Hu-hū Seng-oa̍h ê Sin Lûn-lí
|
夫婦生活ê新倫理 |
| Ní-lâm-seng |
Nelson |
|
1. Sin-kū tō-tek ê tōa cheng-chha. Kū-sek chiū-sī Chi-ná-liû ê tō-tek, sī chiong pē-kiáⁿ ê koan-hē chò ka-têng ê kin-pún; ēng ‘Hàu’--jī chò thâu. Chóng- sī ka-têng ê kin-pún-tek ê sū-si̍t, khah m̄-sī pē-kiáⁿ ê koan-hē; sī hu-hū ê koan- hē. In-ūi ka-têng ê ki-chhó͘ sī ‘sèng’ ê būn-tê, pē-kiáⁿ ê koan-hē sī ‘sèng’ ê būn-tê ê iân-tiông nā-tiāⁿ. Chit ê kin- pún-tek ê sū-si̍t nā m̄-chai-iáⁿ, tek-khak bē thang kái-koat ka-têng ê būn-tê--lah. Ēng pē-kiáⁿ ê koan-hē chò ki-chhó͘ lâi kiat-hun, só͘-í nā bô kiáⁿ chiū lî-bó͘; che sī Khóng-chú-liû ê lûn-lí. Chhin-chhiūⁿ chit-khoán piān-gî chú-gī, chèng-lio̍k chú-gī, ka-hong chú-gī ê kiat-hun, jîn-seng chiū pìⁿ-chiâⁿ chhin-chhiūⁿ ki-khì- tek, bô jia̍t, bô oa̍h-miā tī-teh. Só͘-í kīn-lâi bē-bián-tit ē seⁿ-chhut chū-iû loân-ài, hit khoán ê hoán-tōng; hō͘ ka- têng pìⁿ-chò hūn-tūn, chhiong-tu̍t ê só͘- chāi.
|
1.身軀道德ê大增差舊式就是「支那流」ê道德，是（中國式）將父子ê關係做家庭ê根本；用「孝」字做頭。總是家庭ê根本（性）ê事實，較m̄是父子ê關係；是夫婦ê關係。因為家庭ê基礎是「性」ê問題，父子ê關係是「性」ê問題ê延長nā-tiāⁿ。這個根本ê事實若m̄知影，的確bē thang解決家庭ê問題lah。用父子ê關係做基礎來結婚，所以若無子就離某；這是「孔子流」ê倫理。親像這款辯疑主義，正錄主義，家風主義ê結婚，人生就變成親像機器性，無熱，無活命tī-teh。所以近來bē免得今出生自由戀愛，hit款ê反動；hō͘家庭變做混沌，衝突ê所在。 |
|
Só͘-í Iâ-so͘ thâu chi̍t-pái kiâⁿ sîn-jiah ê sî, chiok-hok jîn-seng seng-oa̍h ê goân- thâu; ēng hu-hū chi̍t-thé ê lûn-lí chò Siōng-tè só͘ tiāⁿ-tio̍h ê kin-pún tō-tek. Chit ê ‘sèng’ ê sū-si̍t, tī nn̄g-chheng nî chêng chiū í-keng khòaⁿ-phòa; chiong sin tō-tek ê ki-chhó͘ hē tī-chia ê, chiū-sī sin-lûn-lí ê chhòng-chok-chiá Iâ-so͘. Só͘-í hiān-tāi lâng só͘ iau-kiû ê chiū-sī chit- khoán sin ka-têng ê lûn-lí.
|
所以耶穌頭一擺行神蹟ê時，祝福人生生活ê源頭；用夫婦一體ê倫理做上帝所定著ê根本道德。這個「性」ê事實，tī 2000年前就已經看破；將新道德ê基礎下tī chia ê,就是新倫理ê創作者耶穌。所以現代人所要求ê就是這款新家庭ê倫理。 |
|
2.It-hu it-hū ê sin tō-tek. Nā ēng ‘sèng’ chò kin-pún lâi siūⁿ ê sî, it-hu to- chhe ê put-ha̍p-lí m̄-bián kóng; lâm chun lú pi ê phian-phiah tō-tek iā sī bē thang boán-chiok. Siat-sú ka-tī ū saⁿ- cha̍p ê hū-jîn-lâng, kiám lóng ē pêⁿ-téng khoán-thāi in? Iā saⁿ-cha̍p ê hū-jîn-lâng kiám ē chīn tiong-chiat? Só͘-lô-bûn iā ka-tī thó͘-khùi, kóng, tī chi̍t chheng lâng ê tiong-kan i bô thang hoat-kiàn chi̍t ê chin ê hū-jîn-lâng. Chhin-chhiūⁿ chū-iû loân-ài chú-gī-chiá, á-sī siáu-soat-ka só͘ kóng hit khoán khong-sióng ê loân-ài (Romantic love), tī kiat-hun chêng kiám-chhái chin sim-sek, chóng- sī nā ji̍p tī si̍t-chāi ê seng-oa̍h chiū chin pi-chhám, kan-khó͘ móa-móa sio-sòa lâi.
