Cha̍p-hāng koán-kiàn_10
|
十項管見_10 |
| Chhòa Pôe-hóe |
蔡培火 |
|
Tē-cha̍p hāng
|
第十項 |
|
Lūn Chîⁿ-gûn ê tāi-chì
|
論錢銀ê 事誌 |
|
1. Ū-chîⁿ sái-kúi ōe e-bôa
|
1. 有錢駛鬼會挨磨 |
|
“Ū-chîⁿ sái-kúi ōe e-bôa”, chit-kù sio̍k-gí ū hân kúi-nā khoán ê ì-sù. Phó͘-thong teh ēng ê ì-sù sī m̄-hó. Phó͘-thong sī kóng sè-kan kan-ta ū-chîⁿ tio̍h hó, chîⁿ sī chòe iàu-kín, chòe kùi-khì. Nā-ū chîⁿ m̄-bián koh pa̍t-mi̍h to lóng chò ē kàu. Che-sī kiò-chòe pài-kim chú-gī ê só͘-siūⁿ, sī khòaⁿ-chîⁿ kòe-thâu tāng ê lâng ê kháu-khì, put-chí ū tōa-m̄-tio̍h. Chāi sè-kài chit-khoán pài-kim chú-gī ê kha-siàu sī hui-siông chē. Se-iûⁿ ū chi̍t-chióng kiò-chò ûi-bu̍t chú-gī ê hak7-būn, iā-sī kóng ú-tiū ê tiong-kan kiat-kio̍k sī kan-ta ū mi̍h, í-gōa bô pa̍t-hāng, lâng ê sim-su hêng-tōng to lóng sī tùi bu̍t lâi, siū bu̍t ê chi-phòe. Só͘-í chit-khoán lâng bián kóng iā sī khaòⁿ chîⁿ chhin-chhiūⁿ sèⁿ-miā.
|
「有錢駛鬼會挨磨」，這句俗語有含幾若款ê 意思。普通teh 用ê 意思是m̄好。普通是講世間kan-ta有錢著好，錢是最要緊、最貴氣。若有錢m̄免koh 別物都攏做會到。Che 是叫做拜金主義ê 所想，是看錢過頭重ê 人ê 口氣，不止有大m̄著。在世界這款拜金主義 ê 腳色是非常濟。西洋有一種叫做唯物主義ê 學問，也是講宇宙ê 中間結局是kan-ta有物，以外無別項，人ê 心思行動都攏是tùi 物來，受物ê 支配。所以這款人免講也是看錢親像生命。 |
|
Chîⁿ khiok sī iàu-kín, tio̍h pó-tiōng. Chóng-sī m̄-sī chhin-chhiūⁿ pài-kim chú-gī ê lâng só͘ kóng “chîⁿ sì-kha, lâng nn̄g-kha”. Chîⁿ káⁿ ū kàu hiah-n̍i̍h oah? Chîⁿ káⁿ m̄-sī chîⁿ mah? Chîⁿ sī sí-bu̍t lah, chîⁿ sī lâng chò ê; bô lâng, to̍h-ūi ū chîⁿ neh? Sī ū lâng chiah ū-chîⁿ, m̄-sī ū-chîⁿ chiah ū-lâng.
|
錢卻是要緊，著保重。總是m̄是親像拜金主義ê 人所講hit款ê 貴氣。有人講「錢四腳，人兩腳。」錢敢有到hiah-n̍i̍h 活？錢敢m̄是錢--mah？錢是死物--lah，錢是人做--ê;無人，佗位有錢neh？是有人才有錢，m̄是有錢才有人。 |
|
Pài-kim chú-gī ê lâng chiū-sī tò-péng kóng; i kóng, tio̍h-ài ū-chîⁿ chiah ū-lâng. Tàu-tí káⁿ si̍t-chāi sī án-ni? Lán kóng chîⁿ, nā siá Hàn-jī tio̍h siá “財” im tha̍k “châi”. Chit jī “財” sī nn̄g-jī ha̍p-sêng ê, chiū-sī “貝: kap “才” lâi ha̍p-sêng ê. “貝” chit-jī ê im tha̍k “pòe” chiū-sī ham-khak, hún-giô-khak chit-chióng lūi, “khak-á: ê ì-sù. “才” chit-jī ê im tha̍k “châi” chiū-sī lâng ê “châi-chêng”, “châi-lêng”, “châi-tiāu” ê ì-sù. Thang chai “chîⁿ” chiū-sī “khak-á” kap “lâng ê châi-chêng” lâi sêng ê.
|
拜金主義ê 人就是倒péng 講；伊講，著ài 有錢才有人。到底敢實在是án-n i？咱講錢，若寫漢字著寫「財」音讀「châi」。這字「財」是兩字來合成--ê,就是「貝」佮「才」來合成--ê。「貝」這字ê 音讀「pòe」就是蚶殼，粉giô 殼這種類，「殼仔」ê 意思。「才」這字ê 音讀「châi」就是人ê「才情」、「才能」、「才調」ê 意思。Thang 知「錢」就是「殼仔」佮「人ê 才情」來成--ê。 |
|
Hiān-kim khiok m̄-sī án-ni, che sī kó͘-chá ê tāi-chì. Kó͘-chá khí-chho͘ khí-chho͘ ê sî-tāi, lâng-lâng bô chòe seng-lí bóe-bōe ê sū-gia̍p. Hit-chūn ê lâng nā ài mi̍h, lóng tio̍h chioh ka-kī ê khùi-la̍t khì chhái-chhú, iah sī chiong ka-kī só͘-ū ê mi̍h kap pa̍t-lâng kau-ōaⁿ ka-kī só͘ bô ê. Chiàu án-ni chòe, sī chin bô lī-piān, só͘ beh kau-ōaⁿ ê mi̍h tio̍h-ài poaⁿ-lâi poaⁿ-khì. Āu-lâi lâng tām-po̍h khah chìn-pō͘, chiū siūⁿ-chhut chit-ê hoat-tō͘, chiū-sī khì hái-kîⁿ khioh chióng-chióng ê khak-á lâi, chiong hit-hō khak-á chòe chîⁿ ēng, the̍h khak-á hō͘ lâng, lâng chiū the̍h só͘ khiàm-ēng ê mi̍h hō͘ lán, m̄-bián the̍h mi̍h khì ōaⁿ mi̍h.
|
現今卻m̄是án-ni，che 是古早ê 事誌。古早起初起初ê 時代，人人無做生理買賣ê 事業。Hit陣ê 人若ài 物，攏著藉家己ê 氣力去採取，抑是將家己所有ê 物佮別人交換家己所無--ê。照án-ni 做，是真無利便，所beh 交換ê 物著ài 搬來搬去。後來人淡薄較進步，就想出這個法度，就是去海墘拾種種ê 殼仔來，將hit 號殼仔做錢用，提殼仔hō͘--人，人就提所欠用ê 物hō͘ 咱，m̄免提物去換物。 |
|
Án-ni sī ke chin lī-piān. Chóng-sī bô thò-tòng. Cháiⁿ-iūⁿ kóng? In-ūi lâng beh khioh khak-á sī khah khoài, koh-chài khak-á iā-sī khah khoài pháiⁿ, khoài phòa. Só͘-í lâng āu-lâi chiū ōaⁿ-khoán. Lâng ê tì-sek châi-chêng jú chìn-pō͘, kàu-bé sòa ōe-hiáu chù-tâng, chù-gûn, chù-kim. Ōe-hiáu sī ōe-hiáu, chāi hit-sî khiok m̄-sī hiah-n̍i̍h khin-khoài ê tāi-chì. Só͘-í chiū ēng tâng chù-chîⁿ, iah kàu-bé chiū ēng gûn chù tōa-gûn, gûn-kak-á; ēng kim chù kim-kak. Án-ni khiok chiū ke chin tōa lī-piān.
|
Án-ni 是加真利便。總是無妥當。怎樣講？因為人beh 拾殼仔是較快，koh再殼仔也是較快歹、快破。所以人後來就換款。人ê 智識才情愈進步，到尾續會曉鑄銅、鑄銀、鑄金。會曉是會曉，在hit 時卻m̄是hiah-n̍i̍h 輕快ê 事誌。所以就用銅鑄錢，亦到尾就用銀鑄大銀、銀角仔；用金鑄金角。Án-ni卻就加真大利便。 |
|
Chóng-sī lâng ê tì-hūi sim-su sī chhin-chhiūⁿ chúi teh lâu, sī put-sî teh chìn-pō͘, só͘-í iā bô lia̍h án-ni chòe chê-choân. Kàu chòe-kīn bô jōa kú, hiâm chîⁿ khah tāng khah phōng-song, hùi-khì the̍h, hùi-khì sǹg, hùi-khì siu, chiū chiong chîⁿ hùi-tiāu, kan-ta ēng khin-séng khin-séng ê tâng-sián, gûn-kak kap kim-kak. Chóng-sī án-ni iáu hiâm hùi-khì, soah siat chióng-chióng ê gûn-phiò, kim-phiò tī-teh ēng. Khah chá cha̍p-chheng ê chîⁿ siang-chhiú chiū kōaⁿ bô-hoat, hiān-sî cha̍p-ê gûn-phiò thèng-hó she tiàm phīⁿ-khang lāi. Thang chai kó͘-chá ê chîⁿ kap hiān-sî ê chîⁿ sī bô-sêng.
|
總是人ê 智識心思是親像水teh 流，是不時teh 進步，所以也無掠án-ni 做齊全。到最近無偌久，嫌錢較重較phōng 鬆，費氣提、費氣算、費氣收，就將錢廢掉，kan-ta用輕省輕省ê 銅sián、銀角佮金角。總是án-ni 猶嫌費氣，煞設種種ê 銀票、金票tī-teh 用。較早10千ê 錢雙手就kōaⁿ 無法，現時10個銀票thèng好she tiàm 鼻孔內。Thang 知古早ê 錢佮現時ê 錢是無像。 |
|
Kó͘-chá ê chîⁿ sī ēng khak-á chòe, hiān-kim sī ēng kim, ēng gûn, ēng chóa chòe. Lâng sī ūi-tio̍h-ài piān-lī chiah siat chîⁿ. Chîⁿ sī iok-sok ê phiau-kì. Chîⁿ sī lâng kap lâng chòe-hé iok-sok chòe sêng ê. Iah lâng ōe-thang chòe-hé siat iok-sok in-ūi tāi-ke ū sìn-iōng. Thang chai sī ū lâng ū sìn-iōng chiah ū chîⁿ, toān-jiân m̄-sī ū chîⁿ chiah ū lâng.
|
古早ê 錢是用殼仔做，現今是用金、用銀、用紙做。人是為著ài 便利才設錢。錢是約束ê 標記。錢是人佮人做夥約束做成--ê。亦人會thang 做夥設約束因為逐家有信用。Thang 知是有人有信用才有錢，斷然m̄是有錢才有人。 |
|
Chîⁿ sī lâng siat ê, chóng-sī káⁿ ōe thang loān-loān chè-chok tit? Ài chîⁿ káⁿ ōe sûi-sî ū? Tek-khak m̄-sī. “財” chit-jī “châi” jī ê lāi-té, sī ū chit-jī “才” tī-teh, iah chit-jī chiū-sī “châi-chêng” iah sī “lêng-le̍k” ê ì-sù.
|
錢是人設--ê,總是敢會thang 亂亂製作--tit？Ài錢敢會隨時有？的確m̄是。「財」這字「châi」--字ê 內底，是有這字「才」tī--teh，亦這字就是「才情」抑是「能力」ê 意思。 |
|
Tùi án-ni lán ōe-thang kàu-gia̍h bêng-pe̍k chîⁿ-châi ê ì-gī. Chîⁿ-châi sī sím-mhi8? Chîⁿ-châi sī lâng chòe ê, sī lâng ēng i ê châi-chêng só͘ chòe ê. Koh-chài chîⁿ-châi tio̍h put-sî kap châi-chêng chòe-hé. Ōaⁿ chi̍t-kù-ōe kóng, lâng só͘ siat, só͘-chō ê chîⁿ-châi kiat-kio̍k sī sí-mi̍h, bē-thang chòe siáⁿ-sū. Chîⁿ-châi tio̍h put-sî óa tī ū châi-chêng ê lâng chiah ōe ū lō͘-ēng.
