Án-niá ê ba̍k-sái_01
|
阿娘 ê 目屎_01 |
|---|---|
| Lōa Jîn-seng | 賴仁聲 |
|
Chū-sū
|
自序 |
|
M̄-chai ē ha̍p tāi-ke ê ba̍k-chiu, kap lī-ek á bē ? Chin sit-lé, góa sī Bo̍k-su, m̄-sī Tù-chok-ka, iá m̄- sī Siáu-soat ka; chóng-sī bô lūn tùi tó chi̍t hong- bīn, góa lóng ū chhù-bī. M̄-kú si̍p-ha̍k kiú put-sêng, siông-siông ōe hó͘ sòa hoán-tńg pìⁿ chiâⁿ káu, tì-kàu m̄-nā bô lī-ek, sòa hoán-tńg hō͘ lâng chhiò. Chêng góa iā bat gia̍h-pit siá chi̍t pún “Sek-èng Jî-tông sim- lí e Ji̍t-iāu ha̍k-hāu kàu-siū-hoat”. Hit-sî tit-tio̍h chē-chē hó pêng-iú ài tha̍k, tì-kàu ū bē bô kàu; m̄-kú ū lâng hiâm siuⁿ chhim, só͘-í bô koh chhut-pán.
|
M̄知會合大家 ê 目珠， kap 利益抑bē?真失禮，我是牧師，m̄ 是著作家，也 m̄是小說家；總是無論對佗一方面， 我攏有趣味。 M̄-kú 十學九不成，常常畫虎續反轉變成狗， 致到m̄-nā 無利益， 續反轉 hō͘ 人笑。前我也 bat 舉筆寫一本《適應兒童心理 ê 日後學校教授法》。Hit時得著濟濟好朋友愛讀，致到有賣無夠；m̄-kú 有人嫌傷深，所以無 koh 出版。 |
|
Taⁿ chit-pang ūi-tio̍h kúi-nā ê in-toaⁿ chiū koh siá chit pún chheh.
|
今這 pang 為著幾若 個因端就 koh 寫這本冊。 |
|
1.Ūi ài kó͘-bú kàu-hōe ê hōe-iú khah chìn-pō͘ tī Lô-má-jī. Chiong siáu-soat hō͘ in tha̍k. Tai-ke sòa o̍h bat-jī, khah bē ià-siān. Góa bat chhut-pò lâi lūn “Lô-má-jī ê tiòng-to̍k”, iā tī chia lâi kó͘-bú Lô-má-jī, ū chhin-chhiūⁿ chū- siong mâu-tún; si̍t-chāi bô. In-ūi góa m̄-sī hoán- tùi Lô-má-jī; sī chàn-sêng. Chóng-sī m̄-ài lâng bi̍t-thâu bi̍t-tāu tī Lô-má-jī; Hàn-bûn iā tio̍h tùi- tiōng ê ì-sù. Só͘-í kiò lán tio̍h chù-ì.
|
1、為愛鼓舞教會 ê 會友較進步 tī 羅馬字。將小說 hō͘ in 讀。大家續學 bat字，較 bē 厭siān。(我 bat 出報 來論＜羅馬字 ê 中毒＞，也 tī chia 來鼓舞羅馬字，有親像自相矛盾；實在無。因為我 m̄ 是反對羅馬字；是贊成。總是 m̄ 愛人 bi̍t -thâu bi̍t-tāu tī 羅馬字；漢文也著對重 ê 意思。所以叫咱著注意。) |
|
2.Ūi-tio̍h ài kó͘-bú hōe-iú ê sìn-sim, kap phín-hēng.
|
2、為著愛鼓舞會友 ê 信心， kap 品行。 |
|
3.Iū tio̍h ài hō͘ chò Ki-tok kàu ka-têng khah lāu- jia̍t, hō͘ hū-lú kap sè-kiáⁿ khah ū kang-gē. Chiū- sī tāi-ke tha̍k iú-ek ê kò͘-sū, bián-tit kóng êng-ōe, á-sī thiaⁿ bô lī-ek kó͘, khòaⁿ bô chèng-keng ê hì kap chheh.
|
3、又著愛hō͘ 做基督教家庭較鬧熱，hō͘ 婦女 kap 細子較有工藝。就是大家讀有益 ê 故事，免得講閑話，抑是聽無利益古，看無正經 ê 戲 kap 冊。 |
|
4.Goān chheng-liân ê lâm-lú, só͘ thiàⁿ ê hiaⁿ-tī chí- moāi, iā beh tùi chia lâi tit-tio̍h chē-chió ê bián-lē.
|
4、願青年 ê 男女，所疼 ê 兄弟姊妹，也 beh 對 chia 來得著濟少 ê 勉勵 |
|
Tùi chit kùi-nā hāng, chiū goān chò hi-seng, gia̍h pit lâi siá chit pún.
|
對這幾若項，就願做犧牲，舉筆來寫這本。 |
|
Chit-pún siáu-soat kî-si̍t sī 2 pún: Chi̍t-pún kiò chò:- “ Án-niâ ê Ba̍k-sái ” Chi̍t-pún kiò-chò: “ Si̍p-jī-kè ê kì-hō ”
|
這本小說其實是 2 本：一本叫做：《阿娘 ê 目屎》；一本叫做：《十字架 ê 記號》 |
|
Góa pún m̄-káⁿ chhut-pán, sī ū chē-chē hó pêng- iú tha̍k liáu chin chàn-sêng, kió góa tio̍h chhut-pán. Só͘-í kin-á-ji̍t chiah ē hiàn-chhut tī lín ê bīn- chêng.
|
我本 m̄ 敢出版，是有濟濟好朋友讀了真贊成，叫我著出版。所以今仔日才會獻出 tī lín ê 面前。 |
|
Koh chi̍t-hāng, lín tha̍k chit-pún chheh, m̄ thang bē kì-tit--ê, chiū-sī Tēⁿ Khe-phoàn Bo̍k-su. In-ūi chit-pún chheh tit-tio̍h i ê kàu-chèng ê kang chē- chē; nā m̄ sī án-ni, iû-goân sī tiāⁿ kûi tī pak-tó͘ lāi, seⁿ bē chhut--lâi. Só͘-í choat (chok)-chiá hoaⁿ-hí siá kúi-kù tī chia kā tōa tōa seh tō-siā.
|
Koh 一 項，lín 讀這本冊，m̄-thang bē 記--得--ê,就是鄭溪泮牧師。因為這本冊得著伊 ê 校正 ê 工濟濟；若 m̄ 是án-ni，猶原是定kûi tī 腹肚內，生 bē 出--來。所以作者歡喜寫幾句 tī chia kā 大大說多謝。 |
|
Lâm-chú kàu-hōe
|
楠梓教會 |
|
Tù-chok chiá Lōa Thi̍h-iûⁿ (Chheh-miâ Lōa Jîn-seng).
|
著作者 賴鐵羊（冊名 賴仁聲） |
|
A.D. 191 4,17, su.
|
A.D. 1 9 1. 4, 1 7 序 |
|
Bo̍k-lio̍k (Siōng-koàn) Án-niâ ê Ba̍k-sái
|
目錄（上卷）阿娘 ê 目屎 |
|
1.Pē-kiáⁿ ê oan-ke 2.Phû-lōng-chiá liû-tì chhut-hoat 3.Pēⁿ-chhn̂g ê Ba̍k-sái 4.Bó-kiáⁿ thî-khàu 5.Hui-siông ê tiāu-cha 6.Thiⁿ-kong-tôaⁿ ê chhiam-si 7.Hok-khì kàu mn̂g 8.Peh goe̍h 15 mê 9.Chheⁿ-kông tân ê hóe-chhia-té 10.Kòe-kè ia̍h ê chîⁿ-siuⁿ-á 11.Pài-2 ē-pō͘ ê kî-tó-hōe 12.Tô-kaⁿ 13.Thô͘-hām tiong ê koài-lâng 14.Lāu-peh-á lâi khòaⁿ pēⁿ 15.Hūn tó tī hô-piⁿ 16.Sí-hêng soan-kò 17.Kok-bó ê seⁿ-ji̍t 18.Thoân-oân |
1.父子 ê 冤家 2.浮浪者留滯出發 3.病床 ê 目屎 4.母子啼哭 5.非常 ê 調查 6.天公壇 ê 籤詩 7.福氣到門 8.八月十五暝 9.青狂 tân e 火車底 10.會計驛 ê 錢箱仔 11.拜二下晡 ê 祈禱會 12.逃監 13.土陷中 ê 怪人 14.老伯仔來看病 15.暈倒 tī 河邊 16.死刑宣告 17.國母 ê 生日 18.團圓 |
|
(Hā-koàn) Si̍p-jī-kè ê kì-hō
|
（下卷）十字架 ê 記號 |
|
1.Kiù-chú-tàn hit mê 2.Chheⁿ-hoan pio-á 3.Hóng-būn 4.Chho͘-loân 5.Si̍p-jī-kè 6.Thau khòaⁿ sin-niû 7.Kiông-toa̍t 8.Tô-thoat 9.Ji̍p Lô-bāng 10.Khó͘-poe 11.Chhám-siōng ka-chhám 12.Liân-hoe tî ê sū-kiāⁿ 13.Siōng-hái ê û-sím 14.Ûi-giân-su 15.Kong-phòaⁿ (tē-it) 16.Kong-phòaⁿ(tē-2) 17.Kiù-chheⁿ 18.Hoaⁿ-hí ê ba̍k-sái |
1.救主誕hit暝 2.生蕃錶仔 3.訪問 4.初戀 5.十字架 6.偷看新娘 7. 強奪 8.逃脫 9.入羅網 10.苦杯 11.慘上加慘 12.蓮花池事件 13.上海 ê û-sím 14.遺言書 15.公判（第一） 16.公判（第二） 17.救星 18.歡喜 ê 目屎 |
|
Án-niá ê ba̍k-sái
|
阿娘 ê 目屎 |
|
1.Pē-kiáⁿ ê oan-ke
|
1.父子 ê 冤家 |
|
Ah ! Chá-khí chin-chiàⁿ sī hó ê chá-khí. Phang- hoe ê bī tùi hoe-hn̂g hō͘ hong chi̍t chūn chi̍t chūn ah--lâi. Chhek-chiáu-á ki-bú ki-kia̍uh, thiàu-bú tī tiâⁿ-chêng kóe-chí chhiū ê tiong-kan. Ji̍t-thâu tú chhut, kng-sòaⁿ chiò kàu thiaⁿ-tiong. Hok-goân peh thàu-chá khí-lâi teh sé-bīn, gia̍h-thâu khòaⁿ-kìⁿ i ê hāu-seⁿ Thian-sù ah tùi tōa mn̂g ji̍p lâi, bīn âng kì-kì khōng-khōng tian, sin-khu chhàu chiú- hiàn. Hok-goân peh chin siū-khì ti̍t-ti̍t mē--i. Thian-sù ah tèⁿ bô thiaⁿ-kìⁿ, chiū phîn tùi pâng- ni̍h jip khì. I ê hū-jîn lâng m̄ kap i sio-chioh mn̄g, chò in tāi-ke khì chia̍h pn̄g. Chit ê hū-jîn lâng sī sim-pū-á io-ê, seⁿ chò kòe-tit khì; khó- sioh bô tha̍k-chheh, koh pa̍k sè-kha; só͘-í ta̍k hāng khah nńg-chiáⁿ. Sió-thêng Pó-bí lâu, khui chhài- toaⁿ kap phiâu-chhiong-hùi kiōng 15 kho͘ beh lâi the̍h chîⁿ. Ah ! Lūn Thian-sù ah, si̍t-chāi chin khó- o͘N3: chia̍h sī san-tin hái-bī; chhēng sī chhoân lêng-lô pháng-si. In lāu-pē chá-sî ū kóa ke-hóe lóng hō͘ i khai-liáu khì. Koh pau-chhī chi̍t ê cha-bó͘ tī Thài-lo̍k hn̂g; bô siūⁿ beh chò chèng-gia̍p. Hiaⁿ-tī chē-chē lóng phah-sńg khì; chí ū chhun chi̍t ê sió- moāi kin-nî 8 hòe, kap hit ê sim-pū-á bó͘ chi̍t ke kiōng 5 lâng. Pē-bó iū lāu, sió-moāi lī sè-hàn, pún-sin m̄ chò kang, koh phah-phún khai; só͘-í ke- lāi chin siap, lāu-pē sui bóng 60 liân hòe lah, iā tio̍h siông-siông chhut-khì chò sió khóa seng-lí-á lâi thiⁿ-thâu thiap-bóe. Chá-chêng Hok-goân peh sī hó-kòe ê lâng, in Lāu-pē bat chò Ti-koān, i siàu- liân tông-seng-nâ iā kōaⁿ-phòa kúi-nā kha. Siàu- liân ê sî ke̍k hù-jū, beh chia̍h-pn̄g tio̍h khau-cheng lūi-kó͘; kàu kin-á ji̍t cha̍i̍h8 lāu lah chiah lâi siū- khó͘ kàu án-ni, put-chí oàn-sin chheh-miā.
