首頁 >文學作品
文學作品
回上一頁
本篇文章總共有7個段落,28個語句,831個語詞,1214個音節
Sok-pa̍k chiah sī chū-iû 束縛才是自由
Tân Kim-jiân 陳金然
Chū-iû lâng-lâng ài, nā-sī bô ta̍k-ê tit-tio̍h, ū-ê chhin-chhiūⁿ chū-iû, kî-si̍t sī bô. Phó͘-thong lâng teh kóng chū- iû, káⁿ-sī kóng kha-chhiú bô kòa só-liān hō-chò chū-iû, khah chió lâng teh siūⁿ ì-chì ū giâ-kê á-bô? Kīn-lâi ū chū-chheng sin-su-sióng-ka teh chú-chiòng chū-iû sī chhiog-tōng ê boán-chiok, tì-kàu chē- chē lâng lia̍h hòng-chhiòng chò chū-iû, in-ūi án-ni sòa lia̍h chē-chē hō ê sū lâi chò hi-seng, chhin-chhiūⁿ loân-ài á-sī kiat-hun chiah ê tiōng-iàu ê tāi-chì, jîn- lûn ê tāi-sū in ia̍h the̍h hit nn̄g jī chū-iû lak5 ka tì-leh, sòa chiong chū-iû loân-ài chò chū-iû loān-ài, á-sī chò chū-iû loān-lâi, ia̍h ēng chū-iû kiat-hun chò chū-iû loān-hun, á-sī chò chū-iû loān-lûn, si̍t-chāi chin khó-sioh, chiong sîn-sèng ê jîn- lûn hō͘ i chiâⁿ-chò iá-siù ê chhiong-tōng boán-chiok ê ki-koan. 自由人人愛,若是無逐個得著,有ê親像自由,其實是無。普通人teh講自由,可能是敢是講腳手無掛鎖鍊號做自由,較少人teh想意志有舉枷抑無?近來有自稱新思想家teh主張自由是衝動ê滿足,致到濟濟人掠放縱做自由,因為án-ni煞掠濟濟號ê事來做犧牲,親像戀愛抑是結婚這個重要ê事誌,人倫ê大事in也提hit兩字自由來ka戴--leh,煞將「自由戀愛」做「自由亂愛」,抑是做「自由亂來」,亦用「自由結婚」做「自由亂婚」抑是做「自由亂倫」,實在真可惜,將神聖ê人倫hō͘伊成做野獸ê衝動滿足ê機關。
Chóng-sī ū khah chhim-siūⁿ ê lâng in chiū bô lia̍h hit hō chò chū-iû, sī lia̍h lêng-sèng ê hoat-tōng, á-sī ì-chì ê piáu- hiān, he̍k-sī bô khui-hū liông-sim ê hêng- ûi chò chū-iû, chiū-sī chū-kì piáu-hiān chò chū-iû lah! Chit khoán sui-jiân ná chhin-chhiūⁿ ū siū-pa̍k, iáu-kú kî-si̍t sī ke̍k chū-iû, in-ūi in ê hêng-ûi bô ûi-ke̍h liông-sim, iā m̄-bián bi-bi bi̍h-bi̍h lâi chò, sī chèng-chèng tông-tông ê, iā chit khoán chū-kí piáu-hiān ê chū-iû, sī lia̍h ka-tī ê chek-jīm, su-bēng, phāu-hū chò i ê sèⁿ-miā, só͘-í in m̄-bián lâng kan-sia̍p, in ê só͘ chò sī chū-hoat-tek, sī chū-tōng-- ê, só͘-í chū-iû m̄-sī bô sîn, iā m̄-sī hui- chèng-hú,koh bô hó͘-jīn chèng-tī. Chit ê chū-iû ū kiù-kèng ê lí-sióng, chòe- koân ê bo̍k-tek. 總是有較深想ê人in就無掠hit號做自由,是掠靈性ê發動,抑是意志ê表現,或是無虧負良心ê行為做自由,就是自由表現做自由lah!這款雖然若親像有受縛,iáu-kú其實是極自由,因為in ê行為無違逆良心,也m̄免bi-bi bi̍h-bi̍h來做,是正正堂堂ê,也這款自己表現ê自由,是掠家己ê責任、使命、抱負做伊ê生命,所以in m̄免人干涉,in ê所做是自發性,是自動-- ê,所以自由m̄是無神,也m̄是非政府,koh無否認政治。這個自由有究竟ê理想,最高ê目的。
