Tang-hng ê kò͘-sū_03
|
東方ê故事_03 |
| Bô Chù-bêng |
無注明 |
|
Tio̍h chiàu-kò͘ sin-thé
|
著照顧身體 |
|
Ga̍k-chèng Chú-chhun beh lo̍h in tiâⁿ- n̍i̍h ê gîm-kîⁿ-á, ta̍h m̄ tú hó, sit-gō͘ siong- tio̍h ka-kī ê kha-kut. Kàu í-keng i-hó kúi-nā ji̍t lah, iáu bô chhut-khì kiâⁿ; bīn- n̍i̍h ū chin m̄ hoaⁿ-hí ê khoán. I ê ha̍k- seng chiū mn̄g i kóng, Sian-siⁿ in-ūi sit- gō͘ siong-tio̍h kha, taⁿ í-keng hó chiah kú lah, iáu m̄ bat chhut mn̂g, koh chin hoân-ló ê khoán, m̄ chai sī sím-mi̍h iân- kò͘? Ga̍k-chèng Chú-chhun ìn i kóng, Lín án-ni mn̄g kài hó; nā m̄ bat tio̍h kā in kóng. In-ūi góa bat thiaⁿ-kìⁿ Cheng- chú teh kóng, kóng i siū Khóng-chú ê kà-sī, seh-tioh pē-bú hō͘ lán oân-choân ê sin-thé, lán iā tio̍h oân-choân lâi hêng i, m̄ thang siong-hāi-tio̍h seng-khu, iā m̄ thang sún-sit hêng-hâi, chiah thang kiò chòe sī hàu-chú. Kun-chú ê lâng m̄ káⁿ chi̍t ba̍k-ni̍h kú pàng bōe kì-tit chit kù ê kà-sī; só͘-í góa chiah chin hoân-ló. Án- ni khó-kiàn sin-thé m̄ sī lán sai-khia ê, sǹg sī pē-bú ê.
|
樂正子春beh落in埕--n̍i̍h ê 臨墘仔，踏m̄ tú好，失誤傷著家己 ê 腳骨，到已經醫好幾若日lah，iáu無出去行；面--n̍i̍h有真m̄歡喜 ê 款，伊 ê 學生就問伊講：「先生因為失誤傷著腳，今已經好chiah久lah，iáu m̄ bat出門，koh真煩惱 ê 款，m̄知是甚mi̍h緣故？」樂正子春應伊講：「Lín án-ni問kài好；若m̄ bat就kā in講，因為我bat聽見曾子teh講，講伊受孔子 ê 教示，說著父母hō͘咱完全 ê 身體，咱也著完全來還伊，m̄ thang傷害著身軀，也m̄ thang損失形骸，才thang叫做是孝子。君子 ê 人m̄敢一目ni̍h久放bōe記tit這句 ê 教示；所以我才真煩惱。」Án-ni可見身體m̄是咱私khia ê ，算是父母 ê 。 |
|
Taⁿ siⁿ lán ê sin-thé kap iúⁿ chhī lán ê, sǹg sī pē- bú; siúⁿ-sù lán ê lêng-hûn ê, chiū-sī thiⁿ Pē. Sin- thé pí-phēng lêng-hûn, chū-jiâng sī lêng-hûn khah tùi-tiōng; pē-bú pí-phēng thiⁿ Pē, chū jiân sī thiⁿ Pē khah chun-kùi. Sèng-keng ū kóng, Làng ê sin-thé sī Siōng-tè ê tiān, làng nā sún-hāi sin thé, chiū-sī sún-hāi Siōng-tè ê tiān, hit ê chōe chū-jiân koh khah tāng. M̄ kú sè-kan lâng ū ê ài khai, ài hōa, chia̍h a phiàn, hèng poa̍h kiáu, lâi sńg-hāi in ê sin-thé kap cheng-sîn, sim-chì chòe chhut pháiⁿ tāi, lâi hoān-tio̍h kok hoat, chiong sin thé khì siū hêng-hoa̍t. M̄-nā lêng jio̍k tio̍h pē-bú hō͘ lán ê sin-thé, bōe chheng-chòe ū-hàu tit, iā sún-hāi- tio̍h Siōng-tè ê tiān, hit hō chōe koh khah chhim, koh khah tāng. Chiàu án-ni khòaⁿ, lán sè-kan lâng thái thang khòaⁿ-khi n lán ê sèng-khu leh?
|
今生咱 ê 身體kap養飼咱 ê ，算是父母；賞賜咱 ê 靈魂 ê ，就是天父，身體比並靈魂，自然是靈魂較tùi重；父母比並天父，自然是天父較尊貴，聖經講：「人 ê 身體是上帝 ê 殿，人若損害身體，就是損害上帝 ê 殿，hit個罪自然koh較重。」M̄-kú世間人有 ê 愛開，愛hōa,食鴉片，hèng博局，來損害in ê 身體kap精神，甚至做出歹事，來犯著國法，將身體去受刑罰。M̄-tān-nā凌辱著父母hō͘咱 ê 身體，bōe稱做有孝tit，也損害著上帝 ê 殿，hit號罪koh較深，koh較重。照án-ni看，咱世間人thái thang看輕咱 ê 身軀--leh？ |
|
Kè-sit tio̍h kín kóe
|
過失著緊改 |
|
Bēng-chú ê chheh kóng. Bat ū chit ê lâng, in chhù-piⁿ ê koe nā lâi in tau, i chiū kā i lia̍h-khí-lâi thâi. Nā ta̍k ji̍t khòaⁿ-kìⁿ, i iā ta̍k ji̍t kā i lia̍h-khí-lâi. bô koh pàng hō͘ i chhut-khì. Āu-lâi ū lâng kā i kóng, Pêng-iú ah, lí ta̍k ji̍t lia̍h lín chhù-piⁿ ê koe, si̍t-chāi sī bōe ēng tit, chhiáⁿ lí tio̍h kín-kín kái-kò. Hit ê lâng ìn kóng, Lia̍h lâng ê koe, góa kú-kú chiū chai sī bōe án-ni chòe tit. Taⁿ í-keng siū lí ê hó kà-sī, kam-goān tùi taⁿ kái-kò, āu kè chi̍t ge̍h-ji̍t chiah lia̍h chi̍t chiah chiū hó; tán-hāu mê-nî khí, chiah lóng bo̍h- tit lia̍h.
|
孟子 ê 冊講：「Bat有一個人，in厝邊 ê 雞若來in兜，伊就kā伊掠起來 thâi,若逐日看見，伊也逐日kā伊掠起來 thâi,無koh放hō͘伊走去。」後來有人kā伊講：「朋友--ah，你逐日掠lín厝邊 ê 雞，實在是bōe用tit，請你著緊緊改過。」Hit個人應伊講：「掠人 ê 雞，我久久就知是bōe án-ni做tit，今已經受你 ê 好教示，甘願 tùi 今改過，後屆一月日才掠一隻就好；等候明年起，才攏莫tit掠。」 |
|
Hiān-sî iā ū chin chōe lâng, í-keng chai chia̍h a-phiàn ài lim-chú, í-ki̍p phiâu tó͘ hit hō tāi-chì, lóng sī bô chiàu tō-lí. Nā tú-tio̍h ū lâng khó͘- khǹg in, in chiū ìn kóng, Góa khoaⁿ-á-sī to beh kóe. Iā ū kóng, Góa āu-ge̍h chiū beh kóe, ū ê kóng, mé nî góa chiū beh kā i tû-khì. Che chin- chiàⁿ sī ka-kī phiàn ka-kī; kì-jiân chai sī bô chiàu tō-lí, chiū tio̍h liâm-piⁿ kóe-pìⁿ; beh thài tio̍h thèng-hāu mê-nî á sī tī-sī leh? Khóng-chú kóng, Ū kè-sit chiū m̄-thang pîn-tōaⁿ kóe, chiū-sī teh kóng chit khoán ê lâng.
|
現時也有真濟人，已經知食鴉片愛lim酒，以及嫖賭hit號代誌，攏是無照道理，若tú著有人苦勸in，in就應講：「我寬仔sī都beh改。」也有講，我後月就beh改，有 ê 講，明年我就beh kā伊除去。Che真正是家己騙家己；既然知是無照道理，就著liâm-piⁿ改變；beh thài著聽候明年抑是tī時--leh？孔子講：「有過失就m̄-thang貧憚改，就是teh講這款 ê 人。」 |
|
Hô͘-hūn bóng kè
|
胡混罔過 |
|
Chê soan-ông ài thiaⁿ û ê ga̍k-khi, (chhin-chhiūⁿ tōng-siau), ta̍k-pái teh pûn ê sî-chūn, tio̍h saⁿ pah lâng chòe chi̍t-ē lâi pûn. Tong-sî ū chi̍t ê Lâm-kok ê sian- siⁿ lâi kìⁿsoan-ông, chhéng beh ji̍p chit ê pûn û ê chit-hūn. soan-ông put-chí hoaⁿ-hí, ta̍k ge̍h-ji̍t iā sù chin chōe ê hōng-lok2, kàu-gia̍h thang iúⁿ-chhī kúi-nā pah lâng. Āu-lâi soan-ông sí-khì, Bín- ông chiap-khí-lâi chē ūi; iā iû-goân chin ài thiaⁿ û ê ga̍k-khì. Chóng-sī Bín-ông m̄ ài hiah chōe lâng saⁿ-kap pûn, i ài sûi lâng chi̍t-ê chi̍t-ê pûn hō͘ i thiaⁿ. Hit ê Lâm-kok sian-siⁿ thiaⁿ-kìⁿ chit hō siau-sit, chiū thàn chá chòe i tô-cháu khì liáu.
|
齊宣王愛聽竽 ê 樂器，（親像洞簫），逐擺teh pûn ê 時陣，著300人做一下來pûn,當時一個南郭 ê 先生來見宣王，請beh入這個pûn竽 ê 職份，宣王不止歡喜，逐月日也賜真濟 ê 俸祿，夠額thang養飼幾若百人。後來宣王死去，湣王接起來坐位；也猶原真愛聽竽 ê 樂器，總是湣王m̄愛hiah濟人相 kap pûn,伊愛隨人一個一個pûn hō͘伊聽，hit個南郭先生聽見這號消息，就趁早做伊逃走去了。 |
|
Chiàu án-ni khòaⁿ, chit ê Lâm-kok sian-siⁿ, goân-pún sī chit2-tiám-á pûn û ê pún-sū to bô. In- ūi khòaⁿ-kìⁿ Soan-ông hoaⁿ-hí thiaⁿ saⁿ pah lâng chòe chi̍t chôe pûn, lia̍h chòe che sī chin hó ê ki- hōe, ōe-thang ká-mō͘ kap in hô͘-hūn chāi-lāi; ka-kī pûn liáu hó thiaⁿ á sī m̄ hó thiaⁿ, phah-sǹg Soan-ông iā thiaⁿ bōe chhut. Āu-lâi Bín-ông iū ài beh sûi lâng chi̍t-ê chi̍t-ê lâi pûn, án-ni chiū chi̍t-tiám-á kiàn-siàu to bōe khàm-tit, bōe bián-tit tio̍h tng- bīn làu-khùi; só͘-í put-tek-put tio̍h tāi-seng tó- cháu. Khó-sioh sè-kan chhin-chhiūⁿ chit ê Lâm- kok sian-siⁿ ê lâng sī chin chōe; bô lūn sī chòe koaⁿ, á-sī kà o̍h, í-ki̍p chòe thoân-tō ê, éng-éng ū chit téng hō ê lâng; chí-ū chai hô͘-hūn lâi that- gia̍h, chòe tāi-chì ló-ló chhó-chhó chiū kā i kè khì, siūⁿ thang tô͘-bô͘ hit sî ê hōng-lo̍k, tek-khak bô siūⁿ ka-kī ê pún-sū cháiⁿ-iūⁿ, iā bô siūⁿ-kàu tāi chì ê sèng-pāi sī chái-iūⁿ; lâi tì-kàu siong thian hāi lí, gō͘ lâng ê tōa sū. Lóng bô siūⁿ kàu āu-lâi tek- khak ū chi̍t ê ji̍t-kî, chiong ta̍k lâng só͘ chòe ê kang, iā beh chi̍t-ê chi̍t-ê tng bīn kā i chhì, lâi tiāⁿ- tio̍h in ê siúⁿ-hoa̍t. Kàu hit sî khiok bô só͘-chāi thang khì tô-siám, m̄-sī chhin-chhiūⁿ hit ê Lâm- kok sian-siⁿ, cháu-lī chiū ōe soah tit.
