Kai Bo̍k-su ê Toān-kì_03
|
偕牧師ê傳記_03 |
| Tân Khêng-ku |
陳瓊琚 |
|
Tē 3 Chiuⁿ
|
第3章 |
|
Lūn Hoan-kài ê thoân-tō.
|
論番界ê 傳道。 |
|
Lūn Hoan-kài thoân-tō ê sū thang hun chòe 4 khoán lâi lūn :---(1) Tiàm tī soaⁿ-téng ê chhiⁿ-hoan ê thoân-tō. (2) Pîⁿ-po͘-hoan kan ê thoân-tō. (3) Lâm-sì-hoan kan ê thoân-tō. (4) Biâu- lek tōe-hng se̍k-hoan-kan ê thoân-tō.
|
論番界傳道ê 事thang 分做4款來論：(1)tiàm tī 山頂ê 生番ê 傳道。(2)平埔番間ê 傳道。(3 )南勢番間ê 傳道。(4 )苗栗地方熟番間ê 傳道。 |
|
Tē-it, lūn thoân tō-lí hō͘ chhiⁿ-hoan thiaⁿ hit ê sêng-chek khiok sī bô sím- mi̍h te̍k-pia̍t thang kóng ê só͘-chāi, só͘-í lūn chit hāng ài séng-lio̍k.
|
第一、論傳道理hō͘ 生番聽hit 個成績卻是無甚mi̍h特別thang 講ê 所在，所以論這項ài 省略。 |
|
Tē-jī, lūn tī Kat-má-lân pîⁿ-goân ê pîⁿ-po͘-hoan kan ê pò͘-tō. Kai Bo̍k-su í-keng tāi-khài tī Hàn-jîn-tiong siat-kàu chheng-chhó liáu-āu, só͘-í koh chù-ì tī tang-pak-pō͘ ê pîⁿ-po͘-hoan, ài beh khì chín-kiù in thang thoat-lī mô͘-kúi ê chhiú-thâu, só͘-í Kai Bo̍k-su chhōa pún- tōe ê tiúⁿ-ló kap ha̍k-seng chiū khí-sin.
|
第2、論tī 葛瑪蘭平原ê 平埔番間ê 佈道。偕牧師已經大概tī 漢人中設教清楚了後，所以koh 注意tī 東北部ê 平埔番，ài beh 去拯救in thang 脫離魔鬼ê 手頭，所以偕牧師chhōa 本地ê 長老kap學生就起身。 |
|
Lūn tang-pak-pō͘ ê Kat-má-lân ê pîⁿ-goân pí hái-n̍i̍h ū khah kē. Koh-chài hō͘-chúi ū pí pa̍t só͘-chāi khah chōe, só͘-í lō͘ put-sî chiùⁿ-lap-lap, chhut-gōa chin bô lī-piān. Kai Bo̍k-su khí-thâu sī ài tùi hái-kîⁿ khah ta ê só͘-chāi khì, m̄-kú bōe-ōe ta̍t thoân tō-lí ê bo̍k-tek, só͘-í ko͘-put-chiong tio̍h tùi lāi-tē ji̍p-khì, peh soaⁿ lo̍h niá, siông-siông tú-tio̍h chhiⁿ-hoan cha̍h tī lō͘-n̍i̍h teh thâi lâng, chi̍t pái i ū khòaⁿ-kìⁿ sì ê Hàn-jîn ūi-tio̍h in ê tâng-phōaⁿ hō͘ chhiⁿ-hoan thâi- khì, tāi-ke teh cháu, chóng-sī chhiⁿ-hoan iáu teh jip in sì ê lâng. Kai-chài Kai Bo̍k-su in chi̍t tūi lóng bô tāi-chì, sī ūi- tio̍h hiah ê pún-tōe ê tiúⁿ-ló kap thâu- lâng chin ióng ê iân-kò͘. Chóng-sī in tāi-ke hit àm tú-tio̍h bê-lō͘ tī bí-tiân ê tiong-kan, āu-lâi ū khòaⁿ-tio̍h chi̍t tui chháu-khûn, tāi-ke chiah tiàm tī hia kè-mî, kàu tē-jī àm kai-chài ōe tit thang hioh tī chi̍t keng chháu-chhù-á, chóng-sī bô sì-bīn piah, in-ūi lóng tó-- lo̍h-khì, hit àm ūi-tio̍h put-chí kôaⁿ, só͘-í tāi-ke lóng bô khùn, thiⁿ-kng chiū khì chng-n̍i̍h sì-kòe pò͘-tō. M̄-kú m̄-nā in m̄ thiaⁿ tō-lí, hoán-tńg hoah kóng, “Hoan-á lâi lah.” Ū ê kho͘ ok-káu beh kā in kā.
|
論東北部ê 葛瑪蘭ê 平原比海--n̍i̍h有較低。Koh 再雨水有比別所在較濟，所以路不時chiùⁿ-lap-lap，出外真無利便。偕牧師起頭是ài tùi 海墘較礁ê 所在去，m̄-kú bōe會達傳道理ê 目的，所以姑不chiong 著tùi 內地入去，peh 山落嶺，常常tú著生番cha̍h tī 路--n̍i̍h teh thâi 人，一擺伊有看見4個漢人為著in ê 同伴hō͘ 生番thâi-- 去，大家teh 走，總--是生番iáu teh jip in 4個人。佳哉偕牧師in 一隊攏無代誌，是為著hiah ê 本地ê 長老kap頭人真勇ê 緣故。總--是in 逐家hit 暗tú著迷路tī 米田ê 中間，後--來有看著1堆草khûn,逐家才tiàm tī hia 過暝，到第2暗佳哉會tit thang 歇tī 1間草厝仔，總--是無4面壁，因為攏倒--落-去，hit 暗為著不止寒，所以大家攏無睏，天光就去庄--n̍i̍h四界佈道。M̄-kú m̄但 in m̄ 聽道理，反轉喝講：「番仔來lah。」有ê 呼惡狗beh kā in 咬。 |
|
Āu-lâi khì tē-jī chng thoân-tō ê sî ia̍h sī án-ni. Tē-saⁿ chng ia̍h siâng khoán, só͘-í hiah ê ha̍k-seng ū lâng put-chí sit- chì, chóng-sī Kai Bo̍k-su choân-jiân bô sit-chì, ná an-ùi in ná chìn-hêng. Teh kiâⁿ ê sî tú-tio̍h saⁿ ê thó-hî lâng chhiáⁿ in tio̍h khì in hit chng thoân tō-lí. Kai Bo̍k-su in tāi-ke chin hoaⁿ-hí chiū kap in khì. Tiàm tī hit chng thâu-lâng ê chhù-chêng kóng tō-lí. Àm-sî koh-khah chōe lâng lâi thiaⁿ, tāi-ke lóng ka-kī kia̍h í-liâu lâi chē. Keh àm ia̍h sī chin-chōe lâi thiaⁿ, m̄-nā thiaⁿ, ia̍h ū mn̄g, chin hoaⁿ-hí, āu-lâi sòa beh khí chi̍t keng chòe kóng tō-lí ê só͘-chāi, ūi-tio̍h hiah ê chòng-teng chin chhut-la̍t, ēng tek-pâi-á khì lâm-pêng chài châi-bo̍k lâi khí chhù,ēng chháu khàm chhù-téng,án-ni chi̍t keng sok-sêng ê pài-tn̂g liâm-piⁿ chiū hó. Só͘-í Kai Bo̍k-su in tiàm hia kúi-nā lé-pài kú, kà-sī hia ê lâm-hū ló- iù, hō͘ in o̍h gîm-si téng-téng.
