Kèng-tiàu Liāu Sam-tiōng kun
|
敬弔廖三仲君 |
| Lîm Bō͘-seng |
林茂生 |
|
Liāu kun Sam-tiōng, jū-miâ Tō-siu, sī Ka-gī thiaⁿ Sai-lê kàu-hōe Liāu Sêng-phi Tiúⁿ-ló ê tē-saⁿ sió-tī.
|
廖君三仲，jū名道修，是嘉義廳西螺教會廖承丕長老ê第3小弟。 |
|
Kun chū-sè bô pē, siū kóaⁿ-bó kap tōa-hiaⁿ ēng Ki-tok-kàu ke-têng ê kàu-io̍k. Cha̍p-jī-hòe chiū ji̍p Sin-lâu Tiong-o̍h, le̍k-nî khó-chhì lóng lia̍t iu-téng. Chāi o̍h-tiong siū sé-lé. Kun thian-chu bêng-bín, gī-lūn chhiòng-hêng, hō͘ tong-sî ê sian-siⁿ kap pêng-iú só͘ khì-tiōng; put-châi kap kun tông-chhong nn̄g-nî kú, siū-tio̍h bô khì-hiâm khòaⁿ chò ti-kí; m̄-nā thiàⁿ-sioh kun ê châi-chêng, iā it-hoat kèng-ho̍k kun ê chò-lâng. Kun 15 hòe sit-lo̍h tē-it thiàn ê kóaⁿ-bó. Cha̍p-la̍k-hòe chut-gia̍p Tiong-o̍h. Hit-tia̍p sim ū só͘ kám-tōng, khòaⁿ-phòa sè-chêng, koat-ì ji̍p Sin-lâu Hok-im-chu-īⁿ káng-kiù sîn-ha̍k beh pī-pān chò thoân-kàu ê kang. Sī chai ài chín-kiù tông-pau, chín-heng bûn-hòa, bô m̄-sī beh kó͘-bú Ki-tok-kàu ê cheng-sîn; kun ê sim-chì tùi án-ne hián-bêng.
|
君自細無父，受寡母kap大兄用基督教家庭ê教育。12歲就入新樓中學，歷年考試攏列優等，在學中受洗禮。君天資明敏，議論縱橫，hō͘當時ê先生kap朋友所器重。不才kap君同窗兩年久，受著無棄嫌看做知己，m̄但疼惜君ê才情，也一發敬服君ê做人。君15歲失落第一疼ê寡母，16歲卒業中學。Hit-tia̍p心有所感動，看破世情，決意入新樓福音書院，講究神學beh備辦做傳教ê工。是知ài拯救同胞、振興文化，無m̄是beh鼓舞基督教ê精神，君ê心志對án-ne顯明。 |
|
Kun chāi Sîn-ha̍k tiong ka-tī chai iáu-bōe ū kàu-gia̍h, chin tì-ì ài koh liû-ha̍k Lōe-tē; bat kúi-nā pái tùi góa kóng-chhut chit hō chì-khì. Khó-sioh sui-jiân ha̍k-chu jiâu-jī, nā-sī sì-piⁿ ê kéng-gū m̄ ín, sî bōe kàu chì bōe chiâⁿ. M̄-chai sī in-ūi khîn-tha̍k siuⁿ kòe-thâu, á-sī in ūi sit-ì bô chhun-chhóa; chāi sîn-ha̍k ê tē-saⁿ nî tì náu-pēⁿ, kòe Phêⁿ-ô͘ iā koh tńg-khì chhù--n̍i̍h tiāu-ióng. Kòe-nî pēⁿ khah hó chiah koh lâi Tâi-lâm chiap-sòa tha̍k-chheh. Chut-gia̍p āu, kun bô sit-lo̍h éng-ji̍t ê chì-khì, tit-tio̍h tōa-hiaⁿ kap Kàu-sū-hōe ê ín-chún lâi Tang-kiaⁿ tha̍k Bêng-tī-ha̍k-īⁿ. Kun sī Tâi-oân sîn-ha̍k ê ha̍k-seng thâu chi̍t ê lâi liû-ha̍k-ê.
