Châi Sè Le̍k
|
財勢力 |
| Tân Thiam-ōng |
陳添旺 |
|
Chit saⁿ hāng ê bûn-tôe sī chin khoah, iā sī lâng só͘ ài. Só͘-lô-bûn tī Thoân-tō 10 : 1 chat ū kóng, “Lâng tiau-hô phang-ko chin hó, chi̍t-ē ji̍p to̍k-thâng sûi-sî pìⁿ chhàu. Lâng ū chun-kùi êng- kng chiâu-pī tì-sek, miâ-siaⁿ pò-iông chin hn̄g, chi̍t-ē kiâⁿ m̄-hó iā sī án-ni”. Lâng ū kiau-ngō͘ tham-sim chū-tōa ê sèng-chit, bōe ōe chū-chè; siông-siông ōe chiong chit saⁿ hāng gō͘-ēng kè-thâu kàu bô hān-liōng. Taⁿ ēng chit saⁿ hāng lio̍k-sio̍k siá bêng tī ē-tóe :
|
這 3項 ê 問題是真闊，也是人所愛。 所羅門tī 傳道10：1 節有講：「人調和 芳膏真好，一下入毒虫隨時變臭。人有尊貴榮光齊備智識，名聲播揚真遠，一下行m̄ 好也是án-ni 。」人有驕傲貪心自大ê 性質，bōe會自制；常常會將這 3項誤用過頭到無限量。今用這 3 項陸續寫明tī 下底： |
|
1. Châi : Chiū-sī chîⁿ-châi. Che sī ta̍k lâng só͘ khiàm-ēng, hō͘ lâng siu-ji̍p ēng-chhut ê pîn-kù. Kó͘-chá sī ēng mi̍h ōaⁿ mi̍h. Hiān-kim chhiⁿ-hoan iā ū. Sèng-keng kóng, Chîⁿ-châi sī Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù, tio̍h-bôa lâi tit-tio̍h, chiah an- lo̍k hióng-siū. Lâng ta̍k hāng ài ēng kè- chhek lâi tô͘-bô͘ thàn chîⁿ, chóng-sī kun- chú ài châi, chhú chi iú-tō. Sèng-keng kóng, Tham-châi sī bān-ok ê kun-goân. Khòaⁿ chit-tia̍p siā-hōe ū chin chōe khoán. Ū-ê sòng-hiong lâi thiám-bī lâng, ū-ê chòe hā-chiān tì-kàu hoān-chōe, iā ū kau-thok sū-gia̍p chiū siū-iū, iā siū-thok pān sū chi̍t-sut-á koân chiū siū mái- chiok, ū chòe tōa-koaⁿ sòe-koaⁿ iā siū-iū put-siáu, sòa liáu koaⁿ, pāi miâ sī chin chōe. Ū-ê kàu hó-gia̍h ài ēng gûn-hún sīⁿ sí lâng : chhin-chhiūⁿ Khap-bān ài hāi Bo̍k-tí-kái kap Iû-tāi-cho̍k, goān ēng i ê chîⁿ la̍p-ji̍p kok-khò͘. M̄-kú lō͘- bé hāi ka-kī.