|
後--來去第2庄傳道ê 時亦是án-ni。第3庄亦像款，所以hiah ê 學生有人不止失志，總--是偕牧師全然無失志，那安慰in 那進行。Teh 行ê 時tú著3 個討魚人請in 著去in hit 庄傳道理。偕牧師in 大家真歡喜就kap in 去。Tiàm tī hit 庄頭人ê 厝前講道理。暗時koh 較濟人來聽，大家攏家己kia̍h 椅條來坐。隔暗亦是真濟來聽，m̄但聽，亦有問，真歡喜，後--來煞beh 起1間做講道理ê 所在，為著hiah ê 壯丁真出力，用竹排仔去南爿載材木來起厝，用草蓋厝頂，án-ni 一間速成ê 拜堂liâm-piⁿ 就好。所以偕牧師in tiàm hia 幾若禮拜久，教示hia ê 男婦老幼，hō͘ in 學吟詩等等。 |
|
Hit-sî koh ū tùi pa̍t chng phài chóng-tāi lâi chhiáⁿ Kai Bo̍k-su in tio̍h khì in hit só͘-chāi kóng tō-lí. Kai Bo̍k-su hit àm ū chhiáⁿ hiah ê chóng-tāi saⁿ-kap tī hia kî-tó. Chiah ê chóng-tāi thiaⁿ-tio̍h nn̄g-pah gōa ê lâm-lú teh gîm-si tōa siū kám-kek. Kai Bo̍k-su ū ún beh khì, só͘-í kiò Giâm Chheng-hôa chòe thâu, ia̍h sìn-chiá pâi chòe nn̄g lia̍t tè tī āu- bīn, ná gîm-si ná tùi hit chng ji̍p-khì. Āu-lâi chit chng ê lâng lóng-chóng sìn tō-lí, kap khí lé-pài-tn̂g, tāi-ke chin jia̍t- sim pài Siōng-tè, chhin-chhiūⁿ án-ni chi̍t chng kè chi̍t chng ti̍t-ti̍t lâi kui-óa Ki-tok-kàu.
|
Hit 時koh 有tùi 別庄派總代來請偕牧師in 著去in hit 所在講道理。偕牧師hit 暗有請hiah ê 總代相kaptī hia 祈禱。Chiah ê 總代聽著200外個男女teh 吟詩大受感激。偕牧師有允beh 去，所以叫嚴清華做頭，亦信者排做2列tè tī 後--面，那吟詩那 tùi hit 庄入去。後--來這庄ê 人攏總信道理，kap起禮拜堂，大家真熱心拜上帝，親像án-ni 1庄過1庄直直來歸倚基督教。 |
|
Kai Bo̍k-su āu-lâi ū koh khì kàu So͘- ò ê ke̍k-lâm ū chi̍t-chng kiò-chòe Lâm- hong-po͘, tī-hia ê peh-sìⁿ lóng bô chi̍t- sut-á ū sìn sîn ê koan-liām tī-teh, só͘-í khí-thâu khì ê sî, hō͘ in kóaⁿ--chhut-lâi, āu-lâi koh khì, tú ji̍t beh àm, tāi-ke lo̍h-soaⁿ beh kàu chng ê sî, chiah lo̍h sai-pak-hō͘, tāi-ke beh cháu khì hioh chi̍t keng chhù, hō͘ hit keng ê chhù- chú sî kóng, “Goán bô chhù thang chioh hoan-á hioh.” Chi̍t keng kè chi̍t keng, lóng kā i chhiáⁿ kap sî, lóng bô khó-lîn in tāi-ke tī mn̂g-gōa teh hō͘ hō͘ ak, ta̍k ê mn̂g koaiⁿ kàu ba̍t chiuh-chiuh. Hō͘ chòe i ti̍t-ti̍t lo̍h, thài-pêng- iûⁿ ê hong-éng ná ek ná óa hōaⁿ lâi lah. Taⁿ tang-pêng mī tōa hái, pak-pêng sī káng-oan, ia̍h sai-pêng sī chhiⁿ-hoan teh tiàm ê soaⁿ-tōe, koh lâm-pêng sī koân ê soaⁿ. Só͘-í in tāi-ke sòa siūⁿ lóng bô hoat-tō͘, āu-lâi koh khòaⁿ-kìⁿ chi̍t keng chhù, ko͘-put-chiong koh khì chhì khòaⁿ teh, hit keng chhù ê lâng ia̍h sī kóng bô ūi thang chioh lâng, chóng-sī khoaⁿ-khoaⁿ koaiⁿ mn̂g liáu-āu, koh tiap-á-kú ū chi̍t ê lāu-lâng khui mn̂g chhut lâi kóng, “Nā-sī gû-tiâu-piⁿ hó, chiū ū.” Nā-sī chit-tia̍p m̄-sī teh kéng só͘-chāi ê sî-chūn, só͘-í tāi-ke tè hit ê lāu-lâng ji̍p khì. Kai Bo̍k-su in tāi-ke lóng ji̍p-khì tī gû-tiâu-lāi, tāi-ke chē tī chháu-téng, chin hoaⁿ-hí kám-siā Siōng-tè, in-ūi ū chi̍t só͘-chāi thang siám-pī hō͘, chóng-sī ūi-tio̍h tī in sin-piⁿ ū chúi-gû teh khùn, siông-siông ko͘N5 hit khoán gû teh khùn ê siaⁿ, koh chhàu-bī móa sì-kòe, ia̍h tāi-ke pak-tó͘ koh chin iau, siūⁿ ài chiong in só͘ tòa ê mi̍h chhòng tām-po̍h lâi chia̍h, m̄-kú bô teng-hé, só͘-í ko͘-put-chiong tāi-ke thun- lún hō͘ i iau, tú siūⁿ beh khùn ê sî- chūn, hit ê lāu-lâng chú chi̍t kóa ám- bê-á phâng lâi beh hō͘ in chia̍h. Tī chit khoán só͘-chāi só͘ keng-giām ê kéng-gū, hō͘ tong-sî ê sîn-ha̍k-seng tit- tio̍h bōe kóng-tit hó ê kà-sī, tāi-ke ê sim it-hoat kian-kò͘, siⁿ-khí bōe sǹg-tit ê thun-lún la̍t. Keh thiⁿ-kng, Kai Bo̍k- su in kā lāu-lâng seh-siā liáu-āu, chiū koh tùi chi̍t-chng miâ kiò-chòe Kau- kau-á hia khì, tī chit chng chin gûi- hiám, in-ūi peh-siⁿ bat ēng káu-bah ké-chòe lo̍k ê bah lâi bōe chhiⁿ-hoan, tì- kàu in tāi-ke chin pháiⁿ kám-chêng, put-sî ài saⁿ kong-kek, só͘-í in m̄-káⁿ tiàm hia, chiah koh khì Lâm-hong-po͘ saⁿ-lī iok chi̍t lí gōa lō͘. Taⁿ chit hāng sî 50 gōa nî chêng ê su, chóng-sī í-āu ū lâng koh poaⁿ-khì hia khiā-khí, m̄-kú ūi-tio̍h kôaⁿ-jia̍t-chèng lâi sí ê lâng chin-chōe, só͘-í āu-lâi chiah chhun ū cha̍p-gōa ke nā-tiāⁿ. Lūn chhiⁿ-hoan ê oàn- hūn iáu-bōe siau-bô, nā-sī tōa lâng lóng chhut-khì thó-hî ê sî, bô-lūn hū-jîn-lâng á-sī gín-ná lóng cháu-khì bi̍h tī lé-pài- tn̂g, in-ūi kiaⁿ hō͘ chhiⁿ-hoan thâi--khì. Kai Bo̍k-su chit pái chhut-khì gōa-bīn kiâⁿ-iû ê sî, ū thiaⁿ-kìⁿ ēng chhùi pûn kî-iⁿ ê siaⁿ, chai-iáⁿ sī chhiⁿ-hoan, só͘-í ū siám-pī in.
