Chiú-cheng
|
酒精 |
| Phian-chip-sek |
編輯室 |
|
Peh-sìⁿ siā-hōe ê hēng-hok sī chāi tī seng-khu, cheng-sîn, kap phín-tek ê pôe-iúⁿ. Ài peh-sìⁿ heng-ōng tio̍h kiám-chió phòa-pīⁿ, pîn-kiông, bû-kak, hoān-chōe chéng-chéng.
|
百姓社會ê幸福是在tī身軀，精神kap品德ê培養。愛百姓興旺著減少破病、貧窮、無覺、犯罪種種。 |
|
Lūn phòa-pīⁿ. Pēⁿ-to̍k ū chin chē khoán, chia̍h chiú ê lâng khah bô hit ê tí-khòng ê la̍t, chiū khah khoài jiám- tio̍h phòa-pīⁿ. Tī Eng-kok ū chin chē pēⁿ-īⁿ. Bat tòa Lûn-tun pēⁿ-īⁿ 20 tang kú ê i-seng, put-chí chhut-miâ--ê, kóng hit ê pēⁿ-īⁿ nî-nî só͘ ū ê pīⁿ lâng múi 100 lâng ū 70 lâng phòa-pīⁿ sī ūi-tio̍h chiú-cheng. I koh kóng: "Góa m̄-sī kóng hit 70 lâng sī chùi-hàn." Khó-kiàn i só͘ kóng-ê nā sī si̍t, chiū Eng-kok ê pēⁿ-īⁿ 10 keng ê 7 keng sī m̄-bián, thang ēng hit ê hùi-iōng lâi chàn-sêng kok ê pa̍t hāng sū, iā thang bián hiah ê lâng ê kan-khó͘.
|
論破病。病毒有真濟款，食酒ê人較無hit 個抵抗ê力，就較快染著破病。Tī 英國有真濟病院。Bat tòa倫敦病院20冬久ê醫生，不止出名--ê講：「Hit 個病院年年所有ê 病人每100人有70人破病是為著酒精。」伊koh講：「我 m̄ 是講hit 70人是醉漢。」可見伊所講--ê若是實，就英國ê病院10間ê 7間是 m̄ 免，thang用hit 個費用來贊成國ê別項事，也thang免hiah ê人ê艱苦。 |
|
Tī 1903 nî ū chi̍t keng tōa keng ê i- koán, hiah ê tài hì-lô pēⁿ sí ê lâng bô chi̍t-ê bô koan-hē chiú ê hāi; kiám- chhái sī ka-tī bat chia̍h, á-sī tùi pē-bú ûi-thoân. Tī 1905 nî tī Hoat-kok ê Pa-lí siâⁿ ū chū-chi̍p Hì-pēⁿ ê Bān-kok Hōe-gī. In koat-gī, "In-ūi chiú-to̍k kap hì-kiat-hu̍t ê koan-liân, chit ê Hōe tì-ì gí-tiāⁿ chiú-cheng ê to̍k, kap hì- kiat-hu̍t iàu-kín tio̍h pîⁿ-pîⁿ kìm-kài". Iā ū gâm-chéng (to̍k-liû) chiū-sī chin khó-siong ê chèng-thâu; bat ū kàu- khàm ê lâng kóng tài hit ê pēⁿ sí ê kî- tiong, ū chia̍h tām-po̍h chiú-ê pí kìm- chiú ê lâng sī têng-pōe.
|
Tī 1903年有一間大間ê醫館，hiah-ê 帶肺癆病死ê人無一個無關係酒ê害；kiám-chhái是家己bat食，抑是tùi父母遺傳。Tī 1905年tī 法國ê巴黎城有聚集肺病ê萬國會議。In決議：「因為酒毒kap肺結核ê關聯，這個會致意擬定酒精ê毒，kap肺結核要緊著平平禁戒。」也有癌症 ( 毒瘤 ) 就是真可傷ê症頭；bat有校勘ê人講帶hit 個病死--ê其中有食淡薄酒--ê比禁酒 ê人是重倍。 |
|
Pē-bú nā chia̍h chiú kiám-chhái ē hāi i ê kiáⁿ khah té-siū. Sūi-su kok chi̍t ê i-seng chiong 15 nî ê thóng-kè, chiū-sī kéng 10 kháu-chàu hán-ti̍t chia̍h chiú ê lâng siⁿ kiáⁿ ê sū kap 10 kháu-chàu ài chia̍h-chiú-chùi--ê lâi saⁿ pí. Tī hit ê kî-hān bô chia̍h-chiú--ê siⁿ 61 ê gín-ná, kî-tiong 50-ê seng-chûn, iā bô phòa-siùⁿ. Ài chiú-chùi--ê siⁿ 57 ê gín- ná chí-ū 10-ê seng-chûn bô phòa-siùⁿ. Tī hán-tit chia̍h-chiú hit 10 kháu-chàu ū 6 ê kiáⁿ bô chiâu-chn̂g, tī ài chia̍h- chiú-ê hit 10 kháu-chàu ū 22-ê bô chiâu-chn̂g, ū-ê iûⁿ-hîn, ū-ê siáu ûn-ûn.