|
2.一夫一婦ê新道德。若用「性」做根本來想ê時，一夫多妻ê不合理m̄免講；男尊女卑ê偏僻道德也是bē thang滿足。設使家己有30個婦人人，敢攏會平等款待In？也30個婦人人敢會盡忠節？所羅門也家己嘆氣，講，tī 1000人ê中間伊無thang發見一個真ê婦人人。親像自由變愛主義者，抑是小說家所講hit款空想ê戀愛（Romantic love），tī結婚前kiám-chhái真心適，總是若入tī實在ê生活就真悲慘，艱苦滿滿相續來。 |
|
Chin ê loân-ài sī it-hu it-hū ê cheng-chiat, kiat-hun āu só͘ oân-chiâⁿ ê ài. Phòa-pēⁿ, ióng-kiāⁿ, hó-gia̍h, sàn-hiong, lóng saⁿ- kap lâu-kōaⁿ, lâu ba̍k-sái, chhì khó͘-chiáⁿ gō͘-nî á cha̍p-nî ê loân-ài chiah sī chin- si̍t--ê. Chhōa sè-î, iōng pō͘-le̍k lâi ap-pek, bô lí-khì ê só͘-chāi, koat-toàn bē thang oân-chiâⁿ chin ê loân-ài; chí-ū kong-pêng, sêng-si̍t, kap cheng-chiat ê só͘-chāi, Ai-tiân-hn̂g ê hoe chiah ē khui.
|
真ê戀愛是一夫一婦ê貞節，結婚後所完成ê愛。破病、勇健、好額、散hiong，攏相佮流汗，流目屎，試苦chiáⁿ 5年抑10年ê戀愛才是真實ê。娶細姨，用暴力來壓迫，無理氣ê所在，決斷bē thang完成真ê戀愛；只有公平，誠實，佮貞節ê所在，伊甸園ê花才會開。 |
|
Só͘-í hiān-tāi ê sin-lâng só͘ iau-kiû ê m̄-sī chhián-po̍h ê chū-iû loân-ài; chiū- sī it-hu it-hū ê sîn-sèng loân-ài. Ji̍t- pún a-sī Bí-kok, hit khoán kiat-hun koan-liām khah chho͘-ló͘ ê kok, chū-jiân lī-hun-sò͘ khah chē; chhin-chhiūⁿ Eng- kok khah tì-ì tī ka-têng ê koan-liām, só͘-í lī-hun-sò͘ hui-siông chió. Bô lī-hūn ê hu-hū bô tek-khak lóng khah hēng- hok, kiám-chhái ū chin-chē pi-khek ê sū; chóng-sī pí chū-iû lī-hun--ê, ún- tàng ū khah hó-kòe ê sū. Lí-khì sui- chāi lâng chò; chóng-sī it-hu it-hū sī sîn- sèng ê loân-ài tō-tek, chhiáⁿ bián sio-chìⁿ.
|
所以現代ê新人所要求ê?是淺薄ê自由戀愛；就是一夫一婦ê神聖戀愛。日本抑是美國，hit款結婚觀念較粗魯ê國，自然離婚數較濟；親像英國較致意tī家庭ê觀念，所以離婚數非常少。無離婚ê夫婦無的確攏較幸福，kiám chhái有真濟悲劇ê事；總是比自由離婚者，穩當有較好過ê事。理氣隨在人做；總是一夫一婦是神聖ê戀愛道德，請免相爭。 |
|
3. Phòe-ngó͘ soán-te̍k ê lûn-lí. It- hu it-hū nā-sī loân-ài ê ki-chhó͘, chiū phòe-ngó͘ ê soán-te̍k iā tio̍h chiàu ha̍p- í lâi kiâⁿ. Kan-ta ēng tē-ūi, châi-sán, ha̍k-le̍k kap hiat-thóng chò phiau-chún lâi soán-te̍k, sī tùi-tiōng ka-cho̍k chú-gī kòe-thâu ê kiat-hun-koan khah ū ha̍h; chóng-sī loân-ài sîn-sèng ê sin tō-tek, án-ni sī bô kàu-gia̍h. Í-siōng ê phiau- chún, m̄-sī kóng choân-jiân bô pit-iàu, in-ūi chiah-ê sī hù-sio̍k-bu̍t, m̄-sī kin-pún iàu-sò͘.
