Cha̍p-hāng koán-kiàn_08
|
十項管見_08 |
| Chhòa Pôe-hóe |
蔡培火 |
|
Tē-peh hāng
|
第八項 |
|
Lūn jîn-ài
|
論仁愛 |
|
1. Chò lâng ê hoân-ló
|
一. 做人ê 煩惱 |
|
Lâng oa̍h tī chit sè-kan , m̄-chai kúi-lâng ē thang bô hoân-ló? Tû-khí sèng-jîn kap pe̍h-chhi í-gōa , phah-sǹg bô lâng ē thang bô hoân-ló. Sèng-jîn ê tek-hēng kap thiⁿ pêⁿ-koân, i ê khùi-la̍t kap Sîn siong-tong. Só͘-í i ê só͘ chò chū-chāi, i ê sim-lāi hô-lo̍k. Ia̍h pe̍h-chhi ê lâng thang kóng choân-jiân bô kám-kak, i bô ū sím-mi̍h hi-bōng; put-kò thiⁿ-kng chiū khí- -lâi, ji̍t-àm chiū tó- -lo̍h-khì khùn; pak-tó͘ iau, bô hó-pháiⁿ, the̍h-tio̍h chiū chia̍h; chhùi-ta , bô sio-léng , kìⁿ-tio̍h chiū lim. Chit chōng chhin-chhiūⁿ hái-gōa ê sàn-sian. Chóng-sī chit nn̄g-chéng í-gōa ê lâng, m̄-chai iáu ū bô hoân-ló ê lâng, bô?
|
人活tī 這世間，m̄知幾人會thang無煩惱？除去聖人佮白癡以外，扑算無人會thang 無煩惱，聖人 ê德行佮天平懸，伊ê 氣力佮神相通。所以伊ê 所做自在，伊ê 心內和樂。亦白癡ê 人thang 講全然無感覺，伊無有甚物希望；不過天光就起--來，日--暗就倒落去睏；腹肚枵，無好歹，提--著就食；嘴礁，無燒冷，見著就lim。這狀親像海外ê 散仙。總是這兩種以外ê人，m̄知iáu有無煩惱ê 人--無？ |
|
Lâng tû-khì pe̍h-chhi, sui-sī khah gōng, thiⁿ-tē ê khoah-tōa i ū khòaⁿ-kìⁿ , i ka-tī ê sió-sè loán- jio̍k iā sī ū kám-kak. Chiong lâng lâi pí thiⁿ-tē ê khoah-tōa , láu-si̍t m̄-ta̍t-tio̍h thiⁿ-thang ê ji̍t-iáⁿ-lāi teh poe chi̍t-lia̍p ê thô͘-soa-lia̍p-á-kiáⁿ! Koh-chài lâng ê hòe-siū khah-tn̂g iā sī oh-tit thang kòe chi̍t-pah. Tī-sî chi̍t ê chheng-chhun siù-liân ê tōa hó-hàn , bô chi̍t tia̍p-á-kú ê tiong- kan,tio̍h pìⁿ-chiâⁿ chi̍t ê ún-ku kia̍h koáiⁿ-á ê lāu-lâng. Chi̍t-pêng , lâng ê sim chho͘ chhin-chhiūⁿ hái, táⁿ tōa kah beh pau thiⁿ; i so͘ hi-bōng- -ê, si̍t-chāi sī chhim; só͘ beh chò- -ê, si̍t-chāi sī chē, Âi- -ah! Lō͘-tô͘ chhia-khí beh tú-thiⁿ, ji̍t-thâu cháiⁿ-iūⁿ kiông-kiông lo̍h tùi soaⁿ-āu khì! Lâng m̄-bián kóng sī ū chò pháiⁿ-tāi, kīn-kīn tùi lâng ka-tī ê loán-jio̍k, khùi-la̍t m̄ chiông i ê sim-goān, ta̍k lâng tek-khak to tio̍h iô-thâu thó͘ tōa-khùi.