|
父母若食酒kiám-chhái會害伊ê 子較短壽。瑞士國一個醫生將15年ê統計，就是揀10口灶罕tit食酒ê人生子ê事kap 10口灶愛食酒醉--ê來相比。Tī hit 個期限無食酒--ê生61個囡仔，其中50個生存，也無破相；愛酒醉--ê生57個囡仔只有10個生存無破相。Tī 罕tit食酒hit 10口灶有6個子無齊全；tī 愛食酒ê hit 10口灶有22個無齊全，有ê 羊眩，有ê 痟云云。 |
|
Lūn sit-sim hit hō pēⁿ iā sī án-ni. Hong-tian pēⁿ-īⁿ ê īⁿ-tiúⁿ bat kóng sit- sim 100 lâng(ta-po͘) ê lāi-tiong, 35 chì 40-ê sī ūi-tio̍h chiú chiah sit-sim, kiám- chhái sī tùi ka-tī, á-sī tùi pa̍t lâng liân-lūi.
|
論失心hit號病也是án-ni。瘋癲病院ê院長bat講失心100人 ( 查甫 ) ê 內中，35至40個是為著酒才失心，kiám-chhái是對家己，抑是對別人連累。 |
|
Taⁿ chiú-cheng sī sím-mi̍h? Cháiⁿ-iūⁿ hiah sún-hāi? Chi̍t hāng: chiú-cheng sī sio̍k tī bâ-chùi io̍h ê lūi, nā chia̍h chiū ē tiòng-to̍k. Hit hō ê mi̍h ē hō͘ lâng chiām-sî ióng-kám, put-chí tek-ì, nā-sī kú-tn̂g iu-ut. A-phiàn sī to̍k, chiú-cheng iā sī to̍k; nā ēng che, kiān- khong bē bián-tit sún-sit.
|
今酒精是甚mi̍h？怎樣hiah損害？一項：酒精是屬tī 麻醉藥ê類，若食就會中毒。Hit號ê物會hō͘人暫時勇敢，不止得意，但是久長憂鬱。鴉片sī 毒，酒精也是毒；若用che，健康bē免得損失。 |
|
Koh chi̍t hāng: chiú-cheng ē siⁿ-khí giàn, chia̍h liáu ài koh ke-thiⁿ. Kan- ta chit hāng sī kàu-gia̍h thang hō͘ lâng kiaⁿ.
|
Koh一項：酒精會生起giàn,食了愛koh加添。Kan-ta這項是夠額thang hō͘人驚。 |
|
Chêng khah chē lâng phah-sǹg chia̍h chē sī m̄-hó, chia̍h tām-po̍h sī hó. Kàu taⁿ í-keng khah chai-iáⁿ. Tī Lûn-tun siâⁿ tē it tōa ê pēⁿ-īⁿ kúi-nā keng chi 50 nî lāi só͘ ēng ê chiú tōa kiám-chió, só͘ ēng ê gû-leng tōa ke-thiⁿ. Hiān-sî tī hia khai chiú ê hùi chiong 50 nî chêng tùi-pí m̄ chiūⁿ chhit hūn ê chi̍t hūn. Ū Au-lô-pa chi̍t kok ê peh-sìⁿ khai chiú ê hùi múi nî chi̍t lâng pêng-kin Y60, chóng-sī tī pēⁿ-īⁿ lāi chi̍t lâng pêng-kin chí-ū 5 kak.
|
前較濟人扑算食濟是 m̄ 好，食淡薄是好。到今已經較知影。Tī 倫敦城第一大ê病院幾若間這50年內所用ê酒大減少，所用ê牛乳大加添。現時tī hia 開酒ê費將50年前對比m̄ 就7份ê一份。有歐羅巴一國ê百姓開酒ê費每年一人平均￥60，總是tī 病院內一人平均只有5角。 |
|
Koh lūn gōa-kho-i iā sī án-ni. Chá- sî tio̍h hō͘ pēⁿ lâng chia̍h tām-po̍h chiú, chiū ǹg-bāng khah ū la̍t thang tam-tng chhiú-su̍t ê kan-khó͘. Hiān-kim hoán- tńg khǹg i m̄ thang chia̍h chiú, in-ūi hoeh-lāi nā ū chiú-cheng chiū ta̍k hō ê siong khah oh i-tī.
