Cha̍p-chì Tiah-lio̍k_06
|
雜誌摘錄_06 |
| Bān Chin-chu |
萬真珠 |
|
27. Ke-lāi ê Mi̍h-kiāⁿ
|
27. 家內ê物件 |
|
I. Kū-iok kap Sin-iok. Chit nn̄g pún sī tē-it hó ê mi̍h-kiāⁿ, só͘-í ta̍k ūi ê ke-lāi eng-kai tio̍h ū. Bô chîⁿ tio̍h bōe pa̍t mi̍h khì bóe, iā tio̍h ta̍k ji̍t ēng. Ke-lāi só͘ ū-ê bô chi̍t hāng ōe pí Sèng-chheh khah gâu chān lâng, bô lūn só͘ tú-tio̍h, siⁿ-sí, hō-hok, lóng ū tit-la̍t ê ōe thang chàn-chō͘ chin kóe ê sū. Iā thang hun-piat sī-tōa, sī-sòe ê pún-hūn, he̍k-sī koan-hē chhù-piⁿ kap chhut gōa lâng, lóng-chóng chāi tī chit nn̄g pún ê lāi-bīn só͘ kì-chài ê chí-sī. Só͘-í chit nn̄g phō ê Sèng-chheh sī ka-tiong tē-it iàu-kín ê mi̍h-kiāⁿ.
|
I、舊約佮新約。這兩本是第一好ê 物件，所以逐位ê 家內應該著有。無錢著賣別物去買，也著逐日用。家內所有ê 無一項會比聖冊較gâu贊人，無論所抵著，生死、禍福，攏有得力--ê會thang贊助真kóe ê 事。也thang分別序大、序細ê 本分，或是關係厝邊佮出外人，攏總在tī這兩本ê 內面所記載 ê 指示。所以這兩部ê 聖冊是家中第一要緊ê 物件。 |
|
II. Ke-lāi ê mi̍h-kiāⁿ iáu ū chōe-chōe hāng sǹg sī hó lō͘-ēng, lōe-tiong sî-cheng sī chi̍t-hāng. Khí-thâu hoat-bêng sî-cheng sī ha̍k-būn ê sai-hū. Khah chá bô chit hō mi̍h-kiāⁿ, taⁿ chha-put-to ta̍k kok lóng ū, ū-ê chòe kàu chin ta̍t chîⁿ-ê. Sî-cheng ê sai-hū ná kú ná gâu chòe, ū-ê chin kî-koài chi̍t nî chiah choān chi̍t pái nā-tiāⁿ, ū-ê chi̍t lé-pài kú, ū-ê tio̍h ta̍k ji̍t choān chi̍t pái.
|
II、家內ê物件iáu有濟濟項算是好路用，內中時鐘是一項，起頭發明時鐘是學問ê 師父。較早無這號物件，今差不多逐國攏有，有ê 做到真值錢--ê。時鐘ê 師父那久那gâu做，有ê真奇怪一年才choān一擺nā-tiāⁿ，有ê一禮拜久，有ê著逐日choān 一擺。 |
|
Sî-cheng ê chún-chín, khó-pí ka-tiong láu-liān ê sī-tōa lâng chiàu-sî chiàu-hāu bēng-lēng sī-sòe chòe tāi-chì, bián-tit gō͘ sū thoa-soa. Taⁿ ke-bīn sì-kòe lóng ū sî-cheng tiàm, khǹg khiā-ke ê lâng tek-ì tio̍h bóe lâi ēng, chiah ōe tiāⁿ-tio̍h chi̍t ji̍t kan só͘ boeh chòe ê tāi-chì, sī sím-mi̍h sî-khek, bián-tit chhò-gō͘. Í-keng ū chōe-chōe lâng teh ēng, m̄-kú iáu-bē ū chiâu ēng. Ū sî-cheng chóng-sī bōe hiáu chiàu-kò͘, tiāⁿ-tiāⁿ khui put-sî choān thit-thô, tì-kàu bô lōa-kú chiū pháiⁿ-khì bōe tùi. Nā sòe-jī ēng chiū ōe kiâⁿ kàu kú-kú bōe pháiⁿ.
|
時鐘ê 準chîn,可比家中老練ê 序大人照時照候命令序細做事誌，免得誤事拖soa。今街面四界攏有時鐘店，勸企家ê人tek意著買來用，才會定著一日間所beh做ê 事誌，是甚物時刻，免得錯誤。已經有濟濟人teh用，m̄-kú iáu-bōe有齊用。有時鐘總是bōe曉照顧，定定開不時choān thit-thô,致到無偌久就歹去bōe tùi。若細膩用就會行到久久bōe歹。 |
|
Koh chi̍t hāng ê mi̍h-kiāⁿ gâu chān lâng chiū-sī thi̍h chhâi-hông. Tē-it hó-ê chiū-sī tùi Bí-kok chhut. Khah chá hán-tit khòaⁿ hit hō ê mi̍h, taⁿ sì-kòe thang khòaⁿ i teh chòe saⁿ, siù-hoe, chòe bō, chòe ôe, phê kap pò͘, chho͘ kap iù lóng ōe. Chóng-sī chió lâng ōe hiáu chiàu-kò͘, ēng bô ha̍h ê iû lâi boah, ū-ê pàng i siⁿ sian chin khoài pháiⁿ. Ū lâng chin sòe-jī ēng, gâu chiàu-kò͘, lâu kàu sì-tāi sun iáu thang ēng chin hó. Hó ēng sī hó ēng, khoài ài koh khah khoài, kín ài koh khah kín, thàn chîⁿ ài koh thàn, m̄ chai ōe bóe lâng ê sìⁿ-miā oh ! Sin-khu kiám bô khah tōa tī i-chiûⁿ mah ? Chiàu hoat-tō͘ chòe, khah bōe kè-thâu, kàu bé ōe chòe khah chōe kang, lī-ek lâng khah chōe. Chit lō͘-bé sî-tāi ê lâng ū siūⁿ chhut chin chōe hāng kî-khá ê ke-si, hō͘ ta̍k hō ê kang khah kín-khoài, khah hoat-ta̍t, nā boeh kóng, kóng bōe chīn.