|
人除去白癡，雖是較憨，天地ê 闊大伊有看見，伊家己ê 小細軟弱也是有感覺。將人來比天地ê 闊大，老實m̄值得天窗ê日影內teh飛一粒ê塗沙粒仔子！Koh 再人ê 歲壽較長也是難得thang過100。Tī 時一個青春少年ê 大好漢，無一tia̍p仔久ê 中間，就變成一個癮痀舉枴仔 ê 老人？一爿，人ê 心，粗親像海；膽，大kah beh 包天；伊所希望--ê,實在是深；所beh做--ê,實在是濟。Âi--ah！路途車起beh 抵天，日頭怎樣強強落tùi 山後去！人m̄免講是有做歹代，僅僅tùi 人家己ê 軟弱，氣力m̄從伊ê 心願，逐人的確都著搖頭吐大氣。 |
|
Góa ū chi̍t ê pêng-iú, i sī tha̍k-chheh lâng, i sī put-chí ū chì-khì. I khòaⁿ-kìⁿ lán ê siā-hōe chi̍t ji̍t chi̍t ji̍t hāi; i siông-siông thó͘-khùi kóng, 『Tio̍h ài kái-kiù.』M̄-kú i kám-kak si̍t-chāi iú-sim khò-ē-chū ê lâng chò sī chin-chió; koh-chài i iū chai-iáⁿ hoān-sū kan-ta ū lâng chò bē lâi, ū lâng í-gōa tio̍h koh ài ū chîⁿ. Kàu-bóe i chiū tōa koat-sim: chi̍t chhiú lám gîn, chi̍t chhiú khan kiáⁿ, lī-khui ke-koàn kut-jio̍k khì tī hn̄g-hn̄g ê só͘-chāi chò seng-lí. Hiah ê gîn sī i ê châi-sán ê tōa pō͘-hūn, hit ê kiáⁿ sī i to̍k-to̍k chi̍t-ê sè-kiáⁿ. I iōng hiah ê gîn chò seng-lí, sī beh chè-chō āu-lâi oa̍h-tāng ê chu-kim; ia̍h i chhōa hit ê kiáⁿ tī i ê sin-piⁿ ka-tī kà, sī siūⁿ beh ióng-sêng si̍t-chāi tiòng-iōng ê jîn-châi. Lí khòaⁿ i ê kè-e̍k , khí m̄-sī kin-chat mah?
|
我有一個朋友，伊是讀冊人，伊是不止有志氣。伊看見咱ê 社會一日一日害；伊常常吐氣講：「著ài 解救。」M̄-kú 伊感覺實在有心靠會住ê 人是真少；koh 再伊又知影凡事kan-ta 有人，做bē 來！有人以外，著koh ài 有錢。到尾伊就大決心：一手攬銀、一手牽子，離開家眷骨肉去tī 遠遠ê 所在做生理。Hiah-e 銀是伊ê 財產ê 大部分，hit個子是伊獨獨一個ê 細子。伊用hiah-e 銀做生理，是beh 製造後來活動ê 資金；亦伊chhōa hit個子tī 伊ê 身邊家己教，是想beh養成實在中用ê 人才。你看伊ê 計畫，豈m̄是根節--mah？ |
|
Khó-lîn, i kan-ta ū chi̍t hāng chún-pī bē thang kàu, chiū-sī khó-sioh i ê sèⁿ-miā ū khah té. I chò bô ⁿ̂g saⁿ nî ê seng-lí; sui-jiân sī put-chí ū lī-ek, chóng-sī kàu i beh kòe-sin ê sî-chūn, i ê gín-ná iû-goân sī sè-hàn. i ê sim-chì chāi i ê sim-lāi khang-khang tī-teh ká! Lí siūⁿ , i ê sim-koaⁿ hô-téng ê kan-khó͘?