|
Ah！早起真正是好 ê 早起。芳花 ê 味對花園 hō͘ 風一陣一陣押--來。雀鳥仔 ki-bú ki-kia̍uh,跳舞 tī 庭前果子樹 ê 中間。日頭抵 出，光線照到廳中。福源伯透早起來 teh 洗面，舉頭看見伊ê 後生天賜--ah 對大門入--來，面紅 kì-kì khōng-khōng 顛，身軀臭酒hiàn。福源伯真受氣直直罵--伊。天賜--ah tèⁿ 無聽--見，就 phîn 對房-- 裡入去。伊 ê 婦人人 m̄ kap 伊相借問，做 in 大家去食飯。這 ê 婦人人是新婦仔育--ê ，生做過得去；可惜無讀冊，koh 縛細腳；所以逐項較軟 chiáⁿ。小停寶美樓，開菜單 kap 嫖娼費共 15 箍beh來提錢。Ah！論天賜--ah，實在真可惡：食是山珍海味；穿是 chhoân綾羅紡絲。in 老父早時有寡家伙攏hō͘ 伊開了去。Koh 包飼一 個查某 tī 泰樂園；無想 beh 做正業。兄弟濟濟攏扑損--去；只有偆一個小妹今年 8 歲， kap hit 個新婦仔某一家共 5 人。父母又老，小妹 lī 細漢，本身 m̄ 做工，koh 扑 phún 開；所以家內真澀，老父雖罔 60 年歲啦，也著常常出去做小生理仔來 thiⁿ 頭貼尾。早前福源伯是好過 ê 人，in 老父 bat 做知縣，伊少年童生籃也 kōaⁿ 破幾若 kha 。少年 ê 時極富裕，beh 食飯著 khau 鐘 擂鼓；到今仔日食老--lah 才來受苦到an-ni ，不止怨身chheh命。 |
|
Koh chá-khí chiap-tio̍h chhài-tiàm khui toaⁿ lâi thó-chîⁿ. Ah ! lāu-hóe-á khì kàu chhùi-chhiu phùn- phùn-phùn, kha-chhiú la̍k-la̍k-chhoah. (chit chūn teh khì siūⁿ bān lah ! chū-sè bô tiau-tok sī pē-bó ê chhò-gō͘) Hok-goân peh kóng i m̄ chai, i m̄ hêng; chóng-sī Hok-goân-ḿ kiaⁿ liáu nāu-sū, iā hō͘ lâng tiàm mn̂g-kháu jiáng thó chîⁿ pháiⁿ-sè, chiū kín ji̍p khì lâi-bīn, chiong i ê o͘-kin the̍h lâi gia̍h chi̍t lúi o͘-kin (kim?) hoe, óa 3 chîⁿ tāng, ta̍t óa 16 kho͘, thau iap hō͘ hit ê lâng. ( khah siông lāu-bó khah gâu sēng kiáⁿ.) Tāi-khài Hok-goân-ḿ ê kim-khì iā piàn beh liáu lah; chhun 2,3 hāng, taⁿ o͘-kin hoe koh hō͘ lâng tí-siàu, chiū chhun 2 hāng sió-khóa--ê nā-tiāⁿ; m̄ kú ūi thiàⁿ kiáⁿ chiū bô sioh (Bô tek-khak án- ni chiū hō-chò thiàⁿ).
|
Koh 早起接著菜店開單來討錢。Ah！老歲仔氣到嘴鬚噴噴噴，腳手 la̍k-la̍k-chhoah 。（這陣 teh 氣傷慢--lah！自細無雕琢是父母 ê 錯誤）福源伯講伊 m̄ 知，伊 m̄ 還；總是福源姆驚了鬧事，也 hō͘ 人 tiàm 門口嚷討錢歹勢，就緊入去內面，將伊 ê 烏巾提來舉 一蕾烏金花，倚三錢重，值倚 1 6 箍，偷 iap hō͘ hit 個人。（較 常老母較 gâu sēng 子。 ） 大概福源姆 ê 金器也變beh了lah；偆2、3項，今烏金花 koh hō͘ 人抵帳，就偆 2 項小可--ê nā-tiāⁿ；m̄ -kú 為疼子就無惜 ( 無的確án-ni 就號做疼)。 |
|
Hok-goân peh chai Hok-goân ḿ chiong kim-á hō͘ lâng tí-siàu, chiū koh khah bô hoaⁿ-hí khì, gia̍h chi̍t ki kùn-á tùi in sim-pū ê pâng-ni̍h chiū ji̍p-khì, chhut tōa la̍t tùi Thian-sù ah chiū kòng lo̍h-khì. Siàu-liân hó kha-chhiú, siám-pī kòng bô tio̍h, Thian- sù ah tùi in tia ê thûi-á chhiúⁿ khí lâi, kā i bō hō͘ tó. Lāu-hòe-á siak tùi hō͘-tēng lo̍h khì, ai chi̍t-ê sòa tiām-tiām. Hok-goân ḿ ah tī chàu-kha thiaⁿ- kìⁿ sim-pū ê pâng phin-phòng kiò, lāu--ê ti̍t-ti̍t chhoh, chiū cháu lâi khòaⁿ. Kàu tiong-thiaⁿ, thiaⁿ tio̍h lâng siak tó ê siaⁿ, chi̍t-ê sòa tiām-tiām. Cháu kàu pâng-mn̂g khòaⁿ lāu-ê tó tī pâng lāi ê hō͘-tēng kha tiām-tiām, koh sim-pū teh khàu A-pa o-òe ! Chiū chhiⁿ-kiaⁿ hoah kiù-lâng, ( sēng-ti giâ chàu, sēng-kiáⁿ put-hàu). Chhù-piⁿ kōng-kōng kún, kín cháu lâi khòaⁿ, ū-ê kín koeh, ū-ê kín ká kiuⁿ- bó-chiap. Hok-goân ḿ-ah chi̍t-sî sim-loān, kha̍uh- kha̍uh chông. Taⁿ ài chai Hok-goân-peh cháiⁿ-iūⁿ chhiáⁿ khòaⁿ ē hôe.
|
福源伯知福源姆將金仔 hō͘ 人抵帳，就 koh 較無歡喜氣，舉一枝棍仔對 in 新婦 ê 房--裡就入去，出大力對天賜--ah 就摃落去。少年好腳手，閃避摃無著。天賜--ah 對 in 爹 ê 槌仔搶--起--來，給伊 bō hō͘倒。老歲仔摔對戶碇落去，哀 一 下續恬恬。福源姆--ah tī 灶腳聽見新婦 ê 房乒乓叫，老--ê 直直 chhoh ，就走來看。到中廳，聽著人摔倒 ê 聲，一下續恬恬。走到房門看老--ê 倒 tī 房內 ê 戶碇腳恬恬，koh 新婦 teh 哭阿爸 o-òe!就生驚 hoah 救人，（sēng 豬 giâ 灶，sēng 子不孝）。厝邊 kōng-kōng 滾，緊走來看，有 ê 緊 koeh ，有 ê 緊絞薑母汁。福源姆--ah 一時心--亂，kha̍uh-kha̍uh chông 。今愛知福源伯怎樣請看下回。 |
|
2.Phû-lōng chiá liû-tì chhut-hoat
|
2.浮浪者留滯出發 |
|
Kiù óa pòaⁿ tiám-cheng, Hok-goân-peh ah chiah hôe-hûn, lâng teh kiù in lāu-pē ê sî, Thian- sù ah chò i chhut-khì ( put-hàu kàu ke̍k). Āu-lâi chhiáⁿ kûn-thâu sai-hū lâi khoaⁿ, chia̍h siong-io̍h, tó chiâⁿ lé-pài chiah khí-chhn̂g. Chhù-piⁿ khòaⁿ-kìⁿ i chit hō kiáⁿ, chiū kap Hok-goân-peh chham-siông kóng, siá pín tùi koaⁿ-thiaⁿ ji̍p, hō͘ i khì koaiⁿ tī phû-lōng chiá ê siu-iông só͘. Hok-goân-peh khí-thâu chin m̄ kam, āu-lâi khòaⁿ-phòa kà bô hoat, chiū kā i ji̍p pín. Koh 3,4 ji̍t, kéng-chhat-thiaⁿ chiū lâi tiāu-cha, tāi-seng kiò khì liû-tì kúi-nā ji̍t, mn̄g pē- bó ê ì-kiàn, lóng tâng-ì chiū sàng loh Hoat-īⁿ. Chhit goe̍h chhe 8 téng po͘ 8 tiám kong-phòaⁿ, i ê kū-àn chò chha̍t poa̍h-kiáu 8 pái, tiong-kan kan- îm chē-chē hāng; koh chit pái ê ngó͘-ge̍k, tōa-tōa put-hàu. Chiū tēng chōe beh kā i koaiⁿ tī Phû-lōng só͘ 6 nî. Koat-tēng 7 goe̍h chhe 10 beh chhut-hoat.