|
Koh一項ê 物件gâu贊人就是鐵裁縫。第一好--ê 就是tùi美國出。較早罕得看hit號ê 物，今四界thang 看伊teh做衫、繡花、做帽、做鞋；皮佮布、粗佮幼攏會。總是少人會曉照顧，用無合ê 油抹，有ê 放伊生sian 真快歹。有人真細膩用，gâu照顧，留到4代孫iáu thang 用真好。好用是好用，快ài koh較快，緊ài koh koh較緊，趁錢ài koh趁，m̄知會買人ê 生命--oh！身軀敢無較大tī衣裳--mah？照法度做，較 bōe過頭，到尾會做較濟工，利益人較濟。這路尾時代ê人有想出真濟項奇巧ê家私，hō͘逐號ê 工較緊快，較發達，若beh講講bōe盡。 |
|
28. O-liân ê Iok-an
|
28. O-liân ê Iok-an |
|
Tī 1442 nî Hoat-kok ê ông sí lâu chi̍t ê kiáⁿ iáu chió hè. Eng-kok ê ông Hiân-lí ài chiàm Hoat-kok, peh-sìⁿ m̄ goān hâng i. Hiân-lí ông chiū khí peng kap Hoat-kok kau-chiàn, chiàm Hoat-kok ê pak-pêng ji̍p O-liân siâⁿ. Hit-sî sio̍k tī hit siâⁿ-lāi ū chi̍t ê cha-bó͘ gín-ná miâ Iok-an, khì kìⁿ Hoat-kok ê Thài-chú kā i kóng, i ū bāng-kìⁿ tit-tio̍h be̍k-sī kóng, i tio̍h khì chòe peng ê goân-sòe chhōa peng koh khì kau-chiàn.
|
Tī 1442年法國ê 王死留一個子iáu少歲。英國ê 王Hiân-lí ài佔法國，百姓m̄願降伊。Hiân-lí王就起兵佮法國交戰，佔法國ê 北爿入O-liân城。Hit時屬tī hit城內有一個查某囡仔名Iok-an，去見法國ê 太子，kā 伊講伊有夢見得著默示講，伊著去做兵ê元帥chhōa 兵koh去交戰。 |
|
Hoat-kok ê Thài-chú, Cha-lí, í-keng lóe-chì sit-bāng bô la̍t kā i kóng, Khì ah ! chóng-sī bô chhái kang. Iok-an lóng bô sit-chì ti̍t-ti̍t kiû thiⁿ-téng ê Chú tio̍h chān i khì. I ū chhē chi̍t chiah pe̍h bé chòe chi̍t ki kî. Khiâ bé, iāⁿ i ê kî chin chhut-la̍t khǹg Hoat-kok ê peng tè i khì.
|
法國ê 太子，Cha-lí,已經餒志失望無力kā伊講，去ah！總是無采工。Iok-an攏無失志直直求天頂ê 主著贊伊去。伊有chhē一隻白馬做一支旗。騎馬，揚伊ê 旗真出力勸法國ê 兵tè 伊去。 |
|
Eng-kok ê peng khòaⁿ i ê sin-khu sán-sòe, iáu sòe-hàn, koh khòaⁿ i ê hó-táⁿ chin kî-koài, m̄ chai i ê la̍t tùi tó-ūi lâi, sòa lóng bô khui chhèng lâi phah i. Hoat-kok ê peng khòaⁿ i e táⁿ, koh khòaⁿ i kî-*n̍i̍h ê jī, “Ūi Siōng-tè kap Hoat-kok”, ta̍k-ê chòng in ê sim-chì tè i khì; chin-chiàⁿ tī kúi-nā ūi ū iâⁿ. Eng-kok peng sòa pàng O-liân siâⁿ thoat-lī in ê chhiú. Āu-lâi Hoat-kok ū siat-li̍p in ê Thài-chú, Cha-lí, chòe in ê ông; chóng-sī siat-li̍p bô lōa-kú Eng-peng ū koh lâi chhim-chiàm lia̍h Iok-an, pa̍k i ê sin-khu tī chhâ-*n̍i̍h ēng hé sio-sí.
|
英國ê 兵看伊ê 身軀瘦細，iáu細漢，koh看伊ê 好膽真奇怪，m̄知伊ê 力tùi佗位來，續攏無開銃來扑伊。法國ê 兵看伊ê 膽，koh看伊旗--n̍i̍h ê字「為上帝佮法國」，逐個壯 in ê 心志tè 伊去；真正 tī幾若位有贏。英國兵續放O-liân城脫離 in ê手。後來法國有設立 in ê太子，Cha-lí,做in ê王；總是設立無偌久英兵有koh來侵佔掠Iok-an，縛伊ê 身軀tī 柴--n̍i̍h 用火燒死。 |
|
29. Keng-hî
|
29. 鯨魚 |
|
Tī hái-lāi tē-it tōa bé chiū-sī keng-hî. Tī chōe-chōe kok ê hái thang khòaⁿ-tio̍h, Ò-tāi-lī-á, A-hui-lī-ka, Lâm Pak ê A-bí-lī-ka, ta̍k ūi-ê bô sio-siāng khoán. Tē it tōa-ê sī Chhiⁿ-lân hái-ê, iā sī tē-it ta̍t chîⁿ. I ê tn̂g sī óa 8 tn̄g, hit khoán-ê bô chhùi-khí, chóng-sī chhùi-lāi ū chōe-chōe kut chòe chhin-chhiūⁿ chhùi-khí ê lō͘-ēng. Hiah ê kut āu-piah khah tn̂g, ū-ê tn̂g óa tn̄g-jī, ū-ê tn̄g-pòaⁿ, thâu chêng khah té tām-po̍h, chha-put-to chi̍t tn̄g, á-sī tn̄g-jī tn̂g, ta̍k ki óa chi̍t pōng. Chi̍t bé ê thâu-khak ū 3 pah gōa ki. Hiah ê kut óa chi̍t tūn ê tāng, iā sī chin ta̍t chîⁿ ê mi̍h. Tī in ê phê ē-tóe ū chin chōe iû hō͘ in tī léng-chúi-*n̍i̍h khah sio-lō; koh hō͘ in ê sin-khu sui-jiân tāng ōe phû tī chúi-bīn. Siāng tōa bé ê iû ū chi̍t pah tūn. Chit khoán ê hî chin chōe lâng ài khì lia̍h, ūi-tio̍h i ê iû kap kut chin ta̍t-chîⁿ, nā ōe thang lia̍h-tio̍h kúi-nā bé chiū thàn tōa chîⁿ.