|
Tùi án-ni 咱會thang 夠額明白錢財ê 意義。錢財是甚物？錢財是人做--ê,是人用伊ê 才情所做--ê。Koh再錢財著不時佮才情做夥。換一句話講，人所設、所造ê 錢財結局是死物，bē-thang 做啥事。錢財著不時倚 tī 有才情ê 人才會有路用。 |
|
Koh-chài kóng chi̍t-kù, chîⁿ-châi sī châi-chêng lêng-le̍k ê phiau-kì, só͘-í bô châi-chêng, bô lêng-le̍k ê só͘-chāi sī m̄ eng-kai ū-chîⁿ. Nā-sī ū hiah-ê chîⁿ chiū thang kiò-chòe sī pháiⁿ-chîⁿ, m̄-nā bô lō͘-ēng, tian-tó ōe siⁿ chhut pháiⁿ-sū lâi. Só͘-í thang chai chîⁿ bô ta̍k-hāng ōe. Ū-chîⁿ kiám-chhái ōe-thang sái-kúi khì chòe kúi-sū; chóng-sī kan-ta chîⁿ tek-khak bô-hoat tit lâng tâ-ôa. Goân-lâi chîⁿ sī tio̍h hō͘ lâng sái, m̄-sī beh sái-lâng.
|
Koh 再講一句，錢財是才情能力ê 標記，所以無才情、無能力ê 所在是m̄應該有錢。若是有hiah-ê 錢就thang 叫做是歹錢，m̄-nā 無路用，顛倒會生出歹事來。所以thang 知錢無逐項會。有錢kiám-chhái 會thang 駛鬼去做鬼事；總是kan-ta 錢的確無法得人tâ-ôa。原來錢是著hō͘人駛，m̄是beh 駛人。 |
|
Pài-kim chú-gī ê lâng sī khòaⁿ chîⁿ khah tiōng sìⁿ-miā, kìⁿ-tio̍h chîⁿ chiū pài, chiū kūi. Chit-khoán lâng ji̍t-ji̍t sī kan-ta teh kā chîⁿ chhit sian, ūi-tio̍h chîⁿ thoa-bôa, chòe chîⁿ ê lô͘-châi. Kan-ta ūi-tio̍h chîⁿ teh oa̍h ê lâng lāu-si̍t sī ji̍t-ji̍t ūi-tio̍h chîⁿ teh sí.
|
拜金主義ê 人是看錢較重生命，見著錢就拜、就跪。這款人日日是kan-ta teh kā錢拭sian，為著錢拖磨，做錢ê 奴才。Kan-ta 為著錢teh 活ê 人老實是日日為著錢teh 死。 |
|
“Ū-chîⁿ sái-kúi ōe e-bôa”, chit-kù-ōe káⁿ lóng bô0iáⁿ iah m̄-sī? M̄-sī choân-jiân bô-iáⁿ, khiok iā-ū chi̍t-bīn ê chin-lí. Hoat-kok ū chi̍t-kù sio̍k-gí kóng “Chîⁿ sī bān-ông ê ông”. Lāu-si̍t chîⁿ nā-sī kui tī ū châi-lêng ū tek-hēng ê lâng ê chhiú-lāi, si̍t-chāi ōe-thang chòe-sêng chin chōe chin tōa ê tāi-chì. Tī téng-bīn ū kóng chîⁿ-châi sī lâng ê châi-chêng khùi-la̍t ê phiau-kì, iáu ōe-thang koh kóng, chîⁿ-châi iā-sī bān-hāng mi̍h-kiāⁿ ê chóng tāi-piáu.
|
「有錢駛鬼會挨磨」，這句話敢攏無影抑m̄是？M̄ 是全然無影，卻也有一面ê 真理。法國有一句俗語講「錢是萬王ê 王」。老實錢若是歸tī有才能有德行ê 人ê 手內，實在會thang 做成真濟真大ê 事誌。Tī頂面有講錢財是人ê 才能氣力ê 標記，iáu會thang koh講，錢財也是萬項物件ê 總代表。 |
|
Só͘-í nā-sī ū chîⁿ-châi, sim siūⁿ hit-hāng mi̍h, hit-hāng mi̍h chiū kàu; kan-ta ū chit-hāng chîⁿ, chiū kap ū bān-hāng ê mi̍h-kiāⁿ sī sio-siāng. “Ū-chîⁿ sái-kúi ōe e-bôa.” Chit-kù-ōe nā-sī ēng chòe kóng “put-lūn sím-mi̍h thiⁿ-oe tōe-àm ê tāi-chì, chiū-sī hoān-tio̍h sím-mi̍h khah tōa ê tāng-chōe, ēng chîⁿ chiū ōe-thang chhú-siau khì.” Lâng sui-jiân sī chin chhàu, chin-chìⁿ bô jîn-keh, chóng-sī kan-ta nā ū-chîⁿ, chiū chek-sî ōe-thang pìⁿ-chòe phang, pìⁿ-chòe tōa-tōa ū miâ-bōng, chit-khoán sī m̄-tio̍h, sī hui-siông ê chhò-gō͘.
|
所以若有錢財，心想hit項物，hit項物就到；kan-ta 有這項錢，就佮有萬項ê 物件是相像。「有錢駛鬼會挨磨。」這句話若是用做講「不論甚物天烏地暗ê 事誌，就是犯著甚物較大ê 重罪，用錢就會thang 取消--去。」人雖然是真臭，真正無人格，總是kan-ta 若有錢，就即時會thang 變做芳，變做大大有名望，這款是m̄-著，是非常ê 錯誤。 |
|
M̄-kú nā-sī kóng chîⁿ sī lâng ê châi-lêng ê phiau-kì, koh-chài m̄-sī pah-hāng mi̍h-kiāⁿ ê chong tāi-piáu, só͘-í ū-chîⁿ sī put-chí lī-piān, put-chí ōe-thang pang-chān lâng chòe-sū, ōe-thang sêng-chiū lâng ê hó chì-khì, che khiok-sī si̍t-chāi. Tùi chit-ê ì-sù kóng, chîⁿ-châi tio̍h-ài tōa-tōa lâi pó-sioh. Khóng-chú ū kóng “Chîⁿ-châi nā-sī ū lō͘ thang khì kiû, sui sī kā lâng khan-bé ê tāi-chì, góa iā-sī hoaⁿ-hí chòe.” I kóng chit-kù-ōe sī cha̍p-hun piáu-bêng chîⁿ-châi tio̍h pó-tiōng. Chóng-sī i iā-ū kóng “Chòe hit-hō put-gī ê tāi-chì lâi tit-tio̍h hó-gia̍h, chit-khaon2 hó-gia̍h góa kā khòaⁿ-chòe chhin-chhiūⁿ tī thiⁿ-téng teh poe ê hûn-bū.” Khòaⁿ chîⁿ chhin-chhiūⁿ sìⁿ-miā, ūi-tio̍h chîⁿ khah sím-mi̍h là-sap ngē-sim ê tāi-chì to káⁿ khì chòe ê lâng, thiaⁿ-tio̍h chit kù-ōe tio̍h-ài tēng-sîn siūⁿ chi̍t-ē khòaⁿ!
|
M̄-kú 若是講錢是人ê 才能ê 標記，koh 再m̄是百項物件ê 總代表，所以有錢是不止利便，不止會thang幫贊人做事，會thang 成就人ê好志氣，che 卻是實在。Tùi 這個意思講，錢財著ài 大大來保惜。孔子有講「錢財若是有路thang 去求，雖是kā人牽馬ê 事誌，我也是歡喜做。」伊講這句話是十分表明錢財著保重。總是伊也有講「做hit號不義ê 事誌來得著好額，這款好額我kā 看做親像tī 天頂teh 飛ê 雲霧。」看錢親像生命，為著錢較甚物齷齪硬心ê 事誌都敢去做ê 人，聽著這句話著ài 定神想一下看！ |
|
2. Hó-gia̍h káⁿ sêng-si̍t koh-khah hó?
|
2. 好額敢誠實koh hiah 好？ |
|
Án-chóaⁿ chiah sī hó-gia̍h? Che khiok bē ēng-tit khin-khin kóng, chóng-sī phó͘-thong sī chí ū-chîⁿ ū-mi̍h tī-teh kóng. Hó-gia̍h tāi-kahì sī lâng-lâng só͘ ì-ài, sàn-hiong sī lâng só͘ kì-khek. Lâng nā-sī chòe-kàu phòa-pīⁿ bô-chîⁿ thang chia̍h-io̍h, tōa-kôaⁿ ê sî kan-ta tio̍h khòaⁿ bó͘-kiáⁿ tī-teh chùn, ū hó-sū lóng tio̍h pàng teh thèng-hāu pa̍t-lâng chòe. Tàu-tí chit-khaon2 ê sàn-hiong, si̍t-chāi iā sī chiok gia̍h thang siong-sim.
|
Án-chóaⁿ才是好額？Che 卻bē 用tit輕輕講，總是普通是指有錢有物tī-teh 講。好額大概是人人所意愛，散hiong是人所忌剋。人若是做到破病無錢thang 食藥，大寒ê 時kan-ta著看某子tī-teh chun，有好事攏 著放teh 等後別人做。到底這款ê 散hiong，實在也是足額thang 傷心。 |
|
Sui-jaîn sī án-ni kóng, hó-gia̍h iā toān-jiân m̄-sī ū hok-khì, m̄-sī put-sî thang hiong-hí. Chiàu ba̍k-chiu só͘ khòaⁿ, hó-gia̍h-lâng thò͘ tōa-khùi pí sàn-hiong-lâng khah chōe. Ūi-tio̍h sàn-hiong-lâng ka-lāi seng-oa̍h khí hong-pho bô pêng-chēng, che iā-sī tiāⁿ-tiāⁿ ū khòaⁿ-kìⁿ. Chāi Eng-kok ū chi̍t-kù sio̍k-gí kóng “Sàn-hiong nā tùi tōa-mn̂g ji̍p-lâi, ài-chêng chiū tùi thang-á cháu chhut-khì.” M̄-kú nā jīn-chin khòaⁿ, chit-hō sū sī sio̍k-tī hit-chióng bô kàu-io̍k, bô siu-ióng ê khioh-sek, chiah ū án-ni. Lán ê sio̍k-gí káⁿ m̄-sī kóng “ke khêng chiah ōe chhut iú-hāu ê káiⁿ-jî”. Chāi Se-iûⁿ iā ū chi̍t-kù kó͘-chá-ōe kóng “chhù jú sió, sim jú tōa, jú pêng-an.”
|
雖然是án-ni 講，好額也斷然m̄-sī 有福氣，m̄是不時thang 恭喜。照目珠所看，好額人吐大氣比散hiong人較濟。為著散hiong家內生起風波無平靜，che 也是定定有看--見。在英國有一句俗語講「散hiong若tùi 大門入來，愛情就tùi 窗仔走出去。」M̄-kú 若認真看，這號事是屬tī hit 種無教育，無修養ê 腳色，才有án-ni。咱ê 俗語敢 m̄是講「家窮才會出有孝ê 子兒」。在西洋也有一句古早話講「厝愈小，心愈大，愈平安。」 |
|
Lâng ê chin-chêng khah chōe sī tùi tī phîn-khóu ê tiong-kan lâi hoat-hiān. Pháiⁿ phín-hēng, kap lâng tàu-kháu sio oàn-hūn, tùi hó-gia̍h-lâng ê só͘-chāi hoat-chhut ê sī khah chōe. Hó-gia̍h-lâng ê ka-têng, l2i kā i chhâ hin khòaⁿ, tāi-khài lóng sī chhù-lāi pìⁿ-chòe chiàn-tiûⁿ, hiaⁿ-tī pìn-chòe siû-tek. Chū kó͘ kàu taⁿ chiàu le̍k-sú lâi khòaⁿ, chîⁿ-gûn sêng lâng sī khah chió, hāi-lâng sī khah chōe. Lâng chòe ū hok-khì ê sî tek-khak ū bû-hān ê ǹg-bāng, kap tōa-tōa ê an-sim; lâng nā choa̍t-bōng, koh-chài sim-lāi sî-sî ū kiaⁿ-hiâⁿ, che sī chòe-lâng siōng tōa ê put-hēng.