|
照án-ni看，這個南郭先生，原本是一點仔pûn竽 ê 本事都無，因為看見宣王歡喜聽300人做一齊pûn,掠做這是真好 ê 機會，會thang 假冒kap in在內胡混；家己pûn了好聽抑是m̄好聽，扑算宣王也聽bōe出。後來湣王又ài beh隨人一個一個來pûn,án-ni就一點仔見笑都bōe khàm tit，bōe免tit著當面漏氣；所以不得不著代先逃走。可惜世間親像這個南郭先生 ê 人是真濟；無論是做官，抑是教學，以及做傳道 ê ，往往有這等 ê 號人；只有知胡混來塞額，做代誌潦潦草草就kā伊過去，想thang圖謀hit時 ê 俸祿，的確無想家己 ê 本事怎樣，也無想到代誌 ê 勝敗是怎樣；來致到傷天害理，誤人 ê 大事，攏無想到後來的確有一個日期，將逐人所做 ê 工，也beh一個一個當面kāi 試，來定著in ê 賞罰。到hit時卻無所在thang去逃閃，m̄是親像hit個南郭先生，走離就會煞tit。 |
|
M̄ thang lōng hiám
|
M̄-thang弄險 |
|
Chong-chú ū kóng, Ū chi̍t ê sòng- hiong lâng, kan-ta khò chit chhio̍h-á teh tō͘ oa̍h. Ū chi̍t ji̍t i ê kiáⁿ chhàng chúi bī ji̍p hái tóe chin chhim, tit-tio̍h chi̍t lia̍p chin-chu, ta̍t ū káng chheng gûn ê kè-chîⁿ. In lāu-pē chi̍t-ē khòaⁿ-kìⁿ, kiaⁿ- liáu i ê kiáⁿ tham-sim koh khì chhē, chiū the̍h chio̍h-thâu kā i tok hō͘ phòa; chiah kóng, Che ta̍t káng chheng gûn ê chu, ún-tàng sī chin chhim ê hái-tóe, lê-lêng ām-kún-ē ê; lí tit-tio̍h chit ê chu, liōng- pit sī in-ūi lê-lêng teh khùn; nā-sī cheng-sîn ê sî, tek-khak sī bô sìⁿ-miā.
|
莊子有講：「有一個散hiong人kan-ta靠織蓆仔teh度活，有一日伊 ê 子藏水bī入海底真深，得著一粒珍珠，值有káng千銀 ê 價錢。In老父一下看見，驚了伊 ê 子貪心koh去chhē,就提石頭kā伊啄hō͘破；才講：che值káng千銀 ê 珠，穩當是真深 ê 海底，le-lêng頷頸下 ê ；你得著這個珠，量必是因為le-lêng teh 睏；若是精神 ê 時的確是無生命。」 |
|
Lūn kàu sè-kan chiú sek châi khì, bô kóng chi̍t pái chiū ōe hāi làng. Sio̍k-gú kóng, Chiú put chùi jîn, jîn chū chùi; sek put bê jîn, jîn chū bê. Chhin-chhiūⁿ chia̍h a-phiàn, bô kóng chi̍t pòaⁿ pái chiū ōe tiâu; tāi-seng chia̍h-liáu chhù-bī chhù-bī, ū chia̍h iā án-ni, bô chia̍h iā án-ni. Ná chia̍h ná kú, ó hò! bô chia̍h bōe-ēng-tit lah. Iā nā án-ni chai thang kiu-kha, kóaⁿ-kín lâi kóe iā hó; m̄ kú lóng sī jú chia̍h jú tōa, ná kú giàn ná tāng, chió-chió ōe chhin-chhiūⁿ hit ê lāu lâng ê koat-sim.
|
論到世間酒色財氣，無講一擺就會害人，俗語講：「酒不醉人，人自醉，色不迷人，人自迷。」親像食鴉片，無講一半擺就會tiâu;代先食了趣味趣味，有食也án-ni，無食也án-ni，那食那久，ó hò!無食bōe用tit lah，也若án-ni知thang勼腳，趕緊來改也好；m̄ kú攏是愈食愈大，那久癮那重，少少會親像hit個老人 ê 決心。 |
|
Iā koh chhin-chhiūⁿ poa̍h-kiáu lâng, iā sī án-ni. Ū sî tiâu-kò͘-ì tàu lâng lâi chòe kiáu-bê, tāi-seng poa̍h sió khóa ê sî, tiâu-tî pàng hō i iâⁿ; i chiū lia̍h chòe ka-kī chin gâu poa̍h, sim-koaⁿ ná tōa, siūⁿ beh iâⁿ khah chōe. Hit sî in chiū ēng hoat-tō͘ lâi kā i; ia̍h chi̍t-ē su, ti̍t-ti̍t siūⁿ beh phîⁿ, ná phîⁿ ná giâ îⁿ. Sim kông sò jia̍t, chèng-keng sū pàng-sak liáu-liáu; mî-ji̍t chìm-chù teh poa̍h; bú-lōng kàu kheng-ka tōng sán, liân sìⁿ-miā ū sî sòa bô-khì. Taⁿ chit ê lāu lâng ê só͘ chòe, sī kiaⁿ i ê hāu-siⁿ, chi̍t pái ū choán-chia̍h; āu kè koh khì chòe, tio̍h pìⁿ kàu bô pan-gî chiah soah bé. Só͘-í chiong hit lia̍p chu tok hō͘ phòa, hō͘ i ê kiáⁿ ōe sí sim, bōe koh khì chòe.
|
也koh親像poa̍h-kiáu人，也是án-ni，有時刁故意鬥人來做kiáu迷，代先poa̍h小可 ê 時刁持放hō伊贏；伊就掠做家己真gâu poa̍h,心肝那大，想beh贏較濟，hit時in就用法度來咬伊；亦一下輸，直直想beh抨，那抨那giâ楹，心狂燥熱，正經事放sak了了；暝日浸 chù teh poa̍h;舞弄到傾家蕩產，連生命有時續無去。今這個老人 ê 所做，是驚伊 ê 後生，一擺有賺食；後屆koh去做，就變到無便宜才煞尾，所以將hit粒珠tok hō͘破，hō͘伊 ê 子會死心，bōe koh去做。 |
|
Sîn iā ū kok.
|
臣也有國 |
|
Chê kok ēng peng kong-phah Ló͘ kok, ài beh tit-tio̍h Ló͘ kok ê gîm-tiáⁿ. Ló͘ kok ê peng tòng bōe tiâu, chiū kah lâng chù chi̍t ê ké ê tiáⁿ, sàng khì Chê kok. Chê hô͘ khòaⁿ-liáu giâu-gî, kiaⁿ-liáu m̄ sī chin ê gîm-tiáⁿ, chiū chhe lâng sàng tò-tńg khì Ló͘ kok, iā kā Ló͘ hô͘ kóng, Nā sī Liú-hā Hūi kóng che sī chin ê gîm-tiáⁿ, goán Chê kok ê jîn-kun chiū beh sêng-siū i. Ló͘ hô͘ chiū khì thàu Liú-hā Hūi b h lâi kan-chèng chit ê tiáⁿ. Liú-hā Hūi kóng, Kun ēng gîm-tiáⁿ hiàn hō͘ Chê kok, sī ūi-tio̍h beh pó-choân kun ê kok,Chóng-sī sîn iā ū kok, chiū-sī sîn ê sìn-si̍t. Hiān-chāi kun beh phò-hoāi sîn ê kok, lâi pó-choân kun ê kok, chit hō tāi-chì beh thài ōe ēng tit? Ló͘ hô͘ bô hoat-tō͘, chiū ēng chin ê gîm-tiáⁿ sang khì hō͘ Chê kok.
|
齊國用兵攻扑魯國，ài beh得著魯國 ê gîm鼎，魯國 ê 兵擋bōe tiâu,就教人鑄一個假 ê 鼎，送去齊國，齊國侯看了giâu疑，驚了m̄是真 ê gîm鼎，就差人送倒轉去魯國，也kā魯國講：「若是柳下惠講che是真 ê gîm鼎，阮齊國 ê 人君就beh承受伊。」魯侯就去召柳下惠beh來干證這個鼎，柳下惠講：「君用gîm鼎獻hō͘齊國，是為著beh保全君 ê 國，總是臣也有國，就是臣 ê 信實，現在君beh破壞臣 ê 國，來保全君 ê 國，這號代誌beh thài會用tit?」魯侯無法度，就用真 ê 銀鼎送去hō͘齊國。 |
|
Lūn kàu lâng oa̍h tī sè-kan, bô lūn sī chòe koaⁿ chòe sài, á sī khui hâng chē tiàm, bóe-bōe thàn chia̍h, bô lūn sī tùi gōa-kok, á sī pún-tōe só͘-chāi ê lâng, lâi-óng kau-chiap, lóng tio̍h ēng sìn-si̍t chòe kau-chè ê só-sî. Nā sī bô sìn-si̍t, sī chhin-chhiūⁿ tōa tiuⁿ chhia bô chhia-taⁿ, sòe tiuⁿ chhia bô chhia pîⁿ; khòaⁿ beh thài ōe kiâⁿ ōe tín-tāng leh? Hiān-sî ū chi̍t khoán ê lâng, chí-ū ōe hiáu-tit kóng pe̍h-chha̍t, bô iáⁿ bô chiah, siⁿ kàu ū ki ū hio̍h, kóng kàu kui-ⁿ̂g thò, lâi môa-phiàn lâng; bô siūⁿ kàu phah pháiⁿ miâ-siaⁿ, pí hit ê sit kok koh khah iàu-kín. Sīm-chì ū ê bêng chai sī hoān-tio̍h chà-khi, ōe lia̍h khì pān chōe, in iā sī tiâu-kò͘-ì beh chòe; chin-chiàⁿ sī thang siong-sim ê sū. Siōng-tè chap tiâu kài ū kóng, M̄ thang lām-sám chòe kan-chèng. Khóng-chú iā ū kóng, Beh liāu-lí kok, tio̍h kiong- kèng in ê tāi-chì, koh tio̍h sìn-si̍t. Iā kóng, Chòe gín-ná iàu-kín tio̍h sòe jī, koh sìn-si̍t. Chhin- chhiūⁿ chit hō ōe, ū chōe-chōe khoán ê kà-sī;khó- kiàu sìn-si̍t sī tē-it pó-pòe, tē-it tio̍h tùi-tiōng lah.
|
論到人活tī世間，無論是做官做使，抑是開行坐店，做買賣趁食，無論是對外國，抑是本地所在 ê 人，來往交接，攏著用信實做交際 ê 鎖匙，若是無信實，是親像大張車無車擔，細張車無車棚；看beh thài會行會振動--leh？現時有一款 ê 人，只有會曉tit講白賊，無影無跡，生到有枝有葉，講到歸團套，來瞞騙人；無想到扑歹名聲，比hit個失國koh較要緊，甚至有 ê 明知是犯著詐欺，會掠去辦罪，in也是刁故意beh做；真正是thang傷心 ê 事。上帝十條誡有講：「M̄ thang lām-sám做干證。」孔子也有講：「Beh料理國，著恭敬in ê 代誌，koh著信實。」也講：「做囡仔要緊著細膩，koh信實。」親像這號話，有濟濟款 ê 教示；可見信實是第一寶貝，第一著tùi重--lah。 |
|
U̍t pāng siong chhî.