|
Koh論外科醫也是án-ni。早時著hō͘ 病人食淡薄酒，就向望較有力thang擔當手術ê艱苦。現今反轉勸伊 m̄ thang食酒，因為血內若有酒精就逐號ê傷較oh難醫治。 |
|
Kúi-nā cha̍p nî chêng chi̍t ūi i-seng siá phoe hō͘ i ê pêng-iú kóng: "Lí nā beh chia̍h tām-po̍h chiú, tio̍h jīn chit ê mi̍h sī chhia-chhí,iā tio̍h chhut hit ê kè-ta̍t. Khah siông hit ê kè-ta̍t sī tām-po̍h sit- lo̍h kiān-khong, á-sī tì-hūi, á-sī hó sèng- chêng hit hō." I só͘ kóng-ê taⁿ kòe chē- chē chhì-giām thang chai sī ū iáⁿ. Chiú àn-cháiⁿ-iūⁿ bô lī-ek seng-khu, téng goe̍h iā ū kóng. Iáu ū kúi-nā hāng thang siūⁿ. Tī Se-kok ū chin chē Seng-bēng Pó-hiám Hōe-siā; khòaⁿ in ê chóng-kè chiū chai kìm-chiú-ka pí bô kìm-ê pêng-kin ū khah tn̂g hòe-siū, koh ū-ê chún kìm-chiú ê lâng chhut pó-hiám-liāu pí bô kìm-chiú-ê khah chió. M̄-nā án-ni; bē chiú ê siong- gia̍p-ka in beh khì pó-hiám, só͘ tio̍h la̍p ê chîⁿ pí pa̍t lâng khah tāng, iū-koh pó-hiám hōe-siā ū-ê m̄ siu i. Che sī in-ūi in sí-bô ê siàu-gia̍h pí pa̍t lâng khah chē. Tī Sūi-su kok múi nî sí ê 100 ta-po͘-lâng 10-ê sī ūi-tio̍h chiú-cheng. Ì-sù chiū-sī in só͘ ū ê pīⁿ chhin-chhiūⁿ sio̍k tī hì, á-sī koaⁿ, á-sī sîn-keng hē-thóng, hit ê goân-in sī tùi chia̍h chiú.
|
幾若十年前一位醫生寫批hō͘ 伊ê 朋友講：「你若beh食淡薄酒，著認這個物是奢侈，也著出hit 個價值。較常hit個價值是淡薄失落健康，抑是智慧，抑是好性情hit號。」伊所講--ê今過濟濟試驗thang知是有影。酒àn怎樣無利益身軀，頂月也有講。Iáu有幾若項thang想。Tī 西國有真濟生命保險會社；看in ê總計就知禁酒家比無禁--ê平均有較長歲壽，koh有ê 准禁酒ê人出保險料比無禁酒--ê較少。不但án-ni；賣酒ê商業家in beh去保險，所著納--ê錢比別人較重，又koh保險會社有ê m̄ 收--伊。Che是因為in死亡ê數額比別人較濟。Tī 瑞士國每年死ê 100查甫人10個是為著酒精。意思就是in所有ê 病親像屬tī 肺、抑是肝，抑是神經系統，hit個原因是對食酒。 |
|
Gín-ná chá-sí chin chē iā sī in-ūi pē- bú chia̍h chiú. Chò lāu-bú ê lâng m̄ thang chhò-gō͘; in nā teh chia̍h chiú chiū hit ê chhī kiáⁿ ê leng ē khah chió iā khah bô chu-ióng, tì-kàu eⁿ-á ū sún-hāi. Chiú iā ē chhiúⁿ-toa̍t lâng thiàⁿ kiáⁿ ê sim. Ū chē-chē thàn- chia̍h lâng ēng ta̍k lé-pài ê sin-lô la̍k hūn ê chi̍t hūn lâi chia̍h chiú, iā kî-û-ê tio̍h chò kàu-gia̍h thang bé ka-tī kap hū-jîn lâng í-ki̍p kúi-nā ê gín-ná ê bí- niû, i-chiûⁿ, kap sòe chhù téng-téng ê só͘-hùi. Koh ū lōa-chē ke ūi-tio̍h lāu- pē chia̍h chiú chiah liông-pōe, che sǹg bē liáu.
|
囡仔早死真濟也是因為父母食酒。做老母ê人m̄-thang錯誤；in若teh食酒就hit 個飼子ê乳會較少也較無滋養，致到嬰仔有損害。酒也會搶奪人疼子ê心。有濟濟趁食人用逐禮拜ê薪勞6分ê一份來食酒，也其餘ê著做夠額thang買家己kap婦人人以及幾若個囡仔ê米糧、衣裳，kap稅厝等等ê所費。Koh有偌濟家為著老父食酒才狼狽，che算bē了。 |
|
Lâng chia̍h chiú m̄-nā sī khah khoài phòa-pīⁿ, koh i só͘ chò ê kang iā khah m̄ chiâⁿ mi̍h. Liân chia̍h tām-po̍h iā ē hō͘ i ê kin-la̍t khah chió. Bat ū nn̄g tūi ê peng chò chho͘ kang thàn chîⁿ lâi pí- kàu: chi̍t tūi iáu-bōe chò-khí tāi-seng chia̍h be̍h-á-chiú, chi̍t tūi bô chia̍h chiú. Tāi-seng chia̍h be̍h-á-chiú hit chi̍t tūi khí-thâu chin oa̍h-tāng chhut-la̍t, nā-sī khah thêng siān-siān; kàu ê-hng só͘ chò-chiâⁿ ê kang chám-jiân khah su pa̍t tūi-ê. Āu pái koh chhì-khòaⁿ: hit ê tē- jī tūi tāi-seng chia̍h be̍h-á-chiú, hit ê chia̍h be̍h-á-chiú--ê taⁿ bô chia̍h. Só͘ tú- tio̍h-ê tú sio-siāng: chia̍h be̍h-chiú hiah-ê kàu ê-hng bē pí-tit.
