Hun ê Hāi
|
薰 ê 害 |
| Tân Lo̍k |
陳祿 |
|
Lâng ê sin-thé ū saⁿ hāng ê iàu-sò͘, kiò-chò cheng-sîn, lêng-hûn, jio̍k-thé. Chit saⁿ hāng ū bi̍t-chhiat ê koan-hē, só͘-í kīn-lâi ê chong-kàu-ka tōa-tōa teh chù-ì. Siat-sú lán lâng ê sin-thé nā ū chi̍t pō͘-hūn siū siong, chiū cheng-sîn iā bē bián-tit siū kám-èng. Chhin-chhiūⁿ lâng nā ū ūi-pīⁿ, chiū hit ê lâng chin khoài siū-khì, sim-chì iā loán-jio̍k. Cheng-sîn nā ià-siān, chiū sin-thé iā ià-siān. Nā ài chai lâng ê sin-thé ū kiān-khong á-bô, tio̍h khòaⁿ i ê ūi-chōng ê kiông-jio̍k; ūi nā lám ê lâng, i ê cheng-sîn ut-chut bô sóng-khoài. Sin-thé nā bô kiān-khong, iā ū koan-hē tī lêng-hûn; só͘-í nā lâng tú-tio̍h kan-khó͘ phòa-pīⁿ, chiū i ê sìn-gióng ōe iô-tāng. Hiân-jîn kóng, Kiān-khong ê cheng-sîn, tiàm tī kiān-khong ê sin-thé; chit kù ōe si̍t-chāi ū iáⁿ lah.
|
人ê 身體有3項要素：叫做精神，靈魂，肉體。這3項有密切ê 關係，所以近來ê 宗教家大大teh 注意。設使咱人ê 身體若有一部份受傷，就精神也bē免得受感應。親像人若有胃病，就hit個人真快受氣，甚至也軟弱。精神若厭siān,就身體也厭siān。若愛知人ê 身體有健康抑無，著看伊 ê 胃臟 ê 強弱；胃若lám ê 人，伊ê 精神鬱悴無爽快。身體若無健康，也有關係tī 靈魂；所以若人抵著艱苦破病，就伊ê 信仰會搖動。賢人講：「健康ê 精神，tiàm tī 健康ê 身體。」；這句話實在有影--lah 。 |
|
Tùi Au-chiu chiàn-cheng pêng-hô í-lâi, kok-kok ū kiàn-sek ê lâng, thê-khí kìm chiú, kìm hun, chò hiān-sî tē-it iàu-kín ê būn-tê. Hiān-sî Bí-kok chè-chiú ê sū-gia̍p, lóng-chóng kìm-chí. Kìm-lēng chi̍t-ē chhut, peh-sìⁿ m̄ káⁿ hoán-tùi, chōe-chōe lâng lóng chàn-sêng. Chóng-sī tiong-kan ū kan-khiáu ê seng-lí lâng, ài chiong chò chiú ê ki-khì, the̍h lâi Tiong-kok khai-gia̍p. Hó kai-chài Bí-kok ê soan-kàu-su chīn la̍t kap in khòng-gī, kàu lō͘-bóe bô chiâⁿ. Lō͘-kok iā m̄ chún chheng-liân-lâng chia̍h hun, chia̍h chiú. Chiú ê hāi sī chèng lâng lóng chai, m̄ bián góa ke kóng. Taⁿ góa só͘ ài kóng-ê, chiū-sī hun ê hāi, kap lán ū sím-mi̍h koan-hē ? Ài ín-khí chhut-miâ ê i-seng só͘ chèng-bêng ê sū-si̍t, kì tī ē-té lâi hō͘ lia̍t-ūi chò chham-khó.