|
人ê 真情較濟是tùi tī 貧苦ê 中間來發現。歹品行，佮人鬥口相怨恨，tùi 好額人ê 所在發出--ê 是較濟。好額人ê 家庭，你kā 伊查真看，大概攏是厝內變做戰場，兄弟變成仇敵。自古及今照歷史來看，錢銀成人是較少，害人是較濟。人最有福氣ê時的確有無限ê 向望，佮大大ê 安心；人若絕望，koh 再心內時時有驚惶，che 是做人上大ê 不幸。 |
|
Sàn-hiong-lâng put-lūn kìn tio̍h sím-mi̍h to kî-khiáu, i só͘ iáu-bē kàu ê só͘-chāi sī chin chōe, só͘-í i ê sin khin, i ê sim chin oa̍h-tāng, i chin chió khòa-lū, iah ū chin chōe thang ǹg-bāng, koh ná chhin-chhiūⁿ bô an ê bé, kìⁿ-tio̍h tōa-tiâu lō͘ kha-thê phi̍h8-phia̍k-kiò, thâu gia̍h koân-koân kiōng-kiōng beh cháu-khì.
|
散hiong人不論見著甚物都奇巧，伊所iáu-bē 到ê 所在是真濟，所以伊ê 身輕，伊ê 心真活動，伊真少掛慮，亦有真濟thang 向望，koh 那親像無鞍ê 馬，見著大條路腳蹄phi̍h8-phia̍k 叫，頭舉懸強強beh走--去。 |
|
Hó-gia̍h-lâng chiū khah chió bē-thang án-ni, in-ūi i ê chîⁿ-châi chiok, i ê chi̍ha8-chhēng put-sî ū kè-thâu, thang kóng i sī chia̍h siān, chhēng siān, khùn iā-sī siān; só͘-í i sī chin-chiàⁿ chió-chió thang ǹg-bāng, tian-tó sī ūi-tio̍h chia̍h chōe chek siong, chhēng chōe khoài kôaⁿ-tio̍h. I-seng ê hó chú-kò͘ khah chōe chiū-sī hó-gia̍h-lâng. Eng-kok ū chi̍t-ê chhut-miâ-lâng kiò-chòe Ruskin. I kóng: “Tòa chháu-chhù khòaⁿ-tio̍h tōa-chhù ōe kiaⁿ-hiâⁿ ê lâng, pí hit-hō khiā tōa-chhù ta̍k-hāng khòaⁿ-liáu lóng sī bô hi-hán, bô sim-sek ê lâng, m̄-chai ke tit jōa chōe ê hok-khì?”
|
好額人就較bē-thang án-ni，因為伊ê 錢財足，伊ê 食穿不時有過頭，thang 講伊是食厭、穿厭、睏也是厭；所以伊是真正少少thang 向望，顛倒是為著食濟積傷，穿濟快寒著。醫生ê 好主顧較濟就是好額人。英國有一個出名人叫做Ruskin。伊講：「Tòa 草厝看著大厝會驚惶ê 人，比hit號企大厝逐項看了攏是無稀罕、無心適ê 人，m̄知加得偌濟ê 福氣？」 |
|
Hó-gia̍h-lâng ê chîⁿ-châi m̄-sī khǹg tī tōa-kūi lāi, khah chōe sī khǹg tī sim-koaⁿ-thâu, i ê pak-lāi lóng sī chîⁿ-gûn that-that teh; i só͘ chhoán ê khùi lóng ū chhàu chîⁿ-hiàn, i hō͘ chîⁿ-gûn teh kàu tōa-khùi pûn bē lī.
|
好額人ê 錢財m̄是囥tī大櫃內，較濟是khǹg tī 心肝頭，伊ê 腹內攏是錢銀that-that--teh；伊所喘ê 氣攏有臭錢hiàn,伊hō͘ 錢銀teh 到大氣歕bē 離。 |
|
Sàn-hiong-lâng nā m̄-sī hit-hō chin bô chì-khì, bô lō͘-ēng ê, tek-khak m̄-khéng sûi-piān thiaⁿ lâng ê chhe-ēng, chóng-sī hó-gia̍h-lâng thang kóng mî-ji̍t to-sī ūi-tio̍h chîⁿ-gûn teh cháu-chông. Chîⁿ-gûn tio̍h put-sî ū liû-thong chiah ū kè-ta̍t. M̄-kú sè-kan khah chōe ê hó-gia̍h-lâng, kìⁿ chi̍t-kho͘ chiū siūⁿ siu chi̍t-kho͘, kìⁿ chi̍t-kak chiū siūⁿ ài chi̍t-kak; i lóng sī siūⁿ ji̍p bô siūⁿ chhut. I ū-chîⁿ m̄-sī siūⁿ beh ēng, sī siūⁿ kú-k2u ōe-thang ni tiàm i ê chhiú tiong-sim.
|
散hiong人若m̄是hit號真無志氣--無路用--ê,的確m̄肯隨便聽人ê 差用，總是好額人thang 講暝日都是為著錢銀teh走chông。錢銀著不時有流通才有價值。M̄-kú 世間較濟ê 好額人，見1箍就想收1箍，見1角就想ài 提1角；伊攏是想入無想出。伊有錢m̄是想beh 用，是想久久會thang 捏tiàm 伊ê 手中心。 |
|
Só͘-í hó-gia̍h-lâng sī tē-it kan-khó͘ ê tāi-chì, chiū-sī i ê chhiú-lāi só͘ ni ê chîⁿ hō͘ i cháu bô-khì, chit chân. Hó-gia̍h-lâng ūi-tio̍h behkò͘ hō͘ i ê chîⁿ-châi bē bô-khì, i sī sî-sî khek-khek teh ēng sim ēng sîn, piàⁿ sìⁿ-miā. I cháiⁿ-iūⁿ ū-êng thang koh siūⁿ pa̍t-hāng? Kò͘ sím-mhi8 jîn-gī thiàⁿ-thàng ê tāi-chì neh? Só͘-í Ki-tok ū kóng: “Hó-gia̍h-lâng beh ji̍p thiⁿ-kok, bô koh-iūⁿ lo̍k-tô beh nǹg chiam-phīⁿ.”
|
所以好額人第1艱苦ê 事誌，就是伊ê 手內所捏ê 錢hō͘ 伊走無--去，這層。好額人為著beh 顧hō͘ 伊ê 錢財bē 無--去，伊是時時刻刻teh 用心用神、拚生命。伊怎樣有閒thang koh 想別項？顧甚物仁義疼痛ê 事誌neh？所以基督有講：「好額人beh 入天國，無各樣駱駝beh nǹg 針鼻。」 |
|
Hiān-sî khiok bô, nā beh sī óng-sî chha̍t-bé chiòng-hêng ê sî-tāi, hó-gia̍h-lâng àm-sî sī lân-tit thang khùn lo̍h-bîn. Hiān-sî sui-jiân sī ū gûn-hâng thang kià, ū kó͘-phiò thang óe, thò-tòng thang khǹg-chîⁿ ê só͘-chāi sī chin chōe, m̄-kú ke siⁿ-chhut chi̍t-hāng pí chha̍t koh-khah hāi ê sū-chêng lâi. Chiū-sī hiān-sî put-pí óng-pái. Taⁿ kau-thong chin lī-piān, chòe seng-lí ê hoat-tō͘ kap kū-té lóng bô-siāng, sì-kòe ê hâng-chêng chin thàng-thàu, mi̍h-kiāⁿ ê kè-siàu khí-lo̍h chin hiông, gûn-chúi ê khí-lo̍h si̍t-chāi kiaⁿ-lâng.
|
現時卻無，若beh 是往時賊馬猖行ê 時代，好額人暗時是難得thang 睏落眠。現時雖然是有銀行thang 寄，有股票thang 買，妥當thang 囥錢ê 所在是真濟，m̄-kú 加生出一項比賊koh較害ê 事情來。就是現時不比往擺。今交通真利便，做生理ê 法度佮舊底攏無像，四界ê 行情真通透，物件ê 價數起落真雄，銀水ê 起落實在驚--人。 |
|
Chhin-chhiuⁿ& téng-pang Se-iuⁿ tōa sio-thâi ê tiong-kan, lán chit-pêng chi̍t-sî put-chí hó kéng-khì. M̄-kú sio-thâi liáu-āu put-ti put-kak ê tiong-kan, chîⁿ-kūi lāi ê chîⁿ-gûn, bô siaⁿ bô soeh kan-ta poe bô-khì, téng-ji̍t put-chí iu-ngá chheng-êng ê lâng, kin-ná-ji̍t tio̍h hō͘ lâng ta̍h-mn̂g ta̍h-hō͘. Ūi-tio̍h án-ni khí-siáu iah-sī chū-chīn ê lâng sī bē-chió, tùi án-ni lâi chòe chà-khi hāi-lâng ê tāi-chì, he sī chōe-chōe bô-thang khì sǹg-khí. Ū chi̍t-ê chhut-miâ ê thek-ha̍k-ka kiò-chòe Bacon, ū kóng “hó-gia̍h-lâng teh siūⁿ-chîⁿ ê sî, i sī bô-êng thang kò͘ i ê sin-thé kap sim-koaⁿ.” Si̍t-chāi sī kóng-liáu chin-chiàⁿ tio̍h. Bô tek-hēng, bô siu-ióng ê lâng lâi hó-gia̍h, sī bô koh-iūⁿ pīⁿ-lâng teh giâ-kê; cheng-chha phó͘-thong ê kê sī chhâ chòe ê, hó-gia̍h-lâng ê kê sī kim ê. Chóng-sī kì-jiân kah sī kê, chhâ ê káⁿ m̄-sī tian-tó khah hiong-hí, in-ūi kim ê khah tāng, sī jú khah khó-lîn.
|
親像頂pang 西洋大相thâi ê中間，咱這爿1時不止好景氣。M̄-kú 相thâi了後不知不覺ê 中間，錢櫃內ê 錢銀，無聲無說kan-ta飛無--去，頂日不止幽雅清閒ê人，今仔日著hō͘人踏門踏戶。為著án-ni 起siáu 抑是自盡ê 人是bē 少，tùi án-ni 來做詐欺害人ê 事誌，he 是濟濟無當thang 去算起。有一個出名ê 哲學家叫做Bacon，有講「好額人teh 想錢ê 時，伊是無閒thang顧伊ê 身體佮心肝。」實在是講了真正著。無德行、無修養ê 人來好額，是無各樣病人teh 舉枷；增差普通ê 枷是柴做--ê,好額人ê 枷是金--ê。總是既然kah是枷，柴--ê 敢 m̄是顛倒較恭喜，因為金--ê 較重，是愈較可憐！ |
|
3. Cháiⁿ-iūⁿ chiah sǹg-sī hó-gia̍h?
|
3. 怎樣才算是好額？ |
|
Hó-gia̍h cháiⁿ-iūⁿ kóng sī m̄-hó? Téng-chat só͘ kóng hó-gia̍h bô tek-khak hó, sī kóng giâ chîⁿ-kê ê hó-gia̍h-lâng, bô châi-chêng bô tek-hēng ê hó-gia̍h m̄-hó, m̄-sī kóng kìⁿ-nā hó-gia̍h chiū m̄-hó, ta̍k-lâng tek-khak tio̍h lóng chòe sàn-sian chiah ōe ēng-tit. M̄-bián kóng pa̍t-lâng; nā-sī chin-chiàⁿ ê hó-gia̍h, góa sī hui-siông ài. chóng-sī nā m̄-sī chin-chiàⁿ ê, m̄-bián kóng sī Khóng-chú kóng, chiū-sī góa iā-sī khòaⁿ-chòe pí thiⁿ-téng teh poe ê hûn-bū iáu-kú khah bô hiān. Nā-sī án-ni cháiⁿ-iūⁿ chiah sǹg sī chin-chiàⁿ ê hó-gia̍h, che tio̍h lâi gián-kiù hō͘ i bêng.