|
3.配偶選擇ê倫理。一夫一婦若是戀愛ê基礎，就配偶ê選擇也著照合意來行。Kan-taⁿ用地位、財產、學歷佮血統做標準來選擇，是著重家庭主義過頭ê結婚觀較有合；總是戀愛神聖ê新道德，án-ni是無到額。以上ê標準，m̄是講全然無必要，因為chiah-ê是附屬物，m̄是根本要素。 |
|
Kin-pún chú-gī, chiū-sī chò lâng ê kiat-hun; pí tē-ūi, châi-sán, ha̍k-le̍k, koh-khah iàu-kín chiū-sī jîn-keh. Ēng tē-ūi á-sī châi-sán chò bo̍k-phiau ê kiat-hun, m̄-sī lâng ê kiat-hun, chiū-sī bu̍t-chit kap bu̍t-chit ê kiat-hun. Só͘-í chò lâng ê kiat-hun, pit-iàu ê lûn-lí-tek iàu-sò͘ chiū-sī: (1) Jîn-keh. (2) Lí-kái. (3) Seng-oa̍h ê ki-chhó͘. (4) Kiān-khong. Chiah-ê sī beh chè-chō hēng-hok ê ka- têng, choa̍t-tùi-tek pit-iàu ê iàu-só͘; ki- thaⁿ ka-thóng kap hiat-thóng ê koan-hē, chiàu iu-seng-ha̍k-siōng lâi khòaⁿ iā sī put-chí iàu-kin, m̄-thang khòaⁿ-khin. Ūi-tio̍h chit ê bo̍k-tek, chheng-liân lâm- lú sì-chiàⁿ ê lí-kái chin pit-iàu; só͘-í nā ū tú-hó ê lâng lâi chí-tō, kiám-chhái ē thang khui chi̍t ê kau-chè lō͘. Lâm-lú kau-chè-lūn si̍t-chāi sī chin-chhim ê gī-lūn, koh sī chin khùn-lân ê būn-tê; só͘-í tī-chia m̄-bián gī-lūn siuⁿ-chē; phah-sǹg nā ēng ka-têng chò tiong-sim, chhin- chhiūⁿ Ki-tok-kàu ka-têng chú-gī chit- khoán ê hong-chiam chò thâu-chi̍t pō͘ lâi kiâⁿ; kiám-chhái ē thang chò chi̍t hāng kái-koat kiat-hun būn-tê ê pang- chān. Ǹg-bāng tāi-ke gián-kiù chiū- sī--lah!
|
根本主義，就是做人ê結婚；比地位、財產、學歷，koh較要緊就是人格。用地位抑是財產做目標ê結婚，m̄是人ê結婚，就是物質佮物質ê結婚。所以做人ê結婚，必要ê倫理性要素就是：(1)人格。(2)理解。(3)生活ê基礎。(4)健康。Chiah-ê是beh製造幸福ê家庭，絕對性必要ê要素；其它家統佮血統ê關係，照優生學上來看也是不止要緊，m̄-thang看輕。為著這個目的，青年男女四正ê理解真必要；所以若有抵好ê人來指導，kiám-chhái thang開一個交際路。男女交際論實在是真深ê議論，koh是真困難ê問題；所以tī chia m̄免議論傷濟；扑算若用家庭做中心，親像基督教家庭主義這款ê方針做頭一步來行；kiám-chhái會thang做一項解決結婚問題ê幫助。向望逐家研究就是lah！ |
|
4. Chò phoān-lū ê lûn-lí. Hu-hū- kan ê sin lûn-lí, chiū-sī chò phoān-lū (partner) ê lûn-lí. Lâm chun lú pi ê lûn-lí sī ēng sam-chiông ê kà-sī chòe kin-pún; Ki-tok-kàu lûn-lí sī chiong chhin-chhiūⁿ chò chi̍t-thé ê phoān-lū chú-gī chòe ki-chhó͘. Chêng-chiá sī chiong ho̍k-chiông chò hū-jîn-lâng ê hó- tek; āu-chiá chiū-sī iau-kiû lí-kái, hia̍p- tông hit khoán chi̍t-thé ê chu-keh. Sin ka-têng ê lí-sióng chiū-sī saⁿ lí-kái, tông- chêng, hia̍p-le̍k chit khoán ê saⁿ-thiàⁿ, ho̍k-sāi. Kiông--ê thun jio̍k--ê chit khoán kū-sek ê ka-têng sī put-pêng, put-boán, kap giâu-gî nā-tiāⁿ.