|
鷸蚌相持 |
|
Chiàn kok ê sî, So͘ Chîn tùi Ian ông kóng, Ū chi̍t ji̍t hô-n̍i̍h chi̍t lia̍p pāng (hún-giô ê khoán)chhut-lâi tī hōaⁿ-téng, chiong khak thí-khui teh hō͘ pha̍k ji̍t. Hut-jiân ū chi̍t chiah u̍t (chiáu-á ê miâ, siông-siông tī chúi-n̍i̍h thó chia̍h)khòaⁿ- kìⁿ, chiū tùi hit ê pāng ê bah kā i tok teh; hit lia̍p pāng iā chiong khak ha̍p óa lâi, tùi u̍t ê chhùi kā ngoe̍h-teh. Ut2 chiū kóng, Kin-á-ji̍t bô lo̍h hō͘, bîn-á-chài bô lo̍h hō͘, chiū ū pāng bah thang chia̍h. Pāng iā kóng, Kin-á-ji̍t bô chhut ji̍t, bîn- á-chài koh bô chhut ji̍t, tek-khak ū sí u̍t. Án-ni lióng pêng khiú-teh m̄ pàng. Chin tú hó, ū chi̍t ê thó-hî lâng tùi hia kè, khòaⁿ-kìⁿ chi̍t chiah u̍t kap chi̍t lia̍p pāng, tîⁿ-tîⁿ ká-ká chòe chi̍t tui, m̄ khéng saⁿ-niū; i chiū chòe chi̍t-ē kā i lia̍h-khì. Sio̍k-gú kóng, Ut2 pāng siong chhî, gû-jîn tek lī, chiū-sī chit ê kó͘-tián.
|
戰國 ê 時，蘇秦對燕王講，有一日河--n̍i̍h一粒蚌（hún-giô ê 款）出來tī岸頂，將殼thí開teh hō͘曝日，忽然有一隻鷸 （鳥仔 ê名，常常tī水--n̍i̍h 討食） 看見就 tùi hit個蚌ê 肉kā伊啄teh；hit粒蚌也將殼合倚來，tùi 鷸ê 嘴kā ngoe̍h teh，鷸就講：「今仔日無落雨，明仔再無落雨，就有蚌肉thang食。」蚌也講：「今仔日無出日，明仔再koh無出日，的確有死鷸。」Án-ni兩爿khiú teh m̄放，真tú好，有一個討魚人 tùi hia過，看見這隻鷸kap一粒蚌，纏纏絞絞做一堆，m̄肯相讓；伊就做一下kā伊掠去。俗語講：「鷸蚌相持，魚人得利。」就是這個故典。 |
|
Koh iáu chi̍t hāng, tī óa saⁿ-cha̍p nî chêng, La̍k-ku-lí hit sì ê lâng, iáu-bē siū bûn-bêng ê kàu-hòa, tì-sek bē khui, bóe- bōe ê sū lóng bô kap lâng kè-kàu. Bat ū chi̍t pái, nn̄g ê hit só͘-chāi ê lâng khì phah-la̍h; kàu ji̍t beh àm ê sî, nn̄g ê lâng ū phah saⁿ chiah lo̍k, chiū giâ chhut lâi tī lō͘-piⁿ the pun. Chi̍t lâng pun chi̍t chiah, m̄ kú iáu ū chi̍t chiah. Nā chit ê thoa-kè-lâi, hit-ê chiū kóng, Án-ni lí khah ke. Ia̍h hit-ê thoa-kè-khì, chit-ê iū kóng, Án-ni lí khah chōe. Bōe hiáu- tit phòa pêng lâi pun, kan-ta kui chiah thoa-lâi thoa-khì. Teh pun bōe pîⁿ,iā chhàu-khiáu tú-tio̍h chi̍t ê bōe cha̍p-hè ê tùi hia kè, khòaⁿ-kìⁿ in án-ni teh pun, pun lóng bōe pîⁿ, i chiū óa khì, chi̍t lâng pun chi̍t chiah hō͘ in, iā ka-kī thoa chi̍t chiah lâi bīn-thâu-chêng, mn̄g in kóng, Chi̍t lâng chi̍t chiah án-ni ū pîⁿ bô? Hit nn̄g ê lâng khòaⁿ-liáu tōa hoaⁿ-hí kóng, Lí chin kong-tō, chin gâu pun; thài m̄ khah chá lâi teh, hō͘ goán chin kú teh pun bōe pîⁿ?
|
Koh iáu一項，tī倚30年前，六龜里hit勢 ê 人，iáu-bē受文明 ê 教化，知識bē開，買賣 ê 事攏無kap人計較，bat有一擺，兩個hit所在 ê 人去扑獵；到日beh暗 ê 時，兩個人有扑3隻鹿，就giâ 出來tī路邊teh分，一人分一隻，m̄ kú iáu有一隻，若這個拖過來，hit個就講，Án-ni你較加，亦hit個拖過去，這個又講，你Án-ni較濟。bōe曉tit破爿來分，kan-ta歸隻拖來拖去，teh分bōe平，也湊khiáu tú著一個賣雜細 ê tùi hia過，看見in án-ni teh分，分攏bōe平，伊就倚去，一人分一隻hō͘ in，也家己拖一隻來面頭前，問in講：「一人一隻án-ni有平無？」Hhit兩個人看了大歡喜講，你真公道，真gâu分；thài m̄較早來teh，hō͘阮真久teh分bōe平？ |
|
Lūn kàu sè-kan lâng, chōe-chōe sī in-ūi chi̍t ê sió-khóa ê tāi-chì, m̄ khéng saⁿ niū. Lí kāng góa chi̍t ē, góa iā beh kāng lí chi̍t ē , lâi thó phîⁿ. Lí mē góa chi̍t siaⁿ, góa chiū mē lí kúi-nā siaⁿ, thang khah-iâⁿ i, lóng sī beh chiàm pan gî. Ū sî in ūi chi̍t ê sió-sió khóa-khóa ê tāi-chì, iā lōng kàu saⁿ kò kúi-nā nî. Lâng nā khó͘-khǹg in, in kóng sī cheng khì put cheng châi; chit pêng m̄ khéng jīn su, hit pêng m̄ khéng jīn chbò, chiong chîⁿ thoa teh iā, chèng-keng tāi-chì pàng-sak liáu liáu. Kàu chai thang hoán-hóe ê sî,lióng pêng to lóng kheng-ka tōng-sán; chí-ū ūi-tio̍h beh tháu chi̍t tiám khùi, hoán-tńg chia̍h chi̍t ê tōa khek-khui. Só͘-í lâng ōe jím-nāi, ōe hô-sūn, sī tē it iàu kín. Chiū- sī hit ê La̍k-ku-lí lâng, in-ūi khah tiâu-ti̍t, só͘-í liáu sió-khóa; nā beh ēng kiông-ê lâi saⁿ chiⁿ, kiaⁿ-háu sòa bô thang pun pòaⁿ chiah.
|
論到世間人，濟濟是因為一個小可 ê 代誌，m̄肯相讓，你kāng我一下，我也beh kāng你一下、來討平，你罵我一聲，我就罵你幾若聲，thang較贏伊，攏是beh佔便宜，有時因為一個小小可可 ê 代誌，也弄到告幾若年，人若苦勸in，in講是爭氣不爭財；這爿m̄肯認輸，hit爿m̄肯認錯，將錢拖teh iā,正經代誌放sak了了，到知thang反悔 ê 時，兩爿都攏傾家蕩產；只有為著beh透一點氣，反轉食一個大剋虧，所以人會忍耐，會和順，是第一要緊，就是hit個六龜里人，因為較tiâu直，所以了小可；若用強 ê 來相爭，驚了續無thang分半隻。 |
|
Tio̍h chiàu kong-tō
|
著照公道 |
|
Lia̍t-kok ê sî, Chìn Tō-kong mn̄g Kî Hông-iông kóng, Hiān-sî Lâm-iông iáu- bē ū koāiⁿ-koaⁿ, m̄ chai sím-mi̍h lâng ōe kham-tit tng chit ê chit-jīm. Kî Hông- iông kóng, Kái Hô͘ ōe ēng tit. Chìn Tō-kong kóng, Kái Hô͘ kiám m̄ sī kap lí ū oan-siû ê lâng mah? Kî Hông-iông ìn kóng, Kun sī mn̄g góa khòaⁿ sím-mi̍h lâng ōe kham-tit tng chit ê chit-jīm, to m̄ sī mn̄g góa ê siû-jîn. Chìn Tō-kong kóng, Hó; chiū ēng i. Kok-lāi ê lâng kó-jiân lóng o-ló i hó. Kè bô jōa kú, Chìn Tō-kong koh mn̄g Kî Hông-iông kóng, Kok-n̍i̍h bô ū niá peng ê koaⁿ, m̄ chai sím-mi̍h lâng ōe kham-tit tng chit ê chit-jīm. Kî Hông-iông kóng, Ngó͘-á ōe ēng tit. Chìn Tō-kong kóng, Ngó͘-á kiám m̄ sī lí ê hāu-siⁿ mah? Kî Hông-iông kóng, Kun sī mn̄g góa khòaⁿ sím-mi̍h lâng ōe kham-tit tng chit ê chit-jīm, to m̄ sī mn̄g góa ê hāu-siⁿ ah. Tō-kong kóng, Hó; chiū chhái ēng i. Kok-lāi ê lâng iā sī o-ló ēng chit ê lâng chin tio̍h chin hó. Khóng-chú thiaⁿ-kìⁿ án-ni chiū kóng, Kî Hông-iông só͘ kóng ê ōe, chin-chiàⁿ sī bô chhò. I tùi tī gōa-bīn ê teh kú-chiàn, bô khioh oàn-hūn, kóng che sī lán ê oan- siû. Tùi tī lāi-bīn ê teh kú-chiàn, bô pī hiâm-gî, kóng che sī lán ê hāu-siⁿ. Che chin-chiàⁿ sī kong-tō ê lâng ah.
