sui-jiân sī kóng beh tui-liām chó͘-chong, nā-sī tōa- bīn sī beh ǹg-bāng chó͘-chong ê sîn lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, thang kàng-hok siau-chai.
|
就應伊講，m̄ 是án-ni；雖然是講beh追念祖宗，但是大面是beh向望祖宗ê神來享受，來鑑納，thang降福消災。 |
|
Khe-khó Si-keng-tiong ū saⁿ-hāng ê pîn-kù. Tē-it hāng ê pîn-kù : khòaⁿ Chheng-biāu ngó͘-chiong ngó͘-hióng ê phiⁿ, ū nn̄g-kù kóng, “ I kó͘ Bûn-ông kì iū hióng--chi ” ì-sù sī kóng, Ōe kàng hok- khì ê Bûn-ông, í-keng kàng-lo̍h tī gû iûⁿ ê iū-pêng lâi hióng-siū góa-ê chè-mi̍h. Tē-jī hāng ê pîn-kù : khòaⁿ Sîn-kong iú- kó͘ ê phiⁿ, ū nn̄g-kù kóng, “ Siok-iong hô-bêng, sian-chó͘ sī theng ”; ì-sù sī kóng, Ga̍k-khì ê hô-siaⁿ, chhin-chhiūⁿ tì-kàu chó͘-chong ê sîn kàng--lo̍h-lâi thiaⁿ. Tē- saⁿ hāng ê pîn-kù; khòaⁿ Siong-siōng chia-chia lia̍t-chó͘ ê phiⁿ, ū nn̄g-kù kóng, “ Lâi-kek lâi hióng, kàng-hok bû kiông ”; ì-sù sī kóng, Chó͘-chong ōe lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p chè mi̍h, ia̍h ōe kàng-hok hō͘ kiáⁿ-sun.
|
稽考《詩經》中有3項ê憑據。第一項ê憑據：看〈清廟〉我將我享ê篇，有兩句講，「伊嘏文王既右饗--之」意思是講，會降福氣ê文王，已經降落tī 牛羊ê右爿來享受我ê 祭物。第2項ê憑據：看〈臣工〉〈有瞽〉ê篇，有兩句講：「肅雝和鳴，先祖是聽」意思講，樂器ê和聲，親像致到祖宗ê神降--落來聽。第3項ê憑據；看〈商訟〉嗟嗟烈祖ê篇，有兩句講，「來假來饗，降福無疆」；意思是講，祖宗會來享受，來鑑納祭物，亦會降福hō͘子孫。 |
|
Í-keng ū chí saⁿ-hāng ê pîn-kù thang chai kó͘-chá tè-ông siat-li̍p hiàn-chè chó͘-chong ê lé, m̄-nā sī beh piáu-bêng hàu-sim lâi tui-liām chó͘-chong ê kong-lô tek-hēng, iàu-kín sī beh i lâi hióng- siū, lâi kàm-la̍p, sòa kàng hok hō͘ kiáⁿ-sun, sī bêng--lah !
|
已經有這3項ê憑據thang知古早帝王設立獻祭祖宗ê禮，m̄ 但是beh表明孝心來追念祖宗ê功勞德行，要緊是beh伊來享受，來鑑納，續降福hō͘ 子孫，是明--lah！ |
|
Koh lán hiān-sî ê lâng chi̍t-nî kúi-nā pái hiàn-chè sîn-chú, i-ê ì-sù kap chá ū koh-iūⁿ; in-ūi m̄-sī beh tui-liām chó͘- chong ê kong-lô tek-hēng, choan-choan sī ǹg-bāng i lâi hióng-siū, lâi kàm-la̍p, thang kàng hok hō͘ kiáⁿ-sun tiāⁿ-tiāⁿ. Siông-siông khòaⁿ-kìⁿ hū-jîn-lâng, tī nî- tang ge̍h-choeh kap chòe-kī hiàn-chè sîn-chú ê sî, chhiú kia̍h-khí hiuⁿ, siông- siông sī kiû i-ê chó͘-chong tio̍h pó-pì kiáⁿ-sun, chō-hòa-sī, tn̂g-hè-siū, gín-ná thâu-khak tēng, hó io-chhī, lóng m̄ bat thiaⁿ-kìⁿ i kóng beh tui-liām chó͘-chong ê ōe; ū sî nā tú-tio̍h ke-lāi ê lâng phòa- pīⁿ, siông-siông sī kiû i-ê chó͘-chong hō͘ i kín hó. Che sī hián-bêng hiān-sî ê lâng ê hiàn-chè chó͘-chong sī choân-jiân ǹg- bāng chó͘-chong lâi hióng-siū lâi kàm- la̍p, thang kàng hok-khì, siau chai-iong, sī bêng lah !
|
Koh咱現時ê人一年幾若擺獻祭神主，伊ê 意思佮早有各樣；因為m̄ 是beh追念祖宗ê功勞德行，專專是向望伊來享受，來鑑納，thang降福hō͘ 子孫定定。常常看見婦人人，tī 年冬月節佮做忌獻祭神主ê 時，手舉起香，常常是求伊ê祖宗著保庇子孫，造化寺長歲壽，囡仔頭殼tēng,好育飼，攏m̄ bat聽見伊講beh追念祖宗ê話；有時抵著家內ê人破病，常常是求伊ê 祖宗hō͘伊緊好。Che是顯明現時ê人ê獻祭祖宗是全然向望祖宗來享受來鑑納，thang降福氣，消災殃，是明--lah ! |
