Chiú kap Kiān-khong
|
酒佮健康 |
| Tiuⁿ Ki-choân |
張基全 |
|
Lâng oa̍h tī chit sè-kan ta̍k lâng ū i ê chhù-bī, ū lâng ài phah-la̍h, ū lâng ài lia̍h hî, ū lâng ài khòaⁿ hó-khòaⁿ ê mi̍h, ū lâng ài thiaⁿ hó-thiaⁿ ê siaⁿ-im, ū lâng ài phīⁿ phang ê bī, ū lâng chhùi ài chia̍h hó-chia̍h ê mi̍h. Lūn chia̍h-mi̍h chéng- lūi chin-chōe. Ti̍t-chiap ōe chòe lán siáu- thé ê chu-ióng--ê tāi-khài thang hun- chòe nn̄g hāng:
|
人活tī 這世間逐人有伊ê 趣味，有人愛扑獵，有人愛掠魚，有人愛看好看ê物，有人愛聽好聽ê聲音，有人愛鼻芳ê味，有人嘴愛食好食ê物。論食物種類真濟。直接會做咱小體 ê滋養--ê大概thang分做兩項： |
|
1.Ū ki-sèng bu̍t-chit, chiū-sī ū pau-hâm Thàn-sò͘ ê mi̍h, chhin-chhiūⁿ:
|
1.有機性物質，就是有包含炭素ê物，親像： |
|
(a) Nn̄g-pe̍h-chit, i ê sêng-hun sī Thàn-sò͘, Chúi-sò͘, Sng-sò͘, Chek-sò͘, i ê lō͘-ēng sī ōe hō͘ lâng ê seng-khu tit-tio̍h sè-le̍k, iā sī hō͘ sè-pau ke-thiⁿ sin--ê.
|
(a)卵白質，伊ê 成分是炭素，水素 ，酸素 ，窒素 ，伊ê 路用是會hō͘ 人ê身軀得著勢力，也是hō͘ 細胞加添新--ê。 |
|
(b) Hâm-súi Thàn-sò͘.
|
(b)含水炭素。 |
|
(c) Chi-hong: in ê sêng-hun pîⁿ-pîⁿ sī Thàn-sò͘, Chúi-sò͘, Sng-sò͘, saⁿ hāng ha̍p-chiâⁿ chiah-ê; (b) kap (c) bōe-ōe hō͘ sè-pau sin siⁿ, chóng-sī ōe hō͘ lâng ke- thiⁿ sè-le̍k.
|
(c)脂肪 ( hông )：in ê成分平平是炭素，水素，酸素，三項合成chiah-ê ；(b) 佮 (c) bōe會hō͘ 細胞新生，總--是會hō͘ 人加添勢力。 |
|
2.Bû ki-sèng ê bu̍t-chit, chiū-sī bô pau-hâm Thàn-sò͘ ê mi̍h, chhin-chhiūⁿ:
|
2.無機性ê物質，就是無包含炭素ê物，親像： |
|
(a) Iâm: i ê sêng-hun sī Ná-tok- liû-bô͘ (natrium) kap Iâm-sò͘. Chit hāng mi̍h khiok bōe-ōe hō͘ lâng tit-tio̍h sin sè-le̍k, á-sī sè-pau sin siⁿ, m̄-kú Thé- sêng-hun ê kiat-chiâⁿ, á-sī thé kok ki- koan ê Ki-lêng-siōng ū tōa ê koan-hē, chhin-chhiūⁿ lâng nā chia̍h choân-jiân bô Iâm-hun ê mi̍h, sī pí lóng bô chia̍h mi̍h iáu khah-khoài sí; án-ni thang chai seng-khu nā bô Iâm sī bōe ēng-tit.
