Siā-hōe Chong-kàu
|
社會-宗教 |
| N̂g Tiâu-siông |
黃朝祥 |
|
Chit ê tê-ba̍k phah-sǹg ū chē-chē ūi ê bo̍k-su kap sian-siⁿ bat kóng-khí, lia̍t-ūi tāi-khài iā lóng bêng-pe̍k. Góa siūⁿ ài koh chi̍t pái lâi tâm-lūn, ǹg-bāng ū sió-khóa lī-ek, kiám-chhái ē chò tiàm chit ê phû-phiò ê sè-kan ê lī-ek.
|
這個題目扑算有濟濟位 ê 牧師佮先生 bat 講起，列位大概也攏明白。我想ài koh 一 擺來談論，向望有小可利益，kiám -chhái 會做點這個浮漂 ê 世間 ê 利益。 |
|
Hiān-sî siā-hōe tiong só͘ chò ê sū-gia̍p, lâng só͘ chò ê chit-gia̍p, kok téng ê kho-ha̍k: Chū-jiân Kho-ha̍k (Natural Science) Bûn-bêng Kho-ha̍k (Cultural Science) Lí-sióng Kho-ha̍k, (Ideal Science). Chiàu khòaⁿ kap chong-kàu lóng bô koan-hē. Chong-kàu lēng-gōa chi̍t hāng mi̍h, lóng sī lūn sîn-lêng-chiūⁿ ê tāi-chì. Kho-ha̍k, sū-gia̍p, só͘ teh chò ê bo̍k-tek bô saⁿ-tâng.
|
現時社會中所做 ê 事業，人所做 ê 職業，各等 ê 科學：自然科學（Natural Science） 文明科學（Cultural Science） 理想科學（Ideal Science）。照看佮宗教攏無關係。宗教另外一項物，攏是論神靈上 ê 事誌。科學，事業，所 teh 做 ê 目的無相同。 |
|
Koh ū lâng siūⁿ tùi kó͘-chá chong-kàu chiū-sī chi̍t kho, kî-û ê kho-ha̍k iā sī ka-tī chi̍t kho. Khiok chiàu hiān-sî khòaⁿ sī ná chhin-chhiūⁿ án-ni; m̄-kú nā kā i khe-khó hit ê khí-thâu,chiū ē chai chē-chē kho-ha̍k sī tùi chong-kàu pun chhut-lâi-ê. Lâi kí-khí kúi-nā hāng.
|
Koh 有人想對古早宗教就是1 科，其餘 ê 科學也是家己1 科。卻照現時看是那親像 án-ni；m̄-kú若 kā 稽考hit個起頭，就會知濟濟科學是對宗教分出來 ê。來舉起幾若項。 |
|
Hoat-ha̍k, Chèng-tī-ha̍k, tī Kū-iok Siōng-tè bēng-lēng Mô͘-se tī Se-nái-soaⁿ chò Cha̍p-tiâu kài. Che chiū-sī hoat-lu̍t ê khai-chó͘, kin-á-ji̍t iáu ū chûn tī hoat-lu̍t ê lāi-té. Tiat-ha̍k, Lûn-lí, sim-lí-ha̍k ū bē lī-khui-tit ê koan-hē tī-teh. Im-ga̍k, put-lūn tī Tang-iûⁿ á-sī Se-iûⁿ, goân-pún lóng sī tī hiàn-chè kèng Sîn ê sî teh ēng-ê. Kàu-io̍k kap i-ha̍k, kó͘-chá lóng sī kàu-hōe, sī-biō, bo̍k-su, hôe-siūⁿ só͘ chò ê kang. Taⁿ hiān-sî chiah ê chē-chē lóng ka-tī to̍k-li̍p lah. Án-ni thang kóng kho-ha̍k sī tùi chong-kàu pun chhut-lâi-ê. M̄-nā án-ni, siā-hōe só͘ teh chò ê sū-gia̍p iā chē-chē sī tùi chong-kàu chhut. Chhin-chhiūⁿ chû-hūi-īⁿ, ko͘-jî-īⁿ, kiù-chè-só͘, chhiah si̍p-jī-siā lóng sī lán Ki-tok-kàu chit ê thiàⁿ lâng ê “thiàⁿ”--jī siⁿ-chhut. Nā-sī chit sî bô chong-kàu ê lâng iā teh chò, sòa pìⁿ-chò chho͘-sio̍k.