|
4.做伴侶ê倫理。夫婦間ê新倫理，就是做伴侶（partner)ê倫理。男尊女卑ê倫理是用三從ê教示做根本；基督教倫理是將親像做一體ê伴侶主義做基礎。前者是將服從做婦人人ê好德；後者就是要求理解，協同hit款一體ê資格。新家庭ê理想就是相理解、同情、協力這款ê相疼，服事。強者吞弱者這款舊式ê家庭是不平，不滿佮giâu疑nā-tiāⁿ。 |
|
Sui-sī án-ni, sin lûn-lí, m̄-sī chhin- chhiūⁿ chū-jiân chú-gī, ēng hióng-lo̍k chò bo̍k-tek; sī chiong bó-sèng lé-chàn chú-gī lâi thê-chhiòng lūn “chò chú- hū,” “chò lāu-bó” ê lí-sióng. Hiân-bó liông-chhe chú-gī, ū-sî kiám-chhái ē seⁿ- chhut lâm chun lí pi chò tōng-ki; chóng-sī bó-sèng lé-chàn chú-gī sī ū sêng-jīn jîn-keh pêng-téng chit khoán ê ì-sek, só͘-í bô sio-siāng. Khut-ho̍k-tek chò bó͘ chò lāu-bó sī chin siū khut-jio̍k; chóng-sī hō͘ lâng sêng-jīn koh chun- kèng chò “bó͘,” chò “lāu-bó” ê kè-ta̍t; chit-ê sī hū-jîn-lâng ê êng-kng koh hēng-hok. Sè-kan ū to̍k-sin khah-ha̍h ê hū-jîn-lâng; chóng-sī hū-jîn-lâng ê thian-sèng sī chāi tī chò “lāu-bó,” chò “bó͘,” só͘-í nā bē thang hoat-hui hit ê pún-sèng kè-ta̍t ê hū-jîn-lâng, si̍t-chāi bô hēng-hok. Só͘-í chiàu ka-têng lûn- lí, hū-jîn-lâng ê kin-pú-gī chiū-sī chò “bó͘,” chò “lāu-bó;” sio-siāng án-ni, ka-têng ê lâm-chú ê pún-gī chiū-sī chò “tiōng-hu,” chò “lāu-pē” chiah tio̍h. Kin-á-ji̍t ê kàu-io̍k ū kóng, “bó-tō,” bô kóng, “hū-tō;” ū kóng, “chhe-tō,” bô kóng, “hū-tō,” si̍t-chāi sī lûn-lí kàu- io̍k khoat-hām.
|
雖是án-ni，新倫理，m̄是親像自然主義，用享樂做目的；是將母性禮讚主義來提倡論「做主婦」，「做老母」ê理想。賢母良妻主義，有時kiám-chhái會生出男尊女卑做動機；總是母性禮讚主義是有承認人格平等這款ê意識，所以無相像。屈服性做某做老母是真受屈辱；總是hō人承認koh尊敬做「某」，做「老母」ê價值；這個是婦人人ê榮光koh幸福。世間有獨身較合ê婦人人；總是婦人人ê天性是在tī做「老母」，做「某」，所以若bē thang發揮hit個本性價值ê婦人人，實在無幸福。所以照家庭倫理，婦人人ê根本義就是做「某」，做「老母」；相像án-ni，家庭ê男子ê本義就是做「丈夫」，做「老父」才著。今仔日ê教育有講，「母道」，無講，「父道」；有講，「妻道」，無講，「夫道」，實在是倫理教育缺陷。 |
|
5. Hū-jîn chit-gia̍p ê lûn-lí. Seng- lí-ha̍k-siōng to̍k-sin khah-hó ê hū-jîn- lâng, á-sī ko͘-put-chiong tio̍h to̍k-sin ê hū-jîn-lâng, iā ū. Ūi-tio̍h chiah ê lâng, in ê chit-gia̍p sī pit-iàu: che iā m̄-bián kóng. Sī beh kiat-hun, iā-sī í-keng kiat-hun liáu ê hū-jîn-lâng, iā-ū chit-gia̍p lûn-lí, chiū-sī lō͘-bé só͘ kóng chit-ê.