|
(a)鹽：伊ê 成分是Ná-tok-liû-bô͘ ( natrium ) 佮鹽素 。這項物卻bōe會hō͘ 人得著新勢力，抑是細胞新生，m̄-kú体成分ê結成，抑是体各機關ê機能上有大關係，親像人若食全然無鹽分ê物，是比攏無食物iáu較快死；án-ni thang知身軀若無鹽是bōe應得。 |
|
(b) Chúi: i ê sêng-hun sī Chúi-sò͘ kap Sng-sò͘. Chit hāng mi̍h tī lán ê seng- khu-lāi ōe pang-chān lán ê siau-hòa, Hui̍h-e̍k ê lāi-bīn iā ū it-tēng ê chúi- hun; nā siuⁿ-chió, chiū hui̍h pìⁿ khah kāu, tì-kàu hō͘ lán chai chhùi-ta. Lán ê seng-khu lāi-bīn put-sî tio̍h ū iok-lio̍k chi̍t chin ê chúi. Kî-thaⁿ iáu ū ti̍t-chiap bōe-ōe chòe lán ê chu-ióng, chhin-chhiūⁿ Tê, Ko-phi, Hô͘-chio, Hoan-kiuⁿ, Kiuⁿ, Hun, Chiú, chiah ê mi̍h ū chin chōe lâng ài i. Taⁿ góa chiong kî-tiong Chiú kap Seng-lí-tek chok-iōng, chiū-sī kap lán lâng ê kiān-khong ê koan-hē tāi- lio̍k kóng kúi-kù. Chiú-cheng phàu hō͘ i khah-po̍h chiū-sī chiú. Chiú ke̍k kāu-- ê chiū-sī chiú-cheng. Pîⁿ-pîⁿ chiú iā ū kāu-po̍h ê cheng-chha. Sio-chiú 100 hun ê tiong-kan 50 hun sī chiú-cheng. Ji̍t- pún Chheng-chiú 100 hun 15 hun ê chiú- cheng. Phû-tô-chiú 100 hun 9 hun ê chiú-cheng, Be̍h-chiú (Beer) 100 hun 4 hun ê chiú-cheng.
|
(b)水：伊ê 成分是水素佮酸素。這項物tī 咱ê 身軀內會幫贊咱ê 消化，血液ê內面有一定ê水分；若傷少，就血變較厚，致到hō͘ 咱知嘴礁。咱ê 身軀內面不時著有約略一升ê水。其他iáu有直接bōe會做咱ê滋養，親像茶、咖啡、胡椒、番薑、薑，薰、酒，chiah-ê 物有真濟人愛--伊。今我將其中酒佮生理的作用，就是佮咱人ê健康ê關係大約講幾句。酒精泡hō͘伊較薄就是酒。酒極厚--ê就是酒精。平平酒也有厚薄ê增差。燒酒100分ê中間50分是酒精。日本清酒100分15分ê酒精。葡萄酒100分9分ê酒精，麥酒 ( Beer ) 100分4分ê酒精。 |
|
Chiú sī kó͘-chá lâng só͘ bat heng-hùn- che chhì-kek-mi̍h ê chi̍t hāng. I ê sêng- hun chiàu hòa-ha̍k-tek lâi kóng, sī Thàn- sò͘, Sng-sò͘, Chúi-sò͘, chit 3 hāng hòa-ha̍p lâi chiâⁿ, hun-liōng chōe-chió ê cheng- chha, ōe pìⁿ-chòe chōe-chōe khoán ê chiú-cheng. Phì-jū chhin-chhiūⁿ Thàn- sò͘ 1, Chúi-sò͘ 4, Sng-sò͘ 1, ha̍p-chiâⁿ chòe Methyl alcohol. Thàn-sò͘ 2, Chúi-sò͘ 6, Sng-sò͘ 1, ha̍p-chiâⁿ chòe Ethyl alcohol. Chhin-chhiūⁿ án-ni ū chōe-chōe khoán ê chiú-cheng tī-teh. It-poaⁿ chiú-cheng chiū-sī ēng thn̂g-hun kap kàⁿ lâi chòe, chhin-chhiūⁿ lán Tâi-oân hiān-sî chè- thn̂g hōe-siā lī-iōng thn̂g-bi̍t teh chòe chiú-cheng. Kó͘-chá lâng sī ēng ké-chí- chiap, khah chōe sī ēng phû-tô-chiap hō͘ i hoat-kàⁿ lâi chòe; Tâi-oân kū-koàn sī ēng chiú-pn̄g chhiau kàⁿ lâi chòe, chiú ōe siⁿ-chhut chi̍t chióng ê phang-bī, hō͘ lim ê lâng ōe siū chhì-kek, tōa-sim- khùi, iā khah siong-tiōng chiū bōe kì- ti̍t ta̍k-hāng.
