Kiat-si̍t Pah-pōe
|
結實百倍 |
| Û-seng |
餘生 |
|
Bí-kok Ka-nî-ki ong sī sè-kài chhut-miâ ê hó-gia̍h lâng, chû-siān-ka, pêng-hô lūn-chiá. I tī 1838 nî, 11 goe̍h 25 ji̍t chhut-sì. Lāu-pē sī So͘-kek-lân ê sàn-hiong lâng. Sè-hàn ê sî, khòaⁿ-kìⁿ lāu-pē thàn-chia̍h ê kan-khó͘, chiū li̍p-chì kóng, Pa̍t ji̍t tek-khak tio̍h chiong ke-lāi ê sàn-hiong-kin khau hiat-ka̍k. Chiū hùn-chì tha̍k-chheh, iā tú-hó ū An-la̍h-sùn Tāi-chò, chiong i 400 pún chheh, teh chioh siàu-liân lâng kap gín-ná tha̍k; i chiū múi pài-la̍k khì kā i chioh. Āu-lâi siū kám-kek, chì-goān kóng, Góa pa̍t ji̍t nā ū chîⁿ, tek-khak beh siat Tô͘-su-koán, hō͘ lâng khòaⁿ bô chîⁿ.
|
美國加尼基翁是世界出名ê好額人、慈善家、平和論者。伊tī 1838年，11月25日出世。老父是蘇格蘭ê散hiong人。細漢ê時，看見老父趁食ê艱苦，就立志講，別日的確著將家內ê散hiong根khau hiat-ka̍k 。就奮志讀冊，也抵好有安歷遜大作，將伊400本冊，teh借少年人佮囝--仔讀；伊就每拜六去kā伊借。後來受感激，志願講，我別日若有錢，的確beh設圖書館，hō͘人看無錢。 |
|
Cha̍p-saⁿ hòe ê sî, beh khì Bí-kok thàn-chia̍h, khó-sioh bô só͘-hùi, kai-chài ū hó-sim pêng-iú chàn-sêng. Tāi-seng kàu Bí-kok, sī chò pháng-chit kang-tiûⁿ ê kang. Cha̍p-la̍k hòe ê sî, khì chò tiān-sìn kiok ê phòe-ta̍t-hu. Āu-lâi khì ji̍p hōe-siā; hit-tia̍p í-keng ū thàn tām-po̍h, chiū hūn chúi-iû hōe-siā. Tú-tio̍h Bí-kok in-ūi pàng lô͘-châi ê sū, Lâm Pak khí chiàn-cheng, i chiū thè kok-ka kam-tok kun-sū thi̍h-tō. Āu-lâi Lâm-kun ê Lí Chiong-kun tōa pāi, Pak-kun thâi-iâⁿ, i chiū soah kam-tok ê kang, khì ka-tī chhòng-li̍p 3 ê thi̍h-kang-tiûⁿ, chhun kúi-nā ek ê châi-sán. Tùi án-ni pìⁿ-chò kǹg-thi̍h kài ê ông. Āu-lâi tōa khòng-tiong i ê sū-gia̍p, chiong i ê kǹg-thi̍h hōe-siā cho͘-chit chò Liân-ha̍p kǹg-thi̍h-hōe tōa Hōe-siā, tōa-tōa oa̍h-tāng.