|
人食酒 m̄ 若是較快破病，koh伊所做ê工也較m̄ 成物。連食淡薄也會hō͘ 伊ê 筋力較少。Bat有兩隊ê兵做粗工趁錢來比較：一隊iáu-bōe做起代先食麥仔酒，一隊無食酒。代先食麥仔酒hit一隊起頭真活動出力，但是較停siān-siān;到e昏所做成ê工cham然較輸別隊--ê。後擺koh試看：hit個第二隊代先食麥仔酒，hit個食麥仔酒--ê今無食。所tu著et5u相像：食麥酒hiah-ê 到e昏bē比得。 |
|
Ū chi̍t ê So͘-kek-lân ê hó-gia̍h lâng (Carnegie) tī i ê só͘-chāi chhiàⁿ chin chē chò kang lâng. I teh chhiàⁿ kang ū tiāⁿ-tio̍h ê kui-kí, chiū-sī kiàn ū kìm- chiú-ê i ê sin-lô pí bô kìm-ê ke cha̍p hūn chi̍t. In-ūi i kóng kìm-chiú-ê só͘ chò ê kang sī khah ta̍t.
|
有一個蘇格蘭ê好額人( Carnegie ) tī 伊ê 所在倩真濟做工人。伊teh倩工有定著ê規矩，就是見有禁酒--ê伊ê 薪勞比無禁--ê加十份一。因為伊講禁酒--ê所做ê工是較值。 |
|
M̄-nā chò pêng-siông ê kang, koh beh tam-tng hui-siông ê jím-nāi iā sī án-ni. Chhin-chhiūⁿ thàm-hiám sin tē, á-sī ūn-tōng ê lâng, iā tio̍h kìm chiú. Thàm- hiám Lâm Pak Hân-tō ê lâng tio̍h keng-kòe hui-siông tn̂g-tn̂g ê iau-gō kôaⁿ kap ià-siān. Ū sî in-ūi sng-seh ê tē pháiⁿ kiâⁿ, chi̍t ji̍t chīn la̍t chí-ū kiâⁿ phò͘- gōa lō͘ nā-tiāⁿ. Koh só͘ ū ê ji̍t-si̍t lóng sī ka-tī tòa-khì-ê, iā ū tiāⁿ-tio̍h ê gia̍h, te̍k-pia̍t ê khoán, tē it chu-ióng, tē it ē hō͘ seng-khu sio-lō-ê. Chóng-sī in lóng bô tòa chiú, che sī àn-cháiⁿ-iūⁿ? Chiú kiám bē-ē hō͘ lâng sio-lō koh oa̍h-tāng mah? In khah chai: chia̍h chiú hit hō ê sio-lō ē pìⁿ chò léng, hit hō ê oa̍h-tāng ē pìⁿ chò bô la̍t.
|
M̄ 若做平常ê工，koh beh擔當非常ê忍耐也是án-ni。親像探險新地，抑是運動ê人，也著禁酒。探險南北寒道ê人著經過非常長長ê枵餓、寒kap厭siān。有時因為霜雪ê地歹行，一日盡力只有行舖外路nā-tiāⁿ。Koh所有ê日食攏是家己帶去--ê,也有定著ê額，特別ê款，第一滋養，第一會hō͘ 身軀燒lō --ê。總--是in攏無帶酒，che是àn怎樣？酒kiám bē會hō͘ 人燒lō koh活動--mah ? In較知：食酒hit號ê 燒lō 會變做冷，hit號ê活動會變做無力。 |
|
Lâng m̄-nā ài seng-khu ióng-kiāⁿ, koh ài ū cheng-sîn gâu siūⁿ. Chóng-sī ū chi̍t ê i-seng kóng: "Lâng nā hō͘ chiú-cheng kám-tio̍h, chiū ka-tī ê ngó͘-koan bē óa-khò-tit". Kīn-lâi ū teh chhì náu-la̍t ê tāi-chì. Siū chhì-giām ê lâng ū-ê chia̍h chiú (ū chi̍t niú khah ke ê chiú-cheng tī-teh), ū-ê lóng bô chia̍h. Khó liáu lóng ū chhò tī-teh, chóng-sī kìⁿ-nā bô chia̍h chiú ê lâng nā sǹg 100 ê chhò, chia̍h chiú-ê chiū ū 153 ê chhò.