|
Tī海內第一大尾就是鯨魚。Tī濟濟國ê 海thang看著，澳大利亞、非洲、南北ê 美洲，逐位ê 無相像款。第一大--ê是Chhiⁿ-lân海 ê,也是第一值錢。伊ê 長是倚8丈，hit款ê 無嘴齒，總是嘴內有濟濟骨做親像嘴齒ê 路用。Hiah-ê骨後壁較長，有ê長倚丈二，有ê丈半，頭前較短淡薄，差不多一丈，抑是丈二長，逐支倚一磅。一尾ê 頭殼有3百外支。Hiah-ê骨倚一噸ê重，也是真值錢ê物。Tī in ê 皮下底有真濟油hō͘ in tī 冷水--n̍i̍h較燒lō;koh hō͘ in ê 身軀雖然重會浮tī水面。上大尾ê 油有一百噸。這款ê 魚真濟人愛去掠，為著伊ê 油佮骨真值錢，若會thang掠著幾若尾就趁大錢。 |
|
Koh chi̍t hō ê keng-hî, nā chē chûn tùi Ji̍t-pún kàu Ò-tāi-lī-a chiū thang khòaⁿ-tio̍h. I ê thâu-khak chin tn̂g chha-put-to ū i ê sin-khu ê chi̍t pòaⁿ, iā sī pîⁿ-pîⁿ bô chhin-chhiūⁿ Chhiⁿ-lân hái-ê, hit khoán ū phòng thâu, chhùi ē-ham ū chhùi-khí jī-gō͘ ki. Hiah ê chhùi-khí chin tōa ki, koh chin lāi, iā chin tāng, chi̍t ki óa saⁿ-cha̍p pōng ê tāng, kè-chîⁿ chin hó bōe, chóng-sī bô chhin-chhiūⁿ chhiūⁿ-gé hiah ta̍t chîⁿ. Thâu-khak iā chin tāng óa saⁿ-cha̍p gō͘ tūn. Tī thâu khak-lāi ū tē-á tóe chin kùi-khì ê iû chheng--chheng--chheng, iā chin kùi. Tùi chit ê tē-á ōe tit-tio̍h óa nn̄g pah tháng ê iû; in-ūi thâu-khak ê iû hiah chōe, thâu-khak chiū ōe phû tī chúi-bīn lâi chhoán-khùi. Sin-khu iā ū chin chōe iû pí thâu-khak khah chōe, iā chin ta̍t chîⁿ.
|
Koh一號ê 鯨魚，若坐船tùi 日本到澳大利亞就thang看著。伊ê頭殼真長差不多有伊 ê身軀ê 一半，也是平平無親像Chhiⁿ-lân海--ê,hit 款有phòng頭，嘴下ham有嘴齒25支。Hiah-ê 嘴齒真大支，koh真利，也真重，一支倚30磅ê重，價錢真好賣，總是無親像象牙hiah 值錢。頭殼也真重倚35噸。Tī頭殼內有袋仔tóe真貴氣ê 油清--清--清，也真貴。Tùi這的袋仔會得著倚 2百桶ê 油；因為頭殼ê 油hiah 濟，頭殼就會浮tī水面來喘氣。身軀也有真濟油比頭殼較濟，也真值錢。 |
|
30. Lia̍h Keng-hî
|
30. 掠鯨魚 |
|
Lia̍h keng-hî sī tōa gûi-hiám, iā sī phe-miā ê thâu-lō͘. Keng-hî tio̍h siông-siông chhèng khí-lâi chhoán-khùi, hái-chúi sòa phùn chhèng chin koâiⁿ. Lia̍h chit hō ê hî ū chē tōa chiah chûn khì, chûn téng ū chōe-chōe chûn-á kap ke-si thang tùi chûn téng tūi lo̍h hái. Nā khòaⁿ tio̍h keng-hî, chúi-siú chē sòe chiah chûn-á kò chin kín, in-ūi keng-hî siû chin hui-siông kín, koh chi̍t pái khòaⁿ-tio̍h i khí-lâi lī chêng ê só͘-chāi chin hn̄g.
|
掠鯨魚是大危險，也是phoe 命ê頭路。鯨魚著常常chhèng起來喘氣，海水續噴chhèng真懸。掠這號ê 魚有坐大隻船去，船頂有濟濟船仔佮家私thang tùi 船頂tūi落海。若看著鯨魚，水手坐細隻船仔kò真緊，因為鯨魚泅真非常緊，koh一擺看著伊起來離前ê 所在真遠。 |
|
Chûn nā ōe óa keng-hî, kiâⁿ-chûn--ê chiū liâm-piⁿ ēng pio tōa la̍t chha̍k i ê sin-khu. Nā chha̍k-tio̍h keng-hî chiū chin kín chhàng lo̍h hái; chûn-lāi ê lâng nā bô tî-hông á-sī soh bô kàu-gia̍h tn̂g, kiám-chhái liân chûn lóng-chóng hō͘ i tioh tîm lo̍h-khì. Keng-hî chòe i chhàng ji̍p chúi-tóe óa jī-cha̍p hun kú chiū koh phû khí-lâi, chiū koh chi̍t pái ēng pio lâi kā i chha̍k, koh chhàng lo̍h chúi-tóe, ná chha̍k ná tōa siū-khì, ēng bé ia̍t hái-chúi káu khí tōa-éng ê khoán. Hit-sî chûn tio̍h lī khah hn̄g. Chòe án-ni kúi-nā pái, kàu lō͘-bé pái phû khí-lâi bô phùn chúi chiū phùn hui̍h, tì-kàu hái-chúi âng kì-kì, koh ēng i ê bé ia̍t-lâi ia̍t-khì chiah sí, sí liáu sin-khu phû tī hái-bīn.
|
船若會倚鯨魚，行船--ê就liâm-piⁿ用鏢大力chha̍k伊ê 身軀。若chha̍k著鯨魚就真緊chhàng落海；船內ê人若無持防抑是索無夠額長，kiám-chhái連船攏總hō͘伊tioh沈--落去。鯨魚做伊chhàng入水底倚20分久就koh 浮--起來，就koh一擺用鏢來 kā伊chha̍k,koh chhàng落水底，那 chha̍k那大受氣，用尾ia̍t海水到起大湧ê 款。Hit時船著離較遠。做án-ni幾若擺，到路尾擺浮--起來無噴水就噴血，致到海水紅kì-kì,koh用伊ê 尾ia̍t來ia̍t去才死，死了身軀浮tī海面。 |
|
Chúi-siú chiū thoa kàu tōa chiah chûn, tī hia ū khì-khū piān-piān thang sîn i ê iû. In nā lia̍h chi̍t bé chiū ū kúi-nā ji̍t ê kang. Tī hái-bīn ū chhiat i ê bah chi̍t-tè chi̍t-tè ēng khì-khū tah, tiàu khí-lâi chûn téng koh tùi i ê chhùi-lāi chhiat hiah ê kut chhut lâi.