|
列國 ê 時，晉悼公問祁黃羊講：「現時南陽 iaub2oe有縣官，m̄知甚mi̍h人會堪tit當這個職任？」祁黃羊講：「解狐會用tit。」晉悼公講「解狐 kiám m̄是kap你有冤仇 ê 人--mah？」祁黃羊應講「君是問我看甚mi̍h人會堪tit當這個職任，都m̄是問我 ê 仇人。」晉悼公講：「好；」就用伊，國內 ê 人果然攏o-ló伊好。過無偌久，晉悼公 koh問祁黃羊講：「國--n̍i̍h無有領兵 ê 官，m̄知甚mi̍h人會堪tit當這個職任？」祁黃羊講：「午仔會用tit，晉悼公講，午仔 kiám m̄是你 ê 後生--mah？」祁黃羊講：「君是問我看甚mi̍h人會堪tit當這個職任，都m̄是問我 ê 後生ah。」悼公講：「好；」就採用伊。國內 ê 人也是o-ló用這個人真著真好。孔子聽見án-ni就講：「祁黃羊所講 ê 話，真正是無錯，伊 tùi tī外面 ê teh舉薦，無khioh怨恨，講che是咱冤仇。Tùi tī內面 ê teh舉薦，無避嫌疑，講che是咱 ê 後生，Che真正是公道 ê 人--ah。」 |
|
Lūn-kàu hiān-kim ê lâng, tōa-pòaⁿ sī lia̍h jîn- chêng khòaⁿ khah tùi-tiōng, bô lūn hit ê lâng ê pún-sū sī cháiⁿ-iūⁿ. Siat-sú góa ê siû-jîn, tek-khak sī kóng in m̄ hó; iā nā sī góa ê chhin-chhek, chiū ēng hiah ê hó ōe lâi o-ló in; lóng m̄ khéng kóng kong-tō ê ōe. Bú Sàm-su bat kóng, Kap góa hó ê, chiū-sī hó lâng; kap góa pháiⁿ ê, chiū-sī pháiⁿ lâng; si̍t-chāi chin-chiàⁿ sī ū iáⁿ. Chóng-sī lán kàu-hōe lāi ê lâng iàu-kín m̄ thang chhin-chhiūⁿ án-ni; tio̍h o̍h Kî Hông-iông chiàu kong-tō chiah hó. Ū sî ín-chìn lâng lâi ji̍p sèng-kàu, á sī kú- chiàn lâng lâi tha̍k Tōa-o̍h, lóng tio̍h chiàu hit ê lâng ê phín-hēng chim-chiok lâi kóng; m̄ thang ū chi̍t-tiám-á phian-thán ê sim. In-ūi lán só͘ ín-chìn kú-chiàn ê lâng, nā chòe-liáu ū hó bô͘-iūⁿ, chiū lán iā ū êng-kng. Siat-sú só͘ chiàn ê lâng, in ê só͘ chòe lóng bô chiàu lán kú-chiàn hit sî ê ōe, á-sī kàu pòaⁿ-tiong-tn̂g chiah táⁿ-chhà, chiū lán kú-chiàn ê lâng iā chin pháiⁿ sè-bīn; bōe bián-tit hō͘ lâng kóng lán sī bô chiàu kong-tō, á-sī kóng lán bōe bat lâng. Só͘-í kó͘-chá ê hoat-tō͘, nā kú-chiàn-tio̍h gâu lâng, kó-jiân ū lī-ek tī kok-ka, chiū pó-kú ê lâng iā tit-tio̍h siúⁿ-sù; ia̍h nā chiàn m̄ tio̍h lâng, chòe- liáu m̄ hó ū hoān-chōe, hit ê pó-kú ê lâng iā tio̍h liân-chō. Chhin-chhiūⁿ chit-tia̍p ê pó-chèng-jîn tio̍h liân-tài in ê chek-sêng hit khoán. Khó-kiàn teh chiàn lâng ê koan-hē sī chin tōa, m̄-thang sûi- piān hut-lio̍k i .
|
論到現今ê 人，大半是掠人情看較tùi重，無論hit個人 ê 本事是怎樣，設使我 ê 仇人，的確是講in m̄好；也若是我 ê 親戚，就用hiah-ê 好話來o-ló in；攏m̄肯講公道 ê 話，武三思bat講：「kap我好-- ê ，就是好人；kap我歹-- ê ，就是歹人。」實在真正是有影；總是咱教會內 ê 人要緊m̄ thang親像án-ni；著學祁黃羊照公道才好。有時引進人來入聖教，抑是舉薦人讀大學，攏著照hit個人 ê 品行斟酌來講；m̄ thang有一點仔偏袒 ê 心，因為咱所引進舉薦 ê 人，若做了有好模樣，就咱也有榮光，設使所薦 ê 人，in ê 所做攏無照咱舉薦hit時 ê 話，抑是到半中長才打吵，就是咱舉薦 ê 人也真歹勢面；bōe免tit hō͘人講咱是無照公道，抑是講咱bōe bat人。所以古早 ê 法度，若舉薦著gâu人，果然有利益tī國家，就保舉 ê 人也得著賞賜；抑若薦m̄著人，做了m̄好有犯罪，hit個保舉 ê 人也著連坐。親像這tiap ê 保證人著連帶in ê 責承hit款，可見teh薦人 ê 關係是真大，m̄-thang隨便忽略伊。 |
|
Chhâ koe ū oân-choân ê tek-hēng
|
柴雞有完全ê德行 |
|
Kí Séng-chú teh kā Chiu Soan-ông chhī hit hō sio-phah koe; í-keng kà kech3ap ji̍t kú, Soan-ông mn̄g kóng, Chitchiah koe ōe ēng tit hō͘ i sio phah tit á bōe? Kí Séng-chú kóng, Chit chiah koe iáu-koh sī chin kiau-ngō͘, gâu sái sèng-tē, bōe ōe ēng tit hō͘ i kap pa̍t chiah sio-phah tit. Āu-lâi koh kè cha̍p-ji̍t, Soan-ông koh mn̄g i kóng, Chit chiah koe ōe hō͘ i sio phah tit á bōe? Kí Séng-chú kóng, Chit chiah koe iáu-kú sī nā thiaⁿ-kìⁿ sím-mi̍h hiáng, i chiū thî, á-sī khòaⁿ-tio̍h sím-mi̍h iáⁿ, i chiū jip; iáu-bē thang kap pa̍t chiah sio- phah tit. Iū-koh kè cha̍p jit, Soan-ông iû-goân teh mn̄g, Kí Séng-chú kóng, Iáu sī bōe ēng tit, in-ūi nā teh khòaⁿ sím-mi̍h, iû-goân chin chhiⁿ-kông, iā gâu siū-khì; só͘-í bōe ēng tit. Ba̍k-chi̍t-ni̍h iū kè cha̍p ji̍t, Soan-ông iū koh chiàu chêng án-ni mn̄g, Kí Seng-chú chiah kóng, Chha-put-to ōe ēng-tit hō͘ i khì sio-phah tit lah. Sui-jiân ū pa̍t chiah koe teh thî, i khiok ná-chún bô thiaⁿ-kìⁿ, chū-chū chāi-chāi, put-tōng seng-sek, khòaⁿ-liáu chhin-chhiūⁿ chhâ ê koe; só͘-í tek-hēng sǹg sī chiâu-pī, pa̍t chiah ê koe khòaⁿ-tio̍h i, bōe bián-tit ka-kī tò-thè tùi āu-bīn khì liáu.
|
紀渻子teh kā周宣王飼hit號相扑雞；已經教過十日久，宣王問講：「這隻會用tit hō͘牠相扑也bōe?」紀渻子講：「這隻雞iáu koh是真驕傲，gâu使性地，bōe會用tit hō͘牠kap別隻相扑tit。」後來koh過十日，宣王koh問伊講：「這隻雞會 hō͘ 牠相扑tit也bōe?」紀渻子講：「這隻雞iáu koh是若聽見甚mi̍h響，牠就啼，抑是看著甚mi̍h影牠就 lip；iáu bōe thang kap別隻相扑tit。」又koh 過十日，宣王猶原teh問，紀渻子講：「Iáu是bōe用tit，因為若teh看甚mi̍h，猶原真chhiⁿ狂，也gâu受氣；所以bōe用tit。」目一下ni̍h又過十日，宣王又koh照前án-ni問，紀渻子才講：「差不多會用tit hō͘牠相扑tit--lah。」雖然有別隻雞teh啼，伊卻那準無聽見，自自在在，不動聲色，看了親像柴 ê 雞；所以德行算是齊備，別隻 ê 雞看著伊，bōe免tit家己倒退 tùi 後面去了。 |
|
Chi-ná Tiông-kang hit sì, nā kóng lâng ê pún- sū bô cheng-kong, ū chi̍t kù sio̍k-gú kóng, Pòaⁿ pân chhò͘. Tāi-khài sī kóng, Chhò͘ tóe pòaⁿ-pân nā-tiāⁿ, sió-khóa chi̍t-ē iô chiū ū siaⁿ; nā tóe kàu tīⁿ lâi kā i iô, chiū bô thiaⁿ-kìⁿ. Chhin-chhiūⁿ hit hō bat chi̍t-hāng pòaⁿ-hāng, sió-khóa ū tō-ha̍k ê lâng, i chiū chin kiau-ngō͘ chū-ko, nā kap lâng chòe tui, chiū phín i ê pún-sū. Siat-sú sī chin-chiàⁿ tō- ha̍k khah koâiⁿ, tek-hēng chin hó, ha̍k-būn iā chhim hit khoán ê lâng, in chiū hoán-tńg chin khiam-pi. Lēng-gōa ū chi̍t khoán, bêng-bêng sī ū, khòaⁿ-liáu ná chhin-chhiūⁿ bô, bêng-bêng sī cha̍t- cha̍t, khòaⁿ-liáu ná-chún khang-khang ê hêng- chōng. Sio̍k-gú-ū kóng, Chin chiong-kun put- chāi tī jiông chong. Iā kóng, Ū--ê m̄ kóng, bô--ê teh phín-phóng, chiū-sī chit ê ì-sù.
|
支那長江hit勢，若講人 ê 本事無精光，有一句俗語講：「半瓶醋。」大概是講：「醋tóe半瓶nā-tiāⁿ，小可一下搖就有聲；若到tīⁿ來kā伊搖，就無聽見。」親像hit號bat一項半項，小可有道學 ê 人，伊就真驕傲自高，若kap人做堆，就品伊 ê 本事，設使是真正道學較高，德行真好，學問也深hit款 ê 人，in就反轉真謙卑。另外有一款，明明是有，看了哪親像無，明明實實，看了那準空空 ê 形狀。俗語講：「真將君不在tī戎裝。」也講，有-- ê m̄講，無-- ê teh品phóng,就是這個意思。 |
|
M̄ chai ka-kī ū pīⁿ
|
M̄知家己有病 |
|
Pián Chhiok sī Tiong-kok kó͘-chá ê sî, chòe ū miâ-siaⁿ ê i-seng. Ū chi̍t ji̍t tùi Chê-kok keng-kè, ji̍p-khì kìⁿ Chê Hoân-kong, Pián Chhiok chiū kā Hoân-kong kóng, Kun-hô͘ ê phê-hu hiān-sî ū pīⁿ teh; nā bô i-tī, chiū ōe jú chhim. Hoân-kong kóng, Góa to bô pīⁿ. Kè gō͘ ji̍t āu, Pián Chhiok koh kìⁿ-tio̍h Hoân-kong, iū kā i kóng, Kun-hô͘ ê pīⁿ í-keng kàu tī tn̂g ūi ê só͘-chāi; nā m̄ i-tī, ōe tì khah chhim. Hoân-kong iā bô ìn i. Kàu Pián Chhiok chhut khì, Hoân-kong put-chí m̄ hoaⁿ-hí, tùi kun-sûi i ê lâng kóng, Hé, chòe i-seng ê lâng, ài thàn lâng ê chîⁿ, beh tián in ê pún-sū; góa bêng-bêng to bô sím-mi̍h m̄ hó, i iā kóng góa ū pīⁿ. Koh kè gō͘ ji̍t, Pián Chhiok iū lâi kìⁿ Hoân-kong, chi̍t-ē khòaⁿ-tio̍h, chiū oa̍t-tńg-sin chòe i chhut-khì. Hoân-kong chiū kiò lâng khì mn̄g i, khòaⁿ sī chaiⁿ-iūⁿ. Pián Chhiok chiū kóng, Pīⁿ tī phê-hu, ēng io̍h lâi sóe, á sī ēng hé lâi kù, chiū ōe i tit. Pīⁿ tī hui̍h-me̍h, ēng chù-siā iā ōe i tit. Nā pīⁿ tī tn̂g-ūi ê só͘-chāi, ēng ka, ēng chiú ê io̍h-lūi iā koán ōe tio̍h. Pīⁿ kàu tī kut-chhé, sui-jiân sī chip-chiáng siⁿ-sí ê koân-pèng, iā bô hoat-tō͘ liáu. Hiān-sî kun ê pīⁿ í-keng ji̍p tī kut-chhé; góa só͘-í m̄ káⁿ koh kóng sím-mi̍h. Āu-lâi koh kè gō͘ ji̍t, Chê Hoân-kong hut-jiân khí pīⁿ, kiò lâng khì tiàu Pián Chhiok; Pián Chhiok í-keng chòe i tô-siám. Kè bô jōa kú, Hoân-kong chiū pīⁿ sí.