|
人 m̄ 若ài身軀勇健，koh ài有精神gâu想。總--是有一個醫生講：「人若hō͘酒精感--著，就家己ê五官bē倚靠--tit。」近來有teh試腦力ê代誌。受試驗ê人有ê 食酒 ( 有一兩較加ê酒精tī--teh )，有ê 攏無食。考了攏有錯tī--teh，總--是見若無食酒ê人若算100個錯，食酒ê就有153個錯。 |
|
Chia̍h chiú-ê chin khoài chhò-gō͘, chin khoài hō͘ lâng siat . Nā ài làu lâng kóng chhut ún-ba̍t ê tāi-chì, ka-tī-ê á- sī pa̍t lâng-ê, kan-ta ēng chiú chhiáⁿ i, chiū khah siông hit ê ún-ba̍t ê sū lóng piàⁿ-chhut hō͘ lâng chai. Chhin-chhiūⁿ ē-té só͘ kì kúi-nā ê si̍t-sū sī piáu-bêng chit ê ì-sù. Bat ū chi̍t ê kiông kok kap chi̍t ê sió kok teh kau-chiàn, hit ê kiông kok ê peng ta̍uh-ta̍uh hām-lo̍h tī sió kok ê lô-bāng. Āu-lâi ū lâng mn̄g tōa kok chi̍t ê peng kóng thái hit ê sió kok hiah gâu phiàn in; i kan-ta ìn chi̍t kù kóng, "Sió kok ê peng bô chia̍h chiú".
|
食酒ê真快錯誤，真快hō͘ 人設。若愛làu人講出隱密ê代誌，家己ê抑是別人ê,kan-ta用酒請--伊，就較常hit個隱密ê事攏摒出hō͘ 人知。親像下底所記幾若個實事是表明這個意思。Bat有一個強國kap一個小國teh交戰，hit個強國ê兵ta̍uh-ta̍uh陷落tī 小國ê羅網。後--來有人問大國一個兵講thái hit個小國hiah gâu 騙--in ; 伊kan-ta應一句講：「小國ê兵無食酒」。 |
|
Kū-nî tī Āu-soaⁿ ū chi̍t ê lâng, tùi Koan-im-soaⁿ chit pêng khì kàu Phoh- sit-koh hit pêng pān tāi-chì; tio̍h kòe kúi-nā tiâu khe, koh sī lo̍h-hō͘ thiⁿ. Tńg-lâi ê sî, lâng í-keng chiú-chùi; kàu khe-té ê soa-po͘ ià-siān, tī-hia tó teh khùn. Bâng-bâng m̄-chai chhut khe- lâu. Beh àm ê sî i hō͘ chúi ûi-teh chiū chhíⁿ, hit-sî chúi liâm-piⁿ tiòng móa. Chhin-lâng chai i iáu-bōe tò-lâi, chiū kia̍h hóe-pé khì chhōe. Kàu khe-piⁿ i ê kiáⁿ chiū thiaⁿ-tio̍h lāu-pē ê siaⁿ, teh kiò "Kiù miā! kiù miā! khiā bē tiâu lah!" Chóng-sī bē hù, bô hoat-tō͘. Hit ê kan- khó͘ lâng, taⁿ chai gûi-hiám, cheng-sîn pek-chhiat kiû-kiò, kàu hut-jiân bô thiaⁿ-kìⁿ siaⁿ, chiū chai hō͘ chúi lâu khì.
|
舊年tī 後山有一個人，對觀音山這爿去到phoh-sit-koh hit爿辦代誌；著過幾若條溪，koh是落雨天。轉--來ê 時，人已經酒醉；到溪底ê沙埔厭siān,tī hia倒teh睏。茫茫 m̄ 知出溪流。Beh暗ê 時伊hō͘ 水圍--teh就醒，hit時水liâm-piⁿ 漲滿。親人知伊iáu-bōe倒--來，就kia̍h火把去chhōe。到溪邊伊ê 子就聽著老父ê聲，teh叫「救命！救命！企bōe tiâu--lah !」總--是bē 赴，無法度。Hit個艱苦人，今知危險，精神迫切求叫，到忽然無聽見聲，就知hō͘ 水流去。 |
|
Tī Āu-soaⁿ ū só͘-chāi chhiⁿ-hoan iáu- bōe tâu-hâng, iáu chin hó-táⁿ, só͘-í tī soaⁿ-kha siat ài-ióng-liâu lâi sûn-sī. Ū sî liân hiah ê kéng-chhat sòa hō͘ chhiⁿ-hoan thâi-sí'; thiaⁿ lâng kóng chē-chē pái sī in-ūi kéng-chhat ū chia̍h chiú-chùi bô tî-hông chiah án-ni. In-ūi chia̍h chiú ē hō͘ lâng hiah-n̍i̍h m̄ chai gûi-hiám, koh bē hiáu tî-hông, só͘-í Bí-kok ê tōa thi̍h-tō-pō͘ khah chē m̄ chhiàⁿ bô kìm-chiú ê lâng tī-hia chò kang. Téng-bīn hit ūi i-seng só͘ kóng- ê sī tio̍h: tùi chiú ē sit-lo̍h kiān-khong kap tì-hūi, chiū-sī.