|
偕牧師後來有koh 去到蘇澳ê 極南有一庄叫做南方埔，tī hia-ê 百姓攏無一屑仔有信神ê 觀念tī teh，所以起頭去 ê 時，hō͘ in 趕--出-來，後--來koh 去，tú日beh 暗，大家落山beh 到庄ê 時，才落西北雨，大家beh 走去歇一間厝hō͘ hit 間ê 厝主辭講：「阮無厝thang 借番仔歇。」一間過一間，攏kā 伊請kap辭，攏無可憐in 大家tī 門外teh hō͘ 雨沃，逐個門關到ba̍t chiuh-chiuh。雨做伊直直落，太平洋ê 風湧那溢那倚岸來lah。今東爿mī大海，北爿是港灣，亦西爿是生番teh tiàm ê 山地，koh 南爿是懸ê 山。所以in 大家煞想攏無法度，後來koh 看見一間厝，姑不chiong koh 去試看teh，hit 間厝ê 人亦是講無位thang 借--人，總--是寬寬關門了後，koh tiap仔久有一個老人開門出來講：「若是牛椆邊好，就有。」但是這tiap m̄ 是teh 揀所在ê 時陣，所以大家tè hit 個老人入去。偕牧師in 大家攏入去tī 牛椆內，大家坐tī 草頂，真歡喜感謝上帝，因為有一所在thang 閃避雨，總--是為著tī in 身邊有水牛teh 睏，常常ko͘N5 hit 款牛teh 睏ê 聲，koh 臭味滿4界，亦大家腹肚koh 真枵，想ài 將in 所tòa ê 物創淡薄來食，m̄-kú 無燈火，所以姑不chiong 大家吞忍hō͘ 伊枵，tú想beh 睏ê 時陣，hit 個老人煮一寡ám 糜仔捧來beh hō͘ in 食。Tī 這款所在所經驗ê 境遇，hō͘ 當時ê 神學生得著bē 講tit 好ê 教示，大家ê 心一發堅固，生起bē 算tit ê 吞忍力。隔天光，偕牧師in kā 老人說謝了後，就koh tùi 一庄名叫做Kau-kau仔hia 去，tū 這庄真危險，因為百姓bat 用狗肉假做鹿ê 肉來賣生番，致到in 大家真歹感情，不時ài 相攻擊，所以in m̄ 敢tiàm hia ，才koh 去南方埔相離約1里外路。今這項是50外年前ê 事，總--是以後有人koh 搬去hia 企起，m̄-kú 為著寒熱症來死ê 人真濟，所以後--來才chhun有10 外家nā-tiāⁿ。論生番ê 怨恨iáu bē 消無，若是大人攏出去討魚ê 時，無論婦人人抑是囡仔攏走去bi̍h tī 禮拜堂，因為驚hō͘ 生番thâi --去。偕牧師這擺出去外面行遊ê 時，有聽見用嘴pûn奇異ê 聲，知影是生番，所以有閃避in。 |
|
Lūn kàu-hōe tī Kat-má-lân pîⁿ-iûⁿ chiām-chiām ū ke-thiⁿ, chhin-chhiūⁿ Ki-á-liâu, Lâm-á-lîn, Sin-sia,7 Táⁿ-má- ian, kap Lau-lau-á, í-gōa kè-kiōng ū 19 ūi, koh tō-lí chiām-chiām bêng, hoaⁿ- hí khì-sak ngó͘-siōng ê lâng ū kúi-nā pah ke, taⁿ cháiⁿ-iūⁿ ōe án-ni, che bô m̄-sī tùi tī Kai Bo̍k-su ê un-khûn, bô hiâm kan-khó͘, chhut-la̍t thoân tō-lí ê kiat-kó.
|
論教會tī 葛瑪蘭平洋漸漸有加添，親像Ki仔寮、Lâm仔lîn、新社、打馬煙，kap Lau-lau仔 ，以外計共有19位，koh 道理漸漸明，歡喜棄sak 偶像ê 人有幾若百家，今怎樣會án-ni，che 無m̄ 是tùi 偕牧師ê 殷勤，無嫌艱苦，出力傳道理ê 結果。 |
|
(3) Tī Kî-lâi pîⁿ-goân ê Lâm-sì hoan-kan pò͘-tō. Lūn Kî-lâi pîⁿ-goân sī tī Tang-pō͘ ê hái-hōaⁿ pîⁿ-goân. Tī-hia ū Chi-ná kun-iâⁿ ê Chū-chāi-só͘, koh ia̍h ū Hok-kiàn kap Kńg-tang ê î-bîn. Koh tī soaⁿ-kha sì-kòe ia̍h ū tām-po̍h pîⁿ-po͘ hoan teh khiā-khí, chóng-sī tōa pō͘-hūn lóng sī hō͘ Lâm-sì hoan-á chiàm-khì. Chit só͘-chāi bô chhin- chhiūⁿ Kat-má-lân pîⁿ-goân hiah-n̍i̍h khai-khún, in-ūi tī sì-bīn lóng iáu ū chhiⁿ-hoan chin chōe teh tiàm. Tī chit só͘-chāi ū chi̍t-lâng sī khah chá bat tiàm tī Tām-súi Lí-ha̍k-tông Tāi-chu-īⁿ (hiān-sî Tām-súi Tiong-o̍h ê kū hāu-sià) ê lāi-bīn teh chòe chóng-phò͘, i put-sî ū tùi Kai Bo̍k-su thiaⁿ-tio̍h tō- lí,só͘-í i pún-sin tī chit só͘-chāi bat pò͘- tō hō͘ lâng thiaⁿ, ia̍h Kai Bo̍k-su siông- siông lâi sûn, sòa khòaⁿ kàu-hōe ê chêng-hêng, i ū koh thoân khah khoah lâi khóng-tiong kàu-hōe. Tī Se-le̍k 1890 nî 9 ge̍h 2 hō, ū tit-tio̍h ki-hōe tùi So͘-ò chē chûn beh khì Kî-lâi pîⁿ-goân ê só͘- chāi. Teh kò chûn ê lâng ū la̍k ê, koh lóng sī sìn tō-lí ê lâng. Chhut-hoat ê ji̍t ū chin-chōe ê sìn-tô͘ tú tī beh khui chûn ê sî lâi sàng i, tāi-ke tōa-siaⁿ ná gîm-si ná chhut-phâng. Kàu keh-ji̍t ê chiàⁿ-ngó͘ chiū kàu-ūi, hit ji̍t thiⁿ-khì chin-joa̍h ū 120, tāi-ke tùi Hoe-liân- káng chiūⁿ-lio̍k. Hoe-liân-káng sī chòe Kî-lâi pîⁿ-goân tē-it ê kâng, tī koe-lō͘ ê lióng-pêng ū nn̄g lia̍t ê chháu-chhù, koh ia̍h ū kun-iâⁿ tī-hia. Kai Bo̍k-su in chi̍t-ē chiūⁿ-lio̍k, peh-sìⁿ lóng chū-chi̍p lâi kā in kiong-hí, iân-lō͘ ū pêng-an, koh ū Tiong-kok koaⁿ kià phoe khì beh chhiáⁿ Kai Bo̍k-su, ia̍h ū khan-bé beh khì hō͘ i khiâ. Kai Bo̍k-su in ōe tit- tio̍h chit khoán ì-liāu gōa ê hó thāi-gū, lóng sī tùi chit ê chóng-phò͘ ê tì-ìm, só͘-í Kai Bo̍k-su sûi-sî khiâ-bé khí-sin kàu beh àm chiū kàu hit ê chóng-phò͘ ê chhù kap i kiâⁿ tùn-chhiú ê lé, tāi-ke saⁿ-kìⁿ chin hoaⁿ-hí. Hit-ê chóng-phò͘ thoân-tō ê lé-pài-tn̂g khiok sī bô jōa- tōa keng, chhù-téng ēng chháu khàm, hit àm sûi-sî lâng chū-chi̍p kàu pài-tn̂g cha̍t-cha̍t, ū ê tio̍h khiā tī gōa-bīn. Hit àm Kai Bo̍k-su bô kóng tō-lí, kan-ta sū chhâ mn̄g sìn-chiá ê chêng-hêng, hiah ê lâng put-chí ū khiân-sêng ho̍k-sāi Siōng-tè ê khoán, ta̍k lâng lóng bô koh pài ngó͘-siōng, chóng-sī ūi-tio̍h thàn Tiong-kok koaⁿ ê bēng-lēng, só͘-í tāi-ke ngó͘-siōng chiàu-goân chhāi teh, lóng m̄- káⁿ húi-hoāi. Kai Bo̍k-su thiaⁿ-liáu liâm- piⁿ khiâ-bé khì kun-iâⁿ kìⁿ hit ê tiúⁿ-koaⁿ, kap i kóng-ōe ê sî, hiah ê kun-jîn chin- chōe tī Tām-súi kap Koe-lâng bat i, koh ia̍h ū bat hō͘ i táⁿ-tia̍p pīⁿ ê put-chí chōe, hiah ê peng-á put-chí ū teh siàu-liām i ê un-chêng, só͘-í liám-piⁿ èng-ún kóng beh hō͘ in tû ngó͘-siōng. Keh-ji̍t Tiong-kok koaⁿ chòe thâu chhōa lō͘, ia̍h ū chōe-chōe ku-lí kng tōa-kha ê láng tùi ta̍k keng ê chhù-bīn chêng lâi put hiah ê ngó͘-siōng khì sio, koh ēng tōa keng ê biō chòe kàu- hōe-tn̂g ;si̍t-chāi tī Kî-lâi pîⁿ-goân thang kóng sī Ki-tok Hok-im ê tōa sèng-lī. Che ia̍h sī ūi-tio̍h hit ê chóng-phò͘ thoân- tō chhut-la̍t pò͘-tō ê hó kiat-kó.