|
1.財：就是錢財。Che 是逐人所欠用，hō͘ 人收入用出ê 憑據。古早是用物換物。現今生番也有。聖經講：「錢財是上帝所賞賜，著磨來得著才安樂享受。」人逐項愛用計策來圖謀趁錢，總是君子愛財，取之有道。聖經講：「貪財是萬惡ê 根源。」看這tia̍p 社會有真濟款。有ê 散hiong 來thiám-bī人，有ê 做下賤致到犯罪，也有交托事業就受賄，也受托辦事一sut 仔權就受mái- chiok ，有做大官細官也受賄不少，續了官敗名是真濟。有ê 到好額愛用銀粉豉死人：親像 哈曼愛害末底改佮猶大族，願用伊ê 錢納入國庫。m̄-ku 路尾害家己。 |
|
Hiān-kim iā ū ēng chîⁿ ê sè-thâu lâi khi-bú lâng, hāi lâng. Ū-ê lām-sám ēng, phiâu, tó͘, ím, hāi miā, hāi seng-khu. Che lóng sī sún-hāi kóng bōe liáu. Só͘-í Pó-lô ū bián-lē Thê-mô͘-thài, tio̍h khó͘- khǹg hó-gia̍h lâng gâu chòe hó-sū, gâu si-chè. Bí-kok ê hù-ong Ká-lâm-kî kun pêng-sî sàn-hiong, kàu tit-tio̍h tōe-pō͘, khui thi̍h-kang-chhióng ū tōa thàn, í-āu pòaⁿ-sè chiū sàn chîⁿ-châi chòe hó-sū; kiōng ū kúi-nā chheng bān gûn. Chiū- sī kià-hù chông-su-lâu, lô-tōng hōe-siā, Bān-kok hô-pêng-hōe, kàu-io̍k-kài. Nā ū chit hō lâng chiū si̍t-chāi sī Chû-siān- ka. M̄-kú bô tek-khak chin hó-gia̍h chiah ōe, nā chīn i ê pún-hūn chiàu i ê khùi-la̍t lâi pang-chān, iā sī chû-siān- ka ê lâng. I sī tùi khek-liám lâi chiâⁿ-ê.
|
現今也有用錢ê 勢頭來欺侮人，害人。有ê 濫糝用，嫖、賭、飲、害名、害身軀。Che 攏是損害講bōe了。所以保羅有勉勵提摩太，著苦勸好額人gâu 做好事，gâu 施濟。美國ê 富翁賈南奇君平時散hiong，到得著地步，開鐵工廠有大趁，以後半世就散錢財做好事；共有幾若千萬銀。就是寄付藏書樓，勞動會社，萬國和平會，教育界。若有這號人就實在是慈善家。m̄-kú 無的確真好額才會，若盡伊ê 本份照伊ê 氣力來幫贊，也是慈善家ê 人。伊是對克歛來成--ê 。 |
|
Sèng-keng kóng, Siōng-tè siúⁿ-sù lâng chîⁿ-châi, ài lâng gâu ēng. O͘-kah kóng, Siōng-tè hō͘ góa chia̍h, chhēng kàu-gia̍h chiū ti-chiok, kiaⁿ-liáu hó-gia̍h lâi chhia-chhí, bô kèng-pài Iâ- hô-hoa. Sàn-hiong ōe chòe chha̍t, lām- sám chiù-chōa. Sèng-keng kóng, Kiû jîn-gī ê lâng, m̄-nā tit-tio̍h jîn-gī, ōe tit-tio̍h hó-gia̍h kap chun-kùi. Iâ-so͘ kóng, Siōng-tè kok kap I ê gī tio̍h kiû, chiū chiah ê mi̍h chū-jiân ke hō͘ lín. Án-ni chîⁿ-châi sī lâng só͘ ài, nā bô chim-chiok siông-siông ōe hoān-chōe. Í-lī-sa ê lô͘-po̍k Ki-khap-se, àm-chīⁿ khì siu Nái-bān ê gûn kap mi̍h, só͘-í Nái-bān ê thái-ko î hō͘ i. Che sī hoān- chōe ê ûi-thoân, m̄ sī sió-khóa.