|
救倚半點鐘，福源伯--ah才回魂，人 teh 救 in老父 ê 時，天賜--ah 做伊出--去（不孝到極）。後--來請拳頭師父來看，食傷藥，倒成禮拜才起床。厝邊看見伊這號子，就 kap 福源伯參詳講：「寫稟對官廳入，hō͘ 伊去關 tī浮浪者收容所。」福源伯起頭真 m̄ 甘，後來看破教無法，就 kā伊 入稟 。Koh 3，4 日，警察廳就來調查，第先叫去留滯幾若日，問父母 ê 意見，攏同意就送落法院。7月初八頂晡8點公判，伊ê 舊案作賊博局8擺，中間姦淫濟濟項；koh 這擺 ê 忤虐，大大不孝。就定罪 beh kā 伊關 tī 浮浪所 6 年。決定7月初十 beh 出發。 |
|
7 goe̍h chhe 10 thàu-chá 6 tiám gōa, só͘ ū ê hoān-lâng lóng khan beh khì chē hóe-chhia. In só͘ tiàm ê siâⁿ sī tī Pó-tēng, tùi Hoat-īⁿ liû-tì-tiûⁿ kàu chhia-thâu óa 3 lí lō͘. Hit ji̍t 70 gōa-ê beh siū kè-sàng kàu Phû-lōng chiá ê siu-iông-só͘; tiong-kan ū chi̍t ê hū-jîn lâng, ēng a-phiàn hun kiáu moâi lâi thāu sí in ang; iā chi̍t-ê sī sió-tī ūi châi-sán saⁿ-chiⁿ ê sū, thâi sí hiaⁿ-ko, kā hiat hō͘ chúi lāu. Ah ! kóng bē liáu, lóng sī siā-hōe ê chiù-thâng. 70 gōa-ê pâi chi̍t lia̍t; ū-ê saⁿ phòa-phòa, ū-ê kha seⁿ-thiàⁿ nōa hap-hap; ū-ê tōa tó͘-tháng, bīn n̂g phi-phi; ū-ê gia̍h koáiⁿ-á, ū-ê thâu-mn̂g sàm-sàm. 7 tiám sî-cheng tân, ta̍k-ê tùi kaⁿ-ga̍k chhut-lâi; nn̄g-ê pa̍k chò-hóe, chi̍t-tùi chi̍t-tùi, lóng chhēng âng-saⁿ kòa thi̍h-liān, iā ū-ê phō kiáⁿ teh chia̍h ni. Ah ! chin khó-lîn; ū-ê gín-ná gō kàu sán pi-pa, iā bô sím-mi̍h ni thang hō͘ in chia̍h. Hóe-chhia 7 tiám 45 hun beh chhut-hoat, só͘-í chin kóaⁿ-kín, khàn-siú chin hêng-ge̍k, chin ok, ti̍t-ti̍t kā in thoa, kiâⁿ khah bān-ê, ēng kha kā in chàm (chōe ê pò- èng, èng-kai) lóng bô lîn-bín ê sim. Ah ! Hiah ê hoān-lâng ê pē-bó, bó͘-kiáⁿ chē-chē lâi tī kaⁿ-ga̍k ê mn̂g-kháu teh tán beh khòaⁿ i ê kiáⁿ. Hok-goân ḿ-ah chhōa i ê sim-pū kap i ê cha-bó͘ kiáⁿ Bí-hoâi- ah khiā tī kaⁿ-ga̍k chêng lō͘-piⁿ ê chhêng kha teh khòaⁿ. Chi̍t-tùi chi̍t-tùi ti̍t-ti̍t kòe, khòaⁿ kàu bóe- á tē 3 tùi, chiū-sī i ê kiáⁿ kap iáu chi̍t ê thâi lâng hoān liân chò-hóe, Khàn-siú khan leh. Bô tiuⁿ-tî Hok-goân ḿ-ah sòa sim sng háu chhut lâi, teh kiò i ê kiáⁿ; sim-pū, cha-bó͘ kiáⁿ iā lâu ba̍k- sái (khah pháiⁿ iā sī kiáⁿ). Thian-sù ah thêng kha oa̍t kòe lâi khòaⁿ, hō͘ Khàn-siú kā I sai lo̍h kóng m̄-chún i lō͘-tiong kap lâng kóng ōe. Tiap- á-kú thô͘-hún phōng-phōng eng, chiū kàu chhia-thâu.
|
7月初十透早 6 點外，所有 ê 犯人攏牽 beh 去坐火車。In 所tiàm ê 城市 tī 保定，對法院留滯場到車頭倚3哩路。hit日70 外個 beh 受解送到浮浪者 ê 收容所；中間有一個婦人人，用鴉片攪糜來 thāu 死 in 翁，也一個是小弟為財產相爭 ê 事，thâi 死兄哥，kā hiat hō͘ 水流 。Ah！講 bē 了，攏是社會 ê 蛀虫。70 外個排一列；有 ê 衫破破，有 ê 腳生疼爛 hap-hap，有 ê 大肚桶，面黃phi-phi；有 ê 舉 枴仔，有 ê 頭毛 sàm-sàm。7 點時鐘彈，逐個對監獄出--來；兩個縛做伙，一對一對，攏穿紅杉掛鐵鍊，也有 ê 抱子 teh 食奶。Ah！真可憐；有 ê 囡仔餓到瘦 pi-pa ，也無甚物奶thang hō͘ in 食。火車 7點 45 分 beh 出發，所以真趕緊，看守真橫逆，真惡，直直 kā in 拖，行較慢-- ê ，用腳 kā in chàm （罪 ê 報應，應該）攏無憐憫 ê 心。Ah！Hiah ê 犯人 ê 父母，某子濟濟來 tī 監獄ê 門口 teh 等 beh 看伊 ê 子。福源姆--ah chhōa 伊 ê 新婦 kap 伊 ê 查某子美懷ah 徛 tī 監獄前路邊 ê 榕腳 teh看。一對一對直直過，看到尾仔第三對，就是伊 ê 子 kap iáu 一個 thâi人犯鍊作伙，看守牽--leh。無張持福源姆--ah 續心酸哮-- 出--來，teh 叫伊 ê 子；新婦、查某子也流目屎（較歹也是子）。天賜--ah 停腳越過來看，hō͘ 看守 kā 伊 sai--落去，講 m̄ 準伊路中 kap 人講話。Tiap仔久土粉 phong-phong eng，就到車頭。 |
|
Phû-lōng chiá siu-iông só͘ tī Bōng-kó͘, kīn Se- pí-lī-a chit ê siâⁿ hō-chò Māi-mái siâⁿ. Hóe-chhia tio̍h tùi Pak-kiaⁿ, Tiuⁿ-ka-kháu, Lûn-khó͘ keng- kòe. Lō͘-thâu tio̍h chē óa chiâⁿ cha̍p ji̍t ê hóe- chhia. Hok-goân ḿ khòaⁿ kiáⁿ hō͘ khàn-siú koat, chiū ná m̄ kam sim, tòe hoān-lâng ê āu-bīn ti̍t- ti̍t kiâⁿ kàu chhia-thâu. Kàu ūi ì-keng 7 tiám 30 hun, koh 15 hun cheng chiū beh chhut-hoat. Só͘-í bô hioh-khùn, liam-piⁿ chi̍t tùi, chi̍t tùi, khan chiūⁿ hóe-chhia, sī hō͘ in chē tī hòe-bu̍t chhia, chhu tiū-kó hō͘ in che, khoán-thāi in chò chhin- chhiūⁿ ti. Káu tiám hóe-chhia pi-á tân, chiū khui chhia. Hok-goân ḿ kap sim-pū, cha-bó͘ kiáⁿ Bí- hoâi ah khui siaⁿ khàu kàu òⁿ-òⁿ kiò. Thian-sù ah bīn lóng bô oa̍t chhut lâi khòaⁿ in, káⁿ-sī teh m̄ goān in kā i ji̍p-pín á-si teh iu-būn. Bô chêng ê hóe- chia ti̍t-ti̍t kiâⁿ khì. Hok-goân ḿ chi̍t sî sòa hūn tó tī thô͘-kha.
|
浮浪者收容所 tī 蒙古，近西伯利亞這 ê 城號做 Māi-mái 城。火車著對北京、張家口、Lûn-khó͘ 經過。路頭著坐倚成10日 ê 火車。福源姆看子 hō͘ 看守摑，就那m̄ 甘心，倒e 犯人 ê 後面直直行到車頭。到位已經 7 點30 分，koh 15 分鐘就 beh 出發。所以無歇睏，liâm-p iⁿ一對，一對牽上火車，是 hō͘ in 坐 tī 貨物車，chhu 稻稿 hō͘ in 坐，款待 in 親像豬。到點火車 pi-á 彈，就開車。福源姆 kap 新婦、查某子美懷 ah 開聲哭到 òⁿ-òⁿ 叫。天賜-- ah面攏無越出來看 in，敢是 teh m̄ 願in kā 伊入稟抑是 teh 憂悶。無情 ê 火車直直行--去。福源姆一時續暈倒在 tī 土腳。 |
|
3. Pēⁿ-chhn̂g ê ba̍k-sái
|
3.病床 ê 目屎 |
|
Tī thêng-chhia-tiûⁿ ê Kéng-chhat kín cháu-óa--lâi. Ia̍h-tiúⁿ tāi-ke chiū chhah ji̍p it, 2-téng ê tāi-ha̍p-sek, hō͘ i tó tī nńg-nńg ê í, kín iúⁿ léng chúi lâi kā i ù thâu-khak, kap heng-khám, thêng tiap-á-kú chiū chai lâng. Ia̍h-tiúⁿ ū chiong tām-po̍h phô-tô chiú hō͘ i lim, chiū cheng-eng. Che sī lāu-lâng hiat- khì soe-lám koh chi̍t-sî kòe-thâu hoân-ló, hoeh sòa phō-sim. I cheng-sîn khí-lâi, kap sim-pū cha-bó͘ kiáⁿ iân-lō͘ háu. Siūⁿ-kìⁿ ka-tī ê pháiⁿ-miā: chêng hó-gia̍h, taⁿ sàn-hiong; kiáⁿ liân-liân sí, chhun chit ê iū put-hàu, sui-bóng oa̍h, iáu-kú chhin-chhiūⁿ sí. 3-ê oán-jiân chhin-chhiūⁿ sàng-chòng tò-lâi chi̍t-iūⁿ. Chhù-piⁿ tāi-ke chin tông-chêng lâi an-ùi, kóng Gio̍k-put-tok put-sêng-khì. Ah ! He tō sī thè lán kà-sī, kin-tú nā bē ké-píⁿ, put-sî tiāⁿ ló͘-khì, pháiⁿ miâ-siaⁿ, m̄-ta̍t-tio̍h lī lán hn̄g-hn̄g, iā seⁿ-sí sī thian-sò͘. Kin-tú nā beh sí, tī chhù-ni̍h tiāⁿ lām- sám chò, iáu khah gûi-hiám. Khì hia chia̍h, khùn chiàu-sî, koh chò kang ūn-tōng. Phòa-pēⁿ ū phû- lōng-só͘ ê i-seng piān-piān, pí chhù-ni̍h iáu khah ún o͘h ! Tāi-ke chi̍t chhùi chi̍t chi̍h8 teh kā i khó͘- khǹg; tiong-kan iā ū hit hō bû-ti-ê lâi kàu tè kap i háu kàu chhngh-chhngh kiò; chóng-sī Hok-goân ḿ thiaⁿ tāi-ke só͘-kóng ū lí-khì chiū siū an-ùi. Koh Hok-goân-peh iā teh mē àn-chóaⁿ hiah m̄-tam- su-iâⁿ, chiū m̄ káⁿ háu.