|
(3)Tī奇萊平原ê 南勢番間佈道。論奇萊平原是tī 東部ê 海岸平原。Tī hia 有支那軍營ê 駐在所，koh 亦有福建kap廣東ê 移民。Koh tī 山腳四界亦有淡薄平埔番teh 企起，總--是大部分攏是hō͘ 南勢番仔佔去。這所在無親像葛瑪蘭平原hiah-n̍i̍h 開墾，因為tī 四面攏iáu 有生番真濟teh tiàm。Tī這所在有1人是較早bat tiàm tī 淡水女學堂大書院（現時淡水中學ê 舊校舍）ê 內面teh 做總舖，伊不時有tùi 偕牧師聽著道理，所以伊本身tī 這所在bat 佈道hō͘ 人聽，亦偕牧師常常來巡，續看教會ê 情形，伊有koh 傳較闊來khóng-tiong 教會。Tī 西曆1890年9 月2號，有得著機會tùi 蘇澳坐船beh 去奇萊平原ê 所在。Teh kò 船ê 人有6個，koh 攏是信道理ê 人。出發ê 日有真濟ê 信徒tú tī beh 開船ê 時來送伊，大家大聲那吟詩那出帆。到隔日ê 正午就到位，hit 日天氣真熱有120度，大家tùi 花蓮港上陸。花蓮港是做奇萊平原第一個港，tī 街路ê 兩爿有2列ê 草厝，koh 亦有軍營tī hia。偕牧師in 一下上陸，百姓攏聚集來kā in 恭喜，沿路有平安，koh 有中國官寄批去beh 請偕牧師，亦有牽馬beh 去hō͘ 伊騎。偕牧師in 會得著這款意料外ê 好待遇，攏是tùi 這個總舖 ê致蔭，所以偕牧師隨時騎馬起身到beh 暗就到hit 個總舖ê 厝kap 伊行tùn 手ê 禮，大家相見真歡喜。Hit 個總舖傳道ê 禮拜堂卻是無偌大間，厝頂用草蓋，hit 暗隨時人聚集到拜堂cha̍t-cha̍t,有ê 著企tī 外面。Hit 暗偕牧師無講道理，kan-ta 是查問信者ê 情形，hiah ê 人不止有虔誠服事上帝ê 款，逐人攏無koh 拜偶像，總--是為著趁中國官ê 命令，所以大家偶像照原chhāi teh，攏m̄ 敢毀壞。偕牧師聽了liâm-piⁿ 騎馬去軍營見hit 個長官，kap伊講話ê 時，hiah ê 軍人真濟tī 淡水kap雞籠bat 伊，koh 亦有bat hō͘ 伊táⁿ-tia̍p 病ê 不止濟，hiah-ê 兵仔不止有teh 數念伊ê 恩情，所以liâm-piⁿ 應允講beh hō͘ in 除偶像。隔日中國官做頭chhōa 路，亦有濟濟苦力扛大腳ê籠tùi 逐間ê 厝面前來put hiah-ê 偶像去燒，koh 用大間ê 廟做教會堂；實在tī 奇萊平原thang 講是基督福音ê 大勝利。Che 亦是為著hit 個總舖傳道出力佈道ê好結果。 |
|
(4)Tī Biâu-lek tōe-hng se̍k-hoan- tiong ê pò͘-kàu. Lūn tī Biâu-lek ê tōe- hng bô koh ū chhin-chhiūⁿ hit ê chóng- phò͘ thang tāi-seng thoân, só͘-í Kai Bo̍k-su ūi-tio̍h thoân tō-lí ê iân-kò͘, koh tú-tio̍h chin-chōe ê kan-khó͘. Tāi-seng kàu Sin-káng ê sî, ia̍h sī bô lâng beh hō͘ in hioh. Chóng-sī tú-tio̍h chi̍t ê kî- koài lâng tú-tú sī teh chè-chó͘, só͘-í hoaⁿ- hí chhiáⁿ in ji̍p lâi gîm-kîⁿ kha, koh the̍h mi̍h hō͘ in chia̍h. Keh chá-khí Kai Bo̍k-su in chiū tiàm koe-lō͘-n̍i̍h thoân tō-lí. Chng-bîn siū-khì ná hé teh to̍h, ū ê the̍h chio̍h-thâu, ū ê kia̍h thûi-á ji̍p-óa lâi. Thâu chi̍t-ji̍t Kai Bo̍k-su in kan-ta gîm-si nā-tiāⁿ, gîm-si ê sî ū chi̍t ê chheng-liân lâng the̍h chio̍h-thâu tìm Kai Bo̍k-su. Tē-jī ji̍t kap tē-saⁿ ji̍t lóng kan-ta gîm-si nā-tiāⁿ. Kàu tē-sì ji̍t peh-sìⁿ chiū khah m̄-káⁿ bô lé, koh ū chi̍t-nn̄g lâng lâi mn̄g tō- lí, chit nn̄g ê sī chòe Biâu-lek thoân-tō só͘ tit-tio̍h khí-thâu ê ké-chí. Āu-lâi Kai Bo̍k-su tī-hia beh khí pài-tn̂g ê sî, ū tú-tio̍h tōa tōe-tāng, só͘-í hia ê lâng chiū chō iau-giân kóng sī tōe-sîn teh siū-khì chiah ōe án-ni, tāi-ke chhut- la̍t kiáu-chhá m̄ hō͘ in khí pài-tn̂g, chóng-sī kàu-bé ia̍h sī bô hoat-tō͘. Taⁿ tī se̍k-hoan kan ê pò͘-kàu, khí-thâu mā- sī tú-tio̍h chin khún-tio̍k, chóng-sī āu- lâi iû-goân chiàu Kai Bo̍k-su ê ǹg-bāng, chōe-chōe lâng tùi in ê ngī-sim bê-sìn hoán-hóe lâi sìn Iâ-so͘, chòe Siōng-tè chīn-tiong ê peh-sìⁿ.