|
君在神學中家己知iáu-bōe有夠額，真致意ài koh 留學內地，bat幾若擺對我講出hit號志氣。可惜雖然學資饒裕，若是四邊ê境遇 m̄允，時bōe到志bōe成。M̄知是因為勤讀siuⁿ過頭，抑是因為失意無chhun-chhóa,在神學ê第3年致腦病，過澎湖也koh 轉去厝--n̍i̍h調養。過年病較好，才koh來台南接續讀冊。卒業後，君無失落往日ê志氣，得著大兄kap教士會ê允准來東京讀明治學院。君是台灣神學ê學生頭一個來留學--ê。 |
|
Bêng-tī 41 nî 2 goe̍h 11 hō Kí-goân-cheh, chiū-sī kun Sîn-hō͘(Kobe) chiūⁿ-hōaⁿ ê kì-liām-ji̍t. Hit sî kun 23 hòe. Kun kàu Tang-kiaⁿ liáu-āu kòe nn̄g lé-pài góa iā lâi Kiaⁿ-to͘ chiap-tio̍h kun ê phoe kóng, “Góa ê sim-goān sui-jiân chiok, nā-sī góa ê siāng hó ê sî-chūn í-keng teh-beh kòe.” O͘-ho͘! Kun ê khó͘-sim thang chai. Bêng-tī 43 nî 3 goe̍h chiū chut-gia̍p Bêng-tī-ha̍k-īⁿ ê Phó͘-thong-pō͘. Hoan-tńg nî 4 goe̍h ji̍p Chó-tiū-tiân(Waseda) Tāi-ha̍k bûn-kho. Kun chāi Tang-kiaⁿ 4 nî kú bô bē-kì-tit ín-chhōa hia ê tông-pan lâi chiū-kīn tō-lí, chiū kap Tân Bo̍k-su saⁿ-kap siat-chiâⁿ Ko-sa Ki-tok-kàu Chheng-liân-hōe. Ta̍k lé-pài hōe-oân chū-chi̍p tī Hù-sū-kiàn-teng ê kàu-hōe.
|
明治41年2月11號紀元節，就是君神戶(Kobe)上岸ê紀念日。Hit時君23歲。君到東京了後過兩禮拜，我也來京都，接著君ê批講：「我ê心願雖然足，若是我 ê上好ê時陣已經teh beh 過。」O͘-ho͘！君ê苦心thang知。明治43年3月就卒業明治學院ê普通部。翻轉年4月入早稻田（Waseda）大學文科。君在東京4年久無bē記tit引chhōa hia ê同班來就近道理，就kap陳牧師相kap設成高砂基督教青年會。逐禮拜會員聚集tī富士見町ê教會。 |
|
Góa 43 nî chhun-thiⁿ lâi Tang-kiaⁿ thàm-mn̄g kun, ū chhin-ba̍k khòaⁿ-kìⁿ chit-ê hōe ê oa̍h-tāng. Kàu taⁿ hōe ê hêng-sek sui-jiân ké-ōaⁿ, nā-sī cheng-sîn iáu tī-teh; kun só͘ chò ê kang bē bô-khì. Sī kun pêng-seng khòaⁿ sìn Chú chò chèng tì-sek ê goân-thâu chi̍t tō ê lêng-hóe put-sî tī sim lāi teh to̍h. KHó-sioh ē ê lâng kāu tio̍h-bôa; 45 nî chhun-thiⁿ kū-pēⁿ koh hoat-choh, ko͘-put-chiong tio̍h hiu-ha̍k tńg-lâi Tâi-oân tiâu-ióng. Liáu-āu pēⁿ-chêng hoán-khí hoán-tó, koh lâi Kiú-chiu Hok-kong(Fukuoka) chhī ji̍p Tāi-ha̍k pēⁿ-īⁿ táⁿ-tia̍p. Put-hēng chia̍h io̍h bô èng-hāu. Tāi-chèng 3 nî 8 goe̍h 12 hō ko͘-sin kòe-óng tī chò lâng-kheh ê só͘-chāi, hióng-siū 29 hòe. O͘-ho͘! Ai--chài! Kun ê sí ún-tàng m̄-tān- nā kun ê hiaⁿ-tī, ke-koàn, chhin-chhek teh siong-pi. Saⁿ-cha̍p-hòe hō-chò chòng, pàng-sak pòaⁿ-sì ê seng-gâi khin-khó͘ ēng kang, pōe chheh-siuⁿ tang phun sai cháu, iā ǹg-bāng beh thang chiong só͘ tit---tio̍h móa-pak ê keng-lûn lâi hiàn chò Siōng-chú chín-heng pún-tó bûn-hòa ê lō͘-eng; nā-sī beh thài ū phah-sǹg “Chhut-su bī chia̍t sin sian sòng, tiông sú êng-hiông lē tiám khim.” (Chhut-cheng bōe iâⁿ seng-khu tāi-seng sí, kú-kú hō͘ eng-hiông ê lâng ba̍k-sái lâu kàu móa heng-chêng). O͘-ho͘! Ai--chài! Ha̍k tú-tú chiân, seng-khu í-keng hòe. Kun ê sí sī Tâi-oân sèng-hōe ê tōa sńg-sit.