|
13歲ê時，beh去美國趁食，可惜無所費，佳哉有好心朋友贊成。第先到美國，是做紡織工場ê工。16歲ê時，去做電訊局ê配達夫。後來去入會社；hit-tia̍p已經有趁淡薄仔，就份水油會社。抵著美國因為放奴才ê事， 南北起戰爭，伊就替國家監督軍事鐵道。後來南軍ê李將軍大敗，北軍thâi贏，伊就煞監督ê工，去家己創立3個鐵工場，偆幾若億ê財產。Tùi án-ni變做鋼鐵界ê王。後來大擴張伊ê事業，將伊ê鋼鐵會社組織做聯合鋼鐵會大會社，大大活動。 |
|
Liáu-āu chiong chit ê sū-gia̍p, lóng kau-tài āu-chìn ê lâng, ka-tī chò êng-sin lâng. Cha̍p-peh nî-kú, choan bū chò lī-ek sè-kan, tē-it hó bô͘-iūⁿ ê lâng. Tī 1901 nî chin bô êng ê sî, tùi si̍t-gia̍p thè-ún í-lâi, sòaⁿ i só͘ chek-chū ê châi-sán, lâi hiàn chò siā-hōe jîn-tō kap chû-siān pêng-hô ê lō͘-ēng, si̍t-chāi sī chin chē. Khah tōa hāng-ê :-
|
了後將這ê事業，攏交帶後進ê人，家己做閒身人。18年久，專務做利益世間，第一好模樣ê人。Tī 1901年真無閒ê時，tùi實業退隱以來，散伊所積聚ê財產，來獻做社會人道佮慈善平和ê路用，實在是真濟。較大項--ê: |
|
Siat Tô͘-su-koán, La̍k chheng bān kho͘.
|
設圖書館， 6000萬箍 |
|
Tāi-ha̍k Kàu-siū In-kip-hùi Saⁿ “ “ “
|
大學教授恩給費， 3000萬箍 |
|
Ka-nî-ki châi-thoân, Gō͘ “ “ “
|
加尼基財團， 5000萬箍 |
|
Ka-nî-ki Pêng-hô ki-kim, Nn̄g “ “ “
|
加尼基平和基金， 2000萬箍 |
|
Kì-hù Gōa-kok Tô͘-su-koán, “ “ “ “
|
寄付外國圖書館， 2000萬箍 |
|
Kì-hù So͘-kek-lân Tāi-ha̍k, “ “ “ “
|
寄付蘇格蘭大學， 2000萬箍 |
|
Kì-hù Chióng-lē Gī-ióng hêng-ûi chiá Ki-kim :-
|
寄付獎勵義勇行為者基金： |
|
Bí-kok, Chi̍t chheng bān kho͘.
|
美國， 1000萬箍 |
|
So͘-kek-lân, Saⁿ pah bān kho͘.
|
蘇格蘭， 300萬箍 |
|
Tek-kok, “ “ “ “
|
德國， 300萬箍 |
|
Hoat-kok, Nn̄g pah bān kho͘.
|
法國， 200萬箍 |
|
In-ūi Kǹg-thi̍h hōe-siā chit-oân, Y 1000,0000
|
因為鋼鐵會社職員， Y 1000,0000 |
|
Ka-nî-ki Kang-gia̍p Ha̍k-hāu, Y 800,0000
|
加尼基工業學校， Y 800,0000 |
|
Hô-lân Pêng-hô-kiong kiàn-siat-hùi, Y 350,0000
|
荷蘭平和宮建設費， Y350,0000 |
|
Kì-hù Bí-kok chèng Tāi-ha̍k, Y 3600,0000
|
寄付美國眾大學， Y 3600,0000 |
|
Í-gōa iáu chin-chē kì bē liáu.