|
可憐！伊kan-ta 有一項準備bē-thang 到，就是可惜伊ê 生命有較短。伊做無2、3 年ê 生理；雖然是不止有利益，總是到伊beh 過身ê 時陣，伊ê囡仔猶原是細漢，伊ê 心志在伊ê 心內空空tī-teh 絞！你想，伊ê 心肝何等ê 艱苦？ |
|
Ū chin-chē ê gâu-lâng án-ni kóng , 『Lâng it-seng só͘ kiâⁿ só͘ chò, kan-ta sī tùi chi̍t khoán ê su-io̍k lâi.』Chit ê su-io̍k sī sím-mi̍h? Chiū-sī ài pó ka-tī ê pêng-an. Lâng ūi-tio̍h beh pó ka-tī ê pêng-an, chiū koh seⁿ-chhut nn̄g chéng ê liām-thâu: Tit mi̍h, sī beh hō͘ i ê seng-khu ióng-kiāⁿ; pak-tó͘ nā iau ū thang chia̍h, seng-khu nā kôaⁿ ū thang chhēng, hō͘ lâi , ji̍t pha̍k ê sî ū thang tòa. Tit kiáⁿ, sī ài beh ū hō͘-sû, in-ūi kiáⁿ sī ka-tī ; kiáⁿ sī tùi i ê seng-khu seⁿ- -chhut lâi ê, só͘-í lia̍h-chò sī i ka-tī ; kiáⁿ beh oa̍h chiū-sī i ê oa̍h, kiáⁿ-sun nā ióng-kiāⁿ, i khòaⁿ chò chiū-sī i ê pêng-an lah.
|
有真濟ê gâu 人án-ni 講：「人一生所行所做，kan-ta 是tùi 一款ê 私欲來。」這個私欲是甚物？就是ài保家己ê 平安。人為著beh 保家己ê 平安，就koh 生出兩種ê 念頭：頭1個是ài 得著物，第2個是ài 得著子。得物，是beh hō͘ 伊ê 身軀勇健；腹肚若枵有thang 食，身軀若寒有thang 穿，雨來、日曝ê 時有thang tòa。得子，是ài beh有後嗣，因為子是tùi 伊ê 身軀生--出來--ê,所以掠做是伊家己；子teh活就是伊ê 活，子孫若勇健，伊看做就是伊ê 平安--lah。 |
|
Beh tit mi̍h, m̄-kú mi̍h ū hān, iū-koh bē iōng-tit khin-khin tit ē tio̍h. Tùi chia, lâng kap lâng tio̍h ài kèng-cheng; m̄-nā sī phín khùi-la̍t, iā sòa tio̍h phín tì-sek. Khah ióng ê lâng chhiúⁿ khah-iâⁿ, khah khiáu ê lâng tit khah chē. Ia̍h chi̍t pêng ài seⁿ-kiàⁿ, só͘-í tio̍h chhōa bó͘. Bó͘, tio̍h ióng-kiāⁿ koh-chài súi koh gâu; m̄-kú sè-kan chit hō cha-bó͘-gín-ná sī khah chió, só͘-í tì-kàu ài saⁿ-cheⁿ. Láu-si̍t, kó͘-chá chhōa bó͘ sī khí lâng chhiúⁿ lâi- -ê; hiān-sî chāi iá-bân lâng ê tiong-kan , iā sī ū chit-khoán ê hong-sio̍k.
|
Beh得物，m̄-kú物有限，又koh bē用tit輕輕得會著。對chia，人佮人著ài 競爭；m̄-nā 是品氣力，也續著品智識。較勇ê 人搶較贏、較巧ê 人得較濟。亦一爿ài 生子，所以著娶某。某，著勇健koh再súi koh gâu;m̄-kú世間這號查某囡仔是較少，所以致到ài 相爭。老實，古早娶某是起人搶--來--ê;現時在野蠻人ê 中間，也是iáu 有這款ê 風俗。 |
|
M̄-bián kóng sī iá-bân lâng, chāi bûn-bêng lâng ê tiong-kan, ūi-tio̍h beh chhōa-tio̍h hó ê bó͘, m̄-chai tio̍h hùi-liáu lōa-chē ê khó͘-sim; che sī lâng-lâng ti̍t-chiap só͘ ū keng-giām ê tāi-chì . Chiàu chit khoán ê ha̍k-chiá só͘ kóng , lâng put-lūn kàu sím-mi̍h sî-tāi, to lóng tio̍h ài sio-thâi sio-chhiúⁿ-toa̍t ; lâng tio̍h ū cheng-piàⁿ, chiah sī ū chìn-pō͘.
