Kè-chhōa ê Kū-sio̍k
|
嫁娶ê舊俗 |
| Tân Thiam-ōng |
陳添旺 |
|
Tâi-oân lâng kè-chhōa ê hong-sio̍k ū kúi-nā khoán ,koh ū ta̍k só͘-chāi kap jîn-chióng ê bô saⁿ-tâng .Taⁿ góa iā sī bô siáⁿ chai-iáⁿ , ū-ê sī chhéng-kàu pa̍t lâng . Chit pái Sin-tek thoân-tō-hōe ū phài góa lūi-chi̍p chit ê sū , ài siá tām-po̍h ìn-chiūⁿ Pò lâi chham-khó ; nā ū put-chiok chhiáⁿ chí-kàu , sòa siá lâi cheng pó͘ , sī ū chòe lán tāi-ke ê lī-ek .
|
台灣人嫁娶ê風俗有幾若款，koh有逐所在佮人種ê無相同。今我也是無啥知影，有ê是請教別人。這擺新竹傳道會有派我彙集這個事，ài寫淡薄印上報來參考；若有不足請指教，續寫來增補，是有做咱大家ê利益。 |
|
Phòe-chhin ê hong-hoat ū kúi-nā khoán. Pē-bú chú-hun, pē-bú thòe kiáⁿ-jî chú-ì .
|
配親ê方法有幾若款，父母主婚，父母替子兒主意。 |
|
1.Ū-ê tōa-hàn hun-phòe . Sin-kiáⁿ-sài sin-niû m̄ bat saⁿ-kìⁿ , kan-ta pē-bú chhin-lâng khì khòaⁿ , á-sī thàm-thiaⁿ . Khah chá siàu-liân ê lâm-lú nā kóng hun-in ê sū , ū-ê chin kiàn-siàu ê khoán , iā sī-tōa-lâng khu-sok , kiám-chhái choan óa-khò hm̂-lâng siat-hoat nā-tiāⁿ . Chóng-sī ū si̍t-chāi--ê, iā ū bô si̍t-chāi--ê ,sio̍k-gú kóng hm̂-lâng chhùi hô͘ lùi-lùi .
|
1.有ê大漢婚配。新子婿新娘m̄-bat相見，kan-ta父母親人去看，抑是探聽。較早少年ê男女若講婚姻ê事，有ê真見笑ê款，也序大人拘束，kiám-chhái專倚靠媒人設法nā-tiāⁿ。總是有實在--ê,也有無實在--ê,俗語講：「媒人嘴胡lùi-lùi」。 |
|
2.Sòe-hàn hun-phòe--ê . Tùi sòe-hàn phō lâi io , ū-ê kúi-nā hè chhōa lâi , thèng-hāu tōa-hàn chiah kiat-hun .
|
2.細漢婚配--ê。對細漢抱來io，有ê幾若歲chhōa來，聽候大漢才結婚。 |
|
3.Chí-pak ûi hun . Sī nn̄g lâng ê bó͘ ū sin-īn,tāi-seng kóng tiāⁿ-tio̍h , nā siⁿ lâm lú phòe chòe ang-bó͘ , ū-ê tùi sòe-hàn chiū kè-mn̂g , ū-ê kàu tōa-hàn chiah chhōa , iā ū pōe-iok .
|
3.指腹為婚。是兩人ê某有身孕，第先講定著，若生男女配做翁某，有ê對細漢就過門，有ê到大漢才娶，也有背約。 |
|
4.Khí-thâu chhōa hit-ê hō-chòe kiat-hoat hu-chhoe , á-sī kóng thâu-mn̂g liâm chiūⁿ, nā-sī bó͘ koh kè pa̍t lâng kiò-chòe kè-chhe á-sī kóng sio̍k-hiân . Sí ang koh kè sī jī-hun chhin , ang-bó͘ saⁿ lī-khui kiò-chòe siⁿ-lî .
|
4.起頭娶hit 個號做結髮夫妻，抑是講頭毛連上，若是某koh嫁別人叫做繼妻抑是講續絃。死翁koh嫁是二婚親，翁某相離開叫做生離。 |
|
5.Ū-ê tiōng-hu ji̍p lú-ka, kiò-chòe ji̍p-mn̂g chìn-chòe , ū lú-chú ji̍p hu-ka , pun sun thoân-sû ê koan-hē .