|
水手就拖到大隻船，tī-hia有器具便便thang sîn伊ê 油。In若掠一尾就有幾若日ê 工。Tī海面有切伊ê肉一塊一塊用器具tah，吊起來船頂koh tùi伊ê 嘴內切hiah-ê 骨出來。 |
|
Lia̍h keng-hî ê gûi-hiám sī tùi bô tiuⁿ-tî, nā hut-jiân chhèng khí-lâi ōe péng chûn, lâng lóng ōe tîm lo̍h hái.
|
掠鯨魚ê 危險是tùi無張持，若忽然chhèng起來會péng 船，人攏會沈落海。 |
|
Siāng oh-ê sī tī Ò-tāi-lī-a chiu kap Ji̍t-pún kok ê hái só͘ chhut--ê; hit khoán sī hui-siông ok. Khah siông kúi-nā bé siû saⁿ-chhōa, nā chân-tio̍h chi̍t bé chin chōe bé lâi ûi i, ài kiù i, ēng chhùi-khí lâi khòe in ê chûn, kā kàu chhùi-chhùi, chûn-lāi ê lâng lóng bô pō͘ thang tí-te̍k lâi kiù-miā. M̄ nā sòe-chiah chûn in káⁿ lâi kā, liân tōa chiah chûn iā sī tián béng-ióng ê hoat-tō͘ lâi cheng, siû chin hn̄g, āu-lâi oa̍t-tńg-sin hui-siông kín, ēng in ê thâu-khak lâi cheng chûn, chòe án-ni chōe-chōe pái kàu chûn phòa. Lia̍h chit hō ê ok hî chin-chiàⁿ sī phe-miā ê thâu-lō͘, m̄ kú nā lia̍h-tio̍h chit bé ōe ta̍t gûn kúi nā bān, só͘-í lâng kam-goān phe-miā.
|
上oh--ê是tī 澳大利亞洲佮日本國ê 海所出--ê;hit款是非常惡。較常幾若尾泅相chhōa,若斬著一尾真濟尾來圍伊，ài救伊，用嘴齒來khòe in ê 船，咬到碎碎，船內ê 人攏無步thang抵敵來救命。M̄-nā細隻船in敢來咬，連大隻船也是展猛勇ê 法度來爭，泅真遠，後來越轉身非常緊，用in ê 頭殼來cheng船，做án-ni 濟濟擺到船破。掠這號ê 惡魚真正是phoe命ê 頭路，m̄-kú掠著一尾會值銀幾若萬，所以人甘願phoe命。 |
|
31. Kâu
|
31. 猴 |
|
Chiàu káng-kiù ê lâng lâi pâi, kâu ū saⁿ khoán, chiū-sī ē-pì, bā-bûn, kâu. Ū-ê chin tōa chiah, ū lâng ê koâiⁿ, sèng-chêng chin ok, oh-tit chhī kàu koai. A-hui-lī-ka chiu-ê sī siāng ok, liân lâng kap khîm-siù iā kiaⁿ in. Nā khòaⁿ kâu ê khoán-sit lâi káng-kiù chiū chai in ōe hiáu saⁿ-thiàⁿ ê hoat-tō͘, ōe hiáu thiàⁿ in ê kiáⁿ, lâng nā hó khoán-thāi kâu, i iā ōe thiàⁿ hit ê lâng kap i ê kâu phōaⁿ. Nā siat-sú kâu phōaⁿ tiong ū tú-tio̍h phòa-pīⁿ á-sī hō͘ káu kā tio̍h-siong, in chiū lâi kā i boah tio̍h-siong ê ūi, phō kiáⁿ chhin-chhiūⁿ lāu-bú phō i ê kiáⁿ-jî. Ū-sî chi̍t pòaⁿ chiah siū pek koaiⁿ-teh, chiū chòe chi̍t tīn lâi, khòaⁿ ū sím-mi̍h hong-hoat thang kā i tháu-pàng chhut-lâi. In tiong-kan nā ū sí-sit, ū tōa iu-būn, iā ōe hián-bêng an-ùi ê khoán-sit. Loán-jio̍k chòe bô hoat-tit ê tāi-chì, in chin gâu saⁿ pang-chān, ū thé-thiap ê sim-koaⁿ.
|
照講究ê人來排，猴有3款，就是下ē-pì、bā-bûn、猴。有ê 真大隻，有人ê 懸，性情真惡，oh得飼到乖。非洲ê 是上惡，連人佮禽獸也驚in。若看猴ê 款式來講究就知in會曉相疼ê 法度，會曉疼in ê 子，人若好款待猴，伊也會疼hit個人佮伊ê 猴伴。若設使猴伴中有抵著破病抑是hō͘狗咬著傷，in就來kā伊抹著傷ê 位，抱子親像老母抱伊ê 子兒。有時一半隻受迫關--teh，就做一陣來，看有甚物方法thang kā伊tháu放出來。In 中間若有死失，有大憂悶，也會顯明安慰ê 款式。軟弱做無法得ê 事誌，in真gâu相幫贊，有体貼ê心肝。 |
|
Kâu ê châi-tiāu sī tōa, nā tú-tio̍h oh-tit siūⁿ chhut ê sū, in chiū ēng hoat-tō͘ hō͘ lâng chin kî, iā gâu ēng ke-si lâi khui mn̂g, koaiⁿ mn̂g in lóng ōe.
|
猴ê 才調是大，若抵著oh得想出ê 事，in就用法度hō͘ 人真奇，也gâu用家私來開門，關門in攏會。 |
|
Kâu teh thit-thô ê sî chin hó khòaⁿ, ū-sî lâng thêng kha ài khòaⁿ in; in nā chai lâng teh khòaⁿ, chiū koh khah gâu sńg hō͘ lâng chhiò. Chin gâu o̍h lâng ê só͘ chòe, hó, pháiⁿ lóng ài tè lâng ê iūⁿ. Kâu gâu kò͘ ka-kī ê sin-khu, nā tú-tio̍h oan-iuⁿ chiâⁿ tīn teh pe ài tèng, in chin gâu siám-pī. Nā chòe pháiⁿ, tì-kàu lâng beh kā i lia̍h, in chai chin gâu bi̍h, ū-sî peh chiūⁿ chhiū ēng chio̍h-thâu á-sī ké-chí hu̍t lâi tìm beh lia̍h in ê lâng.