|
對歐洲戰爭平和以來，各國有見識ê 人，提起禁酒、禁薰，做現時第一要緊ê 問題。現時美國製酒ê 事業，攏總禁止。禁令一下出，百姓m̄ 敢反對，濟濟人攏贊成。總是中間有奸巧ê 生理人，ài 將做酒ê 機器，提來中國開業。好佳哉美國ê 宣教師盡力佮in 抗議，到路尾無成。露國也m̄准青年人食薰、食酒。酒ê 害是眾人攏知，m̄ 免我加講。今我所愛講--ê,就是薰ê 害，佮咱有甚物關係？ Ài引起出名ê 醫生所証明ê 事實，記tī 下底來hō͘ 列位做參考。 |
|
Tiân-goân Phok-sū kóng, Phó͘-thong ê kńg-hun-chháu, chi̍t ki ê lāi-bīn, ū chi̍t ti̍h ê nicotine (hun-chháu ê to̍k-sò͘). I-tîn Ha̍k-sū kóng, ēng chi̍t ti̍h ê nicotine, saⁿ hun kan ē hái-sí chi̍t chiah káu. Lō͘-kok ū chi̍t ê chhut-miâ ê phok-sū kóng, chiong chi̍t chiah thò͘-á koaiⁿ tī tû-n̍i̍h. ta̍k ji̍t pûn hun-ian tī thò͘-á ê seng-khu, m̄ bián kòe nn̄g goe̍h-ji̍t chiū ē sí. Āu-lâi phòa pak siông-sè giām, chiah chai sī nicotine thàu-ji̍p phôe-hu, chhim-ji̍p hiat-e̍k, hāi-tio̍h sim-chōng. Siông-kang Phok-sū kóng, Hun-chháu kang-tiûⁿ chò kang ê hū-jîn lâng, pún-sin sui-jiân bô chia̍h hun, chóng-sī liû-sán chin-chōe. Siat-sú nā tit-tio̍h an-choân seng-sán--ê, i ê kiáⁿ-jî iā chōe-chōe chá sí. Hì-lô-pīⁿ, ūi-jio̍k-pīⁿ ê goân-in, chōe-chōe sī tùi pún-sin kap sī-tōa lâng chia̍h hun, chia̍h chiú ê kiat-kó.
|
田源博士講：「普通ê 捲薰草，一枝ê 內面，有一滴ê nicotine（薰草ê 毒素）。」伊藤學士講：「用一滴ê nicotine，3分間會害死一隻狗。」露國有一個出名ê 博士講：「將一隻兔仔關tī 櫥--ni̍h ，逐日歕薰煙tī 兔仔ê 身軀，m̄ 免過2 月日就會死。」後來破腹詳細驗，才知是 nicotine 透入皮膚，侵入血液，害著心臟。松崗博士講：「薰草工場做工ê 婦人人，本身雖然無食薰，總是流產真濟。設使若得著安全生產--ê ，伊ê 子兒也濟濟早死。」肺癆病，胃弱病ê 原因，濟濟是對本身佮序大人食薰，食酒ê 結果。 |
|
Ha̍k-seng chia̍h hun tē-it hāi náu-le̍k, koh i ê sin-thé pí bô chia̍h hun ê ha̍k-seng pêng-kin khah khin. Ū chi̍t keng Tāi-ha̍k ê kàu-su, pò-kò ha̍k-seng ji̍p ha̍k hit-sî, chhì-giām ê sêng-chek kóng, Chia̍h hun-ê pêng-kin pí bô chia̍h-ê pêng-kin sī khah chió tiám. Tùi án-ni lâi khòaⁿ, hun ê hāi m̄-nā hāi lâng ê sin-thé, iā chó-gāi lán lâng tì-sek ê hoat-ta̍t.