|
M̄ 免講是野蠻人，在文明人ê 中間，為著beh娶著好ê 某，m̄知著費了偌濟ê苦心；che是人人直接所有經驗ê 事誌。照一款ê 學者ê 所講，人不論到甚物時代，都攏著ài相thâi、相搶奪，就是講人本來是應該著爭拚。人著有爭拚，才是有進步。 |
|
Lán nā hian kòe-khì ê le̍k-sú khòaⁿ, chiū chai-iáⁿ téng-bīn ê só͘ kóng m̄-sī choân-jiân bô iáⁿ-chiahp; thang kóng sū-si̍t khah chē sī án-ni. Thang chai kòe-khì ê lâng , ūi-tio̍h beh pó oa̍h-miā ê iân-kò͘, m̄-chai hùi-chī lōa-chē ê sim-sîn, siū-liáu lōa-chē ê hoân-ló.
|
咱若掀過去ê 歷史--看，就知影頂面ê 所講m̄是全然無影跡；thang 講事實較濟是án-ni。Thang 知過去ê 人，為著beh 保活命ê 緣故，m̄知費盡偌濟ê 心神，受了偌濟ê 煩惱。 |
|
Chóng-sī téng-bīn hit-chat ê ì-kiàn ū chin tōa chhò-gō͘. I kóng kòe-khì ê lâng khah chē lóng sī saⁿ cheng-piàⁿ, chit tiám sī sū-si̍t; kóng lâng pún-lâi tio̍h ài ū cheng-piàⁿ , ū cheng-piàⁿ sī eng- kai ,chit tiám chiū-sī tōa-tōa ê chhò-gō͘. Nā-sī án-ni, lâng koám m̄-sī éng-oán lô-khó͘ ut-būn mah? Kiù-kèng chò lâng sī bô sim-sek, tit mi̍h iā sī bô lō͘-ēng; seⁿ-kiáⁿ iáu-kú sī khah hùi-khì. Thang kóng Ìn-tō͘ lâng chhut-ke siu khó͘-hēng , m̄ hān-tiāⁿ m̄ chia̍h-mi̍h, pàng teh hō͘ i gō; iáu- kú tian-tó sī chē teng-chhn̂g, chìm khe-chúi, thiàu hóe-tui, thang hō͘ i khùi-si khah kín tn̄g; án- ni iáu-kú sī khah-tio̍h, khah thiat-té. Kai-chài jîn-seng m̄-sī eng-kai ài saⁿ cheng-piàⁿ ; chit tiâu pháiⁿ-lō͘ sī lâng gû-gōng ê sî chiah ū kiâⁿ. Lâng nā jú gâu, jú chìn-pō͘, i chū-jiân ka-tī ē-hiáu oa̍t- thâu kiâⁿ kùi khah koân khah pêⁿ-tháⁿ ê só͘-chāi khì. Hit tiâu sī sím-mi̍h lō͘? Lō͘-bóe sī kàu tó-lo̍h?