|
扁鵲是中國古早 ê 時，最有名聲 ê 醫生，有一日 tùi 齊國經過，入去見齊桓公，扁鵲就kā桓公講：「君侯 ê 皮膚現時有病teh；若無醫治，就會愈深。」桓公講：「我都無病。」過五日後扁鵲koh見著桓公，又kā伊講：「君侯 ê 病已經到tī腸胃 ê 所在；若m̄醫治，會致較深。」桓公也無應伊，到扁鵲出去，桓公不止m̄歡喜， tùi 跟隨伊 ê 人講：「Hé,做醫生 ê 人，愛趁人 ê 錢，beh展in ê 本事；我明明都無甚mi̍hm̄好，伊也講我有病。」Koh過五日，扁鵲又來見桓公，一下看著，就越轉身作伊出去，桓公就叫人去問伊，看是怎樣，扁鵲就講：「病tī皮膚用藥來洗，抑是用火來灸，就會醫tit；病tī血脈，用注射也會醫tit，若病tī腸胃 ê 所在，用膠，用酒 ê 藥類也管會著，病到tī骨髓，雖然是執掌生死 ê 權柄，也無法度了，現時君 ê 病已經入tī骨髓；我所以m̄敢koh講甚mi̍h。」後來koh過五日，齊桓公忽然起病，叫人去召扁鵲；扁鵲已經做伊逃閃，過無偌久，桓公就病死。 |
|
Hiān-sî chōe-chōe hit khoán ûi-hui chok-tái ê lâng, pêng-sò͘ iā ū hit hō hó ê chhin-chiâⁿ pêng- iú khó͘-khǹg in, in khiok lóng m̄ thiaⁿ; kàu āu-lâi hō͘ koaⁿ-hú lia̍h khì hêng-hoa̍t tēng chōe, chiah chai thang siūⁿ-tio̍h bó͘ lâng só͘ kóng ê ōe sī tio̍h, chóng-sī í-keng bô lō͘-eng liáu. Koh chhin-chhiūⁿ chit-tia̍p ê Thoân-tō͘ sian-siⁿ teh kóng tō-lí, kin-á-ji̍t kiò lâng hoán-hóe kóe-pìⁿ, bîn-á-chài iā sī kiò lâng hoán-hóe kóe-pìⁿ, m̄ kú sè-sio̍k lâng lóng m̄ khéng hoán-hóe kóe-pìⁿ, koh m̄ sìn ka-kī ū chōe. Kàu āu-lâi ū chi̍t ji̍t khiā tī sím-phòaⁿ tâi chêng, Siōng-tè mn̄g chōe ê sî-chūn, hit-tia̍p beh hoán-hóe, khiok sī siuⁿ bān lah.
|
現時濟濟hit款為非作歹 ê 人，平素也有hit號好 ê 親情朋友苦勸in，in卻攏m̄聽；到後來hō͘官府掠去刑罰定罪，才知thang想著某人所講 ê 話是著，總是已經無路用了。Koh親像這tiap ê 傳道先生teh講道理，今仔日叫人反悔改變，明仔再也是叫人反悔改變，m̄ kú世俗人攏m̄肯反悔改變，koh m̄ 信家己有罪，到後來有一日企tī審判台前，上帝問罪 ê 時陣，hit-tiap beh反悔，卻是siuⁿ慢--lah。 |
|
Kiáⁿ kan-chèng pē chòe chha̍t
|
子干證父做賊 |
|
Chhó͘ kok ū chi̍t ê tiâu-ti̍t ê lâng, in lāu-pē thau-khan lâng ê iûⁿ, i cháu-khì kong-tn̂g chhut siù. Koaⁿ-hú lia̍h in lāu- pē lâi, in-ūi i ê kiáⁿ chòe kan-chèng, bô ōe thang chìⁿ, chiū tēng-chōe beh thâi i. Chit ê tiâu-ti̍t ê lâng iū chhiáⁿ koaⁿ-hú pàng i ê lāu-pē, i kam-goān thòe i ê lāu-pē sí. Āu-lâi kàu teh-beh thâi ê sî-chūn, chit ê lâng tùi hiah ê gê-ia̍h kóng, Goán lāu-pē thau-khan lâng ê iûⁿ, góa khì tng koaⁿ chhut siù, án-ni góa kiám m̄ sī chi̍t ê tiâu-ti̍t koh sìn-si̍t ê lâng mah? Goán lāu-pē hoān-chōe tio̍h thâi, góa kam-goān thòe i sí, án-ni góa kiám m̄ sī chi̍t ê hàu-chú mah? Chhin-chhiūⁿ góa chit khoán ê sìn-si̍t koh ū hàu ê lâng, kèng-jiân tio̍h hō͘ lâng thâi, chit kok lāi iáu ū sím-mi̍h lâng m̄ tio̍h thâi leh? Chhó͘ ông thiaⁿ-kiⁿ chiah ê ōe, chiū sià-bián hit ê lâng bô thâi. Khóng-chú thiaⁿ-kìⁿ chiah kóng, Chin kî-koài ah, ū chit khoán ê tiâu-ti̍t lâng, sǹg chòe sī ū sìn-si̍t, kèng- jiân ēng in lāu-pē lâi bóe hó miâ-siaⁿ hō͘ lâng o-ló, chin-chiàⁿ sī kî-koài.
|
楚國有一個tiâu直 ê 人，in老父偷牽人 ê 羊，伊走去公堂出首，官府掠in老父來，因為伊 ê 子做干證，無話thang chìⁿ，就定罪beh th伊âi,這個tiâu直 ê 人又請官府放伊 ê 老父，伊甘願替伊 ê 老父死。後來到teh-beh thâi ê 時陣，這個人對hiah-ê 衙役講：「阮老父偷牽人 ê 羊，我去當官出首，án-ni我 kiám m̄是一個 tiâu直koh信實 ê 人--mah？阮老父犯罪著 thâi,我甘願替伊死，án-ni我kiám m̄是一個孝子--mah？親像我這款 ê 信實koh有孝 ê 人，竟然著hō͘人 thâi,這國內iáu有甚mi̍h人m̄著 thâi--leh？」楚王聽見chiah ê 話，就赦免hit個人無 thâi。孔子聽見才講：「真奇怪ah，有這款 ê tiâu直人，算做是有信實，竟然用in老父來買好名聲hō͘人o-ló,真正是奇怪。」 |
|
Nā lūn sè-kan, éng-éng ū chi̍t khoán ê lâng, pêng-siông-sî mi̍h-iūⁿ kan-khiáu to ū, ēng pah poaⁿ khúi-khiat ê kè-bô͘; nā khòaⁿ-kìⁿ bó͘-mi̍h lâng khah gû-chhún, chiū beh khì khi-hū i, khòaⁿ-kìⁿ sím-mi̍h lâng khah loán-jio̍k, chiū beh khì hāi i, lóng bô chi̍t tiám-á jîn-ài ê sim-chiâⁿ, iā bô chi̍t tiám-á lîn-bín ê chêng-ì. Ki̍p-chì kàu āu-lâi, khi- hū lâng iā khi-hū kàu chiok lah, hāi lâng iā hāi kàu chīn liáu, put-gī ê chîⁿ-châi iā ēng lóng bōe liáu. Hit-sî khiok siūⁿ beh chhē chi̍t ê hó lâng ê miâ lâi chòe; chiū khì siu-lí chi̍t tiâu kiô, á sī khì chéng-lí chi̍t keng biō, sàng lâng kúi niá mî-hiû, á-sī hoat tām-po̍h bí hō͘ sòng-hiong lâng, chiū giám-jiân ka-kī lia̍h chòe hó lâng teh chòe hó sū. Chiàu án-ni khòaⁿ, in nā beh chhin-chhiūⁿ chit khoán ê teh kiû hó lâng ê miâ-siaⁿ, put-jû chá-ji̍t bo̍h-tit chòe hit hō hāi lâng ê tāi-chì kiám m̄ sī koh khah hó mah?
|
若論世間，往往有一款 ê 人，平常時mi̍h樣奸巧都有，用百般詭譎 ê 計謀；若看見某mi̍h人較愚蠢，就beh去欺負伊，看見甚mi̍h人較軟弱，就去害伊，攏無一點仔仁愛 ê 心情，也無一點仔憐憫 ê 情意，及至到後來，欺負人也欺負夠足lah，害人也害夠盡了，不義 ê 錢財也用攏bōe了，hit時卻想beh chhē一個好人 ê 名來做； 就去修理一條橋，抑是去整理一間廟，送人幾領綿裘，抑是發淡薄米hō͘ 散hiong人，就儼然家己掠做好人teh做好事，照án-ni看，in若beh親像這款 ê teh求好人 ê 名聲，不如早日莫得做hit號害人 ê 代誌 kiám m̄是koh較好--mah？ |
|
Hoán-hóe jīn chōe
|
反悔認罪 |
|
Chhit kok ê sî, Līn Siong-jû sǹg sī hó kháu-châi, koh ū tám-le̍k ê lâng, i ū oân- choân hit tè pó-ge̍k tò-lâi Tiō-kok, iā tī Bín-tî ê só͘-chāi, bô lêng-jio̍k-tio̍h i ê kun-ông. Só͘-í Tiō-ông hong i chòe siōng-kheng. Chit-ūi tian-tò pí Liâm Phó khah koâiⁿ. Liâm Phó chi̍t-ē siūⁿ, Góa tùi siàu-liân kàu taⁿ, keng-kè káng pah pái ê cheng-chiàn, chiah chòe chiong- kun ê chit; Līn Siong-jû put-kò khò i ê kháu-châi, hoán-tńg pí góa koaⁿ chòe khah koâiⁿ. Chiū tùi lâng kóng. Góa nā tú-tio̍h Siong-jû ê sî, tek-khak beh lêng- jio̍k i. Siong-jû thiaⁿ-kìⁿ chit hō ōe, múi pái chhut-lâi ê sî-chūn, nā khòaⁿ-kìⁿ Liâm Phó, chiū kóaⁿ-kín siám tùi piⁿ-á khì. I só͘ ēng ê lâng khòaⁿ-kìⁿ in chú-lâng chit hō khoán, chiū lia̍h-chòe tōa-tōa ê kiàn-siàu; tāi-ke lâi tùi Siong-jû saⁿ-sî, beh khì pa̍t ūi. Siong-jû chiah kā in kóng, Hiān-sî tē-it kiông tē-it tōa ê chiū sī Chîn-kok. Chóng-sī góa tī i tiān-téng, siōng-chhiáⁿ káⁿ tōa siaⁿ hoah lâi chek-pī i Chîn ông, hô-hòng Liâm Chiong-kun, góa kiám chin-chiàⁿ sī teh kiaⁿ mah? Put-kò chit-tia̍p Chîn-kok m̄ káⁿ lâi phah Tiō-kok, chiū-sī in-ūi ū goán nn̄g lâng, nā kau-chiap óng-lâi ê sū, góa ōe siat-hoat, m̄-kú cheng-chiàn ê tāi-chì, iû-goân tio̍h khò Liâm Chiong-kun. Siat- sú goán nn̄g ê put-hô, sī chhin-chhiūⁿ nn̄g chiah hó͘ teh saⁿ-chiⁿ, hit ê sè-bīn oh-tit lóng oa̍h; só͘-í góa nā kìⁿ-tio̍h i, chiū tāi-seng siám-pī. In-ūi góa sī lia̍h kok-ka ê tāi-chì chòe khah iàu-kín, i tùi góa sǹg sī kò-jîn ê hia̍p-hiâm nā-tiāⁿ, só͘-í bô beh kap i kè-kàu lah. I só͘ ēng ê lâng, thiaⁿ-liáu put-chí ū chêng-lí, iā chiū o̍h in chú-lâng ê khoán, tú-tio̍h Liâm Phó ê kun-lâng, iā lóng khah niū i. Liâm Phó hit pêng ê lâng, chiū ná kiau-ngō͘ khí lâi, lia̍h chòe Siong-jû chin-chiàⁿ kiaⁿ i. Āu-lâi ū chi̍t lâng miâ kiò Gû Kheng, lâi chhē Liâm Phó, chiong Līn Siong-jû ê ì-sù thiah bêng hō͘ i thiaⁿ. Liâm Phó chiah chhíⁿ-gō͘ hoán-hóe, chiū thǹg-pak-theh pē chi̍t ki tek-poe, lâi Siong-jû in tau jīn chōe, chhiáⁿ Siong-jû ēng tek-poe chek-hoa̍t i. Siong-jû chin hoaⁿ-hí khan i ê chhiú, chhiáⁿ i ji̍p-khì lāi-bīn, hó lé khoán-thāi i; nn̄g lâng sòa kiat chòe siⁿ-sí ê kau-pôe.