|
法學、政治學，tī舊約上帝命令摩西tī 西奈山做10 條戒。這--就是法律 ê 開祖 ，今仔日iáu 有存 tī 法律 ê 內底。哲學、倫理、心理學有bē離開得 ê 關係 tī-teh。音樂不論 tī 東洋抑是西洋，源本攏是 tī 獻祭敬神ê 時 teh 用-- ê 。 教育佮醫學，古早攏是教會、寺廟、牧師、和尚所做 ê 工。今現時 chiah-ê 濟濟攏家己獨立--lah。 Án-ni thang 講科學是對宗教分出來--ê 。 m̄但 án-ni，社會所 teh 做 ê 事業也濟濟是對宗教出。親像慈惠院，孤兒院，救濟所，赤十字社攏是咱基督教這個疼人 ê“疼”--字生出。若是這時無宗教 ê 人也 teh做，煞變做粗俗。 |
|
Lūn chong-kàu thang kóng sī chèng hāng ê pún-goân. Phì-jū chhin-chhiūⁿ chi̍t châng ko-lê-chhài, lāi-bīn ū chi̍t-ha̍h chi̍t-ha̍h. Chèng hāng sī chhin-chhiūⁿ hiah ê ha̍h. Nā-sī ko-lê-chhài chi̍t-ha̍h chi̍t-ha̍h peh liáu ē bô--khì, m̄-kú chong-kàu sī kàu chit lia̍p tē-kiû lóng léng--khì, lóng bô pòaⁿ lâng tī sè-kan, i iā sī tī-teh, chiū-sī bô khí-thâu bô soah-bóe. Taⁿ beh àn-cháiⁿ-iūⁿ siūⁿ chit ê chong-kàu ? Thang kóng sī chi̍t lia̍p chéng-chí, Iâ-so͘ bat siat phì-jū kóng sī kòa-chhài-chí (Má-khó 4 : 31). Che chin-chiàⁿ ū ì-sù ah ! Chéng-chí sī ū oa̍h-miā ū la̍t. I nā iā lo̍h tē, ē hoat gê, ē tèng kin. Kho-ha̍k nā ū Chong-kàu chiū ū oa̍h-miā, ū-la̍t. La̍t tùi tó-ūi lâi ? Tùi Iâ-so͘ Ki-tok lâi. Iâ-so͘ tī sè-kan siông-siông tùi lâng kóng, “An-sim.” “Tio̍h an-sim.” Chit kù koh ū chi̍t ê ì-sù, sī kóng, “Tio̍h goân-khì.” Goân-khì chiū-sī siⁿ-khí khùi-la̍t ê ì-sù. Piàn-sūi-ê tio̍h siⁿ goân-khì chiū ē kiâⁿ. Iâ-so͘ sí liáu ha̍k-seng chhin-chhiūⁿ iûⁿ bô bo̍k-chiá, sit-bāng lek-táⁿ. Iâ-so͘ chhut-hiān an-ūi in, in chiū hó-táⁿ ē thoân tō-lí. Chit kù “An-sim” sī lán chong-kàu ê tōa khùi-la̍t. Tī chit sè-kan sî-sî ê an-ùi.
|
論宗教 thang 講是眾項 ê 本源。譬喻親像1 叢高麗菜，內面有一ha̍h一ha̍h。眾項是親像 hiah-ê ha̍h 。若是高麗菜一 ha̍h 一 ha̍h 擘了會無--去，m̄-kú 宗教是到這粒地球攏冷--去，攏無半人 tī 世間，伊也是 tī-teh，就是無起頭無煞尾。 今 beh àn-chóaⁿ 樣想這個宗教？ Thang 講是1 粒種子，耶穌 bat 設譬喻講是芥菜子（馬可 4：31）。這--真正有意思 ah ！ 種子是有活命有力。伊若掖落地，會發芽、會釘根。科學若有宗教就有活命，有力。力對佗位來？ 對耶穌基督來。耶穌 tā世間常常對人講：「安心。」「著安心。」這句 koh 有一個意思，是講：「著元氣。」元氣就是生起氣力 ê 意思。 Piàn-sūi-ê 著生元氣就會行。耶穌死了學生親像羊無牧者，失望慄膽，耶穌出現安慰 in ，in 就好膽會傳道理。這句“安心”是咱宗教 ê 大氣力。 Tī 這世間時時 ê 安慰。 |
|
Chit sè-kan ū chin chē thang hō͘ lâng kiaⁿ, tì-kàu lán ê cheng-sîn beh soe-jio̍k nńg-chiáⁿ chhin-chhiūⁿ piàn-sūi-ê. Ū-sî jio̍k-thé phòa-pīⁿ chhin-chhiūⁿ hit ê hiat-lāu 12 nî ê hū-jîn lâng; ū-sî tú-tio̍h ge̍k-kéng chhin-chhiūⁿ Iâ-so͘ ê ha̍k-seng tú-tio̍h tōa hong-éng. Pêng-iú bô kàu-gia̍h ê an-ùi, sí-sit khún-tio̍k, hiān-chāi sè-kan bô kàu-gia̍h ê tông-chêng. Nā-sī lán tùi Iâ-so͘ ê ōe tī lán ê hī-khang piⁿ teh kóng, “Tio̍h an-sim, góa kap lí tī-teh.” Hit sî lán beh koh siⁿ-khí tōa la̍t. Sit-pāi beh koh tit-tio̍h sêng-kong, ge̍k-kéng chhi-chhám beh tit-tio̍h ǹg-bāng. Beh tit-tio̍h sè-kan lâng chò bē kàu-ê, chiū-sī Sîn ê la̍t kap an-ùi.