|
我43年春天來東京探問君，有親目看見這個會ê活動。到今會ê形式雖然改換，若是精神iáu tī--leh。君所做ê工bē無--去。是君平生看信主做眾智識ê源頭，一道ê靈火不時tī心內teh 著。可惜會ê人kāu著磨，45年春天舊病koh發作，姑不choeng著休學轉來台灣調養。了後病情反起反倒，koh來九洲福岡（Fukuoka）試入大學病院打tia̍p。不幸食藥無應效。大正3年8 月12 號孤身過往tī做人客ê所在。享壽29 歲。O͘-ho͘！哀哉！君ê死穩當m̄-tān-nā君ê兄弟、家眷、親戚teh傷悲。30歲號做壯，放sak半世ê生涯勤苦用工。背冊箱東奔西走，也向望beh thang將所得著滿腹ê經綸，來獻做上主振興本島文化ê路用。若是beh thài有「出師未捷身先喪，長使英雄淚滿襟。」（出征bōe贏身軀代先死，久久hō͘英雄目屎流到滿胸前）。君ê死是台灣聖會ê大損失。 |
|
Khòaⁿ kun sui-jiân ha̍k-būn tú-chiah chiâⁿ iáu-bōe chhut-lâi tōa keng-êng tī siā-hōe; m̄-kú kun ê it-seng thang kóng sī tāi-piáu hiān-tāi Tâi-oân Chheng-liân ê kéng-gū. Sî-sè ê hoán-tōng, ho͘N3-ha̍k bô ki-hōe;ū lâng ūi-tio̍h ha̍k-chu ê chó͘-tòng, ū lâng ūi-tio̍h ke-têng siā-hōe ê m̄ ún-chún, tì-kàu pòaⁿ-sì khám-khó, khòaⁿ ha̍k-būn chhin-chhiūⁿ hái-iûⁿ bô chûn thang kòe, chhin-chhiūⁿ oa̍h-bé pa̍k tī sí-chhiū; tùi án-ne khang-khang khǹg tōa chì-khì ún-ba̍t tī san-lîm; che kiám m̄-sī hiān-tāi Tâi-oân chheng-liân ê kéng-gū mah? Tō-siu kun ê sí sī kéng-gū ê hi-seng ê chi̍t-ê. O͘-ho͘! ēng kun ê châi lâi chhut-sì tī 50 nî í-chêng ê Tâi-oân, bô hō͘ gōa-kok bûn-bêng ê ap-pek, choan-sim tī si-bûn hàn-ha̍k, tek-khak sī ta̍h chheⁿ ê hûn ti̍t-ti̍t chiūⁿ. Ēng kun ê châi lâi chhut-sì tī 50 nî í-āu ê Tâi-oân, hit-sî pún-tó ê kàu-io̍k kiám-chhái khah chín-heng, tha̍k chheh ê mn̂g kiám-chhái khah khui, thang sūn chì-khì sūn nî-hòe ēng kang kiám-chhái bô koh-iūⁿ lāi chǹg-á chhut phôe-lông gōa ē thang tek-chì mā kú-káⁿ. O͘-ho͘! kun chhoàn-chhoàn chhut-sì tī chit-tia̍p ê Tâi-oân, saⁿ-tîⁿ sì-tîⁿ sî-chūn kòe-choa khì. Hòng-kiam tang-sai -iûⁿ ê ha̍k-būn ná hoân-cha̍p, ài gián-kiù chió sî-chūn; khang-khang phāu iú-ûi ê châi khǹg oán-tāi ê chì, ut-chut kòe chi̍t-sì-lâng, O͘-ho͘! góa chhim-chhim ūi-tio̍h kun ê sí sioh, sòa ūi-tio̍h kun chì-ài ê pêng-iú N̂g kun Hūi-ngó͘, Tiuⁿ kun thiam-teng ê sí sioh, sòa ūi-tio̍h hiān-tāi Tâi-oân ê chheng-liân lâu chi̍t phóng tông chêng ê ba̍k-sái.