|
(4)tī 苗栗地方熟番中ê 佈教。論tī 苗栗ê 地方無koh 有親像hit 個總舖thang 代先傳，所以偕牧師為著傳道理ê 緣故，koh tú著真濟ê 艱苦。代先到新港ê 時，亦是無人beh hō͘ in 歇。總--是tú著1個奇怪人tú-tú是teh 祭祖，所以歡喜請in 入來gîm-kîⁿ 腳，koh 提物hō͘ in 食。隔早起偕牧師in 就tiàm 街路--n̍i̍h 傳道理。庄民受氣若火teh 著，有ê 提石頭，有ê kia̍h 槌仔jip 倚來。頭1日偕牧師in kan-ta吟詩nā-tiāⁿ，吟詩ê 時有1個青年人提石頭tìm 偕牧師。第2日kap第3日攏kan-ta吟詩nā-tiāⁿ。到第4日百姓就較m̄ 敢無禮，koh 有1、2人來問道理，這兩個是做苗栗傳道所得著起頭ê 果子。後--來偕牧師tī hia beh 起拜堂ê 時，有tú著大地動，所以hia ê 人就造妖言講是地神teh 受氣才會án-ni，大家出力攪吵m̄ hō͘ in 起拜堂，總--是到尾亦是無法度。今tī 熟番間ê 佈教，起頭mā-是tú著真窘逐，總--是後--來猶原照偕牧師ê 向望，濟濟人tùi in ê 硬心迷信反悔來信耶穌，做上帝盡忠ê 百姓。 |
|
Tē 4 Chiuⁿ
|
第4章 |
|
Hoat-kok lâi phah Tâi-oân ê sū.
|
法國來扑台灣ê事。 |
|
Kai Bo̍k-su jīn-chin chhut-la̍t thoân tō-lí tī Hàn-jîn kap hoan-kài ê tiong- kan, tú-tú hē Ki-tok ê tōe-ki lo̍h-khì liáu-āu bô jōa-kú, put-hēng tú-tio̍h Chheng-kok kap Hoat-kok sa N-thâi, liân Tâi-oân ia̍h ū siū éng-hióng, in-ūi Hoat- kok ū lâi chhiúⁿ Tâi-oân, só͘-í tōa-tōa ū liân-lūi tio̍h Kai Bo̍k-su ê thoân-tō sū- gia̍p. In-ūi lâng ka-bû kóng sī Kai Bo̍k-su khì thong hoan, só͘-í i ê sìⁿ-miā hiám-hiám hō͘ pháiⁿ-lâng siu-si̍p-khì. Hoat-kok ê kun-lām tú iáu tī hái-n̍i̍h teh-beh kong-kek Tâi-oân ê sî, peh-sìⁿ tōa siū-khì, m̄-nā kan-ta siū-khì Hoat- kok lâng nā-tiāⁿ, chiū-sī liân it-poaⁿ ê gōa-kok lâng, kî-tiong tē-it hō͘ lâng siū-khì ê sī Soan-kàu-su kap sìn-tô͘. Tāi-ke kóng sī Iâ-so͘ sìn-tô͘ kap Soan-kàu-su khì chhiáⁿ Hoat-kok lâng lâi, só͘-í peh-sìⁿ lia̍h in sī chòe Hoat-kok ê hō͘-oān- chiá, chiū-sī teh thèng-hāu Hoat-kok ê tōa-chhèng nā phah, chiū beh sòa kong-kek Iâ-so͘ sìn-tô͘. Hoat-kok ê kun-lām ji̍p Koe-lâng káng liáu-āu, hit-sî Kai Bo̍k-su ia̍h tī-hia. Pháiⁿ-lâng tán beh kong-kek Kai Bo̍k-su. Kai Bo̍k-su ūi- tio̍h beh kian-kò͘ sìn-tô͘ ê sim-chì, lī- khui Koe-lâng liáu-āu, Chheng-kok peng kap Hoat-kok peng í-keng teh kau-chiàn lah, koh bô jōa-kú Chi-ná ê phàu-tâi chiū hō͘ in phah-phòa. Tùi chit-tia̍p liáu-āu tú ná bô chèng-hú ê chōng-thài. Pháiⁿ-lâng kia̍h o͘-kî sì-kòe chhiúⁿ-kiap kap thâi-lâng.
|
偕牧師認真出力傳道理tī漢人kap番界ê中間，tú-tú下基督ê地基落去了後無偌久，不幸tú著清國kap法國相thâi,連台灣亦有受影響，因為法國有來搶台灣，所以大大有連累著偕牧師ê傳道事業。因為人加誣講是偕牧師去通番，所以伊ê性命險險歹人收拾去。法國ê軍艦tú iáu tī海裡teh-beh攻擊台灣ê時，百姓大受氣，m̄但kan-ta受氣法國人nā-tiāⁿ，就是連一般ê外國人，其中第一hō͘人受氣ê是宣教師kap信徒。大家講是耶穌信徒kap宣教師去請法國人來，所以百姓掠in是做法國ê後援者，就是teh 聽候法國ê大槍若扑，就beh續攻擊耶穌信徒。法國ê軍艦入基隆港了後，hit時偕牧師亦tī-hia。歹人等beh攻擊偕牧師。偕牧師為著beh堅固信徒ê心志，離開基隆了後，清國兵kap法國兵已經teh交戰lah，koh無偌久支那ê炮臺就hō͘ in 扑破。Tùi這tia̍p了後tú若無政府ê狀態。歹人kia̍h烏旗四界搶劫kap thâi人。 |
|
In só͘ tōa oàn-hūn ê sī sìn-tô͘ kap pài- tn̂g. Pak-pō͘ tē-it hó ê pài-tn̂g chhit keng lóng hō͘ in thiah-khì. Tōa-lōng- pōng ê pài-tn̂g hō͘ on thiah kàu chhùi- chhùi, koh ēng chng-á thia̍p koân-koân tī bīn-téng kô͘ o͘-thô͘ siá jī kóng, “O͘- chhiu lô͘ tó tī chia, i ê tāi-chì taⁿ soah- lah.” Sin-tiàm ê pài-tn̂g hō͘ in húi- hoāi liáu sòa the̍h sìn-tô͘ ê miâ-phō͘ lâi khòaⁿ, ta̍k lâng to siū in pek-hāi. ū-ê hō͘ in lia̍h-khì tū tiī Sin-tiàm khoe ê chúi, sòa háng-hoah kóng, nā m̄ pàng- sak Iâ-so͘-kàu beh kā in tū kàu sí, chóng-sī lóng bô chhái-kang. Āu-lâi sòa ēng chîⁿ beh lâi bóe-siu sìn-tô͘ ê sim- koaⁿ, chóng-sī sìn-tô͘ lóng bô ài chhap in. Pháiⁿ-lâng thoa in kàu chúi-kîⁿ kóng beh kā in tū sí, in tian-tò ūi-tio̍h Iâ-so͘ ê miâ hoaⁿ-hí ài sí bô ài oa̍h, kàu bé lóng bô hoat-tō͘, chiū kā in tháu- pàng, put-kò ūi-tio̍h in lâi sí ê sìn-tô͘ ia̍h put-chì chōe. Sui-jiân bô sí ê lâng ū ê hō͘ in ēng thâu-chang thoa khì pa̍k tī chhiū-á, tú ná teh tiàu ka-lé chi̍t-iūⁿ, koh ū-ê hō͘ in lia̍h-khì koaiⁿ, ia̍h ū-ê hō͘ in long tùi thòaⁿ-khòng khang ji̍p- khì, cha̍p-gōa ji̍t kú lóng tiàm tī o͘-o͘ àm-àm ê khang-lāi, í-gōa ê sìn-tô͘ sì-kòe bi̍h.