|
好額怎樣講是m̄好？頂節所講好額無的確好，是講舉錢枷ê 好額人，無才情、無德行ê 好額m̄好，m̄是講見若好額就m̄好，逐人的確著攏做散仙才會用--tit。M̄ 免講別人；若是真正ê 好額，我是非常愛。總是若m̄是真正--ê,m̄免講是孔子講，就是我也是看做比天頂teh 飛ê 雲霧iáu-kú 較無現。若是án-ni,怎樣才算是真正ê 好額，che 著來研究hō͘ 伊明。 |
|
Tē-it tio̍h-ài bêng-pe̍k, siu chōe, ēng chōe chiah sī chin ê hó-gia̍h, kan-ta tōa-kui lāi pá-pá, thô͘-kha tâi kúi-nā cha̍p àng, thó͘-tē ū kúi-chheng kúi-bān kah, chîⁿ-gûn kan-ta pang teh hō͘ i siⁿ-sian, chhân-hn̂g sī pâi teh chòe thé-bīn, iah sī pàng hō͘ kiáⁿ-sun khì khui-sái khùiⁿ-oa̍h, che m̄-sī hó-gia̍h, sī kap sin-khu tn̄g pòaⁿ-îⁿ ê lâng it-iūⁿ.
|
第1著ài 明白，收濟、用濟才是真ê 好額，kan-ta 大櫃內飽飽，塗腳埋幾若10甕，土地有幾千幾萬甲，錢銀kan-ta 放teh hō͘ 伊生sian，田園是排teh 做體面，抑是放hō͘ 子孫去開駛快活，che m̄是好額，是佮身軀tn̄g 半圓ê 人一樣。 |
|
Lán siông-siông khòaⁿ-kìⁿ chit-khoán lâng, lí nā sǹg i só͘-ū ê kim-gûn sī ū kúi-cha̍p bān, chhâ i ê chhân-hn̂g sī ū kúi-pah kah, lūn i kap lâng kau-koan iū-sī chin khoah-tōa. M̄-kú kìⁿ-tio̍h kong-kiōng, ūi-tio̍h siā-hōe ū lī-ek ê tāi-chì, beh kiò i bán chi̍t-ki khó͘-mo͘-á chhut-lâi hiàn, i chiū háu-kiò-thàng. Tùi lâng put-sî háu-kiò i sàn-hiong kan-khó͘. Koh-chài chiū-sī i ka-kī múi-ji̍t ê chia̍h-chhēng-ēng, iā-sī kiû kap phó͘-thong í-hā ê lâng sio-siāng-khaon2, pháu-lō͘ sī ēng kha, chē-chhia sī hiâm bô sì-téng ê. Chóng kóng, nā lūn the̍h-chhut, i sī kiû chòe bô lō͘-ēng ê lâng; iah nā tú-tio̍h ū tahng the̍h-ji̍p, i chiū phín-sin phín-sè ēng khah tōa ê pún-chîⁿ to sī káⁿ. Chit-chióng lâng hiān-sî chāi lán ê tiong-kan m̄-chai ū jōa chōe? Chit-chióng chiū-sī chiàⁿ-pān ê chiú-chîⁿ-lô͘, bē-ēng-tit sǹg-sī hó-gia̍h.
|
咱常常有看見這款人，你若算伊所有ê 金銀是有幾十萬，查伊ê 田園是有幾百甲，論伊佮人交關又是真闊大。M̄-kú 見著公共、為著社會有利益ê 事誌，beh 叫伊拔一支khó͘毛仔出來獻，伊就哮叫痛。對人不時哮叫伊散hiong艱苦。Koh 再就是伊家己每日ê 食穿用，也是求佮普通以下ê 人相像款，跑路是用腳，坐車是嫌無4等--ê。總講，若論提出，伊是求做無路用ê 人；亦若抵著有thang 提入，伊就品身品世用較大ê 本錢都是敢。這種人現時在咱ê 中間m̄知有偌濟？這種就是正扮ê 守錢奴，bē 用tit算是好額。 |
|
Chin-chiàⁿ ê hó-gia̍h-lâng tio̍h ōe choe8-ji̍p chōe-chhut, lêng chi̍p lêng sòaⁿ chiah sī. Goân-lâi chîⁿ-châi sī beh hō͘ lâng ēng, hō͘ lâng chòe tāi-chì ê khì-kū, toān-toān m̄-sī beh hō͘ lâng pâi teh khòaⁿ hong. Chîⁿ-gûn tio̍h jú gâu liû-thong chiah jú ū kè-ta̍t, nā-sī kan-ta tùn-sí tī chi̍t-tah, choan kui tī chi̍t-ê lâng ê chhiú, sī kap tùn pùn-sò kāng it-iūⁿ. Koan-hē chîⁿ-châi ū nn̄g-chióng ê koân-lī, chi̍t-chióng sī só͘-iū-kaon5, koh chi̍t-chióng sī sú-iōng-koân. Siáⁿ-hòe kiò-chòe só͘-iú-koân? Lán mài tit the̍h hoat-lu̍t ê kóng-hoat lâi kóng, chiàu phó͘-thong ê lí-khì lâi lūn. Phí-lūn tī-chiau 7 chi̍t-pah gûn. Chit pah-gûn tek-khak m̄-sī ka-kī ū, tek-khak ū chú-lâng. Tùi chit-ê lâng kóng, hit pah-gûn sī kòa hit-ê lâng ê mâi, pa̍t-lâng nā m̄-sī ū the̍h kap pah-gûn siāng kè-ta̍t ê mi̍h, kap chit-ê lâng hoaⁿ-hí kam-goān sio tùi-ōaⁿ, tek-khak bē-thang kái-ōaⁿ hit pah-gûn ê miâ-jī. Ū hit pah-gûn ê miâ-jī ê lâng, chiū-sī kóng tùi hit pah-gûn ū só͘-iú-koân. Iah sím-mi̍h kiò-chòe sú-iōng-koân? Ōe-thang chū-iû the̍h hit pah-gûn khì khai-ēng ê lâng, chiū-sī ū hit pah-gûn sú-iōng-koân. Chin-chiàⁿ ê hó-gia̍h, tio̍h ū chin tōa ê soó͘-iú-koân kap sú-iōng-koân.
|
真正ê 好額人著會濟入濟出，能集能散才是。原來錢財是beh hō͘ 人用、hō͘ 人做事誌ê 器具，斷斷m̄是beh hō͘ 人排teh 看哄。錢銀著愈gâu 流通才愈有價值，若是kan-ta 囤死tī 1-tah，專歸tī一個人ê 手，是佮囤糞圾同一樣。關係錢財有兩種ê 權利，一種是所有權，koh 一種是使用權。啥貨叫做所有權？咱 mài tit提法律ê 講法來講，照普通ê 理氣來論。譬論tī-chia 有100銀。這百銀的確m̄是家己有，的確有主人。Tùi 這個人講，hit百銀是掛hit個人ê 名，別人若m̄是有提佮hit百銀像價值ê 物，佮這個人歡喜甘願相對換，的確bē-thang 改換hit百銀ê 名字。有hit百銀ê 名字ê 人，就是講tùi hit百銀有所有權。亦甚物叫做使用權？會thang 自由提hit百銀去開用 ê 人，就是有hit百銀ê 使用權。真正ê 好額，著有真大ê 所有權佮使用權。 |
|
Chóng-sī nā ōe-thang kú-kú ū chin khoah-tōa ê sú-iōng-koân, kan-ta án-ni iā chiok-gia̍h thang kóng sī hó-gia̍h. Kiám-chhái chit-khaon2 ê hó-gia̍h sī khah ta-sang, khah si̍t-chāi. Goân-lâi ū-chîⁿ ū-mi̍h káⁿ m̄-sī beh ēng mah? Só͘-í ū-chîⁿ ū-mi̍h nā-sī bē-thang ēng, iah-sī bē-hiáu ēng, he ū sī kap bô sio-siāng.
|
總是若會thang 久久有真闊大ê 使用權，kan-ta án-ni 也足額thang 講是好額。Kiám-chhái這款ê 好額是較礁鬆、較實在。原來有錢有物敢 m̄是beh用--mah？所以有錢有物若是bē-thang 用，抑是bē曉用，he 有是佮無相像。 |
|
Phí-lūn kóng, ū chi̍t-ê hó-gia̍h-lâng sí khì, i ê kiáⁿ sè-hàn, i ê châi-sán bián kóng sī beh pàng hō͘ i ê kiáⁿ, só͘-í hiah-ê châi-sán ê só͘-iú-koân sī sio̍k-tī hit-ê gín-ná. M̄-kú, in-ūi hit-ê gín-ná sè-hàn bē-haiú sím-mi̍h, só͘-í ji̍p i ê chek-peh iah-sī chhin-chhè chòe i ê hō͘-kàm-jîn, thè gín-ná chiáng-lí hiah-ê châi-sán. Tùi án-ni hit-ê hō͘-kàm-jîn nā sī bô ū m̄ chèng-keng ê tāi-chì, i ōe thang thè hit ê gín-ná chú-ì, chiong hiah-ê châi-sán kā i ūn-iōng hō͘ i chòe chióng-chióng ê sū-gia̍p. Nā-sī án-ni hiah-ê châi-sán ê sú-iōng-koân thang kóng sī kui-tī hō͘-kàm-jîn ê chhiú-lāi, hit-ê gín-ná sī ū chi̍t-ê khang-miâ, si̍t-chāi sī hō͘-kàm-jîn teh hó-gia̍h. Siat-sú hit-ê gín-ná nā-sī kú-kú bē tōa-hàn, iah-sī chiâⁿ-chòe chi̍t-ê put-tiong-iōng ê lâng, hit-ê hō͘-kàm-jîn káⁿ m̄-sī ōe-thang ūn-iōng hiah-ê châi-sán mah? I káⁿ m̄-sī kú-kú sī hó-gia̍h?
|
譬論講，有一個好額人死--去，伊ê 子細漢，伊ê 財產免講是beh 放hō͘伊ê 子，所以hiah-e 財產ê 所有權是屬tī hit個囡仔。M̄-kú,因為hit個囡仔細漢bē曉甚物，所以入伊ê 叔伯抑是親戚做伊ê 護監人，替囡仔掌理hiah-ê財產。Tùi án-ni hit-ê 護監人若是無有m̄正經ê 事誌，伊會thang 替hit個囡仔主意，將hiah-ê 財產kā 伊運用hō͘ 伊做種種ê 事業。若是án-ni hiah-ê 財產ê 使用權thang 講是歸tī 護監人ê 手內，hit個囡仔是有一個空名，實在是護監人teh 好額。設使hit 個囡仔若是久久bē 大漢，抑是成做一個不中用ê 人，hit個護監人敢 m̄是久久會thang 運用hiah-ê 財產--mah？伊敢m̄是久久是好額？ |
|
Tùi chit-hāng thui-sióng khí-lâi chiū ōe bêng-pe̍k, tio̍h u 7sú-iōng-kaon5 chiah sī hó-gia̍h, kan-ta ū só͘-iú-koân sī bô ì-gī, put-kò nā-sī ū só͘-iú-koân koh-chài ū sú-iōng-koân, án-ni sī hō͘ hit-ê sú-iōng-kaon5 ōe-thang khah an-ún khah kú-tn̂g nā-tiāⁿ. Sui sī án-ni kóng, chit-ê só͘-iú-kaon5-jîn nā jú chìn-pō͘ tek-khak ōe jú bô tì-tiōng. Ū chîⁿ m̄-kam ēng, iah-sī bē-hiáu ēng, kín-kín ōe-hiáu siūⁿ ji̍p bô siūⁿ chhut, chit-chióng lâng kiám-chhái ū só͘-ū-kaon5, chóng-sī tek-khak m̄-sī ū sú-iōng-kaon5, che sī kap sàn-hiong-lâng bô koh-iūⁿ.