|
Tī 停車場 ê 警察緊走倚--來。驛長大家就 chhah 入一，2 等 ê thāi- ha̍p 室，hō͘ 伊倒 tī 軟軟 ê 椅，緊舀冷水來 kā 伊ù 頭殼， kap 胸坎，停 tiap-á 久就知人，驛長有將淡薄葡萄酒hō͘ 伊 lim， 就精英，這是老人血氣衰 lám koh 一 時過頭煩惱，血續抱心 。伊精神起來， kap 新婦查某子沿路哮。想見家己歹命；前好額，今散hiong；子連連死，偆這個又不孝，雖罔活，iáu-koh 親像死。3個宛然親像送葬倒 --來一樣。厝邊大家真同情來安慰，講：「玉不琢不成器。」Ah！He就是替咱教示， 均抵 若 bē 改變，不時定惱氣，歹名聲 m̄值著離咱遠遠，也生死是天數，均抵若 beh 死，tī 厝裡定濫糝作，iáu較危險。去 hia 食，睏照時，koh 做工運動，破病有浮浪所 ê 醫生便便，比厝裡iáu較隱 o͘h！大家一嘴一舌 teh kā 伊苦勸；中間也有hit號無知--ê 來到tè kap 伊哮到 chhngh-chhngh 叫；總是福源姆聽大家所勸有理氣就受安慰。Koh 福源伯也 teh 罵按怎 hiah m̄ 擔輸贏，就 m̄ 敢哮。 |
|
Chia chhiáⁿ àn-hā, lâi kóng Thian-sù ah Tī chhia- lāi, Khàn-siú kàu saⁿ-tǹg chiong pn̄g-oân chi̍t lâng chi̍t oân, iok-lio̍k óa 2 óaⁿ pn̄g, iā chiong chi̍t lia̍p kiâm-moâi-á, kap tām-po̍h chhài-thâu-á hō͘ in phòe. Pêng-sò͘ chi̍t mê khai tio̍h 10-kúi kho͘ : ngó͘- liú-ki, âng-sio-hî, siù-kiû-oân, hoah-kûn lim chiú, Chiok-hū kōaⁿ-pân; kin-á-ji̍t lâi kàu chia tio̍h chia̍h pn̄g-oân. Pn̄g-oân ê bí bô sím-mi̍h pe̍h, chhò- chhò chia̍h tio̍h siap-siap; koh bô thng thang phòe, hō͘ i gō kúi-nā tǹg. Keh ji̍t, sī tē jī ji̍t ê àm sî, kàu kīn Tiuⁿ-ka-kháu ê ūi, tāi ke khùn tiām- chēng, tng hóe-chhia teh kiâⁿ ê tiong-kan, khòaⁿ hóe-chhia kiâⁿ chin bān chiū chhoa̍h tn̄g thi̍h- liān. Thian-sù ah tùi hóe-chhia thang-á thiàu chhut- khì. In-ūi chit só͘-chāi tī chiâⁿ lé pài chêng ū tōa chúi, só͘-í lō͘ ū lio̍h-á pang, chit-tia̍p teh siu-lí, só͘-í ū kiâⁿ khah bān. Khàn-siú thiaⁿ ū lâng thiàu lo̍h hóe-chhia ê siaⁿ, chai ū hoān-lâng tô-cháu, kín tiāu-cha, chiū chai sī Thian-sù ah. Kín thong-ti chhia-tiúⁿ thêng-chhia. Tāi-ke kín lo̍h lâi chhōe. Khàn-siú ti̍t-ti̍t pûn hui-siông kéng-kài ê pi-á, kiaⁿ- chhéⁿ tī kang-liâu siu-lí hóe-chhia lō͘-ê. Kin-á-ji̍t sī chhut-hoat ê tē-2 ji̍t, in-ūi sī 12 mê, só͘-í ū sió- khóa goe̍h, lō͘ kng-kng. Thian-sù thiàu lo̍h lâi ê sî tò-kha ê tōa thâu-bú ū tak chi̍t khang chin tōa khang, hoeh chim-chim lâu; m̄-kú khòaⁿ hiah chē lâng teh pau, pi-á ki-ki-kiò. Só͘-í m̄ chai thiàⁿ ti̍t- ti̍t piàⁿ. Khó-sioh àm-sî, lō͘ bô se̍k, chiū hō͘ tī hia siu-lí thi̍h-lō͘ ê jîn-hu ûi-tio̍h. Chèng-lâng iā ūi- tio̍h i lo̍h chhia, tán kàu 13 chá-khí chiah koh khí-kiâⁿ. Pún tio̍h koaiⁿ 6 nî, taⁿ tio̍h koaiⁿ 8 nî (Thó phôe thiàⁿ). Koh 7 ji̍t gōa chiū kàu Māi-mái siâⁿ. Kàu ūi ke-lō͘ ê lâng, ûi-ûi chhut lâi khòaⁿ. Siâⁿ-ni̍h ê lâng, tī chêng ji̍t khòaⁿ sin- bûn, lóng chai chi̍t ê put-hàu ê chheng-liân kàu Tiuⁿ-ka-kháu ê hū-kīn cháu-hoān, só͘-í tāi-ke ài kā i khòaⁿ seⁿ chò sím-mi̍h khoán. Khòaⁿ liáu ū-ê iô thâu, ū-ê phùi-nōa, ū-ê kā i gîn, ū-ê lâu ba̍k-sái, siūⁿ tio̍h phah-sńg hit ê chheng-liân phiau-tì, liú- lia̍h, àn-chóaⁿ ê put-hàu koh cháu-hoān. Thian-sù ah pái-ā-pái, só͘-í lâng lóng ē jīn-tit, koh chêng ji̍t sin-bûn iā ū i ê siōng. Só͘-í chi̍t sî chin kiàn- siàu bīn âng-âng, thâu chhi̍h-chhi̍h, ti̍t-ti̍t kiâⁿ. (Iā ū liông-sim). Koh tiap-á-kú chiū kàu kaⁿ-gak7 mn̂g. Chit ê kaⁿ-ga̍k kui-bô͘ chin tōa, chhiûⁿ piah óa 2 tn̄g koân, chiâⁿ tn̄g khoah. Mn̂g-kháu ū 2- ê peng gia̍h chhèng teh kò͘. In-ūi tī chia sī koaiⁿ hui-siông ê hoān-lâng, só͘-í peng-iâⁿ ū te̍k-phài pō͘-peng tī chia teh khàn-siú. Kāu mn̂g-kháu, chi̍t- ê chi̍t-ê kòe tiám-miâ chiū ji̍p khì, tī chit lāi-bīn ‘ chhah-si̍t to lân-poe.
|
Chia 且按下，來講天賜-- ah tī 車內，看守到3頓將飯丸一人一丸，約略倚兩碗飯，也將一粒鹹梅仔， kap 淡薄菜頭仔 hō͘ in配。平素一暝開著十幾 箍o͘：五柳枝，紅燒魚，繡球丸，喝拳 lim 酒，酌婦 kōaⁿ瓶 ；今仔日來到 chia 著食飯丸。飯丸 ê 米無甚物白，糙糙食著澀澀；koh 無湯thang配，hō͘ 伊餓幾若頓，隔日，是第2日 ê 暗時，到近張家口 ê 位，大家睏恬靜，當火車 teh 行 ê 中間，看火車行真慢就 chhoah 斷鐵鍊天賜-- ah 對火車頂跳--出去。因為這所在 tī 成禮拜前有大水，所以路有略仔崩，chit-tia̍p teh 修理，所以行較慢。看守聽有人跳落火車 ê 聲，知有犯人逃走，緊調查，就知是天賜-- ah。緊thang知車長停車。大家緊落來chhōe。看守直直歕非常警戒 ê pi-á,驚醒 tī 工寮修理火車路--ê 。今仔日是出發 ê 第2日，因為是12暝，所以有小可月，路光光。天賜跳--落--來 ê 時，倒腳 ê 大頭拇有觸一空真大空，血涔涔流；m̄-kú 看 hiah 濟人 teh 包，pi-á ki-ki 叫。所以 m̄ 知疼直直拚。可惜暗時，路無熟，就 hō͘ tī hia 修理鐵路 ê 人夫圍--著。眾人也為著伊攏落車，等到 13 早起才koh 起行。本著關 6 年，今著關8 年 （討皮疼）。Koh 7 日外就到Māi-mái 城。到位街路 ê 人圍圍出來看。城裡 ê 人，tī 前日看新聞，攏知一個不孝 ê 青年到張家口附近走犯，所以大家ài kā 伊看生做甚麼款。看了有 ê 搖頭、有 ê phùi瀾、有 ê kā 伊 gîn、有 ê 流目屎，想著扑算 hit ê 青年標緻，liú-lia̍h ，按怎會不孝 koh 走犯。天賜--ah 跛--ā- 跛，所以人攏會認得，koh 前日新聞也有伊 ê 像。所以一時真見笑面紅紅，頭 chhi̍h-chhi̍h，直直行。（也有良心）。Koh tiap仔久就到監獄門。這 ê 監獄規模真大，牆壁倚 2 丈懸，成 丈闊。門口有兩個兵舉槍 teh 顧。 因為 tī chia 是關非常 ê 犯人，所以兵營有特派步兵 tī chia teh 看守。到門口，一個一個過點名就入去，tī 這內面插翅都難飛。 |
|
Sî-ji̍t chin khoài kòe, tùi ji̍p lâi, ba̍k chi̍t-choa̍h liâm-piⁿ óa 4 nî lah. Iū chi̍t ji̍t Thian-sù ah tio̍h tn̂g-chek-hu-su ê pēⁿ, chin siong-tiōng, tùi tn̂g-á 2 pái chhut hoeh, Ga̍k-i àn-sǹg i bē hó lah. Hit-sî chhin-chhiuⁿ beh sí liông-sim hoat-hiān, siūⁿ tio̍h i ê pē-bó, koh chhin-chhiūⁿ koh khòaⁿ in lāu-bó tī chhia-thâu teh khàu ê khoán káu bêng-bêng. Tùi án-ni chi̍t-sî tī chhn̂g-tiong lâu ba̍k-sái, siūⁿ kóng, Chit pang Thiⁿ nā hō͘ i ē hó khí--âi, i tek-khak beh ké-pìⁿ lâi iú-hàu; m̄-kú pēⁿ í-keng chiah siong- tiōng.
|
時日真快過，對入--來，目 一 choa̍h laîm-p iⁿ 倚4 年--lah。又一日天賜--ah 著tn̂g-chek-hu-su ê 病，真傷重，對腸仔 2 擺出血，獄醫按算醫 bē 好--lah。Hit 時親像beh死良心發現，想著伊 ê 父母，koh 親像 koh 看 in 老母 tī 車頭 teh 哭 ê 款到明明。對an-ni一時 tī 床中流目屎，想講：「這 pang 天那 hō͘ 伊會好--起--來，伊的確beh改變來有孝； m̄-kú 已經才傷重。」 |
|
4.Bó-kiáⁿ thî-khàu
|
4.某子啼哭 |
|
Thiⁿ bô pàng-sak lâng, kì-jiân ū chi̍t sut-á hoán- hóe, pēⁿ chiū chiām-chiām hó. Kàu goe̍h-gōa-ji̍t āu chiū iû-goân chiàu-goân.
|
天無放 sak 人 ，既然有一 sut 仔反悔，病就漸漸好。到月外日後就猶原照原。 |
|
Tī Kaⁿ-lāi ê kui-kí sī chin giâm. Múi lé-pài ū chhiáⁿ kúi-nā ê Bo̍k-su lâi tī Kaⁿ lāi kóng tō-lí hō͘ hoān-lâng thiaⁿ; chóng-sī Thian-sù ah kàu-ke̍k ngē- sim, ū-sî teh phòa-pēⁿ, chit hāng hit hāng m̄-goān sêng-siū tō-lí. Chia chhiáⁿ àn-hā.
|
Tī 監內 ê 規矩是真嚴。每禮拜有請幾若個牧師來 tī 監內講道理 hō͘ 犯人聽；總是天賜--ah 到極硬心，有時 teh 破病，這項hit項 m̄ 願承受道理。Chia 且按下。 |
|
Kóng in lāu-bó tùi chhia-thâu tò-khì, kàu kin-á- ji̍t 4 nî lah, ta̍k-sî liām i ê kiáⁿ, koh tùi hoat-īⁿ thong-ti, kóng in kiáⁿ tī pòaⁿ-lō͘ cháu-hoān, ke- tēng 2 nî. Sim ná kan-khó͘, siūⁿ tio̍h chiū háu. Iā Thian-sù ah ê bó͘, tī i boeh khì ê sî í-keng ū sin, khì liáu chiâⁿ pòaⁿ-nî, chiū seⁿ chi̍t ê cha- bó͘-kiáⁿ, in má kā i hō-chò Má-tán ah, ì-sù sī a-má ti̍t-ti̍t teh tán in a-pâ tò--lâi, sim-pū nā khòaⁿ chit ê kiáⁿ, iā-sī bak7-sái chún pn̄g thun. Kin nî 4 hòe, phut-phut thiàu, chin oa̍h-tāng,tit lâng thiàⁿ; chóng-sī m̄ bat khòaⁿ-kìⁿ lāu-pē. Hok-goân ḿ ê ba̍k-chiu tiāⁿ-tiāⁿ háu sòa pìⁿ chin bū; Hok-goân peh lāu-hòe-á khì bē kiâm-sng-tiⁿ; ta-ke sim-pū kā lâng sé saⁿ, gia̍h-chiam, lâi tō͘ kòe ji̍t; sió-moāi Bí-hoâi ah kin nî 12 hòe lah, sió ha̍k-hāu 2 liân seng, seⁿ-chò chin súi, koai, koh gâu tha̍k-chheh, thang chò thong-ke ê an-ùi.