|
In所大怨恨ê是信徒kap拜堂。北部第一好ê拜堂7間攏hō͘ in拆去。大龍峒ê 拜堂hō͘拆到碎碎，koh用磚仔疊高高tī面頂糊烏土寫字講，「烏鬚奴倒tī chia，伊ê代誌今煞lah。」新店ê拜堂hō͘ in毀壞了續提信徒ê名簿來看，逐人都受in迫害。有--ê hō͘ in掠去tū tī新店溪ê水，續哄喝講，若m̄放sak耶穌教beh kā in tū到死，總是攏無采工。後來續用錢beh來買收信徒ê心肝，總是信徒攏無ài插in。歹人拖in到水墘講beh kā in tū死，in顛倒為著耶穌ê名歡喜ài死無ài活，到尾攏無法度，就kā in tháu放，不過為著in來死ê信徒亦不止濟。雖然無死ê人有ê hō͘ in用頭鬃拖去縛tī樹仔，tú 若 teh吊傀儡一樣，koh有ê hō͘ in掠去關，亦有--ê hō͘ in long tùi炭礦孔入去，10外日久攏tiàm tī烏烏暗暗ê孔內，以外ê信徒四界bi̍h。 |
|
Hoat-kok ê kàm-tūi ū tùi Koe-lâng ōaⁿ tùi Tām-súi káng lâi. Tām-súi sī Kai Bo̍k-su khiā-khí ê só͘-chāi. Tī-chia ū Lé-pài-tn̂g, Lí-ha̍k-tông, Tāi-chu-īⁿ kap Lú-o̍h. Chiah ê kiàn-tiok-bu̍t lóng sī hit-sî Tām-súi ū miâ-siaⁿ ê. Hit-sî ūi-tio̍h beh pó-hō͘ tī-chia ê gōa-kok lâng, só͘-í ū Eng-kok ê chiàn-lām lâi. Koh ū kā Kai Bo̍k-su kóng, tio̍h the̍h i ê mi̍h-kiāⁿ kap tòa ka-cho̍k ji̍p chûn-lāi lâi siám-pī. Kai Bo̍k-su lâu ba̍k-sái kā in seh to-siā sòa kā in sî kóng, i ê tông- pau lóng teh siū hoān-lān, só͘-í i put-jím pàng-sak hiah ê lâi ka-kī tit-tio̍h pêng-an.
|
法國ê艦隊有tùi基隆換tùi淡水港來。淡水是偕牧師企起ê所在。Tī-chia有禮拜堂、理學堂、大書院kap女學。Chiah-ê建築物攏是hit時淡水有名聲ê。Hit時為著beh保護tī-chia ê外國人，所以有英國ê戰艦來。Koh有kā偕牧師講，著提伊ê物件kap帶家族入船內來閃避。偕牧師流目屎kā in說多謝續kā in辭講，伊ê同胞攏teh受患難，所以伊不忍放sak hiah-ê來家己得著平安。 |
|
Koh bô kú chhèng-siaⁿ chiū tân, Kai Bo̍k-su kiaⁿ-liáu i ê gín-ná tio̍h-kiaⁿ, chiū phō in hē tī bîn-chhn̂g-kha, koh Kai Bo̍k-su-niû ia̍h sī chin kiaⁿ. Kai Bo̍k-su ū chhōa Giâm Chheng-hôa kiâⁿ- iû tī chhù bīn-chêng, teh khòaⁿ saⁿ-thâi ê hêng-sè sím-mi̍h khoán, hit-sî Hoat- kok ê chhèng-chí tōaⁿ tùi Lí-ha̍k-tông lâi, sòa phah-phòa chi̍t-kak. Liáu-āu chhèng-chí chi̍t-lia̍p kè chi̍t lia̍p ti̍t-ti̍t lâi, ū chi̍t-lia̍p tùi Lú-o̍h ji̍p-khì, ia̍h ū lòng-phòa chhù, koh ū chi̍t-lia̍p ka-la̍uh tùi Kai Bo̍k-su ê chhù bīn-chêng lo̍h- khì, tú kòng-tio̍h tōa tè chio̍h, só͘-í hit tè chio̍h lòng kàu chhùi-iâm-iâm, koh ū chio̍h-phìⁿ thiàu kàu chin koân. Kàu thâi soah ê sî, Kai Bo̍k-su in ū khioh- tio̍h sì-cha̍p pōng la̍t ê tōa chhèng-chí la̍k lia̍p, lóng iáu bô hoat, só͘-í i ū kín kiò lâng lâi kng khì hiat-lo̍h tī Tām-súi hô; chóng-sī Kai Bo̍k-su kap Giâm Chheng-hôa sui-bóng sī khiā tī gûi-hiám ê só͘-chāi, ia̍h sī lóng bô chi̍t-sut-á ê sit-táⁿ.
|
Koh無久槍聲就tân,偕牧師驚了伊ê囡仔著驚，就抱in下tī眠床腳，koh偕牧師娘亦是真驚。偕牧師有chhōa嚴清華行遊tī厝面前，teh看相thâi ê形勢甚mi̍h款，hit時法國ê鎗子彈tùi理學堂來，續扑破一角。了後銃子一粒過一粒直直來，有一粒tùi女學入去，亦有lòng破厝，koh有一粒ka落tùi偕牧師ê厝面前落去，tú 摃著大塊石，所以hit塊石lòng到碎iâm-iâm,koh有石片跳到真高。到thâi 煞 ê時，偕牧師in有拾著40磅力ê大銃子6粒，攏猶無發，所以伊有緊叫人來扛去hiat落tī淡水河；總是偕牧師kap嚴清華雖罔是企 tī危險ê所在，亦是攏無一屑仔ê失膽。 |
|
Taⁿ Kai Bo̍k-su tùi Hoat-kok ê kun- lām chiūⁿ Koe-lâng káng liáu-āu, put-sî hoân-ló kàu-hōe ê sū, ta̍k àm khah-siông lóng bô khùn, tì-kàu sòa khí ló-mō͘-iām, chóng-sī tit-tio̍h i-seng ê chīn-la̍t ū khah hó, m̄-kú sin-thé chin soe-lám, ū sî jia̍t kàu 102 tō͘, sui-jiân chīn-la̍t táⁿ- tia̍p iáu-kú sī bô sím-mi̍h hāu-kó, liân i- seng to sòa siūⁿ bô hoat-tō͘. Āu-lâi kai- chài tú-tn̄g chi̍t chiah Eng-kok ê khì- chûn chài chin-chōe ê peng beh khì hō͘ Tō͘ Iok-hān (John Dod ), tú ji̍p káng ê sî, chiū kap in chham-siông chiah chiong hiah ê peng kā i poah kè-lâi ù Kai Bo̍k- su ê thâu-khak,āu-lâi chiah ōe khùn, ti̍t-ti̍t khùn saⁿ mî saⁿ ji̍t, tùi án-ni pēⁿ-sè chiū ū chiām-chiām khah hó. Eng-kok Léng-sū khòaⁿ jiáu-loān iáu put-chí gûi- hiám, só͘-í chiong Kai Bo̍k-su ê ke-koàn lóng chài khì Hiong-káng, ia̍h Kai Bo̍k-su pīⁿ hó liáu chiah khì Hiong-káng chhē in. Chóng-sī i put-sî teh siūⁿ Tâi-oân ê kàu-hōe, só͘-í chin ài kín koh tńg-lâi Tâi- oân.