|
Tùi 這項推想--起來就會明白，著有使用權才是好額，kan-ta 有所有權是無意義，不過若是有所有權koh再有使用權，án-ni 是hō͘ hit個使用權會thang 較安穩較久長--nā-tiāⁿ。雖是án-ni 講，這個所有權人若愈進步的確會愈無致重。有錢m̄甘用，抑是bē 曉用，僅僅會曉想入無想出，這種人kiám-chhái 有所有權，總是的確m̄是有使用權，che 是佮散hiong人無各樣。 |
|
Tē-jī tio̍h-ài bêng-pe̍k, put-lūn chōe iah sī chió, tio̍h-ài sî-sî ū seng-sit chiah sǹg-sī hó-gia̍h; nā-sī múi-ji̍t kan-ta lóng sī khai-hùi siau bô-khì, lóng bô têng-sin siⁿ chhut sím-mi̍h pa̍t-hāng, chit-khoán sī lóng ū kaím-chió bô ke-thiⁿ, che chiàⁿ-chiàⁿ sī sàn-hiong. Tāi-ke chai, liáu-bóe-kiáⁿ sui sī i ê chó͘-kong pàng ū kúi-chehng-bān hō͘ i, kiù-kéng i sī sàn-hiong-lâng. M̄-nā án-ni, kàu-bóe liân i ê seng-khu sìⁿ-miā to soah bô tahng ū i ê hūn. Iah nā-sī ji̍t-ji̍t teh chòe-kang, bô-lūn sī tùi ka-kī, he̍k-sī tùi siā-hōe, ta̍k-ji̍t ū lī-ek, ta̍k-ji̍t ū chhut-sit, ū khah ke-thiⁿ choe, án-ni hit-ê lâng sui sī hiān-sî bô tio̍k, chóng-sī tek-khak ōe-thang sǹg-chòe hó-gia̍h. M̄-nā i hó-gia̍h, siā-hōe ūi-tio̍h chit-chióng lâng ōe ti̍t-ti̍t chìn-pō͘, ti̍t-ti̍t hoat-ta̍t. Chit-chióng lâng thang kóng sī sè-kan ê kim-khòng, tùi hia beh chhut chin chōe kim hō͘ sè-kan iah-sī i ê kiáⁿ-sun ū iû-jī.
|
第2著ài 明白，不論濟抑是少，著ài 時時有生息才算是好額；若是每日kan-ta 攏是開費消無--去，攏無重新生出甚物別項，這款是攏有減少無加添，che 正正是散hiong。逐家知，了尾子雖是伊ê 祖公放有幾千萬hō͘ 伊，究竟伊是散hiong人。M̄-nā án-ni，到尾連伊ê 身軀生命都煞無thang 有伊ê 份。亦若是日日teh 做工，無論是對家己，或是對社會，逐日有利益，逐日有出息，有較加添濟，án-ni hit個人雖是現時無tio̍k，總是的確會thang 算做好額。M̄-nā 伊好額，社會為著這種人會直直進步，直直發達。這種人thang 講是世間ê 金礦，tùi hia beh 出真濟金hō͘ 世間抑是伊ê 子孫有iû-jī 。 |
|
Nā the̍h sió-sió ê lâi kóng, chi̍t-ê lâng chi̍t-ji̍t thàn saⁿ-kak, ka-kī ēng nn̄g-kak; chhun chi̍t-kak the̍h hō͘ pa̍t-lâng, chòe lâng ê lī-ek; iah koh ū chi̍t-lâng, chi̍t-ji̍t thàn saⁿ-kho͘, ji̍t-ji̍t ka-kī tio̍h sì-kho͘ chiah ū-kàu, bô-kàu ēng hit-kho͘ gûn, i chiū iōng-sim khì khek pa̍t-lâng ê lâi pó͘. Chhiáⁿ siūⁿ chit nn̄g-lâng, toh chi̍t-lâng khah hó-gia̍h?
|
若提小小--ê 來講，一個人一日趁3角，家己用2角；chhun 1角提 hō͘ 別人，做人ê 利益；亦koh 有一人，一日趁3箍，日日家己著4箍才有夠，無夠用hit 箍銀，伊就用心去khek 別人ê 來補。請想這兩人，佗一人較好額？ |
|
Nā the̍h khah tōa ê lâi kóng, chū kó͘ í-lâi ê tōa-gâu-lâng, thang kóng in sī tōa hó-gia̍h. In sī khòaⁿ thàng thiⁿ-kha-ē chòe in ê chhù, in thàng-sin ê la̍t lóng sī chhut tī chèng-lâng ê tiong-kan, hō͘ chèng-lâng ūi-tio̍h in lâi hoat-tián chìn-pō͘.
|
若提較大--ê 來講，自古以來ê 大gâu 人，thang 講in 是大好額。in 是看通天腳下做in ê 厝，in 通身ê 力攏是出tī 眾人ê 中間，hō͘ 眾人為著in 來發展進步。 |
|
Khóng-chú sui-jiân chāi Tân-kok chi̍t-sî bat bô bí-niû thang chia̍h, chóng-sī sè-kan tùi i lâi siⁿ ê châi-sán sī bô-tàng sǹg. Sek-khia ài sè-kan bô kan-khó͘, sui-jaîn sī chiong i ê ông-kiong, ông-ūi tàn hiat-ka̍k, chóng-sī āu-lâi i só͘-tit ê m̄-chai pí hiah-ê ke ū kúi-chehng kúi-bān pōe? Ki-tok ka-kī ū kóng: “Tī thiⁿ teh poe ê chiáu-á ū siū thang khùn, chāi khòng-iá teh cháu ê hô͘-lî iā-ū khang thang bi̍h, chóng-sī góa sī bô khòa thâu-khak ê lâng.” Lí khòaⁿ hit-sî i sī hô-téng ê sàn-hiong. Taⁿ chhiáⁿ khòaⁿ, hiān-sî thong sè-kan chiâⁿ-pòaⁿ ê lâng káⁿ m̄-sī ūi-tio̍h i teh chhut-la̍t? I thang kóng sī chū ū lâng í-lâi chòe thâu-it-téng ê hó-gia̍h, put-lūn tó chi̍t-sî-tāi ê hông-tè iā bē-thang ta̍t-tit i ê chi̍t-kak-á!
|
孔子雖然在陳國1時bat 無米糧thang 食，總是世間對伊來生ê 財產是無當算。釋迦ài 世間無艱苦，雖然是將伊ê 王宮、王位tàn hiat-ka̍k,總是後來伊所得--ê m̄知比hiah-ê 加有幾千、幾萬倍？基督家己有講：「Tī 天teh 飛ê 鳥仔有siū thang睏，在曠野teh 走ê 狐狸也有空thang 匿，總是我是無khòa頭殼 ê 人。」你看hit時伊是何等ê 散hiong。今請看，現時通世界成半ê 人敢 m̄是為著伊teh 出力？伊thang 講是自有人以來最頭一等ê 好額，不論佗一時代 ê 皇帝也bē-thang 值得伊ê 一角仔！ |
|
Tē-saⁿ ài chheng-chhó͘ ê tiám, hó-gia̍h m̄-sī kóng só͘-ū ê chîⁿ tio̍h-ài kàu jōa chōe? Sī tio̍h ōe-hiáu chai-iáⁿ ka-kī ê khùi-la̍t, chiah lâi siūⁿ lán só͘ ōe kham-tit ê gia̍h-sò͘, koh-chài tio̍h ēng chòe hó ê hoat-tō͘ lâi ūn-iōng hiah-ê. nā-sī án-ni, chiū tahng sǹg-chòe sī hó-gia̍h.
|
第3 ài 清楚ê 點，好額m̄是講所有ê 錢著ài 夠偌濟？是著會曉知影家己ê 氣力，才來想咱所會堪--tit ê 額數，koh再著用最好 ê 法度來運用hiah--ê。若是án-ni，就thang 算做是好額。 |
|
Án-ni kaím-chhái kóng-liáu khah hoàn, chhiáⁿ lâi thiah khah bêng. Chîⁿ sī châi-chêng ê phiau-kì, che lán í-keng ū kóng-liáu. Lâng ê sim tùi chîⁿ láu-si̍t sī bô siūⁿ ià, m̄-kú chîⁿ-châi kì-jiân kah-sī châi-chêng ê phiau-kì, tio̍h-ài liōng khùi-la̍t chiah tiāⁿ-tio̍h só͘ eng-kai tit ê chia hsī. Nā beh m̄-sī án-ni, siat-sú chiū-sī hō͘ i ke tit khah chōe, i iā-sī ūn-iōng bē-thang khì, án-ni m̄-nā hiah-ê chîn chek sí-sí, i ê tàⁿ iā-sī ke tāng, tio̍h siū chióng-chióng ê chó͘-gāi.
|
Án-ni kinḿ-chhái講了較泛，且來拆較明。錢是才情ê 標記，che 咱已經有講了。人ê 心對錢老實是無想厭，m̄-kú 錢財既然kah 是才情ê 標記，著ài 量氣力才定著所應該得--ê 才是。若beh m̄是án-ni，設使就是hō͘ 伊加得較濟，伊也是運用bē-thang 去，án-ni m̄-nā hiah-e錢積死死，伊ê 擔也是加重，著受種種ê 阻礙。 |
|
Phí-jū chi̍t-ê lâng beh siu-tang, kiò i ê kiáⁿ-jî lóng-chóng chhut-mn̂g koah-tiū. Koah liáu, sī-tōa-lâng khòaⁿ in lóng kut-la̍t, put-chí tōa hoaⁿ-hí, ún-chún in hiaⁿ-tī kok-lâng chīn in só͘-ū ê khùi-la̍t taⁿ tiū khì chòe sai-khia. Tōa-hàn ê taⁿ chi̍t-pah kin; tē jī ê taⁿ peh-cha̍p kin; lóng tú-á-hó, ōe-thang taⁿ kàu chhù. Tē saⁿ ê, sè-hàn m̄ jīn-hūn, i siūⁿ chi̍t-sî-á kú ê kan-khó͘ nā-tiāⁿ, khah chōe ōe-thang khai-sái khah khùiⁿ-oa̍h, só͘-í i chiū kiōng-kiōng chng kap in tōa-ko taⁿ sio-siāng, taⁿ chi̍t-pō͘, tian nn̄g-pō͘, taⁿ kàu tōa-khùi chhoán bē lī. Bô tâ-ôa tio̍h-ài piàⁿ chi̍t-tōa-pòaⁿ tī lō͘-piⁿ hō͘ cheng-siⁿ chia̍h, iah i ka-kī kàu chhù soah hoat-jia̍t thâu-thiàⁿ, liân tó kúi-nā ji̍t. I ê lāu-pē chhiò-chhiò, kā i kóng: “Gōng gín-ná, lí m̄-tio̍h chún-chat ka-kī ê khùi-la̍t. Nā beh chhin-chhiūⁿ lí án-ni, góa hit-chūn tio̍h m̄-thang hō͘ lí, chiah bē hāi lí.” Lán kóng “tham-jī phîn-jī khak”, Se-iûⁿ iā-sī án-ni kóng “lâng m̄-sī in-ūi i só͘-ū ê mi̍h khah chió, só͘-í chiah sàn-hiong; to̍k-to̍k sī i-ūi i ê sim m̄-chai chiok chiah sī.”
