Jîn-tō chú-gī
|
人道主義 |
| Tân Thiam-ōng |
陳添旺 |
|
Jîn-tō chú-gī chiū sī Phok-ài, Chū-iû, Pêng-téng. Chit saⁿ ê tōa būn-tôe sī tùi Ki-tok-kàu siⁿ-chhut. Ki-tok kàng-sè thòe lâng siū sí sio̍k-chōe, thiàⁿ tùi-te̍k, thòe hāi i ê lâng kî-tó kiû Thiⁿ-pē sià in ê chōe; kà-sī lâng, tùi-te̍k tio̍h thiàⁿ i, lóe-mē lín-ê tio̍h chiok-hok i, khún-tio̍k lín-ê thòe i kî-tó, án-ni ōe tit lín Thiⁿ- pē ê pò-siúⁿ. Che sī Phok-ài.
|
人道主義就是博愛、自由、平等。這3 個大問題是tùi基督教生出。基督降世替人受死贖罪，疼對敵，替害伊ê 人祈禱求天父赦in ê 罪。教示人，對敵著疼伊；lóe罵lín--ê 著祝福伊；窘逐lín--ê 替伊祈禱，án-ni 會得lín天父ê 報賞。Che 是博愛。 |
|
Chū-iû. Sī bô siū ap-chè, pé-pa̍k, kiaⁿ-hiâⁿ, hoān-sū ū chū-chú ê koân-hān. Chú ū kóng, “Chin-lí tháu-pàng lín, bián siū Mô͘-kúi pé-pa̍k, bô chòe chē-kòa ê lô͘-châi.” Pó-lô kóng, “Tio̍h ēng chū-iû thàn Sèng Sîn, m̄-thang thàn su-io̍k, che sī chin-chiàⁿ ê tháu-pàng.”
|
自由。是無受壓制，pé-pa̍k、驚惶，凡事有自主ê 權限。主有講：「真理tháu放lín,免受魔鬼pé-pa̍k,無做坐掛 ê 奴才。」保羅講：「著用自由趁聖神，m̄-thang 趁私慾，che 是真正ê tháu放。」 |
|
Pêng-téng. Ki-tok chì-chun kàng-kē chòe lâng, ka-kī khoán-thāi chòe lô͘-po̍k, kā ha̍k-seng sóe kha, sī lâu I ê bô͘-hoān hō͘ lâng o̍h khiam-sùn. I kóng: “Góa bô khoán-thāi lín chòe lô͘-po̍k, in-ūi lô͘- po̍k m̄-chai chú-lâng ê só͘ kiâⁿ; sī ēng lín chòe pêng-iú, chòe Thiⁿ-pē ê kiáⁿ.” Che sī sìn-tô͘ tē-it hó ê tōe-ūi, iáu bô thang pí lah. Ū tō-lí ê kok chiū ēng chí saⁿ hāng chòe iàu-kín. Bí-kok kiàn- li̍p sī Jîn-tō chú-gī, bô ài chhim-chiàm pa̍t-lâng ê tōe, ài pó-hō͘ lâng . Chá in ê kok-lāi ū lô͘-lē; āu-lâi Lîm Khéng Chóng-thóng hiat-chiàn lâi tháu-pàng in. Chêng-nî Hôa-hú hōe-gī, ū lâng soan-giân Bí sī ài chiàm Tiong-hoa ê tōe. Āu- lâi Khap-tēng (Hardeng) Chóng-thóng tùi gī-hōe soat-bêng, nā ū chiàm tōe, chiū bô Jîn-tō chú-gī. Āu-lâi bô lâng koh lām-sám soan-giân.
|
平等。基督至尊降低做人，家己款待做奴僕，kā 學生洗腳，是留伊ê 模範hō͘ 人學謙遜。伊講：「我無款待lín做奴僕，因為奴僕m̄ 知主人ê 所行；是用lín做朋友，做天父ê 子。」Che 是信徒第一好ê 地位，iáu 無thang 比--lah。有道理ê 國就用這3 項做要緊。美國建立是人道主義，無ài侵佔別人ê 地，ài 保護人。早 in ê 國內有奴隸；後--來林肯總統血戰來釋放in。前年華府會議，有人宣言美是ài佔中華ê 地，後來Hardeng總統tùi議會說明，若有佔地，就無人道主義。後--來無人koh濫糝宣言。 |
|
Eng, Bí, kàu īⁿ-pang thoân chin-tō, chiū-sī ūi-tio̍h thiàⁿ Chú, thiàⁿ lâng ê bo̍k-tek; hoán-tńg ū lâng siⁿ-khí húi- pòng ê ōe, kóng in ài bóe jîn-sim, chiàm thó͘-tōe; kiat-kio̍k chiū bô-iáⁿ. Tiong- kok, Tâi-oân ê kū-koàn bô thian-tō, só͘- í Jîn-tō chú-gī ū sit-lo̍h, tùi-tiōng Lī-kí chú-gī, Kim-chîⁿ chú-gī ê su-sióng chin chāi chhim. Tē-it bô jîn-tō sī chhōa sòe-î ê , bóe lâng chòe lô͘-châi, cha-bó͘- kán, hō͘ in chiong-sin bōe chiâⁿ lâng, Che sī ū hāi jîn-tō, iā bia̍t-bô thian-tō.