Chhin-chhiūⁿ Hoat-kok ê tiat-ha̍k- chiá Bó--toh-lú (Emile Bo͘tro͘x 1845- 1921), ū siat chi̍t ê phì-jū teh kóng chi̍t ê ì-sù, sái chûn ê lâng beh kàu chi̍t ê káng-kháu (sī i chòe-koân ê bo̍k-tek), chiū tio̍h keng-kòe bû-lòng-khòng ê tōa- hái, kiám-chhái tī lō͘-tiong ē tú-tio̍h hong-pho, á-sī khòa-chhián, he̍k-sī lu-tio̍h àm-chiau, nā-sī i beh ēng i ê tì-le̍k kap i ê chhiú-oán lâi lī-iōng chiah ê chó͘-gāi ê mi̍h, ti̍t-ti̍t kàu i ê bo̍k-tek- tē, che chiah sī sái-chûn lâng ê chū-iû, ......lâng ê chū-iû sī chū-hoat-sèng ê oa̍h-tāng, sī bí kap siān ê sio̍k-sèng, sī chū-hoat-sèng ê chiau-tiám.” Koh chū- iû chhiau-oa̍t bu̍t-chit, jio̍k-io̍k, oân- choân kàu tī lêng-sèng, sèⁿ-miā-lūn ê tiat-ha̍k-ka Pek-ní-sùn (Henri Bergson 1859) kóng, lâng ê pún-lêng ū khah su tōng-bu̍t, m̄-kú ū in só͘-bô ê lí-tì chok-iōng, ēng chit ê ē thoat-lī bu̍t-chit ê sok-pa̍k, sòa lī-iōng hiah ê lâi hō͘ i ê sèⁿ-miā it-hoat hong-hù, che sī lâng só͘ ū ê chū-iû, jîn-lūi ê chū-iû sī sèⁿ-miā, chū-iû sī sèⁿ-miā ê tiong-sim sio̍k-sèng, chit ê bô hō͘ ki-hâi-tek ê pit-jiân-sèng kā i sok-pa̍k.” 親像法國ê哲學著Email Bortro͘x(1845~1921),有設一個譬喻teh講一個意思,駛船ê人beh到一個港口(是伊最高ê目的),就著經過無邊際ê大海,kiám-chhái tī路中會抵著風波,抑是擱淺,或是lu著暗礁,若是伊beh用伊ê知識佮伊ê手腕來利用chiah ê阻礙ê物,直直到伊ê目的地,這才是駛船人ê自由,人ê自由是自發性ê活動,是美佮善ê屬性,是自發性ê焦點。Koh自由超物質,肉慾,完全到tī靈性,生命論ê哲學家Henri Bergson (1895~)講:「人ê本能有較輸動物,m̄-kú有in所無ê理智作用,用這個會脫離物質ê束縛,煞利用hiah ê來hō͘伊ê生命益發豐富,這是人所有ê自由,人類ê自由是生命,自由是生命ê中心屬性,這個無hō͘機械性ê必然性kā伊束縛。」
Án-ni chin ê chū-iû sī kò-sèng ê hoat- hui lah! Chóng-sī kò-sèng ê hoat-hui tek-khak m̄-sī phò-hoāi lu̍t-hoat kap chú-cháiⁿ chiá, chèng-hú kap sian-ti lóng-sī lu̍t-hoat ê siāu-kài-chiá, iā lu̍t- hoat sī chū-iû ê kàn-sū, chóng-sī ū lâng kóng tio̍h bô lu̍t-hoat chiah-ē chū-iû, nā- sī bô siūⁿ hóe-chhia nā thoat-sòaⁿ kiám m̄-sī phò-hoāi, chûn bô tōa kiám-ē kàu bo̍k-tek-tē, á-sī tē-kiû nā tùi i ê khúi-tō cháu-chhut sī chū-iû á-sī bia̍t-bô? Só͘-í lán ài kóng “chù-sîn tī chiâu-chn̂g ê lu̍t-hoat ê sī chū-iû” Ngá-kok 1:25, kiám bē-kì-tit chia̍h Siōng-tè kìm m̄- thang chia̍h ê kóe-chí, tì-kàu sè-kài chiâⁿ kin-á-ji̍t ê chhám-chōng mah? Kiâⁿ lu̍t-hoat sui-jiân sī oh, m̄-kú nā bô chun-thàn lu̍t-hoat kiat-kio̍k sī chò bô chū-iû ê lâng, goân khí-thâu Siont7-tè ê lu̍t-hoat sī chi̍t-tiâu ê m̄-thang nā-tiāⁿ, lâng kì-jiâng hoān-tio̍h, chiū it-hoat lām- sám, só͘-í Siont7-tè chiū chhe úi-tāi ê lu̍t- hoat-ka Mô͘-se siat khah oân-choân ê lu̍t- hoat hō͘ lâng chun-siú, kî-tiong lóng-sī “......m̄-thang......” ê siau-ke̍k-tek ê kìm-lēng beh hō͘ lâng siú lâi chiâⁿ-chò chū-iû, chóng-sī chiàu Í-sek-lia̍t lâng ê le̍k-sú lâi khòaⁿ sī lóng-bē ē-tit oân- choân, chē-chē lóng-sī chiâⁿ-chò hoān- lâng, tùi tī la̍t-hoat lóng-sī sit-pāi, hō͘ chōe-ok khah-iâⁿ khì. Án-ni真ê自由是個性ê發揮lah!