|
猴teh thit-thô ê 時真好看，有時人停腳愛看in；in若知人teh看，就koh較gâu sńg hō͘ 人笑。真gâu學人ê 所做，好、歹攏愛tè人ê 樣。猴gâu 顧家己ê 身軀，若抵著鴛鴦成陣teh飛ài tèng,in真gâu閃避。若做歹，致到人beh kā伊掠，in知真gâu bi̍h，有時peh上樹用石頭抑是果子核來 tìm beh掠 in ê人。 |
|
Iā gâu hoat sèng-tē, nā siū-khì chin ok, ēng chhùi kā, ēng kha jiàu, lóng m̄ goān soah in ê oàn-hūn. Chóng-sī in ū sî oàn-hūn ê in-toaⁿ bô lâng siūⁿ ōe chhut, lâng chhī i, thiàⁿ i, i iáu-kú ēng oàn-hūn lâi pò-tap. Koh hó kì-tî, nā ū lâng ēng in só͘ ài chia̍h ê mi̍h hō͘ in, thêng kàu kú-kú nā koh kìⁿ-tio̍h bīn chiū ōe kì-tit, hoaⁿ-hí chhun chhiú koh kā i thó mi̍h.
|
也gâu發性地，若受氣真惡，用嘴咬，用腳jiàu,攏m̄願煞in ê怨恨。總是in有時怨恨ê 因端無人想會出，人飼伊、疼伊，伊iáu-kú用怨恨來報答。Koh好記持，若有人用in所愛食ê 物hō͘ in，停到久久若koh見著面就會記得，歡喜伸手koh kā伊討物。 |
|
32. Mô͘-hán-be̍k-tek
|
32. 穆罕默德 |
|
Mô͘-hán-be̍k-tek chiū-sī Hôe-hôe kàu ê Khai-chó͘. Óa A.D. 600 nî chhut-sì tī A-la̍t-pek kok ê Be̍k-ka siâⁿ. Leng-bú ū iúⁿ-chhī i kàu 5 hè, āu-lâi chiū tò-khì pē-bú chhù. Bô lōa-kú pē-bú sí-khì, i ê kong chiàu-kò͘ i, jiân-āu kau-tāi i ê chek. Chek ke̍k sàn, ko͘-put-chiong tio̍h khì kap lâng tòa thàn chia̍h. Ū-sî tī soaⁿ-*n̍i̍h kò͘-iûⁿ, sòa tòa chheh khì káng-kiù. Kàu tióng-sêng ê sî hō͘ chi̍t ê chin hó-gia̍h ê chiú-kóaⁿ hū-jîn lâng chhiàⁿ i chòe koán ke. Khòaⁿ i chin gâu pān sū, chiū chio i chòe tiōng-hu. Chi̍t sî pìⁿ chòe hó-gia̍h lâng thang chiàu i só͘ ài khì káng-kiù ha̍k-būn. Tī sì-cha̍p hè ê sî-chūn ū chi̍t pái khì soaⁿ-*n̍i̍h, tò-lâi kóng, Thiⁿ-sài Ka-pek-lia̍t chhut-hiān kā i kóng, Chì koâiⁿ to̍k it chin ê Siōng-tè kéng-tiàu i chòe Chì koâiⁿ Siōng-tè ê Sian-ti, tio̍h khì kóaⁿ pài pu̍t ê lâng, lóng chhut Be̍k-ka siâⁿ. Hit-sí i ê hū-jîn lâng kap chi̍t ê cha-bó͘ kiáⁿ lóng khiā tī Be̍k-ka ê siâⁿ-lāi. In-ūi i hó-táⁿ kan-chèng ū chin ê Siōng-tè, m̄ sìn pu̍t. Be̍k-ka ê lâng ū kóaⁿ i kap i ê bó͘-kiáⁿ, í-ki̍p tè i ê ha̍k-seng lóng chhut siâⁿ. Tùi án-ni khì tòa tī Bí-tē-ná siâⁿ. Kè bô lōa-kú hū-jîn lâng sí tī hia.
|
穆罕默德就是回回教ê 開祖。倚A.D. 600年出世tī 阿拉伯國ê 麥加城。乳母有養飼到5歲，後來就倒去父母厝。無偌久父母死去，伊ê 公照顧伊，然後交代伊ê叔。叔極散，姑不chiong著去佮人 tòa趁食。有時tī山--n̍i̍h顧羊，續tòa冊去講究。到長成ê 時hō͘ 一個真好額ê 守寡婦人人倩伊做管家。看伊真gâu辦事，就招伊做丈夫。一時變做好額人thang照伊所ài去講究學問。Tī 40歲ê 時陣有一擺去山--n̍i̍h,倒來講，天使加百列出現kā伊講，至懸獨一真ê 上帝揀召伊做至懸上帝ê 先知，著去趕拜佛ê 人，攏出麥加城。Hit時伊ê 婦人人佮一個查某子攏企tī麥加ê城內。因為好膽干證有真ê 上帝，m̄信佛。麥加ê 人有趕伊佮伊ê 某子，以及tè伊ê 學生攏出城。Tùi án-ni去tòa tī Bí-tē-ná城。過無偌久婦人人死tī-hia。 |
|
I ê bó͘ sí liáu-āu chiū pìⁿ khoán chhōa chōe-chōe ê hū-jîn lâng, ká-mō͘ kóng, “Siōng-tè ū ún-chún.” Kap Iû-thài lâng kiat tóng, kàu bé bô lâng sìn i. Āu-lâi pìⁿ chòe thó͘-húi-thâu sì-kòe chhiúⁿ-kiap lâng ê mi̍h. ū ji̍p Be̍k-ka siâⁿ thâi sí ho̍k-sāi ngó͘-siōng ê lâng, lâu Iû-thài lâng kap pài Siōng-tè-ê bô châu-tio̍h. Kú-kú phòa-pīⁿ chiū tò-khì Bí-tē-ná siâⁿ, kàu 63 hè chiah sí. I ê ha̍k-seng chiū ēng chi̍t kha gîn-siuⁿ siu i ê sin-si, kàu taⁿ iáu teh hàu teh pài, chin kāu lé-sò͘. Lâng kàu hia tio̍h kî-tó chōe-chōe pái iā liām bōe hiáu ì-sù ê ōe, koh tio̍h kóng Chì koâiⁿ Siōng-tè Mô͘-hán-be̍k-tek chiū sī I ê Sian-ti. Tī bong ê só͘-chāi ū 300 ki teng-hé mî-ji̍t tiám-teh lóng bô sit. In kóng, Hū-jîn lâng m̄ bián khì kàu hia, in-ūi in bô lêng-hûn.