|
聖經講：「上帝賞賜人錢財，愛人gâu 用。」烏 甲講：「上帝hō͘ 我食，穿夠額就知足，驚了好額來奢侈，無敬拜耶和華。」散hiong 會做賊，濫糝咒詛。聖經講：「求仁義ê 人m̄-nā 得著仁義，會得著好額佮尊貴。」耶穌講：「上帝國佮伊ê 義著求，就 chiah-ê 物自然會加hō͘ lín。」看所羅門王就是án-ni 。Án-ni 錢財是人所愛，若無斟酌常常會犯罪。以利沙ê 奴僕基哈西，暗靜去收乃曼ê 銀佮物，所以乃曼ê thái-ko 移hō͘ 伊。Che 是犯罪ê 遺傳，m̄ 是小可。 |
|
2.Sè : chiū-sī ū koân-sè. Che iā sī bô hān. Ta̍k lâng só͘ tio̍h ū-ê. Tāi- tiōng-hu m̄ thang chi̍t sî bô koân, chóng-sī tio̍h ū chún-chat, chè-hān kap khoan-iông. Pó-lô kóng, Góa ū koân, chóng-sī góa m̄ ēng i; koh kóng, Siōng- tè siúⁿ-sù góa ū koân, m̄ káⁿ lām-sám ēng, hoán-tńg ài pang-chān lâng. Nā ōe kàu án-ni ū koân sī chin hó, bián kiaⁿ gō͘-sū, hoán-tńg ū lī-ek lâng ê só͘- chāi. Iâ-so͘ ê ha̍k-seng khòaⁿ-kìⁿ in Sian-siⁿ hiah ū koân, chi̍t pái khòaⁿ lâng m̄ hoán-hóe, kiò I tùi thiⁿ kiû hé lâi sio sí hiah ê lâng. Iâ-so͘ bô án-ni, I ū tōa lîn-bín ê sim. Sai-kong Se-bûn khòaⁿ Sù-tô͘ ū koân, chhiú hōaⁿ chiū siū Sèng Sîn, ài ēng chîⁿ bóe hit ê koân. Pí-tek kóng, Chîⁿ kap lí lóng tio̍h bia̍t- bô, lí phah-sǹg Siōng-tè ê siúⁿ-sù ōe ēng chîⁿ bóe mah ? Hiah ê lâng khòaⁿ Iâ-so͘ kiâⁿ sîn-jiah, chiū mn̄g : Lí ēng sím-mi̍h koân kiâⁿ án-ni, chī-chūi siúⁿ- sù lí chit ê koân ah ? Án-ni thang chai, lâng nā khòaⁿ-kìⁿ ū koân chin ài, m̄-kú ū sî ōe ēng chhò, chhin-chhiūⁿ Sò-lô bē hoán-hóe ê sî, chioh kong-hōe ê koân hāi kàu-hōe, só͘-í āu-lâi chhim-chhim hoán-hóe í-chêng ê m̄-tio̍h, m̄ káⁿ ēng i ê koân.
|
2.勢：就是有權勢。Che 也是無限。逐人所著有--ê。大丈夫m̄-thang 一時無權，總是著有準節，制限佮寬容。保羅講：「我有權，總是我m̄ 用伊；」koh 講：「上帝賞賜我有權，m̄ 敢濫糝用，反轉ài 幫贊人。」若會到án-ni 有權是真好，免驚誤事，反轉有利益人ê 所在。耶穌ê 學生看見in 先生hiah 有權，一擺看人m̄ 反悔，叫伊對天求火來燒死hiah-ê 人。耶穌無 án-ni ，伊有大憐憫ê 心。司公西門 看使徒有權，手hōaⁿ 就受聖神，愛用錢買這個權。彼得講：「錢佮你攏著滅無，你扑算上帝ê 賞賜會用錢買--mah ？」Hiah-ê 人看耶穌行神跡，就問：「你用甚物權行án-ni ，是誰賞賜你這個權--ah ？」Án-ni thang 知，人若看見有權真愛，m̄-kú 有時會用錯，親像掃羅bē反悔ê 時，借公會ê 權害教會，所以後來深深反悔以前ê m̄ 著，m̄ 敢用伊ê 權。 |
|