|
學生食薰第一害腦力，koh 伊ê 身體hit無食薰ê 學生平均較輕。有一間大學ê 教授，報告學生入學hit時，試驗ê 成績講：「食薰-- ê 平均比無食-- ê 平均是較少點。」對án-ni 來看，薰ê 害 m̄-nā 害人ê 身體，也阻礙咱人智識ê 發達。 |
|
Chia̍h hun ê khí-thâu sī tùi iá-bân lâng, āu-lâi bûn-bêng lâng iā o̍h chia̍h, chiū chū-chok chhong-bêng, ke kang chè-chō, chéng-lūi ná chhut ná chē. Taⁿ chiâⁿ-chò hong-sio̍k, chiū tāi-ke saⁿ khòaⁿ ài o̍h chia̍h, ná bē chiū ná ū siau, chèng-hú thàn chîⁿ ji̍t-ji̍t chōe, peh-sìⁿ liáu chîⁿ ji̍t-ji̍t sàn. Hiān-sî lán pún kok ê peh-sìⁿ ta̍k nî la̍p chèng-hú kan-ta hun hùi, iok ū 1,0000,0000 khò͘; tùi gōa-kok lâi-ê bô sǹg chāi-lāi. Chia̍h hun ê lâng chi̍t nî, chi̍t nî chōe; nā khòaⁿ kīn-lâi lô-tōng siā-hōe ê chheng-liân, bô chia̍h hun ê lâng chin chió, chiū shai-iáⁿ.
|
食薰ê 起頭是對野蠻人，後來文明人也學食，就自作聰明，加工製作，種類那出那濟。今成做風俗，就大家相看愛學食，那賣就那有銷，政府趁錢日日濟，百姓了錢日日瘦。現時咱本國ê 百姓逐年納政府kan-ta 薰費，約有1,0000,0000 kho͘ ；對外國來--ê 無算在內；食薰ê 人一年，一年濟；若看近來勞動社會ê 青年，無食薰ê 人真少，就知影。 |
|
Chit hō ok-sio̍k m̄ chai kàu sím-mi̍h sî chiah ōe hòe-bô ? Chia̍h hun ū sím-mi̍h lī-ek leh ? Ū lâng kóng, Chia̍h hun ké iu-būn; koh ū lâng kóng, Chia̍h hun tû to̍k thâng. Che si̍t-chāi sī chhò-gō͘ ê su-sióng, m̄ chai chia̍h ê lâng i ê kiān-khong ê sin-thé beh chiām-chiām pìⁿ-chò soe-jio̍k.
|
這號惡俗m̄ 知到甚物時才會廢無？食薰有甚物利益--leh ？有人講：「食薰解憂悶」；koh 有人講：「食薰除毒虫」。Che 實在是錯誤 ê 思想，m̄ 知食--ê 人伊ê 健康ê 身體 beh 漸漸變做衰弱。 |
|
Chhì-siūⁿ Hàu-keng kóng, Tùi pē-bó só͘ sêng-siū ê sin-thé nā m̄ káⁿ kā i siong-hāi, chiah sī iú-hàu. Iū-koh Sèng-keng kóng, Lín ê sin-thé sī Siōng-tè ê tiān. Khó-kiàn lâng bô iân-kò͘ hāi ka-kī ê seng-khu, che m̄-nā chò put-hàu ê kiáⁿ, iā sī chò pōe-ge̍k Siōng-tè ê lâng.
|
試想孝經講：「對父母所承受ê 身體若m̄ 敢kā 伊傷害，才是有孝。」又koh 聖經講：「Lín ê 身體是上帝ê 殿」。可見人無緣故害家己ê 身軀，che m̄-nā 做不孝ê 子，也是做背逆上帝ê 人。 |
|
Lán ê Chú kóng, Lín sī sè-kan ê kng, tē-chiūⁿ ê iâm; kng kap iâm lóng sī lâng só͘ tōa iàu-ēng ê mi̍h. Chiū-sī chò Ki-tok-tô͘--ê tio̍h tam-tng kiù lâng ê lêng-hûn, kap kái-liông siā-hōe ê chek-sêng. Kin-á-ji̍t siā-hōe chéng-chéng m̄ hó ê si̍p-koàn, oh-tit thang kóng kàu chīn. Chhin-chhiūⁿ chia̍h hun ê pháiⁿ si̍p-koàn, bô koh-iūⁿ chiong Siōng-tè só͘ siúⁿ-sù ê chîⁿ-châi hiat-lo̍h hóe-kheⁿ pìⁿ chiâⁿ ian-bū. M̄-nā hāi ka-tī ê sin-thé, iā ū koan-he tī tō-tek-chiūⁿ, si̍t-chāi sī khó-lîn ah !