|
酒是古早人所bat興奮劑刺激物ê一項。伊ê 成分照化學的來講，是炭素，酸素，水素，這3項化學來成，分量濟少ê增差，會變做濟濟款ê酒精。譬喻親像炭素1，水素4，酸素1，合成做Methyl alcohol 。炭素2，水素6，酸素1，合成做Ethyl alcohol 。親像án-ni有濟濟款ê酒精tī--teh。一般酒精就是用糖分佮酵來做，親像咱台灣現時製糖會社利用糖蜜teh做酒精。古早人是用果子汁，較濟是用葡萄汁hō͘ 伊醱酵來做；台灣舊慣是用酒飯chhiau 酵來做，酒會生出一種ê芳味，hō͘ lim ê人會受刺激，大心喟，也較傷重就bōe記得逐項。 |
|
Lim-chiú ê lâng ná chōe, chiú ê siau- hùi-liōng iā ná chōe; chè-chiú āu-lâi sòa chiām-chiām pìⁿ-chòe chi̍t chióng ê te̍k- pia̍t seng-lí, kàu kūn-tāi sòa chiâⁿ-chòe chi̍t ê tōa kang-gia̍p; ta̍k kok kang-kho Tāi-ha̍k lóng ū chòe chiú-kho teh gián- kiù chè-chiú í-ki̍p pa̍t-hāng. Lūn chiú ê chiâⁿ ê in-toaⁿ, tī 40 gōa nî-chêng Lo͘is Pasteur chiah chai chiú chiū-sī Hòa-ha̍k-tek kap Seng-lí-tek ê chok- iōng lâi chiâⁿ--ê.
|
Lim酒ê人那濟，酒ê消費量也那濟；製酒後--來續漸漸變做一種ê特別生理，到近代續成做一個大工業；逐國工科大學攏有做酒科teh研究製酒以及別項。論酒ê成ê因端，tī 40外年前Lo͘is Pasteur 才知酒就是化學的佮生理的ê作用來成--ê。 |
|
Chiú ji̍p Tōng-bu̍t-thé tàu-tí ū sím- mi̍h chok-iōng, sī kàu chòe-kūn chiah bêng-pe̍k. Lâng nā ēng chió koh po̍h koh hó, hòa-ha̍k-tek sûn-chūi ê chiú ōe pang-chān lâng ê siau-hòa; chóng-sī che sī ke̍k oh, in-ūi lâng siū chiú chhì-kek, ná kú tio̍h ná kiông, liōng iā tio̍h ná chōe, chiah ōe kám-kak, só͘-í lim-chiú khah-siông sī ū hāi bô ek, oh-tit chún- chat. Lim-chiú ê si̍p-koàn tùi chá liû- thoân kàu taⁿ chin kú, chōe-chōe lâng sī teh óa-khò chè chiú bōe chiú lâi teh seng-oa̍h. Bí-kok (Au-chiàn í-chêng) choân-kok iok ū nn̄g-pah bān teh kan- sia̍p chè-chiú ê sū-gia̍p. Án-ni thang chai chiú ê kun chhng-ji̍p siā-hōe í-keng chin chhim, só͘-í chōe-chōe chai-iáⁿ ê lâng, sui-jiân chai chiú ê hāi-to̍k chin tōe, iáu-kú ài beh tû-khì chin oh--tit.