|
伊ê 某死了後就變款娶濟濟ê 婦人人，假冒講：「上帝有允准。」佮猶太人結黨，到尾無人信伊。後來變做土匪頭四界搶劫人ê 物。有入麥城thâi死服侍偶像ê人，留猶太人佮拜上帝ê 無剿著。久久破病就倒去Bí-tē-ná城，到63歲才死。伊ê 學生就用一kha銀箱收伊ê 身屍，到今iáu-teh 哮teh拜，真kāu禮數。人到 hia著祈禱濟濟擺也唸bōe 曉意思ê 話，koh著講至懸上帝穆罕默德就是伊ê 先知。Tī墓ê 所在有300支燈火暝日點teh攏無熄。In講：「婦人人m̄免去到hia，因為in 無靈魂。」 |
|
33. Sek-kia Hu̍t
|
33. 釋迦佛 |
|
Lán Tiong-kok lâng ê chong-kàu ū chōe-chōe khoán, m̄ nā ū Jû-kàu kap Tō-kàu, iā ū Hu̍t-kàu, ū-sî kiò-chòe Sek-kàu. Chit ê Sek-kàu ê goân-in sī tùi Ìn-tō͘ kok thoân-ê.
|
咱中國人ê宗教有濟濟款，m̄若有儒家佮道教，也有佛教，有時叫做釋教。這個釋教ê 原因是tùi印度國傳--ê。 |
|
Tī B. C. chha-put-to 500nî kūn tī Hi-má-lia̍p soaⁿ ū chi̍t ê jîn-kun sio̍k tī Sek-kia cho̍k. I tan siⁿ chi̍t ūi thài-chú, chiū put-chí thiàⁿ-sioh i, chiàu-kò͘ i, hō͘ i bián-tit tú-tio̍h sè-chêng sím-mi̍h ê bô kah-ba̍k, tì-kàu hoân-ló ê sū. Thài-chú tit-tio̍h lāu-pē chin sēng-koàiⁿ, kó-jiân chiàu lāu-pē só͘ ì-ài--ê, ji̍t-ji̍t hoaⁿ-hí thiòng-lo̍k, koh ū chhōa put-chí siong-ài ê thài-chú niû. Chóng-sī sim iā bô kàu-gia̍h pêng-an, iū-koh ngó͘-gū-jiân tī sàn-pō͘ ê tiong-kan khòaⁿ-kìⁿ chi̍t ê chin ló-mō͘ ê lâng, iā koh khòaⁿ-kìⁿ chi̍t ê sin-khu phòa-siùⁿ-ê, sim-koaⁿ ke-thiⁿ ut-chut. Sīm-chì koh kìⁿ-tio̍h chi̍t ê teh chhàu-nōa ê sin-si. Tùi án-ni ná it-hoat khòa-lū sè-kan ê bô tiāⁿ-tio̍h, ū pīⁿ ū sí ê khòa-gāi, ná khòaⁿ-phòa sè-chêng.
|
Tī B.C.差不多500年近tī Hi-má-lia̍p山有一個仁君屬tī Sek-kia族。伊單生一位太子，就不止疼惜伊，照顧伊，hō͘ 伊免得抵著世情甚物ê 無kah-ba̍k,致到煩惱ê 事。太子得著老父真sēng慣，果然照老父所意愛--ê,日日歡喜暢樂，koh有娶不止相愛ê 太子娘。總是心也無夠額平安，又koh偶gū然tī散步ê 中間看見一個真老貌ê 人，也koh看見一個身軀破相--ê,心肝加添ut卒。甚至koh見著一個teh臭爛ê 身屍。Tùi án-ni ná一發掛慮世間ê 無定著，有病有死ê 掛礙，ná看破世情。 |
|
Kàu 29 hè tòng-bē-tiâu, i chiū lī-khui lāu-pē ê ke, kap i tú-á só͘ siⁿ ê sòe-kiáⁿ, khì kap chi̍t ê khit-chia̍h ōaⁿ chi̍t su phòa-phòa ê i-chiûⁿ. Sòa khì óa chhut-miâ ê sian-siⁿ lâi káng-kiù Ìn-tō͘ ê chong-kàu. Āu-lâi chiū khì tòa chhiū-nâ lāi, tit-tit khó͘-chhó͘ ka-kī ê sin-khu, ǹg-bāng tùi án-ni sim-koaⁿ ōe pêng-an. Án-ni la̍k nî kú, kàu-bé múi-ji̍t chí-ū chia̍h chi̍t lia̍p bí, hiah-n̍i̍h khek-kí. Chóng-sī iā chhē bô oa̍h-lō͘ thang hō͘ sim tit pêng-an.
|
到29歲擋bōe-tiâu,伊就離開老父ê 家，佮伊抵仔所生ê 細子，去佮一個乞食換一su 破破ê 衣裳。續去倚出名 ê 先生來講究印度ê 宗教。後來就去tòa樹林內，直直苦楚家己ê 身軀，向望tùi án-ni心肝會平安。Án-ni 6年久，到尾每日只有食一粒米，hiah-n̍i̍h克己。總是也chhē 無活路thang hō͘心得平安。 |
|
I hut-jiân chiū koat-toàn m̄ bô koh khó͘-chhó͘ sin-khu, in-ūi chai sī bô chhái kang. Taⁿ beh cháiⁿ-iūⁿ ? Kiám bô lō͘ thang tit-tio̍h kng-bêng ? Kiám tio̍h koh tò-khì ông-kiong chiàu-kū lâi thàn sè-kan mah ? Án-ni teh tiû-tû.
|
伊忽然就決斷m̄ 無koh苦楚身軀，因為知是無采工。今beh怎樣？敢無路thang 得著光明？敢著koh倒去王宮照舊來趁世間--mah？Án-ni teh躊躇。 |
|
Ū chi̍t chá-khí chē tī bû-hoa-kó chhiū kha teh siūⁿ. Chē kàu keh chá-khí chiū bêng-pe̍k liáu-jiân. I kóng chit sè-kan ê kan-khó͘ m̄ sī tùi sin-khu, sī tùi sim-koaⁿ, sī siū su-io̍k tî-pòaⁿ. Lâng-lâng thàn su-io̍k, ài hó-gia̍h, ài tn̂g hè-siū, bô ti-chiok, tì-kàu sim bōe pêng-an. Nā tû-khì hit hō put-ti-chiok ê sim chiū ū pêng-an. Tùi hit-sî i chiū peh-khí lâi kā tâng-phōaⁿ kóng i ū sêng-hu̍t, ì-sù sī ū tit-tio̍h kng-bêng.