|
Tī 後山有所在生番iáu-bōe投降，iáu真好膽，所以tī山腳設隘勇寮來巡視。有時連hiah ê警察續 hō͘生番thâi--死；聽人講濟濟擺是因為警察有食酒醉無持防才án-ni。因為食酒會hō͘ 人hiah--n̍i̍h m̄ 知危險，koh bē曉持防，所以美國ê大鐵道部較濟m̄ 倩無禁酒ê人tī hia做工。頂面hit位醫生所講--ê是著：對酒會失落健康kap智慧，就是。 |
|
Lūn phín-tek, chha-put-to m̄ bián kóng. Lán tāi-ke chai chùi-hàn--ê ài pìⁿ gōng, saⁿ phah, khai chîⁿ, m̄ ài chò kang. Tī Eng-kok ū chi̍t ê koaⁿ chò piān-hō͘-sū 40 nî, chò phòaⁿ-koaⁿ 10 nî kú, tī 1909 nî i kóng pún-kok múi 100 ê tēng-chōe ê lâng 90-ê sī ūi-tio̍h chiú ê hāi chiah hoān-tio̍h kok-hoat.
|
論品德，差不多 m̄ 免講。咱大家知醉漢--ê 愛變憨、相扑、開錢、m̄ 愛做工。Tī 英國有一個官做辯護士40年，做判官10年久，tī 1909年伊講本國每100個定罪ê人90個是為著酒ê害才犯著國法。 |
|
Peh-sìⁿ ê pîn-kiông chē-chē iā sī tùi chiú. Kīn-lâi Gô͘-lô-su só͘ keng-kòe ê sū tāi-ke káⁿ chai. Pún-jiân in ê peh-sìⁿ chin chē m̄ bat jī, chò kang kan-khó͘, thiⁿ-khì kôaⁿ, chí-ū chi̍t hāng thang hō͘ in hoaⁿ-hí, chiū-sī khì chiú-tiàm lāu-jia̍t ê só͘-chāi chia̍h-chiú, ná chia̍h ná ài chia̍h, só͘-í chin oh kái-liông. In ê chiú hō chò vodka. Cha̍p gōa nî chêng Chèng-hú tit-tio̍h choan-bē koân, chóng-sī Hông-tè bat kóng ēng hit hō hō͘ peh-sìⁿ siū hāi ê tāi-chì lâi hō͘ kok-ka tiông-chîⁿ sī bô ha̍p-gî. Āu-lâi khí kau-chiàn, Hông-tè chiū chhut chiàu it-chīn kìm lâng bē vodka. Taⁿ àn- cháiⁿ-iūⁿ? Ēng teh kau-chiàn ê 5 goe̍h ji̍t kap bōe kau-chiàn ê 5 goe̍h ji̍t lâi saⁿ-pí, chiū chai tng kau-chiàn ê sî peh- sìⁿ só͘ kià gîn-hâng ê thú-thiok gîn ke- thiⁿ 15 pōe khah ke. Koh Gô͘-kok Tāi-chông Tāi-sîn iā kan-chèng kóng taⁿ siā-hōe ta̍k téng-hō ê hó-sū chám- jiân chín-heng, hoān-chōe tōa kiám-chió.
|
百姓ê貧窮濟濟也是對酒。近來俄羅斯所經過ê事大家káⁿ知。本然in ê百姓真濟 m̄ bat字，做工艱苦，天氣寒，只有一項thang hō͘ in歡喜，就是去酒店鬧熱ê所在食酒，那食那愛食，所以真oh改良。In ê酒號做vodka。十外年前政府得著專賣權，總是皇帝bat講用hit號hō͘ 百姓受害ê代誌來hō͘ 國家長錢是無合宜。後--來起交戰，皇帝就出詔一盡禁人賣vodka。今àn-cháiⁿ-iūⁿ？用teh交戰ê 5月日kap bōe交戰ê 5月日來相比，就知當交戰ê 時百姓所寄銀行ê儲畜銀加添15倍較加。Koh俄國大藏大臣也干證講：「今社會逐頂號ê好事cham然振興，犯罪大減少。」 |
|
Téng-bīn kàu-gia̍h thang hō͘ lán chai chia̍h chiú ê bô lō͘-ēng. Koh-chài sàm- su chi̍t pái. Chiú bē-ē chò tit bí-niû, hoán-tńg ē hō͘ chia̍h-mi̍h khah bē siau, koh nā chè-chō chiú chiū eng-kai chò bí-niû ê mi̍h, chhin-chhiūⁿ be̍h kap bí hit-hō, sòa pìⁿ chò to̍k. Chiú só͘ hō͘ lâng ê khùi-la̍t kap sio-lō sī chiām-sî. Chiú ē phah-pháiⁿ lâng ê hó phín-hēng, ē hō͘ lâng kan-ta thiàⁿ ka-tī, chhut-chāi bó͘ kiáⁿ gō-sí, i koat-toàn beh chia̍h chiú. Chiú hō͘ lâng hoān-chōe. Chiú teh phiàn lâng, lâng khì chiú-tiàm sī ài lāu-jia̍t hó thit-thô, iā bô phah-sǹg kàu bóe kiám-chhái bô pòaⁿ îⁿ, chí-ū bē chiú ê lâng tùi i tōa hó-gia̍h nā-tiāⁿ.