|
譬喻一個人beh 收冬，叫伊ê 子兒攏總出來鬥割稻。割了，序大人 看in 攏骨力，不止大歡喜，允准in 兄弟各人盡in 所有ê 氣力擔稻去做私khia。大漢--ê,擔100斤；第2個，擔80斤；攏抵仔好，會thang 擔到厝。第3個，細漢m̄認份，伊想1時仔久ê 艱苦--nā-tiāⁿ，較濟會thang 開駛較快活，所以伊就強強裝佮in 大哥擔相像，擔1步，顛兩步，擔到大氣喘bē 離。無tâ-ôa 著ài piàⁿ 1大半tī 路邊hō͘ 精牲食，亦伊家己到厝煞發熱頭痛，連倒幾若日。伊ê 老父笑笑，kā 伊講：「憨囡仔，你m̄-著chún節家己ê 氣力。若beh 親像你án-ni，我hit陣著m̄-thāng hō͘--你，才bē 害--你。」咱講「貪--字貧--字殼」，西洋也是án-ni 講「人m̄是因為伊所有ê 物較少，所以才sàn-hiong；獨獨是因為伊ê 心m̄知足才是。」 |
|
Chîⁿ-gûn tio̍h khòaⁿ ēng ê hoat-tō͘, kap ēng ê só͘-chāi, nā-sī ēng-tio̍h ê hoat-tō͘ kap ēng tī tio̍h ê só͘-chāi, chi̍t-ê chîⁿ ōe chiâⁿ-chòe nn̄g-ê iah saⁿ, sì ê chîⁿ kāu. Iah nā-sī ēng m̄-hó ê hoat-tō͘, lâi ēng tī m̄-tio̍h ê só͘-chāi, sui-jiân sī chîⁿ-gûn chek kàu móa-chhù lāi, che toān-toān bē-ēng-tit kóng hó-gia̍h, bô koh-iūⁿ sī chek kui keng ê pùn-sò.
|
錢銀著看用ê 法度，佮用ê 所在，若是用著 ê 法度佮用tī著 ê 所在，1個錢會成做2個抑是 3、4個錢厚。亦若是用m̄好ê 法度，來用tī m̄-著ê 所在，雖然是錢銀積到滿厝內，che 斷斷bē 用tit講是好額，無各樣是積歸間ê 糞圾。 |
|
Bí-kok ū chi̍t-ê tōa chhut-mâi-lâng kiò-chòe Franklin. I kóng: “Lâng kiâⁿ chi̍t-pái pháiⁿ phín-hēng ê hùi-iōng, ōe-thang ióng-io̍k nn̄g-ê gín-ná.” Chóng-sī góa siūⁿ káⁿ put-ch2i sī án-ni. Chiàu góa ê keng-giām kóng, khai tī kong-ni̍h chi̍t-ê chîⁿ, m̄-nā khai tī su-ni̍h pah-ê chîn ê kāu. Chhiáⁿ khòaⁿ, piàⁿ sìⁿ-miā ūi-tio̍h chi̍t-ke ê bó͘-kiáⁿ chhut-la̍t, chiong it-chhè só͘-ū ê kan-ta ūi-tio̍h ka-kī lâi khai-hùi, kèng-jiân kàu-bóe pìⁿ-chòe kúi-tè bô-mâi bô sèⁿ ê kut-thâu; chit-khoán lâng m̄-chai í-keng ū jōa chōe. M̄-bián kóng pa̍t-lâng, lán ka-kī lâi chòe khòaⁿ, chiong lán ài kò͘ bó͘-kiáⁿ ê chîⁿ-châi khùi-la̍t, pun chi̍t-kóa-á tùi siā-hōe chèng-lâng chòe khòaⁿ leh, lí tek-khak ōe kám-kak lí só͘-ēng ê chi̍t-îⁿ ū pah-îⁿ tōa. Ū chi̍t-bān ke-si ê lâng, tek-khak ōe-thang pìⁿ-chòe pah-bān ê tióng-chiá.
|
美國有一個大出名人叫做Franklin。伊講：「人行一擺歹品行ê 費用，會thang 養育兩個囡仔。」總是我想敢不止是án-ni。照我ê 經驗講，開tī公--ni̍h 1個錢，m̄-nā 開tī 私--ni̍h 百個錢ê 厚。請看，拚生命為著一家ê 某子出力，將一切所有--ê kan-ta 為著家己來開費，竟然到尾變做幾塊無名無姓ê 骨頭；這款人m̄知已經有偌濟。M̄ 免講別人，咱家己來做看，將咱ài 顧某子ê 錢財氣力，分1寡仔對社會眾人做看--leh，你的確會感覺你所用ê 一圓有百圓大。有一萬家私ê 人，的確會thang 變成百萬ê 長者。 |
|
Lia̍t-ūi, m̄-thang kóng góa sī teh kóng hong-tông, che sī tùi góa ka-kī ê keng-giām, kap khòaⁿ sè-kan ê si̍t-chêng, ēng khah chhiat ê sìn-liām tī-teh kóng. Lia̍t-ūi, chhiáⁿ bo̍h-gî, sêng-sim khì chòe khòaⁿ, góa sìn lia̍t-ūi iā tek-khak ōe tōa-siaⁿ hoah kóng: “Tio̍h!” Kó͘-chá Iû-thài Í-sek-lia̍t kok ê ông Só͘-lô-mn̂g ū kóng: “Ū siá-si, hoán-tńg ke-thiⁿ hó-gia̍h; ū pó-sioh chîⁿ, hoán-tńg sàn-hiong.” Si̍t-chāi sī chian-kó͘ ê kim-giân.
|
列位，m̄-thang 講我是teh 講荒唐，che 是tùi 我家己ê 經驗，佮看世間ê 實情，用較切ê 信念tī-teh 講。列位，請莫疑，誠心去做看，我信列位也的確會大聲喝講：「著！」古早猶太以色列國ê 王所羅門有講：「有捨施，反轉加添好額；有保惜錢，反轉散hiong。」實在是千古ê 金言。 |
|
4. Sî-khek sī n̂g-kim
|
4. 時刻是黃金 |
|
“Chian-ka-si” ê thâu-chām ū chi̍t-kù kóng: “Chhun-thiⁿ ê àm-sî chi̍t-khek-á kú ōe-thang ta̍t-tit chi̍t chheng-kim.” Chit-kù-si sī ke̍k-le̍k teh o-ló chhun-thiⁿ geh-kng sî ê hó kéng-tì, sī kóng khòaⁿ hit-khoán ê hó kéng-tì chi̍t-tia̍p-á-kú, sī pí-tit chi̍t-chheng kim khah hó. Che sī tùi kéng-tì lâi bat sî-khek ê kùi-tiōng. Nā bô ū kéng-tì hiah hó, phah-sǹg i káⁿ bē-hiáu tit hit-sut-á kú ê sî-khek ū kah hiah pó-pòe. Sui-jaîn sī án-ni kóng, che iā iáu-kú ōe-thang kóng sī bat sî-khek ê kè-ta̍t ê lâng.
|
《千家詩》ê 頭chām有一句講：「春天ê 暗時1 刻仔久會thang 值得一千金。」這句詩是極力teh o-ló春天月光時ê 好景致，是講看hit 款ê 好景致一tia̍p仔久，是比得著一千金較好。Che 是tùi 景致來bat 時刻ê 貴重。若無有景致hiah 好，扑算伊敢bē 曉tit hit sut仔久ê 時刻有kah hiah 寶貝。雖然是án-ni 講，che 也iáu-ku 會thang 講是bat 時刻ê 價值ê 人。 |
|
“Sî-khek sī n̂g-kim” (Time is money) chit-kù ōe sī Se-iûⁿ ê sio̍k-gí. Lán tùi chit-kù ōe thang chai Se-iûⁿ-lâng bat sî-khek ê kùi-tiōng, sī pí lán ū khah chhim, khah kàu-thâu. Chit-kù ōe ê ì-sù sī khòaⁿ-tio̍h sî-khek chiū chai-iáⁿ sî-khek ê kùi-tiōng, sī kóng-tio̍h hó kèng-tì ê sî chiah sī.
|
「時刻是黃金」（Time is money）這句是西洋ê 俗語。咱tùi 這句話thang 知西洋人bat 時刻ê 貴重，是比咱有較深，較夠頭。這句話ê 意思是看著時刻就知影時刻ê 貴重，是講著好景致ê 時才是。 |
|
Tùi hó kéng-tì chiah ōe-hiáu sî-khek sī ta̍t-chîⁿ ê, kiám-chhái tú-tio̍h pháiⁿ kéng-tì, pháiⁿ kéng-hòng ê sî, beh kóng sî-khek pí nōa-thô͘ khah thang ià-ok, iā kú-káⁿ. Khòaⁿ-tio̍h sî-khek chiū chai sî-khek sī kùi-tiōng ê lâng, put-lūn sī hó kéng-tì iah pháiⁿ kéng-gū, hó-gia̍h-lâng ê chi̍t tiám-cheng kap sàn-hiong-lâng ê chi̍t tiám-cheng, i to lóng sī khòaⁿ-chòe chin ta̍t-chîⁿ, pêⁿ-pêⁿ sī kùi-tiōng. In-ūi án-ni, Se-iûⁿ-lâng sī chin gâu pó-sioh sî-khek, chi̍t-tia̍p-á-kú to bô pàng hō͘ i khang-khang cháu kòe-khì.
|
Tùi 好景致才會曉時刻是值錢--ê, kiám-chhái 抵著歹景致、歹景況ê 時，beh 講時刻比爛塗較thang 厭惡，也 kú-káⁿ 。看著時刻就知時刻是貴重ê 人，不論是好景致抑是 歹境遇，好額人ê 一點鐘佮散hiong人ê 一點鐘，伊都攏是看做真值錢，平平是貴重。因為án-ni，西洋人是真gâu 保惜時刻，一tiap仔久都無放hō͘ 伊空空走--過--去。 |
|
Lán ê lâng sī chin bē-hiáu sî-khek ê ta̍t-chîⁿ, khòaⁿ sî-khek ná chhin-chhiūⁿ teh khòaⁿ tōa-khe ê chúi, pàng kù-chāi i ti̍t-ti̍t lâu kòe-khì. In kap lán chū chin kú ê í-chêng, koh-chài sī chin chōe lâng, tùi sî-khek ū chit-khoán koh-iūⁿ ê khòaⁿ-hoat, tì-kàu chāi kin-ná-ji̍t, in ê bûn-bêng kap lán ê sī tōa-tōa ū koh-iūⁿ. In teh kòe-ji̍t ê chu-bī sī kap lán tōa-tōa bô sio-siāng. M̄-bián kóng Se-iûⁿ-lâng sī pí lán khah ōe-hiáu khui kim-soaⁿ, gâu hoat-bêng, gâu chè-chō kî-khiáu ê mi̍h-kiāⁿ. Kín-kín tùi chit-tiám pí lán gâu pó-tiōng sî-khek ê sim-sèng lâi kóng, chiū-sī í-keng pí lán chin hū-jū chin hó-gia̍h, chin khoài-lo̍k, chin ū ì-gī lah. Thang kóng in ê chi̍t-ji̍t kaím-chhái beh iâⁿ lán ê chi̍t-nî.
|
咱ê 人是真bē 曉得時刻ê 值錢，看時刻若親像teh 看大溪ê 水，放據在伊直直流--過--去。In 佮咱自真久ê 以前，koh 再是真濟人，對時刻有這款各樣ê 看法，致到在今仔日，in ê 文明佮咱ê 是大大有各樣。In teh 過日ê 滋味是佮咱大大無相像。M̄ 免講西洋人是比咱較會曉開金山，gâu 發明，gâu 製造奇巧ê 物件。僅僅tùi 這點比咱較gâu 保重時刻ê 心性來講，就是已經比咱真富裕真好額，真快樂，真有意義--lah。Thang 講in ê 一日kiám-chhái beh 較贏咱ê 一年。 |
|
Sî-khek hō͘ lâng thang kùi-tiōng ê lí-iû ū nn̄g-hāng. Chi̍t-hāng sī in-ūi sî-khek chi̍t-ē kòe-khì, chiū bô koh tò-tńg-lâi. Lán m̄-thang kóng cha̍h-chá khí, iáu-kú ū kim-chá-khí; kim-chá kòe liáu, iáu-kú ū bîn-á-chài chá-khí thang lâi. Sui-jiân pêⁿ-pêⁿ sī chá-khí, chóng-sī cha̍h-chá-khí kap kim-chá-khí sī bô-siāng; kim-chá-khí kap bîn-á chá-khí iā-sī ū cheng-chha. Ch7 kó͘-chá ê kó͘-chá, kàu āu-lâi ê āu-lâi, kim chá-khí kín-kín chiah ū chi̍t-ê, káⁿ m̄-sī chin thang kùi-tiōng mah!