|
七國 ê 時，藺相如算是好口才，koh有膽力 ê 人，伊有完全hit塊寶玉倒來趙國，也tī 澠 池ê 所在，無凌辱著伊 ê 君王，所以趙王封伊做上卿，職位顛倒比廉頗較懸，廉頗一下想：「我 tùi 少年到今，經過káng百擺征戰，才做從軍 ê 職；藺相如不過靠伊 ê 口才，反轉比我官做較懸。」就對人講：「我若tú著相如 ê 時，的確beh凌辱伊。」相如聽見這號話，每擺出來 ê 時陣，若看見廉頗，就趕緊閃 tùi 邊仔去，伊所用 ê 人看見in主人這號款，就掠做大大 ê 見笑；大家來對相如相辭，beh去別位，相如才kā in講：「現時第一強第一大 ê 就是秦國，總是我tī伊殿頂，尚且敢大聲喝來責備伊秦王，何況廉將軍，我敢真正是teh驚--mah？不過這tiap秦國m̄敢來扑趙國，就是因為有阮兩人，若交接往來 ê 事，我會設法，m̄-kú征戰 ê 代誌，猶原著靠廉將軍，設使阮兩個不和，是親像兩隻虎teh相爭，hit個世面 oh tit攏活；所以我若見著伊，就代先閃避，因為我是掠國家 ê 代誌做較要緊，伊對我算是個人 ê hia̍p 嫌nā-tiā,所以無beh kap伊計較--lah。」伊所用 ê 人聽了不止有情理也就學in主人 ê款，tú著廉頗 ê軍人也攏較讓伊。廉頗hit爿 ê 人，就那驕傲起來，掠做相如真正驚伊。後來有一人名叫虞卿，來chhē廉頗，將藺相如 ê 意思拆明hō͘伊聽，廉頗才醒悟反悔，就褪pak-theh背一枝竹篦，來相如in兜認罪，請相如用竹篦責罰伊，相如真歡喜牽伊 ê 手，請伊入去內面，好禮款待伊；兩人續結做生死 ê交陪。 |
|
Lūn-kàu put-hô ê tāi-chì, m̄ nā kok-n̍i̍h ū án-ni, ke-lāi iā sī ū án-ni. Chiū-sī Iâ-so͘ ê kàu-hōe, iā bōe kóng tit chiū bô án-ni. Bat khòaⁿ-kìⁿ ū sî chit pêng ê kàu-hōe khòaⁿ-khin hit pêng ê kàu- hōe, á sī hit pêng ê hōe-iú khòaⁿ-khin chit pêng ê hōe-iú. Ū sî kóng bó͘ lâng sī kiû piáⁿ tit-tio̍h piáⁿ, á sī kóng bó͘ lâng sī óa-khò sè-le̍k, iā bat kóng bó͘- mi̍h lâng to bô ha̍k-būn, hoán-tńg teh chòe chip- sū, á sī kóng bó͘ mi̍h lâng to bô jia̍t-sim, cháiⁿ-iūⁿ teh chòe thoân-tō. Án-ni tāi-ke phoe-phêng; kóng-liáu to lóng ū in ê lí-khì. Sū-put-ti Mô͘-kúi í-keng thàn chit ê ki-hōe, hō͘ lí lī-khui chèng-keng ê lō͘, lâi ji̍p tī i ê khoâu-thò lah. Iā chiū-sī sè- sio̍k lâng, in-ūi khòaⁿ-kìⁿ lán ê hōe-iú ka-kī put- bo̍k, bô saⁿ-thiàⁿ ê sim, ōe sòa kiaⁿ kàu m̄ káⁿ lâi; án-ni kàu-hōe thài ōe heng-ōng ni̍h? Só͘-í chhim- chhim ǹg-bāng kàu-hōe lāi ê pêng-iú, nā ū chit hō, chiū kóaⁿ-kín kóe; nā bô, iā tio̍h kín-sīn m̄ thang hoān-tio̍h, bo̍h-tit ū phāng thang hō͘ Mô͘-kúi ji̍p- khì.
|
論到不和 ê 代誌，m̄-nā 國--n̍i̍h有án-ni，家內也是有án-ni，就是耶穌 ê 教會，也bōe講tit就無án-ni，bat看見有時這爿 ê 教會看輕hit爿 ê 教會，抑是hit爿 ê 會友看輕這爿 ê 會友，有時講某人是求餅得著餅，抑是講某人是倚靠勢力，也bat講某mi̍h人都無學問，反轉teh做執事，抑是講某mi̍h人都無熱心，怎樣teh做傳道，án-ni大家批評；講了都攏有in ê 理氣。殊不知魔鬼已經趁這個機會，hō͘你離開正經 ê 路，來入tī 伊 ê 圈套--lah。也就是世俗人，因為看輕咱 ê 會友家己不睦，無相疼 ê 心，會續驚到m̄敢來；án-ni教會thài會興旺ni̍h？所以深深向望教會內 ê 朋友，若有這號，就趕緊改；若無，也著謹慎m̄ thang犯著，莫tit有縫thang hō͘魔鬼入去。 |
|
Ia̍h koh chi̍t hāng, Siong-jû kap Liâm Phó sǹg- sī siāng chi̍t tiān ê jîn-sîn, Liâm Phó ê sim ū hō͘ hit ê kong-bêng miâ-siaⁿ bê-khì, chiū kap Siong-jû m̄-hó. Siong-jû iā khoan-iông i, kàu i chai thang hoán-hóe jīn-chōe, chiū hoaⁿ-hí koh chiap-la̍p i, kap i kau-pôe; che sǹg-sī chi̍t lâng tùi chi̍t lâng, pêng- iú óng-lâi ê sū nā-tiāⁿ. Iáu ū chi̍t hāng khah tōa iàu-kín, chiū-sī sè-kan lâng kiâⁿ m̄ tio̍h lō͘, pōe-biū tō-lí, Siōng-tè iā chhut-chāi in khì chòe, kàu i chai thang hoán-hóe jīn-chōe, chiū beh koh chiap-la̍p i chòe kiáⁿ; chit hō sǹg-sī siⁿ lán ê lêng-hûn, pē-kiáⁿ ê chì-chhin, chū-jiân koh khah iàu-kín. I ū chhe- khián Kiù-chú Iâ-so͘ lo̍h-lâi sè-kan, hō͘ lâng sìn lâi tit-tio̍h koh kap Siōng-tè chhin-kūn. Iá-so͘ lâi sè- kan thoân Siōng-tè kok ê hok-im, hō͘ lâng chhíⁿ-gō͘ chai chōe, sī chhin-chhiūⁿ Gû Kheng thiah-bêng Siong-jû ê ì-sù. Taⁿ lán lóng tio̍h o̍h Liâm Phó, chai thang chhíⁿ-gō͘ jīn-chōe, bián-tit āu-lâi beh hoán-hóe ê sî, chiah chai í-keng tî lah.
|
亦koh一項，相如kap廉頗算是像一殿 ê 人臣，廉頗 ê 心有hō͘ hit個功名名聲迷去，就kap相如m̄好，相如也寬容伊，到伊知thang反悔認罪，就歡喜koh接納伊，kap伊交陪；che算是一人對一人，朋友往來 ê 事nā-tiāⁿ。Iáu有一項較大要緊，就是世間人行m̄著路，悖謬道理，上帝也出在in去做，到伊知thang反悔認罪就beh koh接納伊做子；這號算是生咱 ê 靈魂，父子 ê 至親，自然koh較要緊。伊有差遣救主耶穌落來世間，hō͘人信來得著koh kap上帝親近。耶穌來世間傳上帝國 ê 福音，hō͘人醒悟知罪，是親像虞卿拆明相如 ê 意思，今咱攏著學廉頗，知thang醒悟認罪，免tit後來beh反悔 ê 時，才知已經遲--lah。 |
|
Gâu tī-lí peh-sìⁿ
|
Gâu治理百姓 |
|
Kù Pek-gio̍k chòe Ōe-kok ê cháiⁿ-siòng, hit sî kok-lāi tōa pêng-tiāⁿ. Chú-kòng khì mn̄g i kóng, M̄ chai lín kok-lāi ēng sím-mi̍h hoat-tō͘ teh tī-lí. Kù Pek-gio̍k kóng, Góa sī ēng m̄ bián tī-lí ê hoat-tō͘ lâi teh tī kok. Tng hit-sî Chìn-kok Tiō Kán-chú siūⁿ beh khì kong-phah Ōe-kok, tāi-seng chhe Sú Ám khì Ōe-kok thàm-thiaⁿ chêng-hêng. Sú Ám tò-lâi hê-hok kóng, Kù Pek-gio̍k teh chòe cháiⁿ-siòng, m̄ thang khì kong phah i.
|
籧伯玉做衛國 ê 宰相，hit時國內大平定，子貢去問伊講：「M̄知lín國內用甚mi̍h法度teh治理？」籧伯玉講：「我是用m̄免治理 ê 法度來teh治國。」當hit時晉國趙簡子想beh去攻扑衛國，代先差史默去衛國探聽情形，史默倒來回覆講：「籧伯玉 teh做宰相，m̄ thang去攻扑伊。」 |
|
Bēng-chú ū kóng, Teh siú kok, m̄ sī khò soaⁿ- khiⁿ ê gûi-hiám chòe kian-kò͘ lah. Koán peh-sìⁿ bōe ōe lia̍h siū hong ê tōe-hng chòe chè-hān tit. Só͘-í Ko Iâu sui-jiân sī tōa-chi̍h8 koh têng-kù, i tī Sùn-tè hit sî teh chòe koán hoat-lu̍t ê koaⁿ, liāu-lí peh-sìⁿ hêng-hoa̍t ê sū, lóng bô chit2 tiám-á oan- óng; khiok pí hit hō ū kháu-châi gâu kóng ōe ê khah hó. Su Khòng sui-jiân sī chhiⁿ-mî ê lâng, i chòe Chìn-kok Thài-cháiⁿ ê sî-chūn, kok-lāi ê chèng-sū lóng bô chi̍t-tiám-á hūn-cha̍p; khiok pí hit hō ū ba̍k-chiu thang khòaⁿ khah hó. Án-ni khó-kiàn bô lūn sím-mi̍h tāi-chì, lóng tio̍h kiû hit ê si̍t-chāi, m̄-thang chng-thāⁿ hit ê gōa-phê, sī khah iàu-kín.