|
有一早起坐tī無花果樹腳teh想。坐到隔早起就明白了然。伊講這世間ê 艱苦m̄是tùi身軀，是tùi心肝，是受私慾纏絆。人人趁私慾，愛好額，愛長歲壽，無知足，致到心bōe平安。若除去hit號不知足ê 心就有平安。Tùi hit時伊就peh起來kā同伴講伊有成佛，意思是有得著光明。 |
|
Sek-kia ê jîn-keh chin koâiⁿ, bô lōa-kú ū chin chōe ha̍k-seng lâi tè i. Tī hó-thiⁿ sî chiū chhōa in sì-kòe soat-kàu. Nā lo̍h-hō͘-thiⁿ chiū kap in saⁿ-kap gián-kiù keng-chheh. Ū chōe-chōe lâng ji̍p am-īⁿ lâi khòaⁿ-phòa sè-kan. Nā iáu-kú tòa tī jîn-ke ê lâng, ū chhut gō͘ tiâu kài hō͘ in siú : (1) M̄ thang sat-seng (put-lūn sím-mi̍h oa̍h-mi̍h lóng m̄ thang thâi; tùi án-ni chiah ū chia̍h-chhài ê lâng ). (2) M̄ thang thau-the̍h. (3) M̄ thang kiâⁿ-îm. (4) M̄ thang pe̍h-chha̍t. (5) M̄ thang chia̍h chiú (koh m̄ thang chè-chō á-sī bōe chiú kiaⁿ-liáu hāi pa̍t lâng ). I kóng nā án-ni chiū ǹg-bāng ōe thang sêng-hu̍t, nā ji̍p am-īⁿ choan-sim siú sī khah thò-tòng. Koh khǹg lâng tio̍h gâu thun-lún bô khǹg oàn-hūn, sim-koaⁿ ti-chiok. Che m̄ sī beh hō͘ Siōng-tè hoaⁿ-hí, sī beh kiù ka-kī nā-tiāⁿ.
|
釋迦ê人格真懸，無偌久有真濟學生來tè 伊。Tī好天時就chhōa in 四界說教。若落雨天就佮in相佮研究經冊。有濟濟人入庵院來看破世間。若iáu-kú tòa tī 人家ê 人，有出5條戒hō͘ in 守：（1）M̄-thang殺生（不論甚物活物攏m̄-thang thâi;tùi án-ni才有食菜ê 人）。（2）M̄-thang偷提。（3）M̄-thang行淫。（4）M̄-thang白賊。（5）M̄-thang 食酒（koh m̄-thang製造抑是賣酒驚了害別人）。伊講若án-ni就向望會thang成佛，若入庵院專心守是較妥當。Koh勸人著gâu吞忍無囥怨恨，心肝知足。Che m̄是beh hō͘上帝歡喜，是beh救家己nā-tiāⁿ。 |
|
Sek-kia ū thoân i ê tō-lí kàu lāu chiah sí. Āu-lâi hit ê tō-lí ū siⁿ-thòaⁿ thoân kàu pa̍t kok liân kàu Tiong-kok, ná thoân ná koh-iūⁿ, tì-kàu chin chha-biū.
|
釋迦有傳伊ê 道理到老才死。後來hit個道理有生湠傳到別國連到中國，那傳那各樣，致到真差謬。 |
|
Chit ê lâng chin-chiàⁿ khó-chhú, chiàu i só͘ chòe ōe tit kàu-ê chin gâu lī-ek lâng, iā ū kám-hòa chōe-chōe lâng ê sim. Chóng-sī i ê tō-lí sī bô kàu-gia̍h. I m̄ bat Siōng-tè. Ìn-tō͘ pún-jiân só͘ ū ê chong-kàu ū kiò lâng tio̍h kèng-pài sîn-bêng kap hiàn-chè. I lóng bô, i phah-sǹg lâng ōe kiù ka-kī, ōe chheng-khì ka-kī ê sim. Āu-tāi thàn i ê kàu ê lâng bô sîn thang pài,só͘-í pài Sek-kia pún-sin. Tī lán chia ê biō ū chhāi saⁿ sian tōa pu̍t, kî-tiong chi̍t sian sī chí i. Iū-koh ke-thiⁿ chin chōe pu̍t chhin-chhiūⁿ Koan-im téng-téng. Che m̄ sī Sek-kia só͘ thoân-ê, sī āu-tāi ê ha̍k-seng lâi pó͘-ê. Hit kù “pu̍t” á-sī “hu̍t” chiū-sī Ìn-tō͘ ōe, teh chí “kng-bêng”. Hê-siūⁿ liām “o-mî-tô-hu̍t” iā sī Ìn-tō͘ ōe.
|
這個人真正可取，照伊所做會得夠--ê真gâu利益人，也有感化濟濟人ê 心。總是伊ê 道理是無夠額。伊m̄-bat 上帝。印度本然所有ê 宗教有叫人著敬拜神明佮獻祭。伊攏無，伊扑算人會救家己，會清氣家己ê 心。後代趁伊ê 教ê 人無神thang 拜，所以拜釋迦本身。Tī咱chia ê 廟有chhāi 3仙大佛，其中一仙是指伊。又koh加添真濟佛親像觀音等等。Che m̄是釋迦所傳--ê,是後代ê 學生來補--ê。Hit句「佛」仔是「hu̍t」就是印度話，teh指「光明」。和尚唸「阿彌陀佛」也是印度話。 |
|
Lán sìn Chú ê lâng kó-jiân ōe tit-tio̍h kng-bêng. M̄ sī tùi ka-kī ê sim lâi chiò, sī Chú teh chiò lán. Lán iā tio̍h thiàⁿ lâng, tio̍h saⁿ sià-bián, tio̍h khòaⁿ-phòa sè-kan, tio̍h ū ti-chiok ê sim, sī in-ūi sím-mi̍h in-toaⁿ ? M̄ sī ài kiù ka-kī, sī in-ūi Siōng-chú tāi-seng thiàⁿ lán, in-ūi I ū tháu-pàng lán. Lán tit-tio̍h un kap kng-bêng pí Sek-kia khah chōe, kiám m̄ tio̍h ēng pêng-an kap hoaⁿ-hí hó só͘ kiâⁿ lâi chiò chin ê kng tī pài pu̍t ê lâng ê tiong-kan mah ?