總是個性ê發的確m̄是破壞律法佮主宰者,政府佮先知攏是律法ê紹介者,iā律法是自由ê幹事,總是有人講著無律法才會自由,若是無想火車若脫總kiám m̄是破壞,船無舵kiám會到目的地,抑是地球若tùi伊ê軌道走出是自由抑是滅無?所以咱ài講:「注神tī齊全ê律法ê是自由」(雅各1:25),敢 bē記得吃上帝禁m̄-thang吃ê果子,致到世界成今仔日ê慘狀--mah?行律法雖然是難,m̄-kú若無遵趁律法結局是做無自由ê人,原起頭上帝ê律法是一條ê m̄-thang nā-tiāⁿ,人既然犯著,就益發濫糝,所以上帝就差偉大ê律法家摩西設較完全ê律法hō͘人遵守,其中攏是「--m̄-thang--」ê消極性ê禁令beh hō͘人守來成做自由,總是照以免列人ê歷史來看是攏bē會得完全,濟濟攏是成做犯人,tùi tī律法攏是失敗,hō͘罪惡較贏--khì。
Lóng bô chū-iû, lóng-sī chōe-ok ê lô͘- châi, liân lán só͘ khim-gióng ê sèng- kun Tāi-pi̍t ông mā-sī hoān-tio̍h hit-ê “m̄-thang” ê Tē 7 tiâu, Siōng-tè khòaⁿ sè-kan lâng ê chhám-chōng, I chiū chiâⁿ I ê chí-ì, chiong to̍k-seⁿ Kiáⁿ Iâ-so͘ lâi kiàn-siat sin ê lu̍t-hoat, sī chek-ke̍k-tek ê, chiū-sī “tio̍h....” ê kài-bēng lah! Iā chit ê lu̍t-hoat sī chi̍t-tiâu nā-tiāⁿ, put-chí khoài-siú, khoài-kiâⁿ, khoài-thàn, chiū kóng “tio̍͘h thiàⁿ lâng kap Siōng- tè” nā khah kán lâi kóng chiū-sī “tio̍h- thiàⁿ” 2 jī nā-tiāⁿ, iā chit tiàu sī ke̍k-kî ê oân-choân--ê, nā siú chit tiâu chiū-sī oân-choân chèng lu̍t-hoat (Ka 5:14). Chit ê sī Iâ-so͘ chin-lí, chit ê chin-lí chiah ē hō͘ lán chū-iû (Iok-hān 8:32). 攏無自由,攏是罪惡ê奴才,連咱所欽仰ê聖君大王mā是犯著hit ê「m̄-thang」ê第七條,上帝看世間人ê慘狀,伊就成伊ê旨意,將獨生子耶穌來建設新ê律法,是積極性--ê,就是「著--」ê誡命--lah!也這個律法是一條nā-tiāⁿ,不止快守、快行、快趁,就講:「著疼人佮上帝」。若較簡單來講就是「著疼」2字nā-tiāⁿ,亦這條是極其ê完全--ê,若守這條就是完全眾律法(加拉太5:14)。這個是耶穌ê真理,這個真理才會hō͘自由(約翰8:32)。
Ah! Siōng-tè ê liap-lí chin chhim-ò, tāi-seng iōng siau-ke̍k-sèng ê “m̄-thang” ê lu̍t-hoat lâi ín-tō i ê kiáⁿ-jî, hō͘ i kàu tī chek-kek-sèng ê oân-choân ê lu̍t-hoat hō͘ jîn-lūi tit-tio̍h chū-iû (Ka-lah-tāi 3:23~4:7). Taⁿ lán káⁿ m̄ tio̍h chīn-le̍k lâi tō siú chit ê kán-tan ê lu̍t-hoat “tio̍h thiaⁿ--”, hō͘ lán sêng chin ê chū-iû ê lâng, chit ê chū-iû liân chiòng siū chō ê mi̍h iā gia̍h-thâu teh ǹg-bāng (Lô-má 8:21). Ah!上帝ê攝理真深奧,第先用消極性ê「m̄-thang」ê律法來引導伊ê子兒,hō͘伊到tī積極性ê完全ê律法hō͘人類得著自由(加拉太3:23~4:7)。今咱敢m̄著盡力來導守這個簡易ê律法「著疼--」,hō͘ 咱成真ê自由ê人,這是ê自由連眾受造ê物也舉頭teh向望(羅馬8:21)。
(Tâi-oân Kàu-hōe-pò tē 517 koàn,1928 nî 4ge̍h) (台灣教會報第517卷,1928年4月)
回上一頁    日治時期,   1928年,   散文