|
5.有ê丈夫入女家，叫做入門進贅，有女子入夫家，分孫傳嗣ê關係。 |
|
6.Ū lâng lú-pī siu chòe bó͘ , iā ū chi̍t ê cha-po͘ chhōa kúi-nā ê bó͘ , ū-ê sī ǹg-bāng hō͘-è chhiong-sēng , ū-ê sī ho͘N3-sek . Lâng chhōa chhin sui sī pîn-nûi mûi soat-ha̍p ,chóng-sī iáu ū chin chōe īⁿ-toan , siá poeh jī (siⁿ sî ji̍t-ge̍h),lâi teh hun-á tī thiaⁿ-thâu,khioh chhái-chhī,khòaⁿ saⁿ-ji̍t-lāi bô sí oa̍h-mi̍h,á-sī phah-phòa óaⁿ, khì-kū téng-téng , bô oan-ke , chiū-sī hó chhái-thâu . Nā-sī ū sím-mi̍h chó͘-gāi chiū m̄ ài , tio̍h khòaⁿ miā. Ū hó miā á bô?Ū saⁿ-chhiong á bô?Tn̂g hè-siū á bô?Chōe kiáⁿ-sun á bô?Ū phòa-ge̍h á bô?Ū tài liû-hê á bô?Nā ū , siⁿ kiáⁿ ê sî chúi m̄ káⁿ tín-tāng, thiaⁿ chúi-siaⁿ ōe sí bú-sin,tòa ka-chián pêng,thi̍h sàu-chhiú á bô?Nā ū ,sī siōng pháiⁿ-miā . Ū tn̄g-chiúⁿ á bô?Nā ū ,ōe soah-sí ang .Nā ū phòa ge̍h ji̍p ke ōe pāi ke , liáu chîⁿ sí lâng . Ū ji̍p biō thiu chhiam,poa̍h poe thó chún,nā ū chó͘-tòng iā bōe chiâⁿ . Lú-ka kéng lâm-ka iā tāi-iok saⁿ-tâng , nā bô saⁿ-ha̍h iû-goân bōe chiâⁿ . Chóng-sī lâm-jîn phòa-ge̍h sī 12 ge̍h siⁿ siùⁿ lêng . Nā kàu tiūⁿ-lâng tau ōe sí lâng , á-sī sí cheng-siⁿ ,liáu tōa chîⁿ , sio̍k miâ kóng 12 ge̍h lêng phòa chòe nn̄g pêng .
|
6. 有人女婢收做某，也有一個查甫娶幾若個某，有ê是向望後裔昌盛，有ê是好色。人娶親雖是憑媒說合，總是iáu有真濟異端，寫八字(生時日月)，來 teh 婚仔 tī 廳頭，拾彩市 ，看三日內無死活物，抑是扑破碗、器具等等，無冤家，就是好彩頭。若是有甚物阻礙就m̄ 愛，著看命，有好命抑無？有相沖抑無？長歲壽抑無？濟子孫抑無？有破月 抑無？有tài liû-hê 抑無？若有，生子ê時水m̄敢振動，聽水聲會死母身，帶鉸剪爿、鐵掃帚抑無？若有，是上歹命。有斷掌抑無？若有，會煞死翁。若有破月，入家會敗家，了錢死人。有入廟抽籤，poa̍h杯討准，若有阻擋也bē成。女家揀男家也大約相同，若無相合猶原bē成。總是男人破月是12月生相龍。若到丈人兜會死人，抑是死精牲，了大錢，俗名講12月龍剖做兩爿。 |
|
Í-siōng chiah ê sū nā siong-tong , chiū kóng phèng-kim, kè-chng , lé-gî , pôaⁿ-tàⁿ,ta̍k hāng , āu-lâi khòaⁿ hó ji̍t kè tiāⁿ . Ū-sî chhoa sòe-hàn kéng siang-ji̍t chiū ēng .Hit sî lâm-ka pī-pān tōa-piáⁿ láu-hoe, ti-kha , chhiú-chí , lé-gî téng , iā ū bô-ê sī chiàu ho͘ . Lú-ka pī-pān hun-pau ,tó͘-á ,chhiú-kun teh--tńg-khì , ū-ê bô saⁿ-tâng, iā ēng 12 hāng chéng-chí , sī ǹg-bāng gâu siⁿ-thòaⁿ,chhin-chhiūⁿ chéng-chí chi̍t-iūⁿ,nn̄g chat hé-thòaⁿ khong âng-chóa . Kè-tiāⁿ liáu-āu lú-ka pī-pān kè-chng chin chōe , ū-ê saⁿ-khò͘ kui sì-lâng chhēng bōe liáu, chhâ-liāu tōa sòe tû , siuⁿ,téng-téng chin chōe , ū-ê kah nn̄g-khū koan-chhâ , ēng pò͘ pau sòa giâ khì . Hó-gia̍h saⁿ-phòe ū kah kim-gûn chin chōe , chhân-khòe , lāu-pô,cha-bó͘-kán,pêng-siông ke chiū-sī kè-chng nā-tiāⁿ,chōe chió bô saⁿ-tâng. Lâm-ka iā chôe-chéng ke-lāi ta̍k hang , ū-ê sàng phèng-kim kúi-nā chheng , kúi-nā pah , kúi cha̍p bô tâng , chiàu in ū bô ê le̍k-liōng .