|
以外iáu真濟記bē了。 |
|
I tī chit lō͘-bóe ūi-tio̍h sè-kài pêng-hô ê sū, tōa chīn-la̍t phoe-miā. Khó-sioh tùi sè-kài hoat tōa chiàn-cheng í-lâi, tōa pi-siong i hiah chē nî só͘ tio̍h-bôa khó͘-sim ê Pêng-hô phòa-li̍h8. Sòa tì-kàu sîn-keng soe-jio̍k, kú-kú tó tī bîn-chhn̂g, kàu chit pang sòa kòe-sin. Chhit peh cha̍p nî kú chhut-la̍t ūi-tio̍h ka-tī kap sè-kan lâi tio̍h-bôa, si̍t-chāi sī thang kiong-kèng siàu-liām bô soah. Iā thang hō͘ lán o̍h kúi-nā hāng :-
|
伊tī這路尾為著世界平和ê事，大盡力phoe命。可惜tùi世界發大戰爭以來，大悲傷伊hiah濟年所著磨苦心ê平和破裂。續致到神經衰弱，久久倒tī眠床，到這幫續--過身。7、80年久出力為著家己佮世間來著磨，實在是基督tiàm tī teh 活，hō͘ 咱不只thang恭敬數念無煞。也thang hō͘咱學幾若項： |
|
1.An-la̍h-sùn Tāi-chò ê chheh ē-hiáu lī-iōng, bô khǹg teh chhī chián-á. Sèng-chheh kóng, ū ki-hōe thang tùi chèng lâng kiâⁿ hó, chiū tio̍h kiâⁿ. Bô lūn tōa sió, hoaⁿ-hí chīn-sim hiàn, lóng ē lī-ek lâng : chhin-chhiūⁿ gín-ná ê 5 ê piáⁿ, 2 bóe hî iā sī kong-hāu hui-siông.
|
1、安歷遜大作ê冊會曉利用，無囥teh飼chián-á 。聖冊講，有機會thang tùi眾人行好，就著行。無論大小，歡喜盡心獻，攏會利益人：親像囡仔ê 5個餅，2尾魚也是功效非常。 |
|
2. Ka-ong ê li̍p-chì, chioh chheh tha̍k kàu sêng-kong. Sui sī “Khit-chia̍h hē tōa-goān”, nā-sī “ Iú-chì sū kèng-sêng ”. Só͘-í siàu-liân lâng, m̄ thang ūi-thio̍h sàn-hiong lâi choa̍t-bāng pi-koan, iàu-kín tio̍h li̍p-chì : “ Jîn iú siān-goān, Thian pit chiông chi.”
|
2、加翁ê立志，借冊讀到成功。雖是「乞食下大願」 ，若是「有志事竟成」。所以少年人，m̄-thang為著散hiong來絕望悲觀，要緊著立志：「仁理善願，天必眾志。」 |
|
3. Ka-ong gâu chò hó-sū. Ka-ong chhut-sin liáu, bô pōe-iok. Chá siū-tio̍h lâng ê lī-ek, taⁿ chhut-la̍t lī-ek lâng. Í chêng tī sè-kài, sī sè-kài ê hù-ong; taⁿ tī thiⁿ-téng iā sī hó-gia̍h, in-ūi i ū kià bē sǹg-tit ê gîn tī Thian-kok Gîn-hâng. Koh i ê khùi-la̍t iā sī éng-oán tī chit sè-kan teh oa̍h-tāng.
|
3、。加翁gâu做好事。加翁出身了，無背約。早受著人ê利益，今出力利益人。以前tī世界，是世界ê富翁；今tī天等也是好額，因為伊有寄bē算--得ê銀tī天國銀行。koh伊ê氣力也是永遠tī這世間teh活動。 |
|
Taⁿ lán ū chîⁿ, tio̍h o̍h Ka-ong gâu ēng i ê chîⁿ lâi bé bē-pāi-hoāi ê ki-gia̍p; m̄ thang chiú kàu hō͘ thâng chia̍h, á-sī poe-khì. Taⁿ lán ū châi-tiâu iā tio̍h the̍h chhut-lâi lī-ek siā-hōe, chiah bē khang-khang khǹg kàu siⁿ-sian pāi-hoāi khì.
|
今咱有錢，著學加翁gâu用伊ê錢來買bē 敗壞ê基業；m̄ thang守到hō͘蟲食，抑是飛去。今咱有才調也著提出來利益社會，才bē空空囥到生sian敗壞去。 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe-pò tē 420 koàn, 1920 nî 3 ge̍h)
|
(台灣教會報第420卷，1920年3月) |