|
英、美，到異邦傳真道，就是為著疼主，疼人ê目的；反轉有人生起毀謗ê 話，講in ài愛買人心、佔土地；結局就無影。中國，台灣ê 舊慣無天道，所以人道主義有失落，對重利己主義，金錢主義ê 思想真在深。第一無人道是娶細姨--ê,買人做奴才，查某kán,hō͘ in 終身bōe 成人。Che 是有害人道，也滅無天道。 |
|
Chèng-hú niá Tâi í-lâi, ū ēng chin-chōe hong-hoat ài chia̍t-chí chiah ê pháiⁿ hong-sio̍k; m̄-kú iā sī bōe lī, lâng chin gâu nǹg hoat-lu̍t-phāng.
|
政府領台以來，有用真濟方法ài截止chiah-ê 歹風俗；m̄-kú 也是未lī,人真gâu 鑽法律縫。 |
|
Chèng-hú chiat-chè sòe-î, lâng chiū- chō tông-ku-jîn, siⁿ-kiáⁿ ēng jiōng-tō͘ ji̍p-hō͘. Iā ū hit hō kam-goān chòe hā- chiān ê chhiap. Chiat-chè bóe cha-bó͘- kán, chiū ēng ióng-lú ê bêng-gī, si̍t- chāi iû-goân sī teh chòe cha-bó͘-kán. Chiat-chè ióng-lú-ê, sī ūi-tio̍h chhiong- ki ê lâng, pun chin-chōe lâi thàn-chia̍h, m̄-kú iáu ū chi̍t sut-á lō͘ thàng ji̍p. Ū chún lâng, pun chi̍t nn̄g-ê lâi thoân hō͘- sû, chóng-sī lâng sūn chit ê ki-hōe, iū chin-chōe teh chòe bô jîn-tō ê sū. Nā bô kiáⁿ, si̍t-chāi pun lâi ióng-sêng chòe hō͘-sū, che sī chin ha̍p jîn-tō, in-ūi lán sī ka-cho̍k chú-gī, tāi-ke ài ū sòa-chiap hō͘-sè-tāi ê su-sióng. M̄-kú ū lâng hāu- siⁿ cha-bó͘-kiáⁿ chin tōa tīn, iáu bóe sàn- hiong-lâng ê cha-bó͘-kiáⁿ lâi chòe chhe- ēng, che bêng-bêng ū cha-bó͘-kán ê chèng-kù.
|
政府節制細姨，人就造同居人，生子用讓度入戶。也有hit號甘願做下賤ê 妾。節制買查某kán,就用養女ê 名義，實在猶原是teh 做查某kán。節制養女--ê,是為著娼妓ê 人，分真濟來趁食，m̄-kú iáu 有一屑仔路thang 入。有准人分1、 2 個來傳後嗣，總是人順這個機會，又真濟teh 做無人道ê 事。若無子，實在分來養成做後嗣，che 是真合人道，因為咱是家族主義，大家ài有續接後世代ê 思想。M̄-kú 有人後生、查某子真大陣，iáu 買散hiong 人ê 查某子來做差用，che 明明有查某kán ê 証據。 |
|
Chá ū cha-bó͘-kiáⁿ chhut-kè, ū kah lāu-pô, cha-bó͘-kán; taⁿ chiū pun ióng- lú sûi khì chòe chhe-ēng. Che kám m̄- sī bô jîn-tō Chú-gī mah ? Án-ni lâi khòaⁿ lâng ê liông-sim sī sún-jîn lī-kí khah chōe, gâu thé-thiap kan-khó͘ lâng-ê sī chió. Chòe chit hō sī bô kong-tek-sim, pé-pa̍k lâng, chhut-chāi in khó͘-to̍k bōe tô-siám-tit. Nā ū khiàm-ēng lâi ēng chhiàⁿ, si̍t-chāi sī khah hó miâ-siaⁿ, chiah ōe siⁿ-khí chū-iû pêng-téng ê thiàⁿ-sim.