|
時刻hō͘ 人thang 貴重ê 理由有兩項。1項是因為時刻--一下過去，就無koh 倒tńg--來。咱m̄-thang 講昨早khí,iau-ku 有今早khí;今早khí過了，iau-ku 有明仔再早khí thang 來。雖然平平是早khí,總是昨早khí 佮今早khí 是無像；今早khí 佮明仔早khí也是有增差。自古早ê 古早，到後 來ê 後來，今早khí 僅僅才有一個，敢m̄是真thang 貴重mah！ |
|
Koh chi̍t-hāng sī in-ūi sî-khek kap lâng ê oa̍h-miā bē lân-tit, ōe-thang kóng sî-khek chiū-sī lâng ê sìⁿ-miā. Sî-khek ê keng-kòe kó-jiân sī bô-hān-liōng, m̄-kú chāi chit-ê bô-hān-liōng ê sî-khek ê lāi-bīn, lán ōe-thang oa̍h-tōng, phó͘-thong chiah kín-kín ū gō͘-cha̍p nî-kú. Chit gō͘-cha̍p nî ê tiong-kan, ōe-thang chòe-kang, pān tāi-chì ê sî-ji̍t sī bô jōa chōe. Gō͘-cha̍p nî ê tiong-kan tio̍h khùn laiú cha̍p-lak, chhit nî. Tha̍k-chheh chún-pī ê sî-kan chún chòe la̍k-nî kú, sè-hàn bē-hiáu pòaⁿ-hāng, bē-thang chhòng sím-mi̍h; kap lâng ià-siān iah sī phòa-pīⁿ chóng-kiōng chún-chòe cha̍p-nî kú. It-chhè khàu-tû gōa, gō͘-cha̍p nî ê tiong-kan ōe-thang hoat-hui lâng ê khùi-la̍t chòe tāi-chì, kan-ta chiah ū cha̍p-la̍k iah sī cha̍p-chhit nî kú. Thang chai chi̍t-sì-lâng ê tiong-kan oa̍h-liáu chòe ū khoán-sit, chòe ū ì-gī ê sî-ji̍t, Put-kò m̄ chiūⁿ jī-cha̍p nî. Chit cha̍p-la̍k, chhit nî nā pàng hō͘ i khang-khang lâu kòe-khì, lâng ū oa̍h sī kap bô sio-siāng. hit-ê lâng sī kap bô sìⁿ-miā ê lâng it-iūⁿ.
|
Koh 1項是因為時刻佮人ê 活命bē 離--得，會thang 講時刻就是人ê生命。時刻ê 經過果然是無限量，m̄-kú 在這個無限量ê 時刻ê 內面，咱會thang 活動，普通才僅僅有50年久。這50年ê 中間，會thang 做工，辦事誌ê 時日是無偌濟。50年ê 中間著睏了16、7 年。讀冊準備ê 時間準做6年久，細漢bē 曉半項，bē-thang創甚物；佮人厭siān抑是破病總共準做10年久。一切扣除外，50年ê 中間會thang 發揮人ê 氣力做事誌，kan-ta 才有16抑是17 年久。Thang 知一世人ê 中間活了最有款式，最有意義ê 時日，不過 m̄上20年。這16、7年若放hō͘ 伊空空流--過去，人有活是佮無相像，hit個人是佮無生命ê 人一樣。 |
|
Lí siūⁿ khòaⁿ, sî-khek tio̍h-ài pó-sioh iah m̄-bián? Sî-khek si̍t-chāi sī n̂g-kim, m̄-nā án-ni, iáu-kú sī pí n̂g-kim koh-chài khah kùi-khì. Lán hiaⁿ-tī chí-bē ê tiong-kan, m̄-chai sī in-ūi cháiⁿ-iūⁿ, kan-ta ōe-hiáu kùi-tiōng chîⁿ-gûn kap sìⁿ-miā, iah khòaⁿ sî-khek chhin-chhiūⁿ thô͘, hit-hō lâng chin chōe.
|
你想看，時刻著愛保惜抑m̄免？時刻實在是黃金，m̄-nā án-ni，iáu-kú 是比黃金koh 再較貴氣。咱兄弟姊妹ê 中間。m̄知是因為怎樣，kan-ta會曉貴重錢銀佮生命，亦看時刻親像塗，hit 號人真濟。 |
|
Chhiáⁿ jīn-chin siūⁿ khòaⁿ, kiù-kéng chîⁿ-gûn kap sìⁿ-miā to lóng sī sî-khek lâi hō͘ i chiâⁿ ê. Kan-ta ōe-hiáu tiōng chîⁿ ài sìⁿ-miā, bē-hiáu pó-sioh sî-khek, che sī bô koh-iūⁿ chia̍h kóe-chí bē-hiáu kò͘ chhiū-châng; tiōng chiōng-goân soah bô khòaⁿ-kìⁿ ka-kī ê sian-siⁿ. Góa tī-chai beh kí kúi-chân lâi chòe chèng-kù. Chhiáⁿ tāi-ke chòe-hóe chim-chiok khòaⁿ.
|
請認真想看，究竟錢銀佮生命都攏是時刻來hō͘ 伊成--ê。Kan-ta會曉重錢愛生命，bē 曉保惜時刻，che 是無各樣食果子bē 曉顧樹欉；中狀元煞無看見家己ê 先生。我tī-chia beh 舉幾層來做證據。請逐家做夥斟酌看。 |
|
Ta̍k-ji̍t tùi ke-lō͘ kòe, put-sî to ū khòaⁿ-kìⁿ lán teh bé-bē sī chin-chiàⁿ gâu kóng-kè. Bē ê lâng chai-iáⁿ bé ê lâng tek-khak ōe chhut-kè, i chiū chiong kè-chîⁿ kóng hō͘ i phàng-bé phàng-bé, kù-chāi i khì chhut. Bé ê lâng iáu-bē khòaⁿ mi̍h-kiāⁿ ê hó-bái, khui-chhúi chiū hiâm kùi. “Tng-soaⁿ kheh, tùi-pòaⁿ soeh”, chiū seng kā i chhut chi̍t-ē hō͘ i sio̍k-sio̍k-sio̍k, ia hchiah ná khòaⁿ mi̍h ná chhui-chhiâu.
|
逐日tùi 街路--過，不時都有看見咱teh 買賣是真正gâu 講價。賣ê 人知影買ê 人的確會出價，伊就將價錢講hō͘ 伊胖碼胖碼，據在伊去出。買ê 人inú-bē 看物件ê 好歹，開嘴就嫌較貴。「唐山客，tùi 半說」，就先kā 伊出一下hō͘ 伊俗俗俗，亦才那看物那推chhiâu。 |
|
Tāi-ke siūⁿ khòaⁿ, só͘ chhui-chhe̍k ê kè-siàu cheng-chha ū jōa chōe? Che sī khoài chai-iáⁿ, chóng-sī ūi-tio̍h án-ni só͘ liáu ê sî-khek, sui-jiân sī gō͘-hun, cha̍p-hun ê kú, chit gō͘ hun-cheng, cha̍p hun-cheng ê kè-chîⁿ, si̍t-chāi chin lân-tit sǹg, chit gō͘ hun-cheng kú, chiū-sī liáu-khì bé ê lâng gō͘-hun ê sìⁿ-miā. Ūi-tio̍h kúi-chiàm kúi-kak ê kóng-kè kam-goān chhek liáu gō͘ hun, cha̍p-hun ê hòe-siū, láu-si̍t bô pí che khah gōng ê!
|
逐家想真看，所推測ê價跤增差有偌濟？Che 是快知影，總是為著án-ni 所了ê 時刻，雖然是5分、10分ê 久，這5分鐘、10分鐘 ê 價錢，實在是難得算，這5分鐘久，就是了去買ê 人5分ê 生命。為著幾占幾角ê 講價甘願chhek了5分、10分ê 歲壽，老實無比che較憨--ê! |
|
Chit-khoán ê bé-mi̍h tùi to̍h-lo̍h ū thang sio̍k, chit-khoán ê bē-mi̍h cháiⁿ-iūⁿ ū thang thàn? Hiān-kim kaím-chhái ū tahng ke tiông kúi-kak gûn, chóng-sī put-ti put-kak ê tiong-kan í-keng chhek liáu kúi hun ê sìⁿ-miā. Ūi-tio̍h chiah chió ê chîⁿ-gûn, khéng pàng kúi-hun ê sìⁿ-miā, chit-khoán ê sìⁿ-māi bē-bián siuⁿ kòe sio̍k. Kìⁿ chin chi̍t-hun ê sìⁿ-miā nā ēng kúi chheng-bān giân beh kā lâng bé, phah-sng i káⁿ m̄. Tùi sî-kan ê koan-liam8 bô-bêng, bē-hiáu-tit sî-khek ê pó-pòe, só͘-í siông-siông ū chit-khoán gōng ê tāi-chì, ta̍k-ji̍t ū hui-siông ê sún-hāi, bô lī-ek.
|
這款ê 買物tùi 佗落有thang 俗，這款ê 賣物怎樣有thang 趁？現今kiám-chhái有thang 加tiông 幾角銀，總是不知不覺ê 中間已經chhek 了幾分ê 生命。為著些少ê 錢銀，肯放幾分ê 生命，這款ê 生命bē 免傷過俗。見真1分ê 生命若用幾千萬言beh kā 人買，扑算伊敢m̄。Tùi 時間ê 觀念無明，bē 曉得時刻ê 寶貝，所以常常有這款憨ê 事誌，逐日有非常ê 損害，無利益。 |
|
Bûn-bêng-lâng ke̍k gâu tì-tiōng sî-khek; in ê lâng bé-bē tek-khak bô án-ni, bē ê lâng chaiù i só͘ ōe ha̍h-pôaⁿ ê kè kóng, bé ê lâng iā chaiù i só͘ khòaⁿ ōe ta̍t-tit kā i bé. Nā-sī khòaⁿ bē ha̍h, i hoan-sin oat-tńg chiū kiâⁿ, tāi-ke chin chheng-chhó͘, chin bô hùi-khì, chin séng-kang.
|
文明人極gâu 致重時刻；In ê 買賣的確無án-ni，賣ê 人照伊所會合盤ê 價講，買ê 人也照伊所看會值得kā 伊買。若是看bē 合，伊翻身越轉就行，逐家真清楚、真無費氣、真省工。 |
|
Koh chi̍t-hāng thang chèng-bêng lán tùi sî-kan bô koan-sim ê chèng-kù, chiū-sī lán m̄-nā pān-sū bô chiàu sî-chūn; tùi lâng só͘ iok-sok ê sî-khek lán put-chí han-bān chiú. Put-lūn beh khui sím-mi̍h hōe-ha̍p, to lóng tio̍h kòe-thâu chin kú, chiah ōe-thang chê-kàu; chi̍t-ê lâng tú chi̍t-ê lâng iā sī án-ni. Chhiáⁿ lâng-kheh ê sî, sī iáu-koh khah hāi. Chaiù kū-koàn kóng, tio̍h saⁿ-chhui gō͘-chhiáⁿ chiah-sī ū-kàu lé, chóng-sī chit-khoán ê lé-sò͘ si̍t-chāi sī bûn-bêng-lâng ê tiong-kan só͘ bô ê. Chhin-chhiūⁿ chit-khoán teh iân-chhiân liáu sî-kan, sī bô koh-iūⁿ chiong tāi-ke ê sìⁿ-miā khòaⁿ-chòe chúi, iúⁿ khí-lâi lām-sám phoah hiat-ka̍k, che sī hui-siông ê tōa chhò-gō͘.