|
看君雖然學問tú才成iáu-bōe出來大經營tī社會，m̄-kú 君ê一生thang講是代表現代台灣青年ê境遇，時勢ê反動，好學無機會；有人為著學資ê阻擋，有人為著家庭、社會ê m̄允准，致到半世坎坷，看學問親像海洋無船thang過，親像活馬縛tī死樹，對án-ne空空囥大志氣ún-ba̍t tī山林，這kiám m̄是現代台灣青年ê境遇--mah？道修君ê死是境遇ê 犧牲ê 一個。O͘-ho͘！用君ê才來出世tī 50年以前ê台灣，無hō͘外國文明ê壓迫，專心tī詩文漢學，的確是踏青ê雲直直上。用君ê才來出世tī 50年以後ê台灣，hit 時本島ê教育kiám-chhái 較振興，讀冊ê門kiám-chhái 較開，thang順志氣、順年歲用功，kiám-chhái無各樣利鑽仔出皮囊外，會thang得志mā ku-káⁿ。O͘-ho͘！君串串出世tī這tia̍p ê台灣，三纏四纏時陣過choa̍h去。況兼東西洋ê學問那煩雜，ài研究少時陣，空空抱有為ê才、囥遠大ê志，?悴過一世人。O͘-ho͘！ 我深深為著君ê死惜，續為著君至愛ê朋友黃君惠我、張君添丁ê死惜，續為著現代台灣ê青年流1 phóng同情ê目屎。 |
|
Tē cha̍p-peh sè-kí ê tiong-ia̍p Tek-kok ū chi̍t ê chhut-miâ ê sian-seⁿ miâ-kiò Lê-sìn(Lesseng) tù chhut-miâ ê si-jîn Kó͘-lâi-su-tek(Kleist) ê toān-kì, tiong-kan ū chi̍t chām teh kóng, lâng tī sè-kan ū saⁿ téng-hō: thâu chi̍t téng-hō sī thian-chu chin hó, koh ū chiâu-chn̂g ê ki-hōe thang pôe-iúⁿ kàu chiâⁿ-mi̍h, kàu-bóe kiàn-li̍p bē hiú-nōa ê kang-tiâⁿ tī tē-bīn chiūⁿ; chit hō lâng hán-tit ū; Gi-sèng(Goethe)chiū-sī chit khoán ê lâng. Tē-jī téng-hō sī sui-jiân ū chin hó ê châi, iáu-kú kéng-gū bô sūn-liū, sin-thé m̄ chò chú, kàu bóe bô thang chhun-chhóa i ê châi-tiāu; put-kò só͘ bōe bat kiâⁿ ê lō͘ hō͘ i ta̍h kòe khui chi̍t tiâu-á lō͘-hûn-á; chit hō ê lâng khah chē Nietzsche, á-sī Kleist sī chhin-chhiūⁿ chit khoán. Tē-saⁿ téng-hō sī sui-jiân châi-tiāu khah pêng-siông iáu-kú ū chin hó ê kéng-gū thang pang-chān i ta̍h thâu-chêng ê lâng ê lō͘ hō͘ i khah tōa tiâu; hiān-sî ê ha̍k-chiá tú-tú sī án-ne. Liāu kun Sam-tiōng ê kéng-gū thang kóng sī sio̍k tī téng-bīn só͘ kóng tē-jī téng-hō. Sím-mi̍h lâng ē phah bô tī chháu-chhì-áe tiong-kan khui lō͘-hûn ê