|
今偕牧師tùi 法國ê 軍艦上雞籠港了後，不時煩惱教會ê 事，逐暗較常攏無睏，致到煞起腦膜炎，總--是得著醫生ê 盡力有較好，m̄-kú 身體真衰lám,有時熱到102度，雖然盡力táⁿ-tia̍p iáu-kú是無甚mi̍h效果，連醫生都煞想無法度。後--來佳哉tú tn̄g 1隻英國ê 汽船載真濟ê 冰beh 去hō͘ 杜約翰（John Dod)，tú入港ê 時，就kap in 參詳才將hiah ê 冰kā 伊撥過來ù 偕牧師ê 頭殼，後--來才會睏，直直睏3 暝3日，tùi án-ni 病勢就有漸漸較好。英國領事看擾亂iáu 不止危險，所以將偕牧師ê 家眷攏載去香港，亦偕牧師病好了才去香港chhē in。總--是伊不時teh 想台灣ê 教會，所以真ài 緊koh 轉來台灣。 |
|
Āu-lâi i ū chē chûn beh tńg-lâi, kàu beh ji̍p Tām-súi káng ê sî ū siū kong-kek, nā siat-sú koh ti̍t-ti̍t siūⁿ beh ji̍p-káng, tek-khak ōe tîm--lo̍h-khì, só͘-í kàu bé ko͘- put-chiong tio̍h koh oa̍t-lìn-tńg tò-khì Hiong-káng. Kai Bo̍k-su āu-lâi ū khì Phîⁿ-ô͘-tó kìⁿ Hoat-kok lām-tūi ê Su- lēng-tiúⁿ-koaⁿ, ia̍h ū tit-tio̍h i ê èng-ún, chiah koh chē chûn tùi Tām-súi chiūⁿ-lio̍k. Cháiⁿ-iūⁿ Kai Bo̍k-su tio̍h khì Phîⁿ-ô͘-tó, in-ūi hit-sî hia sī chòe Hoat-kok kun-lām ê kun-kù-tōe.
|
後--來伊有坐船beh 轉--來，到beh 入淡水港ê 時有受攻擊，若設使koh 直直想beh 入港，的確會沈--落-去，所以到尾姑不chiong著koh 越-lín-轉倒去香港。偕牧師後來有去澎湖島見法國艦隊ê 司令長官，亦有得著伊ê 應允，才koh 坐船tùi 淡水上陸。怎樣偕牧師著去澎湖島，因為hit 時hia 是做法國軍艦ê 根據地。 |
|
Tò-tńg-lâi Tâi-oân ê sî, sìn-tô͘ khòaⁿ- tio̍h Kai Bo̍k-su tāi-ke chin hoaⁿ-hí kàu lâu ba̍k-sái. Chóng-sī Kai Bo̍k-su put- chí hoân-ló soaⁿ-lāi hiah ê hiaⁿ-tī chí-bē m̄-chai tāi-ke ū pêng-an á bô, só͘-í i ū tùi Eng-kok ê Léng-sū chhéng chi̍t-tiuⁿ lō͘-n̍i̍h ê thong-kè-chn̄g chiū khí-sin. Hit tiuⁿ thong-kè-chn̄g chiū-sī siá kóng, “1885 nî, 3 ge̍h 27 ji̍t Tām-súi Eng-kok Léng-sū-koán. Phoe kià hō͘ Koe-lâng Hoat-kok kun Su-lēng-pō͘ Tiúⁿ-koaⁿ chun-lám:---Tòa chit tiuⁿ thong-kè- chn̄g ê, sī Eng-kok ê sîn-bîn, Tâi-oân ê Soan-kàu-su, Sîn-ha̍k Phok-sū Kai Jōe-lí, i chit pái ài khì Koe-lâng sûn i ê kàu-hōe, koh ài khì Tang-pō͘ thàm Kat-má-lân pîⁿ-iûⁿ ê hiaⁿ-tī. Taⁿ chiàu ē-bīn só͘ kì ê miâ, chiū-sī góa Eng-kok Léng-sū ài chhéng-kiû Kùi-koaⁿ hoaⁿ-hí, pó- hō͘ i ū chū-iû kap an-choân ê thong-kè chiū-sī. I ia̍h ū kap Giâm Chheng-hôa kap Ia̍p Sūn, nn̄g ê Hàn-jîn sìn-tô͘ chòe-tīn.”
|
倒轉來台灣ê 時，信徒看著偕牧師大家真歡喜到流目屎。總--是偕牧師不止煩惱山內hiah ê 兄弟姊妹m̄ 知大家有平安抑無，所以伊有tùi 英國ê 領事請一張路--n̍i̍h ê 通過狀就起身。Hit 張通過狀就是寫講：「1885年，3 月27日淡水英國領事館。批寄hō͘ 雞籠法國軍司令部長官尊覽：Tòa 這張通過狀--ê,是英國ê神民，台灣ê 宣教師，神學博士偕睿理，伊這擺ài 去雞籠巡伊ê 教會，koh ài 去東部探葛瑪蘭平洋ê 兄弟。今照下面所記ê 名，就是我英國領事ài 請求貴官歡喜，保護伊有自由kap安全ê 通過就是。伊亦有kap嚴清華kap葉順，兩個漢人信徒做陣。」 |
|
Tām-súi Eng-kok Léng-sū : E. Frater.
|
淡水英國領事：E. Frater。 |
|
Kai Bo̍k-su tòa chit tiuⁿ thong-kè-chn̄g chiū khí-sin, chiong Eng-kok ê kok-kî pa̍k tī tek-ko bé, ná ia̍t ná kiâⁿ. Nā kūn-óa Chi-ná peng ê sî, in khòaⁿ- kìⁿ Eng-kok ê kok-kî piáu chun-kèng ê ì-sù, chiū niū tiong-ng hō͘ in kè. Kai Bo̍k-su iân-lō͘ pêng-an khì, kìⁿ Lâu Bêng-thoân Sûn-bú, chhiáⁿ i tio̍h pó-hō͘ in ê chiân-tô͘. Sûn-bú chin hoaⁿ-hí, èng- ún beh pó-hō͘ in, sòa kā in chù-ì kóng, koat-toàn m̄-thang kūn-óa Hoat-kok ê kun-iâⁿ, kiaⁿ-liáu ōe hō͘ in thâi-sí. Kai Bo̍k-su in tùi hit-tia̍p liáu-āu, ēng kok- kî ōaⁿ chòe hiu-chiàn ê pe̍h-kî, chiū koh chìn-chêng. In tùi Tām-súi-hô chām kè-khì kūn-óa Hoat-kok-kun ê chiàn-tò͘ sòaⁿ-lāi, chiong hit ki kî chhah tī thô͘- n̍i̍h,tāi-ke khiā tī kî-á piⁿ teh tán Hoat- kok peng ê ún-chún. Bô kú ū poeh miâ ê peng-á tùi soaⁿ-téng cháu--lo̍h-lâi, koh iô-chhiú kiò in m̄-thang kiâⁿ, chóng- sī in lia̍h chòe sī teh kiò in tio̍h chìn- chêng, tùi tī gō͘-kái hiám-hiám hō͘ in phah sí.