|
講 in 老母對車頭倒--去，到今仔日 4 年--啦，逐時念伊 ê 子，koh 對法院通知，講 in 子 tī 半路走犯，加定兩年。心那艱苦，想--著就哮。也天賜--ah ê 某，tī 伊beh去 ê 時已經有身，去了成半年，就生一個查某子，in 媽 kā 伊號做媽等--ah，意思是阿媽直直 teh 等 in 阿爸倒--來，新婦若看這個子，也是目屎chún飯吞。今年 4歲，phut-phut 跳，真活動，得人疼；總是 m̄ bat 看見老父。福源姆 ê目珠定定哮續變真霧；福源伯老歲仔去賣鹹酸甜；ta-ke 新婦 kā人洗衫，舉 針，來度過日；小妹美懷 ah 今年12歲--啦，小學校 2 年生，生做真 súi ，乖，koh gâu 讀冊，thang做通家 ê 安慰。 |
|
Koh kóng kàu Thian-sù ah tùi pēⁿ-āu, sim chi̍t sut-á khah hoán-hóe, só͘-í khah kut-la̍t chò kang, ta̍k hāng chiàu kui-kí ū lé-sò͘. Tùi án-ni Phû-lōng só͘-tiúⁿ chiū te̍k-sià i chhun 5 nî. Kàu 5 nî chiok, koaiⁿ-kaⁿ tē 5 nî ê 6 goe̍h bóe, tùi kaⁿ-ga̍k ū chi̍t tiuⁿ phoe kià tò lâi, thiah khui chai sī in kiáⁿ Thian- sù ah kià-ê, thong-ke hoaⁿ-hí kàu lâu ba̍k-sái. Phoe tāi-khài sī kóng I tī hia gū-pēⁿ hiám sí, iā taⁿ i ū hoán-hóe, kaⁿ-ga̍k-tiúⁿ beh hō͘ i tī āu goe̍h ji̍t tò-lâi. Tha̍k-liáu tāi-ke mà-mà khàu, Hok- goân ḿ chhut khì tiâⁿ tiong-ng kūi teh pài thiⁿ-tē.
|
Koh 講到天賜- -ah 對病後，心一sut 仔較反悔，所以較骨力做工，逐項照規矩有禮數。對an-ni 浮浪所長就特赦伊偆 5 年。到 5 年足，關監第 5 年 ê 6月尾，對監獄有一張批寄--倒 --來，拆開知是 in 子天賜-ah 寄--ê ，通家歡喜到流目屎。批大概是講伊 tī hia 遇病險死，也今伊有反悔，監獄長beh hō͘ 伊 tī 後月日倒--來。讀了大家mà-mà 哭，福源姆出去庭中央跪 teh 拜天地。 |
|
Kàu 7 goe̍h 15 ji̍t chá-khí thiⁿ phú kng, ū chi̍t ê lâng gia̍h koáiⁿ-á, chhēng chháu-ê, i-koan chéng-chê, pōe hit ê pau-ho̍k-á ti̍t-ti̍t tùi tōa-mn̂g ji̍p-lâi. Hok-goân ḿ-ah thàu-chá khí-lâi beh khui mn̂g, khòaⁿ tio̍h, chai sī Thian-sù ah ! 2 ê bó á kiáⁿ lám teh ti̍t-ti̍t khàu. Thian-sù ah kūi lo̍h kiò kóng, Án-niá! Góa ū tek-chōe thiⁿ iā ū tek- chōe lí, góa chin kiàn-siàu m̄ káⁿ kiò-chò lí ê kiáⁿ. Chi̍t sî kiaⁿ-chhéⁿ Hok-goân peh, lāi-bīn ê lâng chông-chông chhut lài. Má-tán ah 5 hòe iā kap lâng khàu kah mà-mà kiò, chhù-piⁿ tāi-ke lóng cháu lâi khòaⁿ, m̄ chai, kiò sī siáⁿ lâng cha-mê sí. (Che sī hoaⁿ-hí ê ke̍k-thâu). Chhù-piⁿ khòaⁿ liáu, iā hoaⁿ-hí kàu bē kò͘-tit. Thian-sù ê bó͘ iā chin hoaⁿ-hí, ūi tiōng-hu chiú seⁿ-kóaⁿ 5 nî, iā kò͘ chit ê kiáⁿ. Thian-sù ah chiū phō kiáⁿ, chiong pau-ho̍k- á hō͘ hū-jîn lâng kōaⁿ, tāi-ke ji̍p thiaⁿ ni̍h, Má- tán ah kim-kim siòng in lāu-pē, m̄ bat khòaⁿ-kìⁿ. Chi̍t sî ke-lāi tōa hoaⁿ-hí, chiū liâm-piⁿ pī-pān chia̍h chá-tǹg. Chia̍h pá tháu pau-ho̍k, ji̍p kaⁿ-ga̍k 5 nî thàn óa 300 kho͘, iā o̍h chi̍t hāng kang-gē: ē hiáu chò tîn-í, tîn-nâ, kang-hu chin hó. Chiū chiong chîⁿ the̍h kau-tāi lāu-pē. Lāu-pē iā hoaⁿ- hí kàu lâu ba̍k-sái. Chi̍t ke ê hoaⁿ-hí oh tit hêng-iông, chhin-chhiuⁿ beh sí ê ka-têng koh ho̍k- heng. Hok-goân-peh chiū khì bé chhài, hit mê pān chheⁿ-chhau, chhiáⁿ chhù-piⁿ lîn-iū saⁿ-kap hoaⁿ-hí.
|
到 7月15早起天 phú 光，有一 個 人舉枴仔，穿草鞋，衣冠整齊，背 hit 個包袱仔直直對大門入--來。福源姆--ah 透早起來beh開門，看著，知是天賜-- ah！Ah！2 個母仔子攬 teh 直直哭。天賜-- ah 跪落叫講， 阿娘！我得罪天也有得罪你，我真見笑 m̄ 敢叫做你 ê 子。一時驚醒福源伯，內面 ê 人chông-chông 出--來。媽等-- ah 5 歲也 kap 人哭 kah mà-mà 叫，厝邊大家攏走來看，m̄ 知，叫是啥人昨暝死。（Che 是歡喜 ê 極頭）。厝邊看了，也歡喜到 bē 顧得。天賜 ê 某也真歡喜，為丈夫守生寡 5 年，也顧這個子，天賜--ah 就抱子，將包袱仔 hō͘ 婦人人 kōaⁿ，大家入廳裡，媽等--ah 金金相 in 老父，m̄ bat 看--見。一時家內大歡喜，就laîm-piⁿ備辦食早頓。食飽 tháu 包袱，入監獄 5 年趁倚 300 箍，也學一項工藝：會曉做藤椅、藤籃，功夫真好。就將錢提交代老父。老父也歡喜到流目屎。一家 ê 歡喜 oh 得形容，親像beh死 ê 家庭 koh 復興。福源伯就去買菜，hit 暝辦 chheⁿ-chhau，請厝邊鄰右大家相 kap 歡喜。 |
|
Thian-sù ah iā put-chí li̍p-chì, tùi chia khí, beh jīn-chin keng-êng ê khoán-sit, chiū chiong só͘ ū ê chîⁿ, chi̍t pòaⁿ khì bé tîn, lâi khui tîn-í tiàm, tiàm-hō hō-chò Ho̍k-heng. Chò nî-gōa seng-lí chin hó, khó-sioh chîⁿ bô thàn, sòa chhōa sè-î, sè-î tek-thióng lōng-koân, lāi-bīn chháⁿ-chhàⁿ kiò, put- sî oan-ke. Sè-î sī siong-tong hó kòe ê lâng ê cha- bó͘ kiáⁿ, koh ū tha̍k-chheh. Só͘-í tit Thian-sù ah thiàⁿ, khoán-thāi tōa bó͘ sòa pìⁿ chò chhin-chhiūⁿ cha-bó͘-kán, Má-tán ah beh chi̍t chiam iā tio̍h tùi in a-niâ the̍h. In-ūi in lāu-pē kiò Má-tán ah tio̍h kiò sè-î án-niâ, iā kiò tōa-bó͘ chò a-bó. Ah! khó-lîn, ūi i siū-khó͘, khîⁿ-ke, chiú seⁿ-kóaⁿ ê thâu- mn̂g kiat-hoat, kin-á-ji̍t lóng bô chi̍t sut-á siūⁿ tio̍h. Tio̍h chú-chia̍h, liân sè-î ê saⁿ iā tio̍h kā i sé. Beh chhut-khì nā bô mn̄g sè-î ū siaⁿ tō m̄ káⁿ khì; chóng-sī Ta-ke khah thiàⁿ tōa-ê: in-ūi sī i chū sè io-ê, ná cha-bó͘ kiáⁿ leh. Só͘-í ū chi̍t ji̍t, Thian-sù ah chhut-gōa pó͘-hòe, chhù-ni̍h 2 ê tōa- bó͘ sè-î oan-ke. Ta-ke ū phah sè-î. Sè-î m̄-goān, Thian-sù ah tò-lâi kā i tâu, Thian-sù ah chiū phah tōa-bó͘, chi̍t ke loān chhau-chhau. Hit mê tōa-bó͘ chheh-sim tùi āu-bóe chhut-khì, beh khì thiàu lo̍h chúi (Khǹg lâng m̄-thang chhōa sè-î, ún-tàng bē hó).
|
天賜--ah 也不止立志，對 chia 起，beh認真經營 ê 款式，就將所有 ê錢，一半去買藤，來開藤椅店，店號號做復興。做年外生理真好；可惜錢好趁，續娶細姨，細姨得寵弄權，內面 chhāⁿ-chhāⁿ叫，不時冤家。細姨是相當好過 ê 人 ê 查某子，koh 有讀冊。所以得天賜--ah疼，款待大某續變做親像查某kán,媽等ah beh一 chiam 也著對in 阿娘提。因為 in 老父叫媽等--ah著叫細姨阿娘，也叫大某做阿母。Ah！可憐，為伊受苦，khîⁿ-家 ，守生寡 ê 頭毛結髮，今仔日攏無一 sut 仔想著。著煮食，連細姨 ê 衫也著 kā 伊洗。Beh出去若無問細姨有聲就 m̄ 敢去；總是 ta-ke較疼大--ê ：因為是伊自細育--ê,那查某子--leh。所以有一日，天賜--ah 出外補貨，厝裡 2個大某細姨冤家。Ta-ke有扑細姨。細姨 m̄ 願，天賜--ah 倒--來 kā 伊tâu ，天賜--ah 就扑大某，一家亂操操。Hit暝大某chheh心對後尾出--去，beh去跳落水（勸人 m̄-thang娶細姨，穩當 bē和）。 |
|
5. Hui-siông ê tiāu-cha
|
5.非常 ê 調查 |
|
Thian-sù ah in tōa-bó͘ tùi āu-bóe mn̂g chhut-khì, tī in āu-bóe ū chi̍t tiâu khe-á, lâng gōa chúi. I iā siông-siông tī hia sé-saⁿ. Kàu khe-kîⁿ khòaⁿ tio̍h hiah ê sé-saⁿ ê chio̍h-thâu ūi, ná m̄ goān. Thian- sù ah siū-koaiⁿ ê sî i tī hia sé-saⁿ lâi tō͘ kòe-ji̍t, iúⁿ-chhī ta-ke-koaⁿ ê kan-khó͘, chiū khui siaⁿ tōa kháu, siūⁿ i kin-á-ji̍t chhut-sì chin m̄-ta̍t. Siūⁿ i ê pháiⁿ-miā chò lâng ê sim-pū-á, tòe ang siū-khó͘ tam-iâm ùn-chhò͘, chiú seⁿ-kóaⁿ, kàu kin-á-ji̍t khah hó-kòe, chiū hō͘ sè-î khé-che̍h . Ná siūⁿ ná m̄- goān; koh chā-ji̍t hō͘ Thian-sù ah phah, kòng kàu lâu phīⁿ-hoeh bak tio̍h saⁿ, khan saⁿ-á khí- lâi khòaⁿ, ná m̄-goān, chiū koat-ì beh thiàu lo̍h khì sí; m̄-kú chi̍t sim siūⁿ tio̍h sèⁿ-miā kiáⁿ Má-tán ah, kin nî 7 hòe, i chi̍t lâng nā sí, kiáⁿ chiū bô bó. Siūⁿ liáu chiū koh un lo̍h khì khe-piⁿ háu.