|
這世間有真濟 thang hō͘ 人驚，致到咱 ê 精神 beh 衰弱軟 chiáⁿ 親像 piàn-sūi--ê。有時肉體破病親像hit個血流 12 年 ê 婦人人；有時抵著逆境親像耶穌 ê 學生抵著大風湧。 朋友無夠額 ê 安慰，死失窘逐，現在世間無夠額 ê 同情。若是咱對耶穌 ê 話 tī 咱 ê 耳孔邊 teh 講：「著安心，我佮你 tī --leh。」Hit時咱 beh koh 生起大力。失敗 beh koh 得著成功，逆境悽慘 beh得著向望。 Beh 得著世間人做bē到-- ê ，就是神 ê 力佮安慰。 |
|
Lán nā ta̍k ji̍t ūi-tio̍h jio̍k-thé lâi tio̍h-bôa, kè-kàu ē pāi-hoāi ê bí-niû, nā-sī cheng-sîn-chiūⁿ bô thang siū an-ùi, chiū chit sè-kan ū sím-mi̍h hok-khì mah ? Nā bô tit-tio̍h chong-kàu ê an-ùi hō͘ lán ê cheng-sîn boán-chiok, tòa sè-kan chhin-chhiūⁿ tē-ge̍k. Só͘ chò m̄ sī chiàⁿ bo̍k-tek, jio̍k-thé sī chò ki-khì teh ēng nā-tiāⁿ, sī bông bo̍k-tek ê seng-oa̍h.
|
咱若逐日為著肉體來拖磨，計較會敗壞 ê 米糧，但是精神上無 thang 受安慰，就這世間有甚物福氣--mah ？若無得著宗教 ê 安慰 hō͘ 咱 ê 精神滿足，tòa世間親像地獄。 所做 m̄ 是正目的，肉體是做機器 teh用 nā-tiāⁿ ，是茫目的 ê 生活。 |
|
Sè-kan ê chîⁿ-châi, miâ-siaⁿ sī sím-mi̍h ? Bô khah-iâⁿ chhut Ai-ki̍p teh pài kim gû-á siōng, tē 18 sè-kí Se-Au tāi-lio̍k ê khang hun-chiong nā-tiāⁿ.
|
世間 ê 錢財，名聲是甚物？無較贏出埃及 teh 拜金牛仔像，第 18 世紀西歐大陸 ê 空勳章nā-tiāⁿ。 |
|
Taⁿ kai-chài ū lán ê Chong-kàu hō͘ lán oa̍h-miā, khùi-la̍t kap an-ùi. Put-lūn chò sím-mi̍h chit-gia̍p thang tit-tio̍h an-sim li̍p-bēng. Che chiū-sī lán, m̄-nā sī lán, chiū-sī siā-hōe chèng lâng kap chong-kàu bē ē lī-tit ê koan-hē tiám.
|
今佳哉有咱 ê 宗教 hō͘咱活命，氣力佮安慰。 不論做甚物職業 thang 得著安身立命。 Che 就是咱，m̄但是咱，就是社會眾人佮宗教bē會離得 ê 關係點。 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe-pò tē 421 koàn,1920 nî 4 ge̍h)
|
(台灣教會報第421卷，1920年4月) |