|
頂面夠額thang hō͘ 咱知食酒ê無路用。Koh再三思一擺。酒bē會做得米糧，反轉會hō͘ 食物較bē消，koh若製造酒就應該做米糧ê物，親像麥kap米hit號，續變做毒。酒所hō͘人ê氣力kap燒lō 是暫時。酒會扑歹人ê好品行，會hō͘ 人kan-ta疼家己，出在某子餓死，伊決斷beh食酒。酒hō͘ 人犯罪。酒teh騙--人，人去酒店是愛鬧熱好thit-thô,也無扑算到尾kiám-chhái無半圓，只有賣酒ê人對伊大好額nā-tiāⁿ。 |
|
Nā kó-jiân sī án-nī, lia̍t-kok ê chèng- hú thái m̄ lóng chhin-chhiūⁿ Gô͘-kok hit-khoán? Thái ū hiah chē lâng teh bē chiú, liân kàu-hōe lāi-ê iā ū? Thái ū hiah chē hó lâng iáu teh chia̍h chiú? Ū kúi-nā hāng ê in-toaⁿ: Chèng-hú m̄ pān in-ūi sī khī-khek hiah ê chin hó- gia̍h ê chè-chiú-ka m̄ ài tek-chōe in. Lâng teh bē sī in-ūi chit tô͘ chha-put-to tē-it hó thàn chîⁿ.
|
若果然是án-ni，列國ê政府thái m̄ 攏親像俄國hit款？Thái有hiah濟人teh賣酒，連教會內--ê也有？Thái有hiah濟好人iáu teh食酒？有幾若項ê因端：政府 m̄ 辦因為是忌剋hiah ê真好額ê製酒家 m̄ 愛得罪in。人teh賣是因為這途差不多第一好趁錢。 |
|
Lâng iáu teh chia̍h, ū-ê sī ài thàn su- io̍k, ū-ê sī in-ūi thàn hong-sio̍k koàn-sì, koh bô tì-ì siūⁿ hit ê gûi-hiám, ka-tī kóng sī chia̍h tām-po̍h nā-tiāⁿ. Chóng- sī lán tāi-ke nā lio̍h-á ū tì-ì téng-bīn só͘ kì-ê chiū thang chai, nā tû-khì chiú- cheng ê hāu-kó, chiū sè-kài ê i-koán, hong-tian pīⁿ-īⁿ, ko͘-jî-īⁿ kap kaⁿ-ga̍k chē-chē bián ēng; sè-kan lâng ê hok- khì ē ke-thiⁿ kàu bē sǹg-tit. Tī chit ê tāi-chì kiám m̄-sī lán hō͘ Chú kiù ê lâng tio̍h chhut-thâu lâi chhōa lō͘? Kiám sī beh thèng-hāu pháiⁿ hong-sio̍k ka-tī ké-ōaⁿ mah?
|
人iáu teh食，有ê 是愛趁私慾，有ê 是因為趁風俗慣勢，koh無致意想hit 個危險，家己講是食淡薄nā-tiāⁿ。總--是咱大家若略仔有致意頂面所記--ê就thang知，若除去酒精ê效果，就世界ê醫館，瘋癲病院，孤兒院kap監獄濟濟免用；世間人ê福氣會加添到be算--tit。Tī 這個代誌kiám m̄ 是咱hō͘ 主救ê人著出頭來chhōa路？Kiám是beh聽候歹風俗家己改換--mah？ |
|
Iā ū hó-lâng thui-sî kóng: “Kiù-chú bat iōng chúi piàn-chòe chiú, só͘-í lán m̄-thang kìm-chiú.” Che sī ū-iáⁿ; iā chiú tī Kū-iok sī chí hoaⁿ-hí (Si-phiàn 104:15). M̄-kú ta̍k-kok ū i ê kēng-hóng, iā bat ū kóng hit-sî Iû-thài-lâng tōa-pòaⁿ bô kòe-thâu tiōng chiú, iū koh chit lō͘-bóe sè-tāi chè-chō chin chē khoán ê chiú pí chá-sî khah lī-hāi.