|
天賜-- ah in 大某對後尾門出--去，tī in 後尾有一條溪仔，人外水。伊也常常 tī hia 洗衫。到溪墘看著 hiah ê 洗衫 ê 石頭位，那 m̄ 願。天賜--ah 受關 ê 時伊 tī hia 洗衫來度過日，養飼 ta-ke-koaⁿ ê 艱苦，就開聲大哭，想伊今仔日出世真 m̄ 值。想伊ê 歹命做人 ê 新婦仔，倒e 翁受苦嘗鹽搵醋 ，守生寡，到今仔日較好過，就 hō͘ 細姨 khé-che̍h 。那想那 m̄願；koh 昨日hō͘ 天賜--ah 扑，kòng到流鼻血 bak 著衫，牽衫仔起來看，那 m̄ 願，就決意beh跳--落去死；m̄-kú 一心想著生命子 Má-tán-- ah 今年 7 歲，伊 一人若死，子就無母。想了就 koh un 落去溪邊哮。 |
|
Lī kúi-nā cha̍p-pō͘, ū chi̍t ê lâng àm-sî teh hē kô, pàng tiò beh lia̍h hî, i siūⁿ kóng sī cha-bó͘ lâng ê ang sí teh khàu, iā put-kái kî-ì, koh sī siàu liân lâng, Só͘-í bô óa lâi kā i khòaⁿ. Hū-jîn lâng háu- háu leh siūⁿ kóng, Kin-tú oa̍h iā bô chhái kóng, in-ūi oa̍h-teh mā bô koân thang kà kiáⁿ, liân chi̍t chiam-chîⁿ iā tio̍h tùi sè-î thó, oa̍h teh sī pe̍h chò cha-bó͘-kán. Tùi án-ni chiū khiā khí-lâi, chheh- sim thiàu tùi khe-té lo̍h khì. Hit ê tng-hî ê cha- po͘ lâng kín cháu lâi khòaⁿ, í-keng tîm lo̍h khì ah. Tng hî-ê kín chhàng-chúi-bī lo̍h khì kā i giâ khí-lâi, chia̍h chin chē chúi. I kín kā i phō khì khe-piⁿ, kā i khò tōa chio̍h, hō͘ i thò͘-chúi chhut- lâi, kai-chài iáu teh chhoán-khùi.
|
離幾若十步，有一個人暗時 teh 下 kô ，放釣beh掠魚，伊想講是查某人 ê 翁死 teh 哭，也不解其意，koh 是少年人，所以無倚來 kā 伊看。婦人人哮哮leh想講，均抵活也無彩講，因為活 teh mā 無權thang教子，連一chiam 錢也著對細姨討，活 teh 是白做查某 kán。對an-ni 就 khiā--起--來，chheh心跳對溪底落去。Hit ê tng 魚 ê 查埔人緊走來看，已經沉--落去ah。Tng 魚--ê 緊 chhàng 水 bī 落去 kā 伊舉--起--來，食真濟水。伊緊 kā 伊抱起溪邊，kā 伊靠大石，hō͘ 伊 吐水出--來，佳哉iau teh 喘氣。 |
|
Kàu 10 tiám gōa chhù-ni̍h Má-tán ah teh chhùi-ta thó beh chia̍h tê, chhōe bô bó, teh háu, phah chhéⁿ a-má, hit-tia̍p tāi-ke chiah chai lāi-bīn bô lâng. Chhōe lâi chhōe khì lóng bô, kín khì pò kéng-chhat tàu chhōe, chiah chhōe tio̍h tī āu piah lí gōa lō͘ ê khe-kiⁿ, tī chhiū-kha na̍i̍h-a, na̍i̍h. Kàu ūi tng hî-ê iā teh hoah kiù-lâng, chin tú-hó. Án- ni tāi-ke chiū siat-hoat tò-khì, sin-khu tâm lo̍k-lo̍k, kín kā i ōaⁿ saⁿ-khò͘, kah hō͘ i sio, choaⁿ ko-lê hō͘ i chia̍h, bīn lóng pe̍h sí-sat, keh chiâⁿ goe̍h ji̍t chiah ióng. Thian-sù ah chi̍t sî iā chin kiaⁿ, sè-î liân kiâⁿ óa lâi khòaⁿ tō bô, chò i khùn, kéng- chhat chin siū-khì. Kiò Thian-sù ah khì phài-chhut- só͘ soat-jū, (sè-î thang kho͘N2-o͘N3). Tùi hia khí, Thian- sù ah iā chi̍t sut-á khah m̄-káⁿ koh phah i.
|
到 10 點外厝裡媽等--ah teh 嘴礁討beh食茶，chhōe 無母，teh 哮，扑醒阿媽，hit tia̍p 大家才知內面無人。Chhōe 來 chhōe 去攏無，緊去報警察鬥 chhōe,才chhōe 著 tī 後壁哩外路 ê 溪墘，tī 樹腳 na̍i̍h-a na̍i̍h。到位 tng 魚 ê 也 teh 喝救人，真抵好。an-ni 大家就設法倒--去，身軀tâm lo̍k-lo̍k,緊 kā 伊換衫褲，kah hō͘ 伊燒，煎高麗hō͘ 伊食，面攏白白死殺，隔成月日才勇。天賜--ah 一時也真驚，細姨連行倚來看 to 無，做伊睏，警察真受氣。叫天賜--ah 去派出所說諭，（細姨thang可惡）。對 hia 起，天賜--ah 也一 sut 仔較 m̄ 敢 koh 扑伊。 |
|
Chi̍t ji̍t ū chi̍t lâng, lâi kā i bé 10 tè teh-í, kóng-kè ê sî tāi-ke ke-ōe, sòa ná jiáng ná tōa siaⁿ, Hok-goân-peh iā chhut-lâi hoah, bē tiām, sòa sio- phah. Hit ê lâng-kheh mē i “Phû-lông chiá hòe”, goân-sèng chài-hiān, khí-kha kā i that chi̍t ē, lâng-kheh tó lo̍h-khì, thêng chin kú lóng bô ngia̍uh, i chai sī pháiⁿ-tāi lah, chiū khí-kha tô-cháu.
|
一日有一 人，來 kā 伊買十塊 the 椅，講價 ê 時ta-ke加話，續那嚷那大聲，福源伯也出來喝，bē 恬，續相扑。hit個人客罵伊「浮浪者貨」，原性再現，起腳 kā 伊踢一下，人客，倒--落去，停真久攏無 ngia̍uh,伊知是歹事--lah，就起腳逃走。 |
|
Lâng khì pò-kò, liâm-piⁿ Kiám-chhat-i kap Pó- tēng siâⁿ koaⁿ-li̍p ê pēⁿ-īⁿ-tiúⁿ lâi giām, giām liáu pî-chōng phòa-li̍h8, in-ūi hit ê lâng-kheh pêng-sî tài hā-siau, tēng-pî chin tōa. Só͘-í chhò-chhiú hō͘ i phah sí. Hok-goân-peh in chin kiaⁿ. Kéng-chhat beh tùi in thó Thian-sù ah; nā sī m̄ chai, in-ūi í- keng tô-cháu ah. Tùi án-ni chiū chhut sin-bûn, ōe hêng-siōng, in-ūi sī chiân-kho 8 pái, iā bat tī phû- lōng chiá siu-iông-só͘ 5 nî kū-hoān. Só͘-í thong kok te̍k-pia̍t ê chù-ì, tek-khak beh lia̍h kàu tio̍h. Chhut siúⁿ-keh, lia̍h tio̍h ê lâng siúⁿ kim 4 pah, lâi pò ê lâng siúⁿ kim 1 pah.
|
人去報告，liâm-piⁿ檢察醫 kap 保定城官立 ê 病院長來驗，驗了脾臟破裂，因為hit個人客平時帶下消，tēng 脾真大。所以錯手 hō͘ 伊扑死。福源伯 in真驚。警察beh對 in 討天賜--ah；但是 m̄ 知，因為已經逃走-- lah。對an-ni就出新聞，畫形像，因為是前科8擺，也 bat tī 浮浪者收容所 5 年舊犯。所以通國特別 ê 注意，的確beh掠到著。出賞格，掠著 ê 人 賞金四百，來報 ê 人賞金一百 |
|
6. Thiⁿ-kong-tôaⁿ ê chhiam-si
|
6.天公壇 ê 籤詩 |
|
Thian-sù ah tùi phah sí lâng chiū ti̍t-ti̍t cháu, ké miâ ōaⁿ sèⁿ, chêng sèⁿ Tân miâ Thian-sù, chit pang ké-chò Lîm Thian-lâi, kin nî 30 hòe chó-iū, chhùi-chhiu té chin hó, só͘-í chiū lâu chhùi-chhiu, ji̍t bi̍h, àm-sî kiâⁿ, nā kiàn hioh kheh-tiàm chiū ōaⁿ-miâ. Ti̍t-ti̍t cháu lo̍h-lâi kàu Lâm-kiaⁿ, chia chhiáⁿ àn-hā.
|
天賜-- ah 對扑死人就直直走，改名換姓，前姓陳名天賜，這pang 改做林天來，今年 30 歲左右，嘴鬚底真好，所以就留嘴鬚，日bi̍h，暗時行，若見歇客店就換名。直直走落來到南京，chia且按下。 |
|
Kóng kàu chhù ni̍h, Hok-goân peh in nn̄g lāu-ê hoân-ló kàu bē kóng tit. Tiàm siu-siu khí- lâi. Sè-î khòaⁿ Thian-sù ah phah-sí lâng bô lōa-kú chiū tò-khì āu-thâu, chhéng lî-iân choán-kè (che sī it-poaⁿ sè-î ê sim). Tōa-bó͘ iū-goân khîⁿ- ke. Kàu Má-tán ah 8 hòe chiū hō͘ i ji̍p Sió-ha̍k- hāu. Hit sî Bí-hoāi ah 15 hòe, Sió-ha̍k-hāu 6 liân. A-ko͘, sun-á ta̍k ji̍t chhōa khì tha̍k-chheh. Tùi khui-tiàm, seng-lí chhun óa 3,2 tàⁿ chîⁿ, hō͘ sè-î tu̍t óa chiaⁿ tàⁿ chhut-khì. (sè-î khah-chē sī án- ni) āu-chhiú chhun óa chi̍t tàⁿ, chóng-sī ūi phah-sí lâng hoa̍t-kim 500 kho͘, āu-chhiú chhun m̄-chiâⁿ chîⁿ. Chit ke 5 thâu chhùi,, iā sī chin oh kòe, Thian- sù ah ê hū-jîn lâng iû-goân tio̍h koh kā lâng sé-saⁿ gia̍h-chiam lâi tàu khîⁿ-ke. Iā kīn-lâi Hok-goân peh kāu hoân-ló, koh lāu lah, i tài chit ê he-ku, só͘-í bē koh chò seng-lí-á lah. Tùi án-ni só͘-hùi chin ân-peⁿ. Ta̍k-ji̍t ē-po͘ sî-á tha̍k chheh soah, Bí-hoâi ah kap sun-á siông-siông khì khioh han-chû, khioh-chhâ, chia chhiáⁿ àn-hā.