Lūn Sè, hiān-sî lâng chin chōe lām-sám ēng. Chá A-khap ông chià-koân chiàm siān-liông-bîn Ná-po̍k ê hn̂g, Siōng-tè bēng-lēng sian-toi chiù-chó͘ i, hō͘ i lâu hui̍h lâi sí. Tāi-pi̍t ông chià-sè chiàm chīn-tiong peng O͘-lī-a ê bó͘. Siōng- tè bēng-lēng sian-ti chiù-chó͘ i, āu-lâi chai-ē bô lī i ê ke. Í-lī nn̄g ê kiáⁿ khò in lāu-pē chòe chè-si, tiàm tiān-lāi lām- sám chòe, tì-kàu lóng bia̍t-bô. Sio̍k- gú kóng, Khò sè hō͘ sè gō͘, chi̍t tāi phiⁿ lâng, tio̍h saⁿ-tāi hō͘ lâng phiⁿ. Án-ni sui-jiân ū sè, tio̍h gâu pang-chān lâng, m̄ thang khi-bú lâng, hia̍p-chè lâng, chiah ū ha̍p thiⁿ-lí. Nā chià koân-sè, put-lūn ke, á-sī kok lóng ōe-pāi. Chi-ná ōe pāi kàu án-ni, mā sī saⁿ-chiⁿ koân-sè só͘ tì. Tek-kok ông ōe pāi, iā sī chià i ê koân, lâi hiau-thun pa̍t kok. Chiàu khòaⁿ hoān-sū nā-sī chià koân-sè-ê kàu-bé lóng pāi, in-ūi thiⁿ put chiông. Lâng ū siān-goān thiⁿ chiah ōe chiông i. Án-ni Siōng-tè sù lâng châi-tì bô pîⁿ- pîⁿ, ū koân-sè-ê, tio̍h khoan-iông pang-chān nńg-chiáⁿ-ê; hû-chhî i, khan-kiù i, thé-thiap i, châi-pôe i, chiah ū chiàu liông-sim ha̍p thiⁿ-lí.
|
論勢，現時人真濟濫糝用。早阿哈王藉權佔善良民拿博ê 園，上帝命令先知咒詛伊，hō͘ 伊流血來死。大衛王藉勢佔盡忠兵烏利亞ê 某。上帝命令先知咒詛伊，後來災厄無離伊ê 家。以利兩個子告in 老父做祭司，tiàm 殿內濫糝做，致到攏滅無。俗語講：「靠勢 hō͘ 勢誤，一代phiⁿ 人，著三代 hō͘ 人 phiⁿ。」Án -ni 雖然有勢，著gâu 幫贊人，m̄-thang 欺侮人，脅制人，才有合天理。若藉權勢，不論家，抑是國攏會敗。支那會敗到án-ni ，mā 是相爭權勢所致。德國王會敗，也是藉伊ê 權，來梟吞別國。照看凡事若是藉權勢--ê 到尾攏敗，因為天不從。人有善願天才會從伊。Án-ni 上帝賜人才智無平平，有權勢ê 著寬容幫贊軟chiáⁿ-ê;扶持伊，牽救伊，體貼伊，栽培伊，才有照良心合天理。 |
|
3. Le̍k : Chiū-sī khùi-la̍t, ióng-kám. Chit hāng tio̍h ta̍k lâng ū, m̄-kú tōa sòe sī bô pîⁿ. Chá ū bú-chiōng-goân, sī ài kiù-kà pó-hō͘ kun-ông. Ū-ê liān bú-gē sī pó-hō͘ kok-ka. Hiān-sî ū tōa-hàn ê ióng lâng, kàu ta̍k ūi sio-ián, sī ài tián in ê ióng, lâu in ê miâ-siaⁿ, si̍t-chāi sī hó, in-ūi bô hāi lâng, m̄-kú nā hāi lâng koan-hē sī tōa. Ū-ê o̍h kûn- thâu, phah lâng hāi lâng ê sìⁿ-miā, ū-ê ēng tōa la̍t chhiúⁿ-toa̍t lâng pó-mi̍h, ū- ê tōa-la̍t chiū biáu-sī lâng. Chhin-chhiūⁿ Kho-lī-a sin chhēng thi̍h-kah, chhiú kia̍h tōa to lâi chhut-chiàn, chiū biáu-sī Siōng-tè ê peh-sìⁿ, tì-kàu hō͘ chi̍t ê bô miâ-siaⁿ ê gín-ná, Tāi-pi̍t, thâi khì. Chham-sun sī chhut-miâ ióng ê lâng, in-ūi ho͘N3 îm-loān tián i ê ióng-béng, sòa bōe kì-tit Siōng-tè só͘ hoan-hù-ê lâi lō͘- chhut ka-kī ê kun-ki, thâu-mn̂g hō͘ lâng chián khì, chiū tì-kàu sí.