|
Koh 1項thang 證明咱對時間無關心ê 證據，就是咱m̄-nā 辦事無照時陣；對人所約束ê 時刻咱不止頇顢守。不論beh 開甚物會合，都攏著過頭真久，才會thang 齊到；一個人抵一個人也是án-ni。請人客ê 時，是iáu-koh較害。照舊慣講，著3催5請才是有夠禮，總是這款ê 禮數實在是文明人ê 中間所無--ê。親像這款teh 延chhiân 了時間，是無各樣將逐家ê 生命看做水，iúⁿ起來濫糝潑hiat-ka̍k,che 是非常ê大錯誤。 |
|
Se-iûⁿ-lâng teh chiú sî-khek sī ná chhin-chhiūⁿ teh kò͘ sìⁿ-miā; kap lâng iok án-ni, chiū-sī án-ni, iok kúi-tiám kúi hun kàu, chiū-sī chiàu hit-ê sî-khek, tek-khak bô chha pòaⁿ-hun. Tek-kok ū chi̍t-ê tōa chhut-miâ-lâng kiò-chòe Kant, i m̄ hān-tēng tùi pa̍t-lâng choa̍t-tùi sî-kan, chiū-sī i ka-kī to lóng sī chiàu sî-kan teh tín-tāng chòe tāi-chì. I ta̍k-ji̍t to lóng ū chi̍t-ê tiāⁿ-tio̍h ê sî-khek tio̍h chhut-khì gōa-bīn kiâⁿ-sóa. In-ūi i lóng ū chiàu sî-chūn, só͘-í lâng nā khòaⁿ-kìⁿ i tùi chi̍t só͘-chāi keng-kòe, chiū chai-iáⁿ hit-chūn sī kúi tiám-cheng. Chāi Se-iûⁿ sī lia̍h bô chiú sî-kan ê só͘ kiâⁿ chòe chi̍t-hāng chin tōa ê pháiⁿ hêng-ûi.
|
西洋人teh 守時刻是若親像teh顧生命；佮人約án-ni，就是án-ni，約幾點幾分到，就是照hit個時刻，的確無差半分。德國有一個大出名人叫做Kant（康德），伊m̄限定對別人絕對時間，就是伊家己都攏是照時間teh振動做事誌。伊逐日都攏有一個定著ê 時刻著出去外面行徙。因為伊攏有照時陣，所以人若看見伊tùi 一所在經過，就知影hit陣是幾點鐘。在西洋是掠無守時間ê 所行做一項真大ê 歹行為。 |
|
Tē saⁿ: lán bē-hiáu sî-kan kùi-tiōng ê chèng-kù, chiū-sī lán beh chhōe lâng bô khòaⁿ sî-chūn, koh-chài lán khì chhōe lâng m̄-chai sī beh chhōe lâng pān-sū iah sī thit-thô, put-chí bô bêng-pe̍k. Tāi-khài m̄-bián gō͘ hun-cheng chiū chham-siông ōe chheng-chhó͘ ê tāi-chì, iā tek-khak tio̍h thoa kàu chi̍t tiám-cheng iah nn̄g tiám-cheng ê kú. Khí-thâu lóng sī kóng hiah-ê bô tap-sap ê ōe, ná chhin-chhiūⁿ chiông-chiân teh siá-phoe ê khoán, thâu-thâu-á tio̍h seng siá hiah-ê hûi-ê thô͘-ê, siá kàu kui toa-phìn, cheng-kèng ê tāi-chì kàu tī bóe-liu chiah siá kúi-jī-á chiū liáu-kio̍k. Chit-khoán káⁿ m̄-sī to hùi sî-kan, hui-siông ê tōa sún-sit mah?
|
第3：咱bē 曉時間貴重ê 證據，就是咱beh chhōe人無看時陣，koh再咱去chhōe人m̄知是beh chhōe 人辦事抑是thit-thô,不止無明白。大概m̄免5分鐘就參詳會清楚ê 事誌，也的確著拖到1點鐘抑2點鐘ê 久。起頭攏是講hiah-e 無tap-sap ê 話，那親像從前teh 寫批ê 款，頭頭仔著先寫hiah-e hûi--ê 塗--ê,寫夠歸大片，正經ê 事誌到tī 尾溜才寫幾字仔就了局。這款敢 m̄是都費時間，非常ê 大損失--mah？ |
|
Iáu-kú ū khah hāi ê. Lán m̄-chai sī in-ūi khah êng khah bô tāi-chì iah m̄-sī? Lán ê lâng chin ài ha̍h-sian kóng phàⁿ-tâm, lóng sī kóng hiah-ê cha̍p-saⁿ-thiⁿ-gōa ê êng-ōe. Tùi chit-khoán lâi liáu ê sî-khek bô-tong thang khì sǹg, chit-khoán sī kap chia̍h-pá kan-ta tó teh khùn kòe-ji̍t it-iūⁿ, che sī ū oa̍h ná bô-oa̍h. Láu-si̍t sī sí-sí chia̍h-liáu sè-kan ê iâm-bí. Ū chit-hō ê phaín si̍p-sio̍k, cháiⁿ-iūⁿ siā-hōe ōe chìn-pō͘? Tāi-ke tio̍h-ài lak-soe, sī khòaⁿ-kìⁿ-kìⁿ ê tāi-chì. Ū-sî chòe-hóe ha̍h-sian kóng-chhiò, khiok m̄-sī lóng m̄-hó, khiok iā-sī chi̍t-chân hioh-khùn ióng-sîn ê hoat-tō͘; chóng-sī tio̍h-ài ū-sî-chūn chiah hó, tek-khak sī bē ēng-tit ha̍h-sian chòe kòe-ji̍t.
|
Iau-ku有較害--ê。咱m̄知是因為較閒較無事誌抑 m̄是？咱ê人真ài 合仙講phàⁿ 談，攏是講hiah-e 13天外ê 閒話。Tùi 這款來了ê 時刻無當thang 去算，這款是佮食飽kan-ta 倒teh 睏過日一樣，che 是有活那無活。老實是死死食了世間ê 鹽米。有這號ê 歹習俗，怎樣社會會進步？逐家著ài 落衰，是看見見ê 事誌。有時做夥合仙講笑，卻m̄是攏m̄好，卻也是一層歇睏養神ê 法度；總是著ài 有時陣才好，的確是bē 用tit合仙做過日。 |
|
Tāi-ke! Hiān-sî ê lâng sī khòaⁿ sî-khek pí n̂g-kim khah kùi-khì, khah tin-tiōng, só͘-í put-lūn sím-mi̍h sî-chūn ê sî-kan, chi̍t-tia̍p-á-kú to lóng m̄-káⁿ phah-sńg, m̄-káⁿ bô tiāⁿ-tio̍h. Chit hāng lâng siōng tē-it thang chai-iáⁿ. Lí khòaⁿ, hóe-chhia teh kiâⁿ ê sî-khek, sī lóng ū tiāⁿ-tio̍h; koh-khah tōa-lia̍p ê lâng i to tio̍h chún-chat hó-sè, lâi chiah chē ū chhiá. Ka-kī tèⁿ-khò͘-khò͘, ēng chi̍t-bān gûn beh kiò hóe-chhia thèng-hāu i chi̍t hun-cheng, che sī toān-jiân m̄-bián siūⁿ. Chiū-sī hóe-chûn iā-sī án-ni. Góa chi̍t-pái chāi Yokohama ê káng-hōaⁿ bat khòaⁿ-kìⁿ chi̍t-chiah nn̄g, saⁿ bān tòng ê tōa-hóe-chûn, sī tùi Bí-kok lâi ê, sī chū kúi-nā goe̍h-ji̍t chêng chiū tiāⁿ-tio̍h hit-ji̍t ē-po͘ sì tiám-cheng beh kàu hōaⁿ-piah ê. Góa tú beh khì chiap chi̍t-ê tùi Bí-kok tńg-lâi ê pêng-iú, khiā tī chûn beh óa hōaⁿ só͘-chāi thèng-hāu. Âi ah! Chin kiaⁿ-lâng, hit-chiah chhin-chhiūⁿ soaⁿ hiah tōa ê tōa-hóe-chûn, kó-jiân sī sì-tiám kàu-ūi óa-hōaⁿ, chha chi̍t-hun chi̍t-bió to bô lah!
|
逐家！現時 ê 人是看時刻比黃金較貴氣，較珍重，所以不論甚物時陣ê 時間，一tiap仔久都攏m̄敢扑損，m̄敢無定著。這項人上第一thang 知影。你看，火車teh 行ê 時刻，是攏有定著；koh較大粒ê 人伊都著chún節好勢，來才坐有車。家己tèⁿ-khò͘-khò͘，用一萬銀beh 叫火車等後伊1分鐘，che是斷然m̄免想。就是火船也是án-ni。我1擺在橫濱ê 港岸bat看見1隻2、3萬噸ê 大火船，是tùi 美國來--ê,是自幾若月日前就定著hit日下晡4點鐘beh 到岸壁--ê。我抵beh 去接1個tùi 美國tńg來ê 朋友，企tī 船beh 倚岸所在等候。Âi--ah！真驚--人，hit隻親像山hiah 大ê 大火船，果然是4點到位倚岸，差一分一秒都無--lah！ |
|
Chóng kóng, kīn-lâi ê lâng bô chiú-sî-khek sī bē-thang chòe sím-mi̍h. Koaⁿ-thiaⁿ iā ū tiāⁿ-tio̍h sî-kan, gûn-hâng iā ū tiāⁿ-tio̍h sî-kan, pīⁿ-īⁿ iā ū tiāⁿ-tio̍h, ha̍k-hāu iā ū tiāⁿ-tio̍h, chòe-hì mā sī ū tiāⁿ-tio̍h. Koh-chài lâng-lâng sī bô kúi-nî thang oa̍h, sī bô kúi-sî thang chòe-kang, só͘-í ōe-thang tiāⁿ-tio̍h ê sî-khek, nā m̄-sī chún-chat tiāⁿ-tio̍h ū hó-sè, tng chit-hō sî-sè, m̄-nā tan-gō͘ ka-kī, pa̍t-lâng iā ōe siū lán chin tōa ê tan-gō͘.
|
總講，近來ê 人無守時刻是bē-thang 做甚物。官廳也有定著時間，銀行也有定著時間，病院也有定著，學校也有定著，做戲mā 是有定著。Koh 再人人是無幾年thang 活，是無幾時thang 做工，所以會thang 定著ê 時刻，若m̄是chún節定著有好勢，當這號時勢，m̄-nā 耽誤家己，別人也會受咱真大ê 耽誤。 |
|
Âi ah! Chèng hiaⁿ-tī chí-bē, lán Tâi-oân ê kin-ná-ji̍t, ta̍k hong-bīn ê kéng-hòng si̍t-chāi pí pa̍t-lâng tah sī chin tōa-tōa bē khòaⁿ-tit, che tōa pō͘-hūn sī lán bē-hiáu kùi-tiōng sî-khek só͘ tì ê. Sî-khek sî n̂g-kim. M̄-nā; iáu-kú sī pí n̂g-kim ū koh-khah kùi-khì; lán tio̍h chai-iáⁿ thang pó-sioh. Gâu ēng gâu pó-sioh sî-khek ê lâng thang kóng chiū-sī hó-gia̍h-lâng!
|
Âi--ah！眾兄弟姊妹，咱台灣ê今仔日，逐方面ê 景況實在比人別搭是真大大bē 看--得，che 大部分是咱bē 曉貴重時刻所致--ê。時刻是黃金。M̄-nā;iáu-kú 是比黃金有koh較貴氣；咱著知影thang 保惜。Gâu 用gâu 保惜時刻ê 人thang 講就是好額人！ |