|
講到厝--ni̍h，福源伯 in 兩老-- ê 煩惱到 bē 講得。店收收起--來。細姨看天賜--ah 扑死人無偌久就倒去後頭，請離緣轉嫁（che 是一般細姨 ê 心）。大某猶原 khîⁿ-家。到媽等--ah 8 歲就 hō͘ 伊入小學校。hit時美懷 ah 15 歲，小學校 6 年，阿姑、孫仔逐日 chhōa 去讀冊。對開店，生理偆倚 3，2擔 錢，hō͘ 細姨tu̍t 倚 chiâⁿ 擔出--去。（細姨較濟是an-ni ）後手偆倚一擔，總是 ūi 扑死人罰金 500 箍，後手偆 m̄- chiâⁿ 錢。這家 5 頭嘴，也是真 oh 過，天賜--ah ê 婦人人猶原著 koh kā 人洗衫舉 針來 khîⁿ 家。也近來福源伯kāu煩惱，koh 老--lah。伊帶這 ê he-ku，所以 bē koh做生理仔--lah。對an-ni 所費真 ân 繃。逐日e埔時仔讀冊煞，美懷 ah kap 孫仔常常去拾番薯，拾柴，chia且按下。 |
|
Thian-sù ah ti̍t-ti̍t cháu kàu Lâm-kiaⁿ. Beh cháu ê sî, tī tōa-kūi lāi sa 200 liân gîn, cháu goe̍h gōa ji̍t, lâi-kàu chia chhun 100 chó-iū, ū-sî iau-ki sit- tǹg, bô-bîn pháu-lō͘ ; koh ta̍k-sî kiaⁿ sim, liông- sim chū-chek. Siông-siông àm-sî khùn, bîn-bāng lâng tui kàu ūi, hiahN8-chhéⁿ. Só͘-í pìⁿ chin sán, sin- khu só͘ chhun ê chîⁿ nā khai-liáu khòaⁿ beh cháiⁿ- iūⁿ. Só͘-í chiū siūⁿ beh piàn sió seng-li-á lâi chò, iā ài chai khòaⁿ i ê ūn-tô͘ chái-iūⁿ, chiū khì Lâm- kiaⁿ ê Thiⁿ-kong-tôaⁿ thiu chhiam. Chin sêng-sim bé hó ê chek-á kap siū-kim. Thau-chang-bóe pàng ti̍t-ti̍t, chi̍t tiān pài kòe chi̍t tiān. Ji̍p kàu siāng āu tiān chiū sio hiuⁿ, tiám chek, hiàn lé-mi̍h, chiū kūi-lo̍h lâi kiû Gio̍k-hông Siōng-tè pì-iū, kiû liáu chiū poa̍h poe, mn̄g khòaⁿ i tī-sî ē chhut-ūn. Liân poa̍h kúi-nā piàn lóng sī siū-khì poe. Chi̍t- sî sim tōa kan-khó͘, i āu-lâi hē chin-chē hē, ǹg- bāng Gio̍k-hông chhōa i chhut-ūn, liân-liân poa̍h óa 30 gōa ê poe, kàu-bóe chiū ín poe, (he sī chū- jiân; poa̍h kú, chhìn-chhái péng, mā ū poe). Āu- lâi chiū khì thiu chhiam, chhiam-si ê kù sī kóng:
|
天賜--ah 直直走到南京。beh走ê 時，tī 大櫃內 sa 200 liân 銀，走月外日，來到 chia 偆 100 左右，有時枵飢失頓，無眠跑路；koh 逐時驚心，良心自責。常常暗時睏，眠夢人追到位，嚇醒。所以變真瘦身軀所偆 ê 錢若開了看beh怎樣。所以就想beh變小生理仔來做，也愛知看伊 ê 運途怎樣，就去南京 ê 天公壇抽籤。真誠心買好 ê 燭仔 kap 壽金。頭鬃尾放直直，一殿拜過一殿。入到上後殿就燒香、點燭、獻禮物，就跪落來求玉皇上帝庇佑，求了就跋杯，問看伊 tī 時會出運。連跋幾若遍攏是受氣杯。一時心大艱苦，伊後來下真濟 hē,向望玉皇 chhōe 伊出運，連連跋倚30 外 ê 杯，到尾就應杯，（he 是自然；跋久凊采 péng,mā 有杯）。後--來就去抽籤，籤詩 ê 句是講： |
|
暗中燭火失光輝。明顯金星藏雲裡。
|
暗中燭火失光輝。明顯金星藏雲裡。 |
|
舉目細尋何不得。傾心一察寧西歸。
|
舉目細尋何不得。傾心一察寧西歸。 |
|
Àm-tiong chiok-ho͘N2, sit kong-hui, Bêng-hián kim-seng, chông hûn-lí;
|
Àm-tiong chiok-ho͘N2，sit kong-hui，Bêng-hián kim-seng， chông hûn-lí; |
|
Kú-bo̍k sè-sîm, hô put-tek, Kheng-sim it-chhat, lêng se-kui.
|
Kú-bo̍k sè-sîm,hô put-tek，Kheng-sim it-chhat， lêng se-kui. |
|
Ké-soeh sī kóng, Àm-tiong chek-á-hóe sòa hoa- khì, khó-sioh thiⁿ-téng kng-kng ê kim-chheⁿ, iā hō͘ hûn khàm-ba̍t teh; Kia̍h-thâu siông-sè khòaⁿ, khah chhōe tō chhōe bô, chheh-sim chi̍t ē siūⁿ, lêng-khó tio̍h tńg-lâi se-thian, ì-sù sí khah hó. Thian- sù ah tha̍k-liáu chit-sî bīn sit-sek, chai só͘ kóng ê ì-sù sī chin m̄-hó, sim-tiong àm-àm chin kiaⁿ, the̍h tām-bo̍h chîⁿ hō͘ hôe-siūⁿ thiam iû-hiuⁿ chiū chhut-lâi. Tùi biō-chêng ê kî-koaⁿ kha kòe, khòaⁿ chi̍t tiuⁿ kóng-kò, ōe chi̍t ê siōng, tōa siá 2 jī Niá-siúⁿ; iā ē-bīn soat-bêng: kóng-khí Lâng nā lia̍h-tio̍h Tân Thian-sù beh siúⁿ kim 500 kho͘. Khòaⁿ liáu put-ti put-kak ka-tī thó͘ chi̍t ē tōa-khùi kóng, Ah ! Kin-á-ji̍t góa chò lâng, kàu chia thiⁿ beh choa̍t góa ê sèⁿ-miā liauh, chàm chi̍t ē kha, ba̍k-sái lâu chhut-lâi. Tú teh kóng chiah ê ōe ê sî, āu-piah chi̍t ê bē hēng-jîn-tê--ê óa-lâi thiaⁿ-tio̍h i kóng án-ni, chi̍t tàⁿ heng-jîn-tê kín pàng-lo̍h-khì, chiū tùi āu-piah beh lâi lám--i. I ū thiaⁿ lâng tǹg mi̍h lo̍h thô͘ ê siaⁿ chiū oat kòe-lâi, tú hit ê lâng beh lám--i, i chai-iáⁿ ōe kóng liáu làu-kháu lah, siūⁿ beh cháu. Hit lâng chìn-chêng kā i lám-teh, 2 ê tiàm hia ián. Hit chūn tú thiⁿ phú-kng, khah bô lâng kòe-lō͘. Ián chin kú, Thian-sù ah ū kun- thâu chiū kùn-khui, tùi Lâm-mn̂g ti̍t-ti̍t cháu. Hit ê lâng hoah chha̍t, kóng chhēng o͘-saⁿ, pe̍h phang- pò͘-ê, hit-ê chiū-sī. Thian-sù ah chai sū-sè pek lah, lâng ti̍t-ti̍t piàⁿ chhut ke-lō͘, tiàm-lāi ê lâng lâi tàu ûi. Tú cháu kàu Lâm-mn̂g-kháu chi̍t ê oat- hāng-á, i ê o͘-saⁿ thǹg hiat-ka̍k; ê iā thǹg khí- lâi, piàn-ōaⁿ thǹg-chhiah-kha chhēng pe̍h saⁿ ti̍t- ti̍t cháu, iā kap lâng hoah chha̍t.
|
解說是講，暗中燭仔火續hoa--去，可惜天頂光光 ê 金星，也 hō͘雲蓋密 teh；舉頭詳細看，較chhōe 都 chhōe 無，chheh心一下想，寧可著轉來西天，意思是死較好。天賜-- ah 讀了這時面失色，知所講ê 意思是真 m̄ 好，心中暗暗真驚，提淡薄錢 hō͘ 和尚添油香就出--來。對廟前 ê 旗竿腳過，看一張公告，畫一個像，大寫2 字領賞；也下面說明：「講起人若掠著陳天賜beh賞金 500 箍」。看了不知不覺家己吐一下大氣講；「Ah！今仔日我做人，到 chia 天beh絕我 ê 性命--liauh」，chàm一 下 腳，目屎流--出--來。抵 teh 講話 ê 時，後壁一個賣杏仁茶-- ê 倚來聽著伊講an-ni ，一擔杏仁茶緊放--落起，就對後壁beh來攬--伊。伊有聽人 tǹg物落土 ê 聲就越過來，抵hit個人 beh攬--伊，伊知影話講了落口--lah，想beh走。Hit人進前 kā 伊攬--teh，兩個 tiàm hia ián。Hit陣抵天 phú 光，較無人過路。ián真久，天賜--ah有拳頭就滾開，對南門直直走。Hit個人喝賊，講穿烏衫，白帆布--ê,hit個就是。天賜--ah 知事勢迫--lah，人直直拚出街路，店內 ê 人來鬥圍。抵走到南門口一 個斡巷仔，伊 ê 烏衫褪 hiat-ka̍k,鞋也褪--起--來，變換褪赤腳穿白衫直直走，也 kap 人喝賊。 |
|
7.Hok-khì kàu mn̂g
|
7.福氣到門 |
|
Kàu hia ū chē-chē hāng-á oat lâi oat khì, tùi án- ni lâng sòa jiok bô bóe chōa. Tāi-ke sòa tian-tó hiâm bē hēng-jîn-tê--ê pe̍h-chha̍t; chóng-sī bē hēng- jîn-tê ê chin m̄-goān; m̄ kú tùi hit-tia̍p khí tāi-ke chin chù-ì, sì-kè lóng phài te̍k-bū thàm-cheng kap kéng-chhat, chhēng pêng-siông-ho̍k sì-kè sûn teh-tng. Chhiáⁿ àn-hā. Thian-sù ah chai sū-sè pháiⁿ, siâⁿ- lāi tiàm-bē-tiâu, chiū khì kó͘-bu̍t-siong bé kúi-nā niá kū-saⁿ, ū-sî chiū táⁿ-pān chò thô͘-chúi sai-hū, ū sî chiū táⁿ-pān chò giâ-mi̍h ê khún-kang ku-lí. Iā siâⁿ-lāi m̄-káⁿ tòa, cháu-khì tiàm chháu-tē, iā ám sî chiah khì chi̍t-keng ēng chúi-lâ-giâ teh cheng-bí ê bí-kang-tiûⁿ tàu chò kang, keng-kòe chiâⁿ pòaⁿ nî lóng bô lâng chai. Tùi án-ni kéng-lô ê bēng-lēng chiām-chiām lēng. Chia chhiáⁿ án-hā.