|
3.力：就是氣力，勇敢。這項著逐人有，m̄-kú 大細是無平。早有武狀元，是愛救駕保護君王。有ê 練武藝是保護國家。現時有大漢ê 勇人，到逐位相ián,是愛展in ê 勇，留in ê 名聲，實在是好，因為無害人，m̄-kú 若害人關係是大。有ê 學拳頭，扑人害人ê 生命，有ê 用大力搶奪人ê 寶物，有ê 大力就藐視人。親像哥利亞身穿鐵甲，手舉大刀來出戰，就藐視上帝ê 百姓，致到hō͘ 一個無名聲ê 囡仔，大衛，thâi 去。參孫是出名勇ê 人，因為好淫亂展伊ê 勇猛，續bōe記得上帝所吩咐-- ê 來露出家己ê 軍機，頭毛hō͘ 人剪去，就致到死。 |
|
Chá Hoat-kok ông Ná-pho-lûn hoán Au-chiu, kàu hō͘ lâng lia̍h khì chhiong- kun tī hái-tó ê sî, chiah thó͘-khùi kóng, Kó͘-kim li̍p tè-kok ê lâng chhin-chhiūⁿ A-le̍k-san-tāi, Kai-sun téng, í-ki̍p góa chòe ông lóng sī khò châi-le̍k, peng la̍t, to̍k-to̍k Iâ-so͘ Ki-tok só͘ li̍p ê kok choân- jiân ēng jîn-ài ê la̍t. Chit-sî Iâ-so͘ sui- jiân lī-khui sè-kan chheng gōa nî, iā ūi- tio̍h Iâ-so͘ ê miâ lâi sí-ê bōe sǹg-tit. Pa̍t lâng só͘ li̍p ê kok, sin sí kok bông; kiám-chhái góa chhut-gōa tī chit ê hái- tó bē sí ê ji̍t kok bia̍t, sin pī koaiⁿ-kaⁿ. Taⁿ sè-kan ê eng-hiông tī tá-lo̍h ? Nā-sī Iâ-so͘ só͘ li̍p ê kok, phó͘ thiⁿ-ē kian-kò͘ kú-tn̂g tī-teh, êng-lng bô soe-pāi. Chheh kóng, Lâng sí lâu miâ, hó͘ sí lâu phê. Án-ni lâng ê hó pháiⁿ-miâ chiū hun-piat, sī kàu éng sè-tāi, m̄ thang bô lâu hó miâ-siaⁿ.