|
偕牧師tòa 這張通過狀就起身，將英國ê 國旗縛tī 竹篙尾，那ia̍t 那行。那近倚支那兵ê 時，in 看見英國ê 國旗表尊敬ê 意思，就讓中央hō͘ in 過。偕牧師沿路平安去，見劉銘傳巡撫，請伊著保護in ê 前途。巡撫真歡喜，應允beh 保護in，續kā in 注意講，決斷m̄-thang 近倚法國ê 軍營，驚了會hō͘ in thâi--死。偕牧師in tùi hit-tia̍p 了後，用國旗換做休戰ê 白旗，就koh 進前。In tùi 淡水河站過去近倚法國軍ê 戰鬥線內，將hit 支旗插tī 塗--n̍i̍h,大家企tī 旗仔邊teh 等法國兵ê 允准。無久有8 名ê 兵仔tùi 山頂走--落-來，koh 搖手叫in m̄-thang 行，總--是in 掠做是teh 叫in 著進前，tùi tī 誤解險險hō͘ in 扑--死。 |
|
Chóng-sī Kai Bo̍k-su kí hiu-chiàn ê kî hō͘ in khòaⁿ, koh kiò kia̍h kî-á ê lâng tio̍h kín tōa-pō͘ cháu, án-ni hiah ê peng-á sòa m̄-káⁿ phah in. Kai Bo̍k-su nā kàu chi̍t chām, chiū the̍h thong-kè- phiau hō͘ in khòaⁿ, chóng-sī bat Eng-bûn ê bô pòaⁿ lâng, só͘-í ēng chhiú-kun kā in am ba̍k-chiu, chi̍t ê khan chi̍t-ê thoa kàu kun-iâⁿ, in-ūi hiah ê peng-á teh siūⁿ in sī Chi-ná lâng ê thàm-cheng. Kai Bo̍k-su in tng iām-ji̍t ê jia̍t-tōe hō͘ in khan teh se̍h chhit tiám cheng kú chiah kàu Koe-lâng Sòe-koan, chiū-sī Hoak-kok kun ê pún-iâⁿ Su-lēng tiúⁿ-koaⁿ ê bīn-chêng, kàu-ūi tú sī ē-po͘-sî la̍k tiám cheng. Koh teh kiâⁿ ê sî siông- siông hō͘ peng-á thí-chhiò khòaⁿ-khin, ia̍h hit-àm m̄-chún in ka-kī tī lio̍k-tōe kè-mî, chún siū-lia̍h ê lâng khùn tī chûn-tóe-lāi chiah ōe ēng-tit. In khí-thâu sī teh kiaⁿ-liáu ōe hō͘ Chi-ná peng pháiⁿ khoán-thāi, ūi-tio̍h chhong-bêng ê Sûn-bú Lâu Bêng-thoân ê tì-ìm, tian- tò siū hó khoán-thāi, koh khí-thâu phah- sǹg tek-khak ōe hó khoán-thāi in ê Hoat-kok-kun, sòa chhoàn-chhoàn pháiⁿ khoán-thāi in, che sī Kai Bo̍k-su só͘ tōa kî-koài ê só͘-chāi. Kai-chài hit chiah kun-lām ê Lām-tiúⁿ bat KaiBo̍k-su, só͘-í chin hó khoán-thāi in, koh hō͘ in tiàm tī chûn-tiúⁿ-sek khùn. Keh chá-khí chûn-tiúⁿ pún-sin chhōa in khì kìⁿ chí-hui ê tiúⁿ-koaⁿ, sòa thòe in thiah-bêng hit ê sū-chêng hō͘ i thiaⁿ, só͘-í hit ê giâu-gî chiah bô-khì. Tùi chit-tia̍p liáu-āu chhut-ji̍p chū-iû chū-chāi, āu-lâi chiah khì Kat-má-lân pîⁿ-goân thàm sìn-tô͘
|
總--是偕牧師指休戰ê旗hō͘ in 看，koh 叫kia̍h旗仔ê 人著緊大步走，án-ni hiah ê 兵仔煞m̄ 敢扑in。偕牧師若到一站，就提通過標hō͘ in 看，總--是bat 英文ê 無半人，所以用手巾kā in 掩目珠，一個牽一個拖到軍營，因為hiah ê 兵仔teh 想in 是支那人ê 探偵。偕牧師in 當炎日ê 熱地hō͘ in 牽teh se̍h 7 點鐘久才到雞籠稅關，就是法國軍ê 本營司令長官ê 面前，到位tú是 e 晡時6點鐘。Koh teh 行ê 時常常hō͘ 兵仔恥笑看輕，亦hit 暗m̄ 准in 家己tī 陸地過暝，准受掠ê 人囥tī 船底內才會用tit。In 起頭是teh 驚了會hō͘ 支那兵歹款待，為著聰明ê 巡撫劉銘傳ê 致蔭，顛倒受好款待，koh 起頭扑算的確會好款待in ê 法國軍，煞chhoàn-chhoàn 歹款待in，che 是偕牧師所大奇怪ê 所在。佳哉hit 隻軍艦ê 艦長bat 偕牧師，所以真好款待in，koh hō͘ in tiàm tī 船長室睏。隔早起船長本身chhōa in 去見指揮ê 長官，續替in 拆明hit 個事情hō͘ 伊聽，所以hit 個giâu 疑才無--去。Tùi 這tia̍p 了後出入自由自在，後--來才去葛瑪蘭平原探信徒。 |
|
Koh bô jōa-kú Hoat-kok lām-tūi thiat-thè, peng-á ia̍h lóng thiat-thè, só͘-í Kai Bo̍k-su in sì-kòe sûn kàu-hōe, bô- lūn tá-lo̍h ê lé-pài-tn̂g to lóng tó-hoāi, kan-ta hit ê kū-jiah kap tún kui-tui ê chio̍h-thâu, kap chng-á-kak nā-tiāⁿ.
|
Koh 無偌久法國艦隊撤退，兵仔亦攏撤退，所以偕牧師in 四界巡教會，無論 tá落ê 禮拜堂都攏倒壞，kan-ta hit 個舊跡kap tún 歸堆ê 石頭，kap磚仔角nā-tiāⁿ。 |
|
Kai Bo̍k-su chōe-chōe nî ê khó͘-sim lóng kui o͘-iú. Koh oàn-hūn Kai Bo̍k-su ê Chi-ná-peng thí-chhiò i kóng, “Lóng-chóng bô--khì lah,” hit ê ì-sù sī kóng só͘ thoân ê lóng bô kong-hāu. Chóng-sī sìn-tô͘ tī chit ê hoān-lān ê tiong-kan bô pòaⁿ lâng pōe-kàu, m̄-nā bô chiù-chó͘ Siōng-tè, tian-tò tāi-ke chin kam-goān ūi-tio̍h tō-lí lâi sí, sui-bóng pháiⁿ-lâng ê to khòa tī thâu-khak-téng ê sî mā sī sim-koaⁿ bô chi̍t-sut-á ê iô- tāng, thiaⁿ-tio̍h chit khoán ê chêng-hêng Kai Bo̍k-su hoaⁿ-hí kàu bōe-kò͘-tit. Āu-lâi Kai Bo̍k-su tiau-cha hō͘ pháiⁿ-lâng só͘ phah-pháiⁿ ê gia̍h-siàu tùi Sûn-bú Lâu Bêng-thoân pín-chhéng. Lâu Bêng-thoân iáu-bē siông-bûn khì hō͘ Pak-kiaⁿ chèng-hú ê tāi-seng, chiàu i ka-kī ê ì-sù sûi-sî the̍h chi̍t-bān kho͘ hō͘ Kai Bo̍k-su, kóng beh pê i. Kai Bo̍k-su the̍h chiah ê chîⁿ sûi-sî kín koh khí lé-pài-tn̂g, chiū-sī Sin-tiàm, Báng-kah, kap Sek-kháu chham Tōa-tiū-tiâⁿ, sī ēng chiah ê chîⁿ lâi khí ê. Í-gōa ê só͘-chāi ia̍h lóng saⁿ chiap-sòa ti̍t-ti̍t koh khí sin ê pài-tn̂g. Só͘-í Chú ê hok-im ê kng chiām-chiām phó͘ chiò tī Tâi-oân Pak-pō͘ ê peh-sìⁿ, tōa-tōa kám-siā Thiⁿ Pē ê thiàⁿ.
|
偕牧師濟濟年ê 苦心攏歸烏有。Koh 怨恨偕牧師 ê支那兵恥笑伊講：「攏總無--去lah，」hit 個意思是講所傳ê 攏無功效。總--是信徒tī 這個患難ê 中間無半人背教，m̄但無咒詛上帝，顛倒大家真甘願為著道理來死，雖罔歹人ê 刀khòa tī 頭殼頂ê 時mā 是心肝無一屑仔ê 搖動，聽著這款ê 情形偕牧師歡喜到bōe 顧tit。後--來偕牧師調查hō͘ 歹人所扑歹ê 額數tùi 巡撫劉銘傳稟請。劉銘傳iáu bē 詳文去hō͘ 北京政府ê 代先，照伊家己ê 意思隨時提一萬箍hō͘ 偕牧師，講beh 賠伊。偕牧師提chiah ê 錢隨時緊koh 起禮拜堂，就是新店、艋舺，kap錫口chh大am稻埕，是用chiah ê 錢來起--ê。以外ê 所在亦攏相接續直直koh 起新ê 拜堂。所以主ê 福音ê 光漸漸普照tī 台灣北部ê 百姓，大大感謝天父ê 疼。 |