|
咱信主ê 人果然會得著光明。M̄是tùi家己ê 心來照，是主teh照咱。咱也著疼人，著相赦免，著看破世間，著有知足ê心，是因為甚物因端？M̄是ài救家己，是因為上主第先疼咱，因為伊有tháu放咱。咱得著恩佮光明比釋迦較濟，敢m̄著用平安佮歡喜好所行來照真ê 光tī拜佛ê 人ê 中間--mah？ |
|
34. Chè-chō Chóa
|
34. 製造紙 |
|
Lâng ū ēng chōe-chōe mi̍h chòe chóa. Tī Tiong-kok khah siông sī ēng chíⁿ-chíⁿ ê tek; tī Se-kok nā beh chòe khah hó ê chóa chiū ū ēng pò͘, sī lâng só͘ pàng-sak ê kū i-chiûⁿ, hit hō. Taⁿ beh lio̍h-á gī-lūn chiong pò͘ chòe chóa ê hong-hoat.
|
人有用濟濟物做紙。Tī中國較常是用chíⁿ-chíⁿ ê竹；tī西國若beh做較好ê 紙就有用布，是人所放sak ê舊衣裳，hit號。今beh略仔議論將布做紙ê方法。 |
|
Chòe chóa ū ēng môa kap mî ê phòa-pò͘. Si, tiû, nî bô ha̍p, só͘-í chiah-ê mi̍h kap pín-chiam, liú-pâi, hit hō, tio̍h kéng chhut lâi tû-khì. Koh chiông-tiong ha̍p-ēng--ê thang chòe chho͘-chóa, iù--ê thang chòe iù-chóa.
|
做紙有用麻佮棉ê 破布。絲、綢、呢無合，所以chiah-ê物佮pín針、鈕排hit號，著揀出來除去。Koh從中合用--ê thang做粗紙，幼--ê thang做幼紙。 |
|
Phòa-pò͘ hun-piat liáu chiū the̍h tī koah-pò͘-toh koah hō͘ i chi̍t-tè chi̍t-tè hoâiⁿ-ti̍t kok sì-chhùn. Koah-pò͘ to sī thán-khiā chhah tī toh-bīn. Lâng ēng siang-chhiú koah-li̍h8 pò͘ tī to-chhùi. Phòa-pò͘ koah-liáu chiū the̍h-khì lok tī tōa-kńg, tāi-lio̍k chhin-chhiūⁿ hong-kó͘ chi̍t-iūⁿ, kó͘ tîn-ai lóng chhut-khì.
|
破布分別了就提tī 割布桌割hō͘ 伊一塊一塊橫直各四寸。割布刀是坦企插tī桌面。人用雙手割裂布tī刀嘴。破布割了就提去lok tī 大kńg,大略親像風鼓一樣，鼓塵埃攏出去。較常破布是bak著油佮別物污穢，所以續有落鹼水來sa̍h,hō͘ lâ-sâm起來。 |
|
Phòa-pò͘ sa̍h-liáu chiū ū the̍h ji̍p sóe-thōa-chhia hō͘ chheng-khì ê chúi chhiâng ji̍p-lâi siông-sè sóe-thōa.
|
破布sa̍h了就有提入洗thōa車hō͘清氣ê水chhiâng入來詳細洗thōa。 |
|
Tùi hit--n̍i̍h tio̍h the̍h lo̍h thiah-lì-pò͘ ê bō-chhia. Tī lāi-bīn ū chōe-chōe khí tāi-lio̍k chhin-chhiūⁿ ka-to chi̍t-iūⁿ. In ū thiah-li̍h8 phòa-pò͘ kàu chhùi-chhùi iù-iù, chham chúi sī chòe iûⁿ-kô͘-kô͘ ê mi̍h hō-chòe chóa-chiuⁿ.
|
Tùi hit--n̍i̍h著提落拆裂布ê 磨車。Tī內面有濟濟齒大略親像鉸刀一樣。In有拆裂破布到碎碎幼幼，參水是做溶糊糊ê 物hō͘ 做紙漿。 |
|
In-ūi phòa-pò͘ ū cha̍p hāng ê sek-tì tú-á chòe chóa-chiuⁿ sī bô sím-mi̍h pe̍h, só͘-i lâng ū chiong hit ê chóa-chiuⁿ au lo̍h tī phiò-hún lâi phiò hō͘ i pe̍h.
|
因為破布有雜項ê 色緻，tú-á 做紙漿是無甚物白，所以人有將hit個紙漿au落tī 漂粉來漂hō͘伊白。 |
|
Chòe chóa-chiuⁿ kàu-gia̍h pe̍h chiū ū ēng chheng-khì chúi kè-tiû hō͘ phiò-hún tùi lāi-bīn lóng khí-lâi.
|
做紙漿夠額白就有用清氣水過tiû hō͘ 漂粉 tùi內面攏起來。 |
|
Chhòng kàu án-ni chóa-chiuⁿ sī lóng piān-piān thang chòe chóa, só͘-í lâng ū the̍h kè-khì tī chòe-chóa-chhia. Tī chia thang pau-hâm hun-piat hong-hoat ê sì-chām. (1) Piàⁿ chóa-chiuⁿ tī chóa-chiuⁿ-kng. (2) Hō͘ chóa-chiuⁿ tùi kng-kha lâu-chhut tī tōa phìⁿ tâng lô-se, tī-hia thoaⁿ po̍h-po̍h kap hō͘ chúi tùi sòe-khang-á sia̍p-chhut-lâi. (3) Sòa ū chìn-chêng pho͘ tī tōa-niá chiⁿ-tiâu, í-keng sī pìⁿ-chòe chhiⁿ-chóa, nā-sī chin chho͘-siap ia̍h bô sím-mi̍h kian-tēng. (4) Āu-lâi hit ê chhiⁿ-chóa ū ji̍p tī kúi-nā tùi ê chhia-kńg ê tiong-ng, ū-ê géng i chòe pîⁿ-bīn kap kim-siⁿ, ia̍h ū-ê sī sio thang bang i chòe ta, chiū kàu lō͘-bé chóa lóng bêng-pe̍k ū soan-chhut-lâi put-chí tn̂g, chhut-chāi lâng chhâi-koah chòe lō͘-ēng.
|
創到án-ni紙漿是攏便便thang做紙，所以人有提過去tī做紙車。Tī chia thang包含分別方法 ê 4站。（1）Piàⁿ紙漿tī 紙漿缸。（2）Hō͘ 紙漿tùi缸腳流出tī大片tâng-lô紗，tī hia攤薄薄佮hō͘水tùi細空仔洩出來。（3）續有進前舖tī大領chiⁿ-tiâu,已經是變做生紙，但是真粗澀亦無甚物堅定。（4）後來hit個生紙有入tī幾若對ê車kńg 中央，有ê géng伊做平面佮kim-siⁿ，亦有ê 是相通烘伊做礁，就到路尾紙攏明白有soan出來不止長，出在人裁割做路用。 |