|
以上Chiah-ê事若相當，就講聘金、嫁妝、禮儀、盤擔 逐項，後來看好日過定，有時娶細漢揀雙日就用，hit時男家備辦大餅、láu-hoe 、豬腳、手指、禮儀等，也有無ê是照呼 。女家備辦薰包、tó͘-á 、手巾teh--轉去，有ê無相同，也用12項種子，是向望gâu 生湠，親像種子一樣，兩節火炭框紅紙。過定了後女家備辦嫁妝真濟，有ê衫褲歸世人穿bē了。柴料大細櫥、箱等等真濟，有ê kah 兩具棺柴，用布包續舉--去，好額相配有kah 金銀真濟，田契、老婆、查某 kán,平常家就是嫁妝nā-tiāⁿ，濟少無相同。男家也齊整家內逐項，有ê送聘金幾若千、幾若百、幾十無同，照in 有無ê力量。 |
|
Sàng tiāⁿ í-āu , chhōa ê sî-kan bô tiāⁿ-tio̍h,khòaⁿ hó ji̍t nn̄g ke ū ha̍p , bô saⁿ-chhiong , jiân-āu sàng ji̍t-khò ,tio̍h lé-gî ta̍k hāng , iā tēng ji̍t oân-phèng . Pôaⁿ-tàⁿ ū kúi ji̍t chêng sàng khì,ū-ê tâng sî , hit sî phèng-kim lé-gî it-chīn chheng-chhó . Iā só͘ tio̍h siá jī-ê , choân siá hó jī , tōa-piáⁿ kap pa̍t hāng siá pek-chú chhian-sun , pek-liân kai-ló , khîm-sek hô-bêng , thian-sàng lîn-jî .Chhōa ê sî khah chhia-hôa-ê ū taⁿ teng chhōa-kè , pàng-phàu , ēng chhun-siāⁿ kó͘-ga̍k ngiâ kè-chng , ū-ê chêng ji̍t seng ngiâ khì. Lú-ka ū kà lú-chú ēng ōe ēng hoat , tú-tak tiōng-hu that kiō-mn̂g chòe khiò . Thiaⁿ-mn̂g chêng hē chi̍t tè kó͘-í, khòa chi̍t siang ôe, bīn-téng chi̍t ki hō͘-sòaⁿ , chú-sî kàu--lah nā m̄ chiàu sî hō͘ lâng chhōa ,chiū ū án-ni . Chia̍h chí-bē toh , kéng tâng pòe-ê ,bú,chím,ḿ,12 lâng , ko͘ bô chāi-lāi , kiaⁿ ōe ko͘-khu̍t . Kiò hó miā-ê lâi chhiūⁿ-thâu tì-kè , chhēng âng-ó,ū-ê bô, khan chiūⁿ-kiō tī tōa thiaⁿ, nā-sī ang bô chit ê lē .
|
送定以後，娶ê時間無定著，看好日兩家有合，無相沖然後送日課 ，著禮儀逐項，也定日完聘。盤擔有幾若日前送去，有ê同時，hit時聘金禮儀一盡清楚。也所著寫字--ê,全寫好字，大餅佮別項寫百子千孫、百年偕老、琴瑟和鳴、天送麟兒，娶ê時較奢華ê有擔燈娶嫁、放炮，用chhun-siāⁿ ，鼓樂迎嫁妝，有ê前日先迎去。女家有教女子用話用法，抵觸丈夫踢轎門做竅 ，廳門前下一塊古椅，掛一雙鞋，面頂一枝雨傘。子時到--lah若m̄ 照時hō͘ 人娶，就有án-ni。食姊妹桌，揀同輩ê、母、嬸、姆，12人，姑無在內，驚會孤khu̍t,叫好命--ê來chhiūⁿ頭 戴髻，穿紅襖，有ê無，牽上轎 tī 大廳，若是翁無這個例。 |
|
Ji̍p kiō ê sî , kiō-hu kóng hó ōe chin chōe , lóng ū sì kù ài thàn âng-pau . Ū lâng hoan-hù hó ōe , “Chē chiàⁿ-chiàⁿ tit lâng thiàⁿ , chē hó-hó hu-chhe pó-ló , tio̍h hó chhùi , chi̍t siaⁿ kiò , siang siaⁿ ìn , lâng bē kàu iân seng kàu” ,ta̍k hāng hó ōe chīn hoan-hù . Āu-lâi chiūⁿ kiō , téng-bīn chi̍t lia̍p âng kiō-chu , phoa̍h âng-lîn , chêng bīn tah chi̍t tiuⁿ hû , āu bīn chi̍t tè bí-thai ūi pat-kòa , sī tī hiông-sîn ok-soah . Chhut mn̂g liáu-āu thiaⁿ-mn̂g sûi-sî koaiⁿ--khí-lâi , kiaⁿ-liáu ke-hé tè i khì . Ēng chi̍t ki sìⁿ kap chhiú-kun pàng tī lō͘--n̍i̍h , hō͘ gōa-ke khioh tńg--khì , hó--ê tòa--khì , pháiⁿ--ê siu tńg--lâi . Tī lō͘-n̍i̍h nā khàu , nā kap sin-niû saⁿ-tú , tio̍h ōaⁿ hoe ,kóng āu ji̍t siⁿ-kiáⁿ chiah ōe oa̍h . Kè kau ,kiô , biō-mn̂g tio̍h sio-kim , pàng-phàu, tú-tio̍h sí lâng koan-chhâ tio̍h chioh chhái , chi̍t lō͘ pàng-phàu kàu lâm-ka . Thâu chêng thoa chi̍t ki tek-soe , tek-á pa̍k chi̍t tè ti-bah-liâu , kóng sī chè pe̍h-hó͘ , in-ūi chá bat lâng hō͘ hó͘ kā khì . Kiō āu taⁿ chho͘-tháng , kiò-chòe chú-sun-tháng kap kha-tháng ; kàu ūi kóng hó ōe , lóng ū sì-kù ài âng-pau .