|
酒入動物体到底有甚物作用，是到最近才明白。人若用少koh薄koh好，化學的純萃ê酒會幫贊人ê消化；總--是che是極oh，因為人受酒刺激，那久著那強，量也那濟，才會感覺，所以lim酒較常是有害無益，oh得撙節。Lim酒ê習慣tùi早流傳到今真久，濟濟人是teh倚靠製酒賣酒來teh生活。美國 ( 歐戰以前 ) 全國約200萬teh干涉製酒ê事業。Án-ni thang知酒ê根穿入社會已經真深，所以濟濟知影ê人，雖然知酒ê害毒真大，iáu-kú ài beh除棄真oh--得。 |
|
Lūn chiú thang lim á m̄-thang ê būn- tê, tùi chin-chá chiū ū teh gī-lūn; ū lâng kóng chiú sī pah-hāng io̍h ê thâu, ū lâng kóng chiú sī kông-chúi, ōe hō͘ lâng sit tí-kak. Kî-si̍t ū-iáⁿ, nā beh kú i ê si̍t- lē sī chin-chōe, kóng bōe liáu, iā gián- kiù kàu chheng-chhó, chiú m̄-sī ōe chòe io̍h--tit. Ū chin-chōe ū lō͘-ēng ê chheng- liân ūi-tio̍h ài lim-chiú tì-kàu chhi- chhám lo̍k-phek, sīm-chì sit-lo̍h sìⁿ-miā iā ū; nā-sī iā ū lāu-lâng in tùi siàu-liân sî-tāi chiū ū teh lim-chiú, in iā ióng- kiāⁿ, chia̍h kàu lāu-lāu. Án-ni lán nā kan-ta ēng phó͘-thong ê koan-chhat, si̍t-chāi oh-tit chai chiú sī ū lī-ek á-sī sún-hāi, só͘-í lūn chiú thang lim á m̄- thang, chiú sī to̍k mah? Nā-sī to̍k, sī tó chi̍t chióng ê to̍k, iā ēng-liōng tio̍h jōa- chōe chiah sī to̍k? Koh chi̍t hāng: chiú si̍t-chāi ōe lī-ek lâng mah? Tùi chiah ê būn-tôe lán bōe-ōe sûi-piān chhìn-chhái tú-tú àn-cháiⁿ-iūⁿ lâi ìn.
|
論酒thang lim抑m̄ thang ê問題，tùi真早就有teh議論；有人講酒是百項藥ê頭，有人講酒是狂水，會hō͘ 人失知覺。其實有影，若beh舉伊ê 實例是真濟，講bōe了，也研究到清楚，酒m̄ 是會做藥--得。有真濟有路用ê青年為著愛lim酒致到悽慘落魄，甚至失落生命也有；但是也有老人in對少年時代就有teh lim酒，in 也勇健，食到老老。Án-ni咱若kan-ta用普通ê觀察，實在oh得知酒是有利益抑是損害，所以論酒thang lim抑 m̄-thang，酒是毒--mah？若是毒，是佗一種ê毒，也用量著偌濟才是毒？Koh一項：酒實在會利益人--mah？Tùi chiah-ê 問題咱bōe會隨便chhìn-chhái 抵抵àn-chóaⁿ-iūⁿ 來應。 |
|
Chiàu ji̍t-siông seng-oa̍h lán tio̍h siūⁿ nn̄g khoán:
|
照日常生活咱著想兩款： |
|
1.M̄-thang ēng kò-jîn te̍k-pia̍t ê keng-giām lâi chèng-bêng chiú ê lī-ek á-sī hāi. Lán m̄-thang siūⁿ kóng, chhin- chhiūⁿ gōa-kok ū chi̍t ê iú-bêng ê si-jîn hō-chòe Goethe; i chi̍t-sì-lâng lim ū 5000 kan ê chiú. Á-sī chhin-chhiūⁿ Tiong-kok chá ū chi̍t ê chhut-miâ ê si-jîn Lí Thài-pe̍k, i iā-sī ài-chiú-ka. Lán m̄- thang siūⁿ kóng, in gâu chòe si, su-sióng chhim, sī in-ūi lim-chiú ê kiat-kó.