|
早法國王拿破崙反歐洲，到hō͘ 人掠去充軍tī 海島ê 時，才吐氣講：「古今立帝國ê 人親像亞歷山大，凱撒等，以及我做王攏是靠財力，兵力，獨獨耶穌基督所立ê 國全然用仁愛ê 力。這時耶穌雖然離開世間千外年，也為著耶穌ê 名來死-- ê bōe 算得。別人所立ê 國，身死國亡；kiám-chhái 我出外tī 這個海島bē 死ê 日國滅，身被關監。今世間ê 英雄tī 佗位？若是耶穌所立ê 國，普天下堅固久長tī--leh ，榮光無衰敗。」冊講：「人死留名，虎死留皮。」Án-ni 人ê 好歹名就分別，是到永世代，m̄-thang 無留好名聲。 |
|
Chiàu só͘ khòaⁿ-kìⁿ, iā chham-khó kè- sin kap kūn-tāi í-ki̍p ba̍k-chêng ê sū, nā ēng chit saⁿ hāng gō͘-ēng ê lâng si̍t-chāi ū tōa sún-hāi lah. Tāi-seng sī hāi pa̍t lâng, āu-lâi sī hāi ka-kī kap lūi-tio̍h kiáⁿ-kiáⁿ sun-sun ê hāi. Tāi-pi̍t bē chiap ông ūi ê sî, ū hó khoán-thāi hō͘ i hāi ê tùi-te̍k, chiū-sī Sò-lô ông. Nā sǹg Tāi-pi̍t hit sî ū chîⁿ, in-ūi bîn-sim kui-óa i chió-kheh chîⁿ; koh ū koân, in-ūi Siōng-tè chhe sian-ti li̍p i chòe ông; ū la̍t, ōe thâi. Kho-lī-a. Án-ni saⁿ hāng chiâu-pī. Koh saⁿ pái thang thâi i ê tùi-te̍k, lóng m̄ chòe, hoán-tńg khǹg i ê chiong-kun m̄ thang hāi i. M̄-nā bô hāi i ê sìⁿ-miā, kàu Sò-lô hō͘ tùi-te̍k thâi sí sòa khan sêng i ê hō͘-tāi, hō͘ in bô kan-khó͘. Án-ni thang kóng bô gō͘-ēng.
|
照所看見，也參考過身佮近代以及目前ê 事，若用這 3 項誤用ê 人實在有大損害--啦。第先是害別人，後來是害家己佮累著子子孫孫ê 害。大衛bē接王位ê 時，有好款待hō͘ 伊害ê 對敵，就是掃羅王。若算大衛hit時有錢，因為民心歸倚伊chió kheh 錢；koh 有權，因為上帝差先知立伊做王；有力，會 thâi 哥利亞。Án-ni 3項齊備。Koh 3 擺thang thâi 伊ê 對敵，攏m̄ 做，反轉勸伊ê 將軍m̄- thang 害伊。m̄-nā 無害伊ê 生命，到掃羅hō͘ 對敵thâi死續牽成伊ê 後代，hō͘ in 無艱苦。Án -ni thang 講無誤用。 |
|
Iâ-so͘ lâi thoân chin-tō lóng m̄ ēng I ê koân hāi lâng, lóng sī ēng koân pang- chān lâng ; i-pīⁿ, kóaⁿ-kúi, kiâⁿ sîn-jiah, sòa khó͘-khǹg ha̍k-seng m̄ thang lia̍h ū koân chòe hoaⁿ-hí, tio̍h gâu thoân chin-lí chòe hoaⁿ-hí. Pó-lô kóng, Tio̍h ū chún-chat chiah ōe tit-tio̍h siúⁿ. Án- ni lán chòe Iâ-so͘ ê ha̍k-seng, put-lūn ku sím-mi̍h chit-hūn, tek-khak tio̍h chún-chat, m̄-thang ū gō͘-ēng téng-bīn só͘ kóng chit saⁿ hāng, chiah ōe êng- kng Siōng-tè kap Chú Iâ-so͘ Ki-tok ê sèng-miâ.
|
耶穌來傳真道攏m̄ 用伊ê 權害人，攏是用權幫贊人；醫病、趕鬼、行神蹟，續苦勸學生m̄-thang 掠有權做歡喜，著gâu 傳真理做歡喜。保羅講：「著有準節才會得著賞。」Án-ni 咱做耶穌ê 學生，不論居甚物職份，的確著準節，m̄-thang 有誤用頂面所講這 3 項，才會榮光上帝佮主耶穌基督ê 聖名。 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe-pò, Tē 432~433 koàn, 1921 nî 3 ge̍h)
|
(台灣教會報第432~433卷，1921年3月) |