|
也有好人推辭講：「救主bat用水變做酒，所以咱 m̄-thang禁酒。」Che是有影；也酒tī 舊約是指歡喜 ( 詩篇104：15 )。M̄-kú逐國有伊ê境況，也bat有講hit時猶太人大半無過頭tùi重酒，又koh這路尾世代製造真濟款ê酒比早時較厲害。 |
|
Koh ū lâng kóng Pó-lô ū khó͘-khǹg Thê-mô͘-thài "tio̍h ēng tām-po̍h chiú" Che sī ū iáⁿ, ē hō͘ lán chai Thê-mô͘-thài pún bô teh chia̍h chiú. Pó-lô koh kóng, "in-ūi lí ê pî-ūi, kap lí ê kāu phòa-pīⁿ ê iân-kò͘". Thê-mô͘-thài sī lám-sin iā hit-sî káⁿ bô chhin-chhiūⁿ hiān-sî ū hiah chē khoán ê pó͘-che thang ēng. Chóng-sī ài khòaⁿ Sèng-chheh só͘ kan- sia̍p chia̍h chiú ê ì-sù, m̄-nā ū chiah-ê; āu goe̍h kiám-chhái beh koh kì.
|
Koh有人講保羅有苦勸提摩太：「著用淡薄酒」Che是有影，會hō͘ 咱知提摩太本無teh食酒。保羅koh講：「因為你ê 脾胃，kap你ê 厚破病ê緣故」。提摩太是lám身也hit時敢無親像現時有hiah濟款ê補劑thang用。總--是愛看聖冊所干涉食酒ê意思，不但有chiah ê;後月kiám-chhái beh koh記。 |
|
Tùi hit hō m̄ chai gûi-hiám ê lâng ài kóng chi̍t ê si̍t-sū: Tī siàu-liân pêng- iú ê tiong-kan, ū chi̍t-ê lio̍h-á ū chîⁿ ê lâng, hó-sim bô sím-mi̍h thang hiâm. Tī in chhù ta̍k ji̍t chia̍h pn̄g ê sî koàn- sì sòa chia̍h tām-po̍h chiú, lūn chia̍h siuⁿ chē he m̄-bat. Kàu āu-lâi tú-tio̍h khah léng-chēng bô phōaⁿ, sòa ēng chiú chò pêng-iú. Chia̍h liáu sim khah hoaⁿ-hí. Bô phah-sǹg chiām-chiām hō͘ chiú chò chú, kàu pa̍t-ji̍t giàn kàu tòng bē tiâu. Chhin-lâng kā i kìm; khì tòa tī pêng-iú tau, pêng-iú kā i kìm. Chóng-sī i su-khia tòa ji̍p lâi. Chi̍t mî pêng- iú phīⁿ tio̍h chhàu-hóe lo, chiū chông ji̍p i ê khùn-pâng, khòaⁿ i tī hóe-lô͘ piⁿ hō͘ hóe sio, m̄ chai i só͘ chò. Hó kai-chài hit pái hō͘ lâng kiù. Chiū koh tò-khì chhin-lâng tau. Chhin-lâng koh kā i kìm chiú, i kan-khó͘ kàu ke̍k. Ū chi̍t ji̍t kap chhin-lâng teh kiâⁿ-lō͘, chiū siám sòa thiàu-lo̍h Lûn-tun hô sí. Óa 40 hòe nā-tiāⁿ. Lí teh kóng: Góa éng m̄ chò chùi-hàn. Bô tek-khak chai. Chit hāng thang chai, chiū-sī hit ê lâng nā lóng bô chia̍h chiú, chiū i m̄-bián chò chùi-hàn sí, che sī ū iáⁿ.
|
Tùi hit號 m̄ 知危險ê人愛講一個實事：「Tī 少年朋友ê中間，有一個略仔有錢ê人，好心無甚mi̍h thang嫌。Tī in厝逐日食飯ê時慣勢續食淡薄酒，論食傷濟he m̄-bat。到後--來tu著較冷靜無伴，續用酒做朋友。食了心較歡喜。無扑算漸漸hō͘酒做主，到別日癮到擋bē tiâu。親人kā伊禁；去tòa tī 朋友兜，朋友kā伊禁。總--是伊su-khia帶入來。一暝朋友鼻著臭火烙，就chông入伊ê睏房，看伊tī 火爐邊hō͘ 火燒，m̄ 知伊所做。好佳哉hit擺hō͘ 人救。就koh倒去親人兜。親人koh kā伊禁酒，伊艱苦到極。有一日kap親人teh行路，就閃續跳落倫敦河死。倚40歲nā-tiāⁿ。」你teh講：「我永m̄ 做醉漢。」無的確知。這項thang知，就是hit個人若攏無食酒，就伊 m̄ 免做醉漢死，che是有影。 |
|
(Tâi-oân Kàu-hōe-pò tē 384~386 koan,1917 nî 3~5 ge̍h)
|
(台灣教會報第384~386卷，1917年3~5月) |