|
1.M̄-thang用個人特別ê經驗來證明酒ê利益抑是害。咱 m̄-thang想講，親像外國有一個有名ê詩人號做 Goethe ; 伊一世人lim有5000矸ê酒。抑是親像中國早有一個出名ê詩人李太白，伊也是愛酒家。咱 m̄-thang想講，in gâu做詩，思想深，是因為lim酒ê結果。 |
|
2.Tio̍h chiong chōe-chōe lâng ê keng-giām lâi thó-lūn. Tē-it hō͘ lán ōe sìn-tit ê chiū-sī pó-hiám hōe-siā. Tùi chiah ê Lim-chiú-ka kap Kìm-chiú-ka ê kì-lio̍k, chiàu in ê kì-lio̍k pêng-kun:
|
2.著將濟濟人ê經驗來討論。第一hō͘ 咱會信得--ê就是保險會社。對chiah-ê Lim酒家佮禁酒家ê記錄，照in ê記錄平均： |
|
(A) Lim-chiú-ka pí Kìm-chiú-ka it-poaⁿ khah tóe-miā.
|
(A)Lim酒家比禁酒家一般較短命。 |
|
Tùi 15-20 hè Lim-chiú-ka sí 2 lâng,
|
Tùi 15-20歲 Lim酒家死2人， |
|
Kìm-chiú-ka sí 1 lâng.
|
禁酒家死1人。 |
|
Tùi 20-30 hè Lim-chiú-ka sí 3 lâng,
|
Tùi 20-30歲 Lim酒家死3人， |
|
Kìm-chiú-ka sí 1 lâng.
|
禁酒家死1人。 |
|
Tùi 30 hè í-siōng, Lim-chiú-ka sí 4 lâng,
|
Tùi 30歲以上 Lim酒家死4人， |
|
Kìm-chiú-ka sí 1 lâng.
|
禁酒家死1人。 |
|
Án-ni thang chai bô-lūn ló-iù pêng- kun Lim-chiú-ka sí khah-chōe lâng, chiū-sī khah khoài sí, khah tóe-miā.
|
Án-ni thang知無論老幼平均Lim酒家死較濟人，就是較快死，較短命。 |
|
(B) Nā tio̍h Thoân-jiám-pīⁿ ê sî, Lim-chiú-ka pí Kìm-chiú-ka sí khah-chōe.
|
(B)若著傳染病ê 時，Lim酒家比禁酒家死較濟。 |
|
Koh chi̍t-khoán hō͘ lán ōe sìn-pîn-tit ê kì-lio̍k, chiū-sī pīⁿ-īⁿ tùi hoān-chiá ê kì-lio̍k.
|
Koh一款hō͘ 會信憑得ê記錄，就是病院對患者ê記錄。 |
|
(1) Tio̍h Thoân-jiám-pīⁿ ê sî Kìm- chiú-ka pí Lim-chiú-ka khah ū oa̍h ê ǹg-bāng, chiàu Eng-kok (Cholera) "Ko-le-lah"(Làu-thò͘-sià), chiū-sī Thoân- jiám Pīⁿ-īⁿ ê thóng-kè. Lim-chiú-ka 100 lâng sí 91 lâng, Kìm-chiú-ka 100 lâng sí 19 lâng.