|
孟子有講：「Teh守國，m̄是靠山坑 ê 危險做堅固--lah。管百姓bōe會掠受封 ê 地方做制限tit，所以皋陶雖然是大舌koh重句，伊tī舜帝hit時teh做管法律 ê 官，料理百姓刑罰 ê 事，攏無一點仔冤枉；卻比hit號有口才gâu講話 ê 較好，師曠雖然是青瞑 ê 人，伊做晉國太宰 ê 時陣，國內 ê 政事攏無一點仔混雜；卻比hit號有目珠thang看較好。Án-ni可見無論甚mi̍h代誌，攏著求hit個實在，m̄-thang妝飾hit個外皮，是較要緊。」 |
|
Koh che iā kap Lô-má jîn-su tē 6, tē 7 chiuⁿ só͘ kì-chài chiâⁿ-sèng ê tō-lí chha-put-to saⁿ-tâng. In- ūi Kiù-chú kiò I ê peh-sìⁿ lâi kiâⁿ hó, m̄ sī ēng lu̍t- hoat giâm-giâm iok-sok in, chiū-sī ēng I ê Sèng-sîn kám-hòa in ê sim, hō͘ in chū-jiân kiâⁿ hó sū.
|
Koh che也kap羅馬人書第6，第7章所記載成聖 ê 道理差不多相同，因為救主救伊 ê 百姓來行好，m̄是用律法嚴嚴約束in，就是用伊 ê 聖神感化in ê 心，hō͘ in自然行好事。 |
|
Sū hông kah sî
|
事逢kah時 |
|
Ló͘-kok ū chi̍t ê sìⁿ Si ê lâng, siⁿ nn̄g ê kiáⁿ, chi̍t-ê ài o̍h bûn ê, chi̍t-ê ài o̍h bú ê. Hit ê ài oh2 bûn ê khì Chê kok, beh bā khòaⁿ ū koaⁿ thang chòe bô. Chê hô͘ khòaⁿ i ê ha̍k-būn chin hó, chiū chhiáⁿ i chòe in hiah ê kong-chú ê sian-siⁿ. Hit ê ài o̍h bú ê khì Chhó͘ kok kìⁿ Chhó͘ ông. Chhó͘ ông iā chin hoaⁿ-hí, kú-khí i chòe kun-chèng-si. Án-ni nn̄g ê hiaⁿ-tī-á, chit bûn chi̍t bú, lóng teh chòe tōa koaⁿ, sǹg sī hián-chó͘ êng-chong, ka-têng chin ū kong-chhái ê sū. Lâng-lâng put-chí him- soān in. Iā chin chhàu-khiáu, in hit chhù-piⁿ ū chi̍t ê sìⁿ Bēng ê, iû-goân nn̄g ê kiáⁿ, só͘ ha̍k-si̍p ê iā siāng chi̍t iūⁿ. Chóng-sī lóng iáu teh lo̍k-phek, kan-khó͘ kàu bōe kham tit. In-ūi án-ni, chiū lâi mn̄g-khí, khòaⁿ in àn-cháiⁿ-iūⁿ ōe kàu chiah hián-ta̍t; sìⁿ Si ê ēng si̍t-chāi kā in kóng. Hit ê sìⁿ Bēng ê chiū kah hit ê o̍h bûn ê tōa kiáⁿ khì Chîn kok, beh bā khòaⁿ ū koaⁿ thang chòe bô. Chîn ông thiaⁿ i hiah ê tō-tek ê ōe chiū kóng, Hiān-chāi sī thiⁿ-kha-ē tōa jiáu-loān ê sî, lóng tio̍h óa-khò peng ê khùi-la̍t chòe iàu-kín; nā ēng jîn-gī lâi liāu-lí kok, sī beh hāi góa ê kok hō͘ bia̍t bô. Chiū chiong in hit ê tōa kiáⁿ ēng ke̍k kan-khó͘ ê hêng-hoa̍t, hō͘ i pìⁿ-chiâⁿ hòe-jîn, chiah pàng i khì. Iā hit ê sòe-hàn ê khì Ōe kok, tùi Ōe hô͘ kóng-khí tio̍h cháiⁿ-iūⁿ lâi káng-si̍p bú ê sū. Ōe hô͘ kóng, Hiān-sî góa ê kok sǹg sī put-chí loán-jio̍k, koh kap chiah ê tōa kok sio keh-kài. Só͘-í nā tùi tōa kok, eng-kai tio̍h sió-sim kín- sīn lâi ho̍k-sāi i; nā tùi sió kok, iā chì hó sī ēng an-bú ê hoat-tō͘; án-ni chiah sǹg sī kiû kok-lāi pêng-an ê hong-hoat. Siat- sú ēng peng-koân, chiū-sī teh chhē bia̍t- bô ê lō͘. Nā pàng chit ê lâng oân-choân tò-khì, chiong-lâi tek-khak ōe hāi góa ê kok. Chiū chiong kha kā i chām-khí-lâi, chiah pàng i tò-khì Ló͘ kok. Hit ê sìⁿ Bēng ê khòaⁿ-kìⁿ nn̄g ê kiaⁿ8 m̄-nā bô koaⁿ thang chòe, hoán-tńg lóng pìⁿ hòe-jîn, chiū khì kàu beh sí, sòa khì sìⁿ Si ê in lāi-bīn kā i chháu-nāu. Hit ê sìⁿ Si ê chiū kóng, Hoān-sū nā tú-tio̍h sî-ki chiū heng-ōng, sit-lo̍h sî-ki chiū chòe pāi-hoāi. Lín ê ha̍k-būn kap goán siāng chi̍t iūⁿ, m̄-kú hit ê sî-ki sī bô saⁿ-tâng.”
|
魯國有一個姓施 ê 人，生兩個子，一個愛學文 ê ，一個愛學武 ê 。Hit個愛學文 ê 去齊國，beh bā看有官thang做無，齊侯看伊 ê 學問真好，就請伊做in hiah-ê 公子 ê 先生。Hit個愛學武 ê 去楚國見楚王，楚王也真歡喜，舉起伊做軍政司。Án-ni兩個兄弟仔，一文一武，攏teh做官，算是顯祖榮宗，家庭真有光彩 ê 事，人人不止欣羨in。也真湊巧，in hit厝邊有一個姓孟 ê ，猶原兩個子，所學習 ê 也像一樣，總是攏iáu teh落魄，艱苦到bōe堪tit，因為án-ni，就來問起，看in àn怎樣會到chi̍h顯達；姓施 ê 用實在kā in講：「Hit 個姓孟 ê 就教hit個學文 ê 大子去秦國，beh bā看有官thang做無，秦王聽伊hiah-ê 道德 ê 話就講，現在是天腳下大擾亂 ê 時，攏著倚靠兵 ê 氣力最要緊；若用仁義來料理國，是beh害我 ê 國hō͘滅無，就將in hit個大子用極艱苦 ê 刑罰，hō͘伊變成罪人，才放伊去。」也hit個細漢 ê 去衛國，對衛侯講起著怎樣來講習武 ê 事，衛侯講：「現時我 ê 國算是不止軟弱，koh kap chiah-ê 大國相隔界，所以若對大國，應該著小心謹慎來服事伊；若對小國，也只好是用安撫 ê 法度；án-ni才算是求國內平安 ê 方法，設使用兵權，就是teh chhē滅無 ê 路。若放這個人完全倒去，將來的確會害我 ê 國，就將腳kā伊斬起來，才放伊倒去魯國。」Hit個姓孟 ê 看見兩個子 m̄-nā 無官thang做，反轉攏變廢人，就氣到beh死，續去姓施 ê in內面kā伊吵鬧。Hit個姓施 ê 就講：「凡事若tú著時機就興旺，失落時機就最敗壞。Lín ê 學問kap阮共一樣，m̄-kú hit個時機是無相同。」 |
|
Chiàu án-ni khòaⁿ, thiⁿ-kha-ē ê lí-khì, bōe ōe kóng-tit siông-siông sī tio̍h, tāi-chì iā bōe ōe kóng tit chhiâng-chāi m̄-tio̍h tit. Ū ê chit khoán ê tāi- chì, chāi-chá sǹg chòe ū lí-khì, chòe-liáu sī tio̍h; kàu hiān-chāi khiok bōe ōe sǹg-tit ū lí-khì. Ū ê chit hāng mi̍h hiān-chāi sī bô lō͘-ēng, kàu āu-lâi m̄-kú pìⁿ chòe chin ū lō͘-ēng. Só͘-í ū lí-khì, á sī bô lí-khì, ū lō͘-ēng á sī bô lō͘-ēng, khiok bōe ōe it-tēng lâi siú tit,lóng tio̍h khòaⁿ sī sím-mi̍h sî-chūn. Tāi- pi̍t, Só͘-lô-bûn, Giâu, Sùn, in ê chun-kùi chòe jîn- kun, iā bōe kóng tit in ū siuⁿ kè-thâu. Lia̍p-sat-lō͘, Gân Hôe, in sòng-hiong kàu chòe khit-chia̍h, khiā- khí hit phian-phiah oe̍h-toe̍h ê hāng-á-lāi, iā sī bōe ēng tit kóng in sī thài pi-chiān. In-ūi kok lâng ê só͘ chòe, Siōng-tè lóng ū tiāⁿ-tio̍h ê sî hō͘ in, m̄ sī lâng só͘ ōe bián-kióng tit. Bēng-chú ū kóng, Sú seng iú bēng, hù-kùi chāi thian. Só͘-í lâng lóng tio̍h siú pún-hūn, jīn miā, thèng-hāu sî, chhut-chāi thiⁿ chú-ì, m̄ thang kiông-kiông chòe. Sio̍k-gú ū kóng, Sū hông kah sî; siat-sú tāi-chì bô tú-tio̍h ha̍h hit ê sî, sui-jiân khah gâu kè-bô͘, chòe kàu chin chiu-chì, iā bô tek-khak ōe tit thang sêng-kong.
|
照án-ni看，天腳下 ê 理氣，bōe會講tit常常是著，代誌也bōe會講tit常在m̄著tit，有 ê 一款 ê 代誌，在早算有理氣，做了是著；到現在卻bōe會算tit有理氣。有 ê 這項物現在是無路用，到後來m̄-kú變做真有路用，所以有理氣，抑是無理氣，有路用抑是無路用，卻bōe會一定來守tit，攏著看是甚mi̍h時陣，大衛，所羅門，堯，舜，in ê 尊貴做人君，也bōe講tit in有傷過頭；拉撒路，顏回，in 散hiong到做乞食，企起hit 偏僻狹底 ê 巷仔內，也bōe用tit講in是太卑賤，因為各人 ê 所做，上帝攏有定著 ê 時hō͘ in，m̄是人所會勉強tit。孟子有講：「死生有命，富貴在天。」所以人攏著守本分，認命，聽候時，出在天主意，m̄ thang強強做，俗語有講，事逢合時；設使代誌無tú著合hit個時，雖然較gâu計謀，做到真周至，也無的確會tit thang成功。 |
|
To gî ōe hāi sū
|
多疑會害事 |
|
Hoâi-lâm chú ê chheh kóng, Ū chi̍t ê cha-bó͘ gín-ná beh chhut kè ê sî, in chhù-piⁿ ê lâng kā i ê pē-bú kóng, Lín cha-bó͘-kiáⁿ kè-khì lâng tau, āu-lâi ōe siⁿ kiáⁿ á bōe, sī bōe liāu tit; nā bōe siⁿ, kiám m̄ sī hoān-tio̍h chhit- chhut ê tiâu-lē mah? Lêng-khó͘ tio̍h chiàu-kò͘ lí ê cha-bó͘-kiáⁿ, kah i nā ū lī-piān ê sî, tio̍h chiong in ang hit thâu ê saⁿ-á-khò͘ kap cha̍p-chhùi ê mi̍h, thau- the̍h kóa tò-lâi lín chhù; bān-it āu-lâi bô kā lâng siⁿ kiáⁿ, hō͘ lâng lî tò-lâi, iā chiah ū thang tō͘ oah3. In ê pē-bú lia̍h chòe án-ni sī chin tio̍h, chiū kap in cha-bó͘-kiáⁿ tàu, chiong in ang hit pêng ê mi̍h-kiāⁿ, thau- the̍h tò-lâi in tau. Kè ū hiah kú, in ê ta-ke-koaⁿ chai kiò i ê sim-pū tiāⁿ-tiāⁿ thau-the̍h mi̍h khì in gōa-ke chhù, chiū kóng, Goán chit ê sim-pū, sim-koaⁿ í-keng ǹg tī gōa-bīn, sī bōe ēng-tit koh lâu i tòa teh, put-jû liōng-chá hō͘ i khì; chiū kā i lî tò-khì in gōa-ke hia. In ê pē-bú m̄ chai hit ê hō͘ lâng lî ê iân-kò͘, hoán-tńg chin kám-kek chhù-piⁿ hit ê lâng, kóng i kà-sī in, hō͘ in chai thang thàn chá pī-pān.