|
5.婦人職業ê倫理。生理學上獨身較好ê婦人人，抑是姑不chiong著獨身ê婦人人，也有。為著chiah-ê人，in ê職業是必要；這也m̄免講。總是beh結婚，抑是已經結婚了ê婦人人，也有職業問題；婦人職業ê倫理，就是路尾所講這個。 |
|
Chit-ê būn-tôe iā-sī ū nn̄g-ê hong-bīn: (1) chit-gia̍p, seng-oa̍h siōng bô pit-iàu, chóng-sī kàu-io̍k siōng tio̍h o̍h chit-gia̍p iah m̄-bián ê būn-tôe. (2) Ūi-tio̍h chia̍h tio̍h chhōe chit-gia̍p, chit-khoán hū-jîn-lâng ê lô-tōng būn-tôe.
|
這個問題也是有二個方面：(1)職業，生活上無必要，總是教育上著學職業抑m̄免ê問題。(2)為著吃著chhōe職業，這款婦人ê勞動問題。 |
|
Thâu chi̍t-khaon2 (1) )ê hū-jîn-lâng, nā siū phó͘-thong kàu-iok í-gōa; koh hō͘ u siu-tit siong-tong ê chit-gia̍p, chiū-ōe hân-ióng, chū-kak kap to̍k-li̍p ê cheng-sîn, hoat-hui jîn-keh; chún-pī chòe ha̍h tī in ê sú-bēng.
|
頭一款(1)ê婦人人，若受普通教育以外；koh hō͘伊修得相當ê職業，就會含養，自覺佮獨立ê精神，發揮人格；準備做合tī in ê使命。 |
|
Hū-jîn-lâng beh kian-kò͘ jîn-keh kap chiat-chhau, m̄-nā chit-gia̍p-sèng ê chū-kak pit-iàu; chiū siā-hōe iā beh iàu-kiû hū-jîn-lâng ê chit-gia̍p kàu-io̍k, iā tio̍h cha̍p-hun ê khó-lū. Hū-jîn-lâng ê kiat-hun-kî khah ū chit-khaon2 sîn-keng-pīⁿ, kiám-chhái sī sèng ê goân-in, chóng-sī khah tōa ê goân-in sī teh chhau-sim thèng-hāu liông-iân, só͘-í nā ū tú-hó ê chit-gia̍p, chiū ōe hō͘ i tit-tio̍h to̍k-li̍p ê chū-kak; chit-ê chòe cheng-sîn tī-liâu iā-sī ū kè-ta̍t. Só͘-í khòaⁿ-khin hū-jîn-lâng, chit-khaon2 ê khēng-hiòng ái kiáu-chèng. In-ūi chit-ê khēng-hiòng, hū-jîn-lâng chū-sin kap siā-hōe lóng ū chek-jīn; só͘-í tāi-ke hoán-séng, lâi kiáu-chèng m̄-hó ê su-sióng; hō͘ hū-jîn-lâng chū-kak chit-gia̍p ê iàu-kín chiah ōe ēng-tit.
|
婦人人beh堅固人格佮節操，m̄-nā職業性ê自覺必要；就社會也beh要求婦人人ê職業教育，也著十分ê考慮。婦人人ê結婚期較有這款神經病，kiám-chhái是性ê原因，總是較大ê原因是teh操心等聽候良緣，所以若有抵好ê職業，就會hō͘伊得著獨立ê自覺；這個做精神治療也是有價值。所以看輕職業婦人，這款ê傾向著ái矯正。因為這個傾向，婦人自身佮社會攏有責任；所以逐家反省，來矯正m̄好ê思想；hō͘婦人人自覺職業ê要緊才會用得。 |
|
Tē-jī khoán, lô-tōng būn-tê m̄-sī kan-ta hū-jîn, lâm-chú iā kiōng-thong; só͘-í m̄-bián tī-chia gī-lūn.
|
第二款，勞動問題m̄是kan-ta婦人，男子也共通；所以m̄免tī chia議論。 |
|
Í-siōng só͘ kóng chiah-ê, ǹg-bāng tāi- ke liáu-kái; iā ǹg-bāng chiah ê chò kàu-io̍k-ka í-ki̍p hū-bó ê lâng koh-khah liû-sim, gián-kiù, chí-tō; chiū-sī bān- hēng ê sū.
|
以上所講chiah-ê,向望逐家了解；也向望chiah ê做教育家以及父母ê人koh較留心、研究、指導；就是萬幸ê事。 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe-pò tē 511 koàn,1927 nî 10 geh
|
(台灣教會報第511期，1927年10月) |