lâng ê kong-lô? Tòe āu-piah kiâⁿ lō͘ ê lâng bô hiah khoài, chò thâu-chêng khui lō͘ ê koh-khah oh. Nā chiong Tâi-oân hiān-sî cheng-sîn-kài ê hoán-tōng pí-phēng chiàn-cheng. Liāu kun ê sí bô koh-iūⁿ Soaⁿ-tang Poàn-tó chiūⁿ-lio̍k-āu ūi-tio̍h khì thàm khe-lâu chi̍t-ê siōng-téng peng tú-tio̍h bêng-ū chiàn-sí. Sui-jiân khui lō͘ ê lâng sí, sī beh bián-lē āu-sin ê lâng; Tō-siu kun ê sí ē koh seⁿ-chhut chē-chē ê Tō-siu. Che sī chhó chit phiⁿ bûn ê sî, siong-pi tiong seⁿ-chhut chi̍t chióng ê ǹg-bāng. Tō-siu kun ê sí m̄-sī bô ì-sù. Goān Thiⁿ-pē an-ùi chiok hok-khì hō͘ Liāu kun Sam-tiōng ê hiaⁿ-tī ke-koàn kap chhin-chhek.
|
第18世紀ê中葉德國有1個出名ê先生名叫Lê-sìn(Lesseng)著出名ê詩人古萊思德(Kleist) ê傳記，中間有1 chām teh講，人tī世間有三等號，頭一等號 是天資真好，koh有齊全ê機會thang 培養到成物，到尾建立bē朽爛ê工程tī地面上；這號人罕tit有；Gi-sèng(Goethe)就是這款ê人。第二等號是雖然有真好ê才，iáu-kú境遇無順利，身体m̄做主，到尾無thang chhun-chhóa1伊ê才調，不過所bōe bat行ê路hō͘伊踏過，開1條仔路痕仔；這號ê人較濟；尼采(Nietzsche)抑是古萊思德(Kleist)是親像這款。第三等號是雖然才調較平常iáu-kú有真好ê境遇thang幫贊伊踏頭前ê人ê路hō͘伊較大條，現時ê學者tú-tú是án-ne。廖君三重 ê境遇thang講是屬tī 頂面所講ê第二等號。甚mi̍h人會扑無 tī草刺仔ê中間開路痕ê人ê功勞？Tòe後壁行路ê人無hiah快，做頭前開路ê koh較oh。若將台灣現時精神界ê反動比並戰爭，廖君ê死無各樣，山東半島上陸後為著去探溪流，一個上等兵為著名譽戰死，雖然開路ê人死，是beh勉勵後身ê人，Tō-siu君ê死，會koh生出濟濟ê Tō-siu，這是草這篇文ê時傷悲中生出一種ê 向望。Tō-siu君ê死m̄是無意思。願天父安慰祝福去hō͘廖君三重 ê兄弟、家眷kap親戚。 |
|
Téng-bīn só͘ kì Liāu kun ê lí-le̍k sī chiàu góa sè-hàn kap i chò-hóe só͘ thiaⁿ-kìⁿ ê lâi siá, kiám-chhái ū bô chiâu-pē ê só͘-chāi, bāng khòaⁿ Pò ê lia̍t-ūi khoan-iông.
|
頂面所記廖君ê履歷是照我細漢kap伊做伙所聽見ê來寫，kiám-chhái有無齊備ê所在，望看報ê列位寬容。 |
|
(Tâi-lâm Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò, Tē 355 koàn, 1914 nî 10 ge̍h)
|
(台南府城教會報第355卷，1914年10月) |