|
淮南子 ê 冊講，有一個查某囡仔beh出嫁 ê 時，in厝邊 ê 人kā伊 ê 父母講：「Lín查某子嫁去人兜，後來會生子也bōe,是bōe料tit；若bōe生， kiám m̄是犯著七出 ê 條例--mah？寧可著照顧你 ê 查某子，教伊若有利便 ê 時，著將in翁hit頭 ê 衫仔褲kap雜碎 ê 物，偷提寡倒來lín厝；萬一後來無kā人生子，hō͘人離倒來，也才有thang度活。」In ê 父母掠做án-ni是真著，就kap in查某子tàu,將in翁hit爿 ê 物件，偷提倒來in兜。過有hiah久，in ê ta-ke-koaⁿ知kiò 伊 ê 媳婦tiāⁿ-tiāⁿ偷提物去in外家厝，就講：「阮這個媳婦，心肝已經向外面，是bōe用tit koh留伊tòa teh，不如量早hō͘伊去；就kā伊離倒去in外家hia。」In ê 父母m̄知hit個hō͘人離 ê 緣故，反轉真感激厝邊hit個人，講伊教示in，hō͘ in thang趁早備辦。 |
|
Nā lūn pún-tó kap Tiong-kok ê lâng, iā chōe-chōe ū chit hō mâu- pēng, múi siông chòe chi̍t hang tāi-chì, chiū giâu-gî kiaⁿ-liáu bōe chiâⁿ; chiū-sī í-keng chòe chiâⁿ, iā giâu-gî kiaⁿ-liáu tù bô kú. Tì- kàu ū hit hō eng-kai tio̍h chīn-la̍t ê, m̄ khéng khì chīn la̍t, eng-kai tio̍h pān ê sū, iā m̄ khéng khì pān; kan-ta kiaⁿ ōe pe̍h liáu kang, á sī ōe liáu pún, án-ni lóng m̄ khéng khì chòe. Koh ū chi̍t khoán, hit hō tāi-chì taⁿ-chiah chhòng li̍p, iā m̄ khéng hē pún chhut-la̍t lo̍h khì chòe, hoán-tńg sì-kòe khau- khek; nā ū thang thàn tām-po̍h ji̍p chhiú, ka-kī chiū lia̍h chòe kàu-gia̍h; ia̍h hit hō tāi-chì ê sêng- kong á sī pāi-hoāi, lóng bô beh khì koán. Put-lūn chhòng sím-mi̍h tāi-chì, tāi-khài sī ū thâu bô bé, poàn tô͘ jî hòe ê khah chōe; bô ū hit hō kian-kò͘ koat-toàn ê sim; só͘-í chòe lóng bōe ōe sêng-kong.
|
若論本島kap中國 ê 人，也濟濟有這號毛病，每常做一項代誌，就giâu疑驚了bōe成；就是已經做成，也giâu疑驚了tù無久。致到有hit號應該著盡力 ê ，m̄肯去盡力，應該辦 ê 事，也m̄肯去辦；kan-ta驚會白了工，抑是會了本，án-ni攏m̄肯去做。Koh有一款，hit號代誌taⁿ-chiah創立，也m̄肯下本出力落去做，反轉四界khau-khek；若有thang趁淡薄入手，家己就掠做夠額；亦hit號代誌 ê 成功抑是敗壞，攏無beh去管，不論創甚mi̍h代誌，大概是有頭無尾，半途而廢 ê 較濟；無有hit號堅固決斷 ê 心；所以做攏bōe會成功。 |
|
Hit khoán ê lâng, m̄ nā chòe tāi-chì sī án-ni, chiū-sī thàn tō-lí ho̍k-sāi Siōng-tè, iā bô m̄ sī án- ni. Phì-lūn chhin-chhiūⁿ chit ê lâng, pêng-sò͘ chin ài kóng pe̍h-chha̍t lâi phiàn lâng, āu-lâi in-ūi chai chòe tāi-chì nā ū ha̍h tī Siōng-tè ê chí-ì, Siōng-tè chū- jiân siúⁿ-sù hok-khì hō͘ i, iū koh lām-sám kóng pe̍h-chha̍t, sī hoān-tio̍h Siōng-tè kap lâng lóng siū- khì ê chōe. Án-ni chiū lâi chun-thàn Siōng-tè ê chí-ì, ǹg-bāng Siōng-tè siúⁿ-sù hok-khì hō͘ in. M̄- kú kè bē jōa kú, hut-jiân iū giâu-gî Siōng-tè siúⁿ-sù ê hok-khì, sī bông-bông biáu-biáu, bōe pîn-chún tit, m̄ thang choan-choan óa-khò chit hāng; put- jû it-biān ēng tām-po̍h pe̍h-chha̍t ōe lâi phiàn lâng, iā it-biān lâi chun-thàn tō-lí, kiám m̄ sī nn̄g thâu lóng ū thang óa-khò mah? Khó-sioh chhin-chhiūⁿ chit khoán ê lâng, it-seng lóng bōe ōe tit-tio̍h hok- khì ê pò-siúⁿ, hoán-tńg kóng chin Sîn bô ū lêng- siàⁿ. Kiám chin-chiàⁿ chin Sîn bô ū lêng-siàⁿ mah? Sio̍k-gú kóng, Gî sū bû kong; nā sī giâu-gî ê tāi- chì, chòe liáu bōe sêng-kong, chiū-sī chit ê ì-sù.
|
Hit款 ê 人，m̄-nā 做代誌是án-ni，就是趁道理服事上帝，也無m̄是án-ni。譬論親像這個人，平素真愛講白賊來騙人，後來因為知做代誌若有合tī上帝 ê 旨意，上帝自然賞賜福氣hō͘伊。又koh lām-sám講白賊，是犯著上帝kap人攏受氣 ê 罪。Án-ni就來遵趁上帝 ê 旨意，向望上帝賞賜福氣hō͘ in。M̄-kú過bōe偌久，忽然又giâu疑上帝賞賜 ê 福氣，是茫茫渺渺，bōe憑準tit，m̄ thang專專倚靠這項；不如一面用淡薄白賊來騙人，也一面來遵趁道理，kiám m̄ 是兩頭攏有thang倚靠--mah？可惜親像這款 ê 人，一生攏bōe會得著福氣 ê 報賞，反轉講真神無有靈聖。敢真正真神無靈聖--mah？俗語講：「疑事無功；」若是giâu疑 ê 代誌，做了bōe成功，就是這個意思。 |
|
Kin phang bo ho se
|
緊紡無好紗 |
|
Beng-chu u kong, Song kok ū chi̍t ê lâng, hoân-ló i chhân-ni̍h ê tiū-á lóng bô sím-mi̍h tōa, i chiū chi̍t bô͘ chi̍t bô͘, ēng chhiú kā i pui̍h8, hō͘ phû khah koâiⁿ-khí-lâi; ti̍t-ti̍t cháu tò-lâi in tau kā lâng kóng, Kin-á-ji̍t góa khòaⁿ-kìⁿ chhân-ni̍h ê tiū-á lóng m̄ tōa, put-chí hoân-ló; góa khiok ū siūⁿ-tio̍h chi̍t ê hoat-tō͘, thang pang-chān i tōa châng. In hāu-siⁿ thiaⁿ-kìⁿ án-ni, chiū kóaⁿ-kín cháu khì khòaⁿ; ó-hò, hiah ê hō͘ i pui̍h8 ê tiū-á, to lóng ta-ta-khì lah.
|
孟子有講，宋國有一個人，煩惱伊田--n̍i̍h ê 稻仔攏無甚mi̍h大，伊就一牟一牟，用手kā伊拔，hō͘浮較懸起來；直直走倒來in兜kā人講，今仔日我看見田--n̍i̍h ê 稻仔攏m̄大，不止煩惱；我卻有想著一個法度，thang幫贊伊大欉。In後生聽見án-ni，就趕緊走去看；ó-hò,hiah-ê hō͘伊拔 ê 稻仔，都攏礁礁去--lah。 |
|
Lūn-gú chheh ū kóng, Ài kóaⁿ-kín chiū chòe bōe tit thang kàu. Iā Tiōng-iông ê ū kóng, Phì- jū chiūⁿ koâiⁿ, tio̍h tùi kē-kē lâi peh; phì-jū kiâⁿ hn̄g, tio̍h tùi kūn lâi kiâⁿ khí. Án-ni thang chai bô lūn chòe sím-mi̍h sū, lóng tio̍h chiàu chhù-sū lâi kiâⁿ, chiah ōe tit chòe kàu sêng-kong. Nā sī chhut-chāi in ka-kī ê kín sèng-tē, bōe ōe kiâⁿ i chiū beh o̍h pháu, án-ni beh thài ōe pó tit i bōe poa̍h- tó leh? Chhin-chhiūⁿ Má-khó sì chiūⁿ jī cha̍p la̍k chat ū kóng, Siōng-tè ê kok chhin-chhiūⁿ lâng iā chéng-chí tī tōe-ni̍h2, mî-sî khùn, chá-khí sî khí-lâi, hit ê chéng-chí chiū hoat-gê, chiām-chiām tōa-khí- lâi, lâng iā bōe hiáu-tit án-chóaⁿ-iūⁿ ōe án-ni. In-ūi tōe teh siⁿ gō͘-kak, sī chhut tī chū-jiân ê, tāi-seng sī ng, āu-lâi tōa châng chiâⁿ sūi, kàu bé sūi-n̍i̍h chiū kiat kui lia̍p, iā hiah ê lia̍p sêng-se̍k liáu, chiū ēng liâm-le̍k-á khì koah, in-ūi siu-sêng ê sî-chūn kàu lah. Chiàu án-ni chiah ū chhut tī chū-jiân; nā chhin-chhiūⁿ hit ê Sòng kok ê lâng só͘ teh chòe, m̄-nā bōe pang-chān i tōa, sī tian-tò hō͘ i khau sí liáu-liáu. Só͘-í sio̍k-gú koh teh kóng, Kín pháng bô hó se, kín chòe bô hó ta-ke; chiū sī kah lâng tio̍h chiàu chhù-sū lâi kiâⁿ.
|
論語 ê 冊有講：「愛趕緊就做bōe tit thang到。」也中庸 ê 有講，譬喻上懸，著 tùi 低低來peh；譬喻行遠，著 tùi 近來行起。Án-ni thang知無論做甚mi̍h事，攏著照次序來行，才會得做到成功。若是出在in家己 ê 緊性地，bōe會行伊就beh學跑，án-ni beh thài會保tit伊bōe跋倒--leh？親像馬可4章26節有講：「上帝 ê 國親像人iā種子tī地--n̍i̍h，暝時睏，早起時起來，hit個種子就發芽，漸漸大起來，人也bōe曉tit án怎樣會án-ni。」因為地teh生五穀，是出tī自然 ê ，代先是秧，後來大欉成穗，到尾穗--n̍i̍h就結歸粒，也hiah-ê 粒成熟了，就用鐮le̍k仔去割，因為收成 ê 時陣到lah，照án-n才有出tī自然；若親像hit個宋國 ê 人所teh做，m̄-nā bōe幫贊伊大，是顛倒hō͘伊khau死了了。所以俗語講：「緊紡無好紗，緊做無好ta-ke」；就是教人著照次序來行。 |