|
咱ê 主講：「Lín 是世間ê 光，地上ê 鹽」；光佮鹽攏是人所大要用ê 物。就是做基督徒-- ê 著擔當救人ê 靈魂，佮改良社會ê 責承。今仔日社會種種m̄ 好ê 習慣，oh得 thang 講到盡。親像食薰ê 歹習慣，無各樣將上帝所賞賜ê 錢財hiat 落火坑變成煙霧。m̄-nā 害家己ê 身體，也有關係tī 道德上，實在是可憐--ah ！ |
|
Kiù-sè-kun m̄ chún chia̍h hun ê lâng ji̍p kàu-hōe. Nā ū chia̍h hun ê lâng ài ji̍p kàu-hōe hit-sî, tio̍h lóng pàng-sak. Che si̍t-chāi chin hó ê hong-hoat, hō͘ lán Tâi-oân Kàu-hōe thang chò bô͘-iūⁿ. Hiān-sî Tâi-oân Lâm-pō͘ ê hōe-iú ê tiong-kan, góa phah-sǹg chì-chió ū 500 lâng chia̍h hun, nā múi lâng pêng-kin chi̍t nî chò 6 kho͘ lâi kè-sǹg, chi̍t nî kan chóng-kè 3000 kho͘. Nā chiong chiah ê gîn lâi pó͘-chō͘ kàu-hōe, chiū bián hoân-ló châi-chèng khoat-hoa̍t, Chú ê tō-lí oh khui-khoah lah !
|
救世軍m̄ 准食薰ê 人入教會。若有食薰ê 人愛入教會hit時，著攏放sak。Che 實在真好ê 方法，hō͘ 咱台灣教會thang 做模樣。現時台灣南部ê 會友ê 中間，我扑算至少有500人食薰，若每人平均一年做 6 kho͘ 來計算，一年間總計3000 箍。若將chiah ê 銀來補助教會，就免煩惱財政缺乏，主ê 道理oh開闊--lah ！ |
|
Taⁿ lán óa-khò Chú, bô hō͘ bu̍t-io̍k pé-pa̍k m̄ sī chhin-chhiūⁿ sè-sio̍k lâng chò mi̍h ê lô͘-châi. Lâng nā kó-jiân sìn Chú, ké hun sī bô oh ê lí lah. Ki-tok-tô͘ tio̍h chò hong-hiám tiong ê chio̍h-thiāu, m̄ thang thàn sè-sio̍k teh phû-tiâm. Iā tio̍h chò oa̍h-hî, m̄ thang chhin-chhiūⁿ sí-hî tòe chúi teh phiau-liû.
|
今咱倚靠主，無hō͘ 物慾把縛，m̄ 是親像世俗人做物ê 奴才。人若果然信主，改薰是無oh ê 理--lah。基督徒著做風險中ê 石柱，m̄-thang 趁世俗teh 浮沈。也著做活魚，m̄-thang 親像死魚tòe 水teh 漂流。 |
|
Ǹg-bāng chèng kàu-hōe ê jīm-chit-chiá kam-goān khòaⁿ hun chò chi̍t khoán ê tùi-te̍k, si̍t-hêng ké-tû, thang chò hōe-iú ê bô͘-iūⁿ. Sio̍k-gú kóng, Chúi-thâu chheng, chúi-bóe chiū chheng.
|
向望眾教會ê 任職者甘願看薰做一款ê 對敵，實行改除，thang 做會友ê 模樣。俗語講：「水頭清，水尾就清。」 |
|
(Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò, Tē 433 koàn, 1921 nî 4 ge̍h)
|
(台灣府城教會報第433卷，1921年4月) |