|
(1)著傳染病ê 時禁酒家比lim酒家較有活ê向望，照英國 ( Cholera )「Ko-le-lah」( 落吐瀉 ) ，就是傳染病院ê統計。Lim酒家100人死91人，禁酒家100人死19人。 |
|
(2) Thâi-koah (chhiú-su̍t) ê sî Kìm- chiú-ka pí Lim-chiú-ka khah khoài hó. Koh chi̍t khoán chiū-sī Thi̍h-tō sū-kò͘ thóng-kè Lim-chiú-ka pí Kìm-chiú-ka khah-chia̍p tú-tio̍h gûi-hiám, iā khah ōe hāi lâng tú-tio̍h gûi-hiám. Chhì-siūⁿ kiâⁿ-chhia ê lâng nā chiú-chùi, eng-kai tio̍h thêng-chhia ê só͘-chāi, m̄-thêng- chhia; á-sī ia̍h-tiúⁿ nā chiú-chùi, sìn-hō loān-pàng, si̍t-chāi chin gûi-hiám.
|
(2)Thâi割 ( 手術 ) ê 時禁酒家比Lim酒家較快好。Koh一款就是鐵道事故統計Lim酒家比禁酒家較捷抵著危險，也較會害人抵著危險。試想行車ê人若酒醉，應該著停車ê所在，m̄ 停車；抑是驛長若酒醉，信號亂放，實在真危險。 |
|
Taⁿ lūn chiú-cheng kap siau-hòa ū sím-mi̍h koan-hē, iā lim tām-po̍h chiú ōe chhì-kek ūi, khah gâu lâu ūi-e̍k; chóng-sī chiú-cheng-hun sī chó͘-tòng ūi- e̍k ê siau-hòa. M̄-kú lâng nā lim tām-po̍h chiú, chi̍t-sî ōe khah gâu chia̍h, sī in-ūi ūi-e̍k lâu chin-chōe ê iân-kò͘; nā chiú- cheng siuⁿ-chōe ji̍p siau-hòa-khì, ōe sio- tio̍h liâm-mo̍͘h sòe-pau, chiū-sī ūi-piah, iā hō͘ hiah ê teh chhut siau-hòa-e̍k ê ki- koan khah bô oa̍h-tāng. Án-ni ōe hō͘ lâng tì-kàu ūi lám, á-sī pa̍t-khoán ê siau- hòa put-liông.
|
今論酒精佮消化有甚物關係，也lim淡薄酒會刺激胃，較gâu 流胃液；總--是酒精分是阻擋胃液是消化。M̄-kú人若lim淡薄酒，一時會較gâu食，是因為胃液流真濟ê緣故；若酒精傷濟入消化器，會燒著粘膜細胞，就是胃壁，也hō͘ hiah-ê teh出消化液ê機關較無活動。Án-ni會hō͘人致到胃lám,抑是別款ê消化不良。 |
|
Chiú tùi hā-téng tōng-bu̍t á-sī phó͘-thong tōng-bu̍t ê kun-bah ê chok-iōng, sī tām-po̍h ōe kó͘-bú, hō͘ in khah oa̍h-tāng. Chóng-sī nā siông-siông lim-chiú chiū pìⁿ-chòe bān-sèng tiòng-to̍k, ōe siⁿ- khí chióng-chióng ê phòa-pīⁿ. Chhin- chhiūⁿ lâng siuⁿ pûi kap iû pau-sim, chit khoán ê lâng bōe kham-tit peh-kiā, kiâⁿ hn̄g-lō͘ á-sī cháu, in-ūi chin chhoán; koh-chài nā siông lim-chiú ōe hō͘ hui̍h-kńg ngī. Tùi án-ni khah bōe chhun-kiù; nā hut-jiân siuⁿ tāng-tio̍h thâu-ló, lô- tōng bô khùn, heng-hùn ê sî ōe ló-ek- hui̍h, tì-kàu hut-jiân sit-lo̍h sìⁿ-miā.