|
到 hia 有濟濟巷仔斡來斡去，對an-ni 人 續jiok 無尾 chōa。大家續顛倒嫌賣杏仁茶--ê 白賊；總是賣杏仁茶--e 真 m̄ 願；m̄-kú 對hit tia̍p 起大家真注意，四界攏派特務探偵 kap 警察，穿平常服四界巡 teh tng 。且按下。天賜--ah 知事勢歹，城內 tiàm bē tiâu,就去古物商買幾若領舊衫，有時就打扮做土水師父，有時就打扮做 舉物 ê 綑工苦力 。也城內 m̄ 敢 倒a，走去 tiàm 草地，也暗時才去一間用水 lâ-giâ teh 舂米 ê 米工場鬥做工，經過 成半年攏無人知。對an-ni 警羅 ê命令漸漸 lēng。Chia 且按下。 |
|
Kóng chhù-nì 5 lâng, khîn-khó͘ teh kòe ji̍t. Ū chi̍t ji̍t tī Pó-téng-siâⁿ ê kàu-hōe, tī ha̍k-hāu hioh- joa̍h tiong, ū sūn ki-hōe khui Jî-tông hā-kî ha̍k- hāu, múi ji̍t tōa-lâng gín-ná kúi nā pah lâng, káng- su chin ū gín-ná-iân, gâu kóng gín-ná kó͘, ōe âng- á, koh kà sim-sek koa, iā ū lú kàu-oân ê im-ga̍k chin gâu teh pan chān. Só͘-í gín-ná 3,5-ê chò chi̍t- kûn teh khì hù, thâu bóe khui 3 lé-pài. Tiong- chām, óa 8, 9 ji̍t ê sî Bí-hoâi ah iā kap in sun- á chhōa ji̍p-khì thiaⁿ. Hit ē-po͘ sin-seⁿ teh kóng chit-ê kò͘-sū, ì-sù sī kóng, lâng ū sím-mi̍h kan- khó͘ nā ū chiū Iâ-so͘, chiū ē tit tháu-pàng, kiâⁿ pêⁿ-tháⁿ ê lō͘ ê ì-sù, thiaⁿ liáu Bí-hoâi ah tōa siū kám-kek. Chiū chiong chit chân sū tò-khì pò in niá chai. In a-niá chin hoaⁿ-hí, kóng, Kám ū- iáⁿ ū chit-chân sū, tī tó-ūi teh kóng ? Bí-hoâi ah kā i kóng, Tī pài-tn̂g, múi ē-po͘ 2 tiám kóng khí iā ū tōa lâng khì teh thiaⁿ. In lāu-bó chiū kā Bí- hoâi ah kóng, Bîn-á-chài lán chiah thau chhōa lâi- khì thiaⁿ, in-ūi Hok-goân peh sī ke̍k sìn pu̍t, chêng bô thâu-lō͘ iā bat khì chò hoat-koaⁿ. Só͘-í chin thi̍h-khí, nā thiaⁿ lâng tī lō͘-pīⁿ teh pò͘-tō, i tio̍h kā lâng chhoh-chhoh leh, chiah kam-goān koh kiâⁿ- khì, chin kàu-ke̍k ê oàn-hīn tō-lí. Só͘-í in m̄ káⁿ hō͘ i chai. Liân-liân khì thiaⁿ 3, 4 ji̍t, iā tī pài 6 ê po͘, gín-ná ê chū-chi̍p í-keng soah. Sin-seⁿ khòaⁿ tōa lâng chin chē chiū koh chiong Iok-hān 3:16 chat chò tê-ba̍k koh kóng óa 30 hun kú hō͘ hiah ê tōa lâng thiaⁿ. Hok-goân ḿ thiaⁿ liáu tōa kám-kek, bē-kìm-tit sòa lâu ba̍k-sái. Kàu soah i chiū óa khì mn̄g sin-seⁿ kóng, Sin-seⁿ ah ! Chú m̄-chai beh kiù góa á-m̄ ? Sin-seⁿ khòaⁿ i teh háu koh só͘ mn̄g ê ōe sī chin si̍t-chāi, iā sim-tiong ū lōa iu-būn ê khoán-sit. Chiū chhiáⁿ i ji̍p āu-thiaⁿ Bo̍k-su siok-sià lâi chē. Koh kap i tām-lūn tō-lí, i mn̄g i ê chêng-hêng, chiū chiong chē-chē ōe an-ùi bián-lē i, ū chhiáⁿ i bîn-á-ji̍t lâi lé-pài. I ìn sin-seⁿ kóng, m̄-káⁿ, in-ūi tiōng-hu sī tōa hoán-tùi Iâ-so͘ kàu ê lâng. Tùi án-ni, bo̍k-su chiū chhiáⁿ chi̍t ūi Eng-kok Ko͘-niû kā i kóng, Bian-á-ji̍t chhiaⁿ i khì chí-moāi in tau chhōa i lâi lé-pài. Hok-goân ḿ kóng hó, chiū saⁿ-sî tò khì.
|
講厝裡 5 人，勤苦 teh 過日。有一日tī 保定城 ê 教會，tī 學校歇熱中，有順機會開兒童夏期學校，每日大人囡仔幾若百人，講師真有囡仔緣，gâu 講囡仔古，畫尪仔，koh 教心適歌，也有女教員 ê 音樂真 gâu teh 幫贊。所以囡仔 3，5 個做一群 teh 去赴，頭尾開三禮拜。中站，倚 8，9日ê 時美懷 ah kap in 孫仔 chhōa 入去聽。hit下晡先生 teh 講這個故事，意思是講：「人有甚麼艱苦若有就耶穌，就會得 tháu 放，行平坦 ê 路 ê 意思」，聽了美懷 ah 大受感激。就將這層事倒去 報 in阿娘知。In 阿娘真歡喜，講：「敢有影有這層事，tī 佗位 teh 講？」美懷 ah kā 伊講：「tī 拜堂，每下晡 2 點講起也有大人去 teh 聽。」In 老母就 kā 美懷 ah 講，明仔再才偷 chhōa 來去聽，因為福源伯是極信佛，前無頭路也 bat 去做法官。所以真鐵齒，若聽人 tī 路邊 teh 佈道，伊著kā 人 chhoh-chhoh leh，才甘願 koh 行去，真到極 ê 怨恨道理。所以 in m̄ 敢hō͘ 伊知。連連去聽 3，4 日，也 tī 拜六下晡，囡仔 ê 聚集已經煞。先生看大人真濟就 koh 將約翰3：16 節做題目koh 講倚 30 分久hō͘ hia ê 大人聽。福源姆聽了大感激，bē禁--得續流目屎。到煞伊就倚去問先生講：「先生啊！主m̄ 知beh救我抑 m̄?」先生看伊 teh 哮koh 所問 ê 話是真實在，也心中有偌憂悶 ê 款式。就請伊入後廳牧師宿舍來坐。Koh kap 伊談論道理，也問伊 ê 情形，就將濟濟話安慰勉勵伊有請伊明仔日來禮拜。伊應先生講，m̄ 敢，因為丈夫是大反對耶穌教 ê 人。對an-ni 牧師就請一位英國姑娘 kā 伊講明仔日請伊去姊妹 in 兜 chhōa 伊來禮拜。福源姆講好，就相辭倒--去。 |
|
Hit mê-hng Hok-goân ḿ chi̍t sim chin hoaⁿ-hí kóng, kin-á-ji̍t tit-tio̍h tō-lí. Lūn tit-kiù ê sū iáu bōe bêng; m̄-kú i siūⁿ kóng ū Chú ē thè i tháu- khui tāng-tàⁿ, kiám-chhái ē hō͘ i ê kiáⁿ pêng-an tò- lâi. In-ūi tùi tô-cháu kàu taⁿ, pòaⁿ-nî khah-ke put-ti khì-hiòng, m̄ chai sí á oa̍h. Só͘-í mê ji̍t ba̍k-sái lâu bô ta. Kin-á-ji̍t thiaⁿ Chú ē kiù lâng. Óa ! Sim ke chin khui, só͘-í i ǹg-bāng lâi thiaⁿ tō-lí, chiū Iâ-so͘ ē kiù i ê kiáⁿ pêng-an tò-lâi (tú-tú sī án-ni) sim chiū chin an-ùi; m̄ kú chi̍t sim chin kiaⁿ, in-ūi lāu--ê m̄-chai, iā bîn-á-ji̍t Ko͘- niû nā lâi káⁿ hō͘ i pháiⁿ siaⁿ-sàu chiū chin sit-lé. o͘h ! siuⁿ liáu kui-mê sòa bián-khùn.
|
Hit暝昏福源姆一心真歡喜講，今仔日得著道理。論得救 ê 事iau-bōe明；m̄-kú 想講有主會替伊 tháu開重擔，kiám-chhái會 hō͘ 伊 ê 子平安倒--來。因為對逃走到今，半年較加，不知去向，m̄ 知死抑活。所以暝日目屎流無乾。今仔日聽主會救人。Òa!心加真開，所以伊向望來聽道理，就耶穌會救伊 ê 子平安倒-來（抵抵是an-ni ）心就真安慰；m̄-kú 一心真驚，因為老--ê m̄ 知，也明仔日姑娘若來敢 hō͘ 伊歹聲嗽就真失禮o͘h！想了歸暝續免睏。 |
|
Kàu bîn-á-ji̍t Ko͘-niû kap chi̍t ê Chú-ji̍t-o̍h ê lú kàu-oân chiū lâi chhōe i. Hit-sî sī 7 tiám-gōa, óa 8 tiám, ì-sù sī sòa beh chio Bí-hoâi ah kap Má- tàn ah khì tha̍k Chú-ji̍t-o̍h, só͘-í liōng khah chá chhōe in. Hok-goân peh chit nn̄g-ji̍t ū lio̍h-á hō͘ kám-tio̍h, só͘-í khùn chin òaⁿ. Tī pâng-ni̍h thiaⁿ kìⁿ ū lâng teh kóng Iâ-so͘ ē kiù lán, m̄ bián hoân-ló chit hāng hit hāng. Hok-goân peh tùi bîn-chhn̂g chhia khí-lâi, khui siaⁿ chiū chhoh, sa chi̍t ki tōa kòng hun-chhoe, hām-bîn hām-bîn, ba̍k-chiu hoe- hoe chiū tōng chhut-lâi, khòaⁿ-kìⁿ Ko͘-niû tī hia chē, chiū tōa mē âng-mn̂g-hoan, hoan-pô, lí lâi chia beh chhòng sím-mi̍h? Hok-goân ḿ sim tōa kan- khó͘, hiâm-thái hiah bô lé, lâng i lâi sī hó-ì. Tú teh kóng ê sî, Hok-goân peh chiong hun-chhoe-thâu chiū kā i khian lo̍h-khì, kòng tio̍h thâu-hia̍h, hoeh chim- chim lâu, in sim-pū kín tùi Hok-goân peh ê hun- chhoe kā i la̍k-tiâu leh. Má-tán ah chin kiaⁿ, khui siaⁿ ti̍t-ti̍t khàu A-niá. Ko͘-niû kap Chú-ji̍t-o̍h sin-seⁿ chi̍t sî chin pháiⁿ-sè, sòa chin bô ì-sîn. Chi̍t lāi-bīn chhiāng-chhiāng kún, bô phah-sǹg hó-ì sòa ōaⁿ pháiⁿ-ì.
|
到明仔日姑娘 kap 一 個主日學 ê 女教員就來 chhōe 伊，hit時是7點外，倚8點，意思是續beh招美懷 ah kap 媽等--ah 去讀主日學，所以量較早chhōe in，福源伯這兩日有略仔 hō͘感--著，所以睏真晏。Tī 房--裡聽見有人 teh 講耶穌會救咱，m̄ 免煩惱，這項hit項。福源伯對眠床chhia--起--來，開聲就 chhoh，sa 一枝大管薰吹，陷眠陷眠，目珠花花就撞--出--來，看見姑娘 tī hia坐，就大罵紅毛番、番婆，你來chia beh創甚麼？福源姆心大艱苦，嫌 thái hiah 無禮，人伊來是好意。抵 teh講 ê 時，福源伯將薰吹頭就kā 伊 khian--落去，摃著頭額，血chim-chim流，in 新婦緊對福源伯 ê 薰吹 kā 伊 la̍k-tiâu--咧。媽等--ah 真驚，開聲直直哭阿娘姑娘 kap 主日學先生一時真歹勢，續真無意神。一內面 chhiāng-chhiāng 滾，無扑算好意續換歹意 |