|
早有查某子出嫁，有kah老婆、查某kán;今就分養女隨去做差用。Che 敢m̄是無人道主義--mah？Án-ni 來看人ê 良心是損人利己較濟，gâu 體貼艱苦人--ê是少。做這號是無公德心，pé-pa̍k人，出在in 苦毒bōe逃閃--tit。若有欠用來用倩，實在是較好名聲，才會生起自由平等ê 疼心。 |
|
Lūn chit chân ióng-lú chòe cha-bó͘- kán ēng, lán tâng sìn Chú ê hiāⁿ-tī chí-bē put-chí tio̍h sió-sim tî-hông. Nā bô, ná chún ti̍t-ti̍t teh liû-hêng ê khòaⁿ, in-ūi hōe-gōa ê lâng teh phoe-phêng lán, só͘-í tio̍h sió-sim. Lán sìn Chú lâm-hū ló-iù, hù-kùi pîn-chiān sī Pèng-téng chú-gī, m̄-thang án-ni bô jîn-tō, ōe hō͘ hōe-gōa ê lâng chhē khang-phāng; iā kiaⁿ-liáu Sian-ti chiù-chó͘ ê ōe ū èng- giām. I-sài-a, Iâ-li-bí, put-sî chek-pī Iû-thài ê peh-sìⁿ bô thiàⁿ sòng-hiong- lâng , só͘-í in ū chōe lah ! Ná-tan tùi Tāi-pi̍t kóng, “Ū hó-gia̍p lâng, gû-iûⁿ chin-chōe; lâng-kheh lâi m̄-kam thâi; sòng-hiong lâng chí-ū chi̍t chiah iûⁿ-á- bú, chiū kā i khan-lâi thâi, i ê chōe tio̍h cháiⁿ-iūⁿ pān ? “ Tāi-pi̍t ìn kóng, “Tio̍h thâi, thang tû pháiⁿ hong-sio̍k tī peh-sìⁿ ê tiong-kan,” Siaⁿ-ti kóng, “Chòe chit hō sū chiū-sī lí.” Hit-sî Tāi-pi̍t chiah jīn-chōe, chai sī ū tōa sit- lo̍h i ê liông-sim, siū chiù-chó͘. Chiàu thian-lí lâi lūn, tio̍h ū Jîn-tō chú-gī chiah ha̍p-lí. Nā khòaⁿ Se-kok ū Jîn-tō chú-gī lóng khah hoat-ta̍t.
|
論這層養女做查某kán 用，咱同信主ê 兄弟姊妹不止著小心tī防。若無，ná 準直直teh 流行ê 款，因為會外ê 人teh 批評咱，所以著小心。咱信主男婦老幼，富貴貧賤是平等主義，m̄-thang án-ni 無人道，會hō͘會外ê 人chhōe 空縫；也驚了先知咒詛ê 話有應驗。以賽亞、耶利米，不時責備猶太ê 百姓無疼散hiong人，所以in 有罪--lah ！拿但業對大衛講：「有好額人，牛羊真濟；人客來m̄ 甘thâi;散hiong 人只有一隻羊仔母，就kā 伊牽來thâi,伊ê 罪著怎樣辦？」大衛應講：「著thâi,thang 除歹風俗tī百姓ê 中間。」先知講：「做這號事就是你。」Hit 時大衛才認罪，知是有大失落伊ê 良心，受咒詛。照天理來論，著有人道主義才合理。若看西國有人道主義攏較發達。 |
|
Án-ni put-lūn kok-ka, chong-kàu, siā-hōe, ka-têng, kò-jîn, tio̍h ū Jîn-tō chú-gī, hō͘ chiah ê put-hoat ê hong-sio̍k ōe tû-khì, chiah ū si̍t-hêng Ki-tok só͘ kiàn Phok-ài, Chū-iû, Pêng-téng ê bo̍k- tek. Nā ûi-hoān sī ko͘-hū Chú ê tōa-un chin chhim.
|
Án-ni 不論國家、宗教、社會、家庭、個人，著有人道主義，hō͘ chiah-ê 不法ê 風俗會除去，才有實行基督所建博愛，自由，平等ê 目的。若違反是辜負主ê 大恩真深。 |
|
(Tî-oân Kàu-hōe-pò tē 469 koàn, 1924 nî 4 ge̍h)
|
(台灣教會報第469卷，1924年4月) |