|
酒對下等動物抑是普通動物ê筋肉ê作用，是淡薄會鼓舞，hō͘ in 較活動。總--是若常常lim酒就變做慢性中毒，會生起種種ê破病。親像人傷肥佮油包心，這款ê人bōe堪得peh崎、行遠路抑是走，因為真喘；koh再若常lim酒會hō͘ 血管硬。對án-ni較bōe伸糾；若忽然傷動著頭腦，勞動無睏，興奮ê 時會腦溢血，致到忽然失落生命。 |
|
M̄-nā án-ni, iā ōe hō͘ lâng tio̍h sim- chōng-pīⁿ, á-sī hāi-tio̍h sîn-keng-hē, (chiū-sī io-chí-pīⁿ á-sī koaⁿ-chōng-pīⁿ), á-sī kiám sin-thé ê tí-khòng-le̍k, tì-kàu khoài jiám-tio̍h thoân-jiám-pīⁿ, chhin- chhiūⁿ hì-pīⁿ, thò͘-sià, tn̂g-á-pīⁿ. Lim- chiú m̄-nā ōe tùi lâng ê thâu-ló chhiúⁿ lán ê chèng-khì, iā ōe hāi lâng lám-sin, hāi lâng liáu-chîⁿ, sàn-hiong.
|
不但án-ni，也會hō͘ 人著心臟病，抑是害著神經系，( 就是腰子病抑是肝臟病 )，抑是減身体ê抵抗力，致到快染著傳染病，親像肺病、吐瀉、腸仔病。Lim酒 m̄ 若會對人 ê 頭腦搶咱ê 正氣，也會害人lám身，害人了錢，散hiong。 |
|
Lim-chiú tē-it ōe chó͘-tòng lâng kiâⁿ hó ê khùi-la̍t. Lim-chiú ê lâng ê kiáⁿ pí phó͘-thong lâng ê gin-ná khah-khoài sí. Tāi-pán Chhī-li̍p Siàu-liân Chit-gia̍p Siông-tâm- só͘ ê i-seng, gián-kiù lim-chiú-ka kap lin- jî sí-bông ê koan-hē. I ê kiat-kó pâi- lia̍t tī ē-bīn:
|
Lim酒第一會阻擋人行好ê氣力。Lim酒ê人ê子比普通人ê囡仔較快死。大阪市立少年職業常談所ê醫生，研究lim 酒家佮乳兒死亡ê關係。伊ê 結果排列tī 下面： |
|
Lin-jî sí-bông:
|
乳兒死亡： |
|
Bô lim-chiú chi̍t-pah-ê óa 14 ê (13.9)
|
無lim酒 一百個倚14個 ( 13.9 ) |
|
Phó͘-thong lim-chiú-ka 14-ê gōa (14.3)
|
普通lim 酒家 14個外( 14.3 ) |
|
Tōa chiú-ka 18-ê gōa (18.5)
|
大酒家 18個外 ( 18.5 ) |
|
Koh-chài tōa-chiú-ka ê kiáⁿ-sun khah ōe chhut phòa-siùⁿ gōng-tuh-tuh ê gín-ná.
|
Koh再大酒家ê子孫較會出破相憨tuh-tuh ê囡仔。 |
|
Lim-chiú iā ū hō͘ lán thang kiaⁿ ê ûi- thoân-sèng tī-teh, chhin-chhiūⁿ tī Bú- chông-iá Ha̍k-īⁿ. Tī-hia sī teh siu-iông pháiⁿ gín-ná ê Kám-hòa-īⁿ. Īⁿ-tiong ū 63 ê pháiⁿ gín-ná. Chiàu ûi-thoân kā in tiau-cha, kî-tiong 34 miâ sī tōa-chiú-ka ê chú-tē, 10 miâ sī in sī-tōa-lâng bat hoān-chōe-ê, kî-thaⁿ 19 miâ put-bêng.