|
入轎ê時，轎夫講好話真濟，攏有四句愛趁紅包，有人吩咐好話：「坐正正，得人疼；坐好好，夫妻pó-ló 。著好嘴，一聲叫，雙聲應，人bōe到，緣先到。」逐項好話盡吩咐。後來上轎，頂面一粒紅轎珠，phoa̍h紅綾 ，前面貼一張符，後面一塊米篩畫八卦，是治兇神惡煞。出門了後，廳門隨時關--起來，驚了家伙tè伊去。用一枝扇佮手巾放 tī 路裡，hō͘ 外家拾轉--去，好--ê帶--去，歹--ê收轉--來。Tī 路--ni̍h若哭，若佮新娘相抵，著換花，講後日生子才會活。過溝、橋、廟門著燒金，放炮、抵著死人棺柴著借chhái ，一路放炮到男家，頭前拖一枝竹梳 ，竹仔縛一塊豬肉條，講是祭白虎，因為早bat有人hō͘ 虎咬去。轎後擔粗桶，叫做子孫桶佮腳桶；到位講好話，攏有四句ài紅包。 |
|
Beh kàu chhù tio̍h chi̍t lâng seng khì pò chai , kiò ke-lāi ê lâng siám-pī , kiaⁿ saⁿ-chhiong bé-thâu , ōe chiong-sin kiat-oàn . Hit lâng tòa lú-ka pī-pān ê iân-chîⁿ , o͘-thn̂g , āu-lâi chiong iân-chîⁿ,o͘-thn̂g, ti sim khì chú thng hō͘ chhù-lāi ê lâng lim kóng , chiah ōe ū sim , ū iân, tiⁿ chhin-chhiūⁿ thn̂g . Koh ēng 12 hāng chéng-chí , ài gâu siⁿ-thòaⁿ chhin-chhiūⁿ chéng-chí . Iā ū thi̍h-teng kóng gâu chhut teng , nn̄g chat hé-thòaⁿ , hé-thang kóng jia̍t chhin-chhiūⁿ hé . Tio̍h kui ki kam-chià ū thâu kòa bé , sī ū thâu ū bé . Beh khui kiō-mn̂g , kiō-hu beh âng-pau , kóng hó ōe , lóng ū sì-kù , Tio̍h chi̍t ê gín-ná phâng tê--pôaⁿ, nn̄g lia̍p kam lâi chhiáⁿ chhut kiō , sin-niû tio̍h teh âng-pau , kî-û tio̍h chin chōe âng-pau , nā the̍h mi̍h hō͘ sin-niû lóng tio̍h âng-pau .
|
Beh 到厝著一人去報知，叫家內ê人閃避，驚相沖碼頭 ，會終身結怨。Hit人 tòe 女家備辦ê緣錢、烏糖，後來將緣錢、烏糖、豬心去煮湯hō͘ 厝內ê人lim，講才會有心，有緣，甜親像糖。Koh用12項種子，ài gâu 生thòaⁿ親像種子。也有鐵釘講gâu出丁，兩節火炭，火窗講熱親像火。著歸枝甘蔗有頭掛尾，是有頭有尾。Beh 開轎門，轎夫beh 紅包，講好話，攏有四句。著一個囡仔捧茶盤，兩粒柑來請出轎，新娘著teh紅包，其餘著真濟紅包，若提物hō͘ 新娘攏著紅包。 |
|
(Tâi-lâm Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò, Tē 405, 407 koàn, 1918 nî 12 ge̍h, 1919 nî jī ge̍h)
|
(台灣教會報第405、407卷，1918年12月、1919年2月) |