|
Lim酒也有hō͘ 咱thang驚ê遺傳性tī--teh，親像tī 武藏野學院。Tī hia是teh收容歹囡仔ê感化院。院中有63個歹囡仔。照遺傳kā in調查，其中34名是大酒家ê子弟，10名是in序大人bat犯罪--ê,其他19名不明。 |
|
Koh-chài hoān-chōe kap lim-chiú ū tōa koan-hē. Ji̍t-pún ū chi̍t keng hêng- bū-só͘. Tī hit kaⁿ-n̍i̍h ê lâi-bīn 2500 lâng tiong 2075 miâ sī lim-chiú-ka, bô lim- chiú ê lâng kan-ta 175 miâ nā-tiāⁿ.
|
Koh再犯罪佮lim 酒有大關係。日本有一間刑務所。Tī hit監--n̍i̍h ê內面2500人中2075名是lim 酒家，無lim 酒ê人kan-ta 175名nā-tiāⁿ。 |
|
Chhiáⁿ lán ōe kì-tit chi̍t hāng: hoat- lu̍t-siōng í-ki̍p tō-tek-siōng ê hoān-chōe, khah-chōe sī tùi lim-chiú lâi khí in. Chiàu Eng-kok, Bí-kok, Tek-kok ê Lio̍k- kun-séng ê tiau-cha hoat-piáu, tùi kun-tūi, ha̍k-seng kap káu ê si̍t-giām, pîⁿ-pîⁿ tit-tio̍h saⁿ-tâng ê kiat-kó, chiū-sī ēng chiú hō͘ kun-tūi, á-sī ha̍k-seng kap káu chiah-ê lim, kā in si̍t-giām in sè-le̍k lóng pí bô lim-chiú ê sī khah-pháiⁿ sêng-chek. Só͘-í lán tio̍h chai chia̍h-chiú sui-jiân chi̍t-sî chhin-chhiūⁿ khah ū goân-khì, m̄- kú he lóng sī it-sî-tek, kàu āu-lâi hoán- tńg khah bô la̍t.
|
請咱會記得一項：法律上以及道德上ê犯罪，較濟是對lim 酒來起因。照英國、美國、德國ê陸軍省ê調查發表，對軍隊、學生佮狗ê實驗，平平得著相同ê結果，就是用酒hō͘軍隊，抑是學生佮狗chiah-ê lim，kā in實驗in實力攏比無lim 酒ê 時較歹成績。所以咱著知食酒雖然一時親像較有元氣，m̄-kú he攏是一時的，到後--來反轉較無力。 |
|
Taⁿ góa ài chiong chiú kap seng-lí ê chok-iōng kap hit-ê kiat-kó kán-lio̍k siá kúi-kù lí-lūn si̍t-lē. Nā lóng siá kaiⁿ-liáu siuⁿ tn̂g, só͘-í chit-tia̍p kàu-chia chiū hó.
|
今我愛將酒佮生理的作用佮hit 個結果簡略寫幾句理論實例。若攏寫驚了傷長，所以這tia̍p到chia就好。 |
|
Nā ū ki-hōe, āu-pái góa chiah chiong lâng cháiⁿ-iūⁿ ài lim-chiú, hiān-tāi ta̍k kok siā-hōe tùi chiú ê thài-tō͘ cháiⁿ-iūⁿ tùi keng-chè hong-bīn, kàu-io̍k hong- bīn kā i khòaⁿ--khí-lâi, lim-chiú thang mah, kap lim-chiú ê sún-hāi si̍t-lē, sòa chhián-bêng chong-kàu siā-hōe kìm-chiú ê pit-iàu, pâi-lia̍t tī tāi-ke ê bīn-chêng chòe chham-khó.
|
若有機會，後擺我才將人怎樣愛lim 酒，現代逐國社會對酒ê態度怎樣對經濟方面，教育方面kā伊看--起來，lim 酒thang--mah？佮lim 酒ê損害實例，續闡明宗教社會禁酒ê必要，排列tī 逐家ê面前做參考。 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe-pò tē 498-499 koàn,1926 nî 9-10 ge̍h)
|
(台灣教會報第498~499卷，1926年9~10月) |