|
總是頂面hit節ê 意見有真大錯誤。伊講過去ê 人較濟攏是相爭拚，這點是事實；講人本來著ài 有爭拚，有爭拚是應該，這點就是大大ê 錯誤。若是án-ni，人敢 m̄是永遠勞苦鬱悶--mah？究竟做人是無心適：得物也是無路用；生子iáu-kú 是較費氣。Thang 講印度人出家修苦行，m̄限定m̄食物，放teh hō͘伊餓；iáu-kú 顛倒是坐釘床、浸溪水、跳火堆，thang hō͘ 伊氣絲較緊斷；án-ni iáu-kú是較著、較徹底。佳哉人生m̄是應該ài 相爭拚；這條歹路是人愚憨ê 時才有行。人若愈gâu、愈進步，伊自然家己會曉越頭行tùi 較懸、較平坦ê 所在去。Hit 條是甚物路？路尾是到佗落？ |
|
2.Jîn-seng ê chiàⁿ-lō͘ chiū-sī ài
|
2. 人生ê 正路就是愛 |
|
Lâng oa̍h chi̍t-sì-lâng tē sè-kan , sī beh chò sím-mi̍h? Lán tī téng-hāng í-keng ū kóng sī beh kiâⁿ Sîn ê chí-ì, chò Sìn ê sū-gia̍p. Nā-sī án-ni , Sîn ê chí-ì sī sím-mi̍h? Sîn ê sū-gia̍p sī siáⁿ-hòe? Lán chāi-chêng iā í-keng ū kóng-liáu; Sîn ê chí-ì, chiū sī Chin, Siān, Bí . Sîn ê sū-gia̍p ū chin-chē,chin tōa, sǹg bē liáu; it-chhè thiⁿ-téng tē-ē ê bān-hāng, to lóng sī I só͘ kong-êng- -ê, chiū-sī lán lâng ê sí-oa̍h hoat-tián, iā to lóng sio̍k tī I ê keng-êng . Ia̍h I chiong chit ê tē-bīn-chiūⁿ só͘-ū ê bān-mi̍h kau-tài hō͘ lâng chiáng-koán. Thang chai lâng nā ē thang pang-chān pa̍t-lâng ê hoat-tián; á-sī hō͘ tē-bīn bān-hāng khah tiau-hô , ē thang piáu-hiān kok hāng ê ì-gī, che kóng to sī chò Sîn ê sū-gia̍p.
|
人活一世人tī世間，是beh做甚物？咱tī 頂項已經有講是beh 行神ê 旨意，做神ê 事業。若是án-ni，神ê 旨意是甚物？神ê 事業是啥貨？咱在前也已經有講了；神ê 旨意，就是真、善、美。神ê 事業有真濟、真大，算bē 了；一切天頂地下ê 萬項，都攏是伊所經營--ê,就是咱人ê 死活發展，也都攏屬tī 伊ê 經營。亦伊將這個地面上所有ê 萬物交代hō͘ 人掌管。Thang 知人若會thang幫贊別人ê 發展；抑是hō͘ 地面萬項較調和，會thang 表現各項ê 意義，che 攏都是做神ê 事業。 |
|
Chiàu án-ni khòaⁿ, Sîn ê chí-ì sui-jiân sī kóng ē thang hun chò Chin, Siān, Bí, saⁿ hong-bīn; m̄-kú sáⁿ-hòe sī Chin, sáⁿ-hòe sī Siān, sáⁿ-hòe sī Bí ; che si̍t-chāi sī oh-tit thang hun-piat, lán láu-si̍t sī oh-tit thang bat chiâu-kàu.
|
照án-ni看，神ê 旨意雖然是講會thang 分做真、善、美3方面；m̄-kú 啥貨是真、啥貨是善、啥貨是美？Che 實在是難得thang 分別，咱老實是難得thang bat齊到。 |
|
Iū koh-chài tī chit tē-bīn-chiūⁿ , lán só͘ ài chò ê tāi-chì sī ū chheng-chheng bān-bān hāng , lán tio̍h tùi tó chi̍t hāng seng chò-khí, lán si̍t-chāi chin-chiàⁿ oh-tit thang koat-tēng. Tùi án-ni, lán lâng kiám m̄-sī iû-goân sī chin tio̍h hoân-ló mah? Âi - -ah!Lán chhiáⁿ bián hoân-ló , bián gông-ngia̍h . Chū kó͘-chá í-lâi, só͘ ū chhut-thâu ê tōa gâu-lâng tōa sèng-jîn, to í-keng ū thè lán siūⁿ piān-piān. Iáu-kú thang kóng sī Sîn í-keng ū chí-bêng hō͘ lán liáu, Lâng só͘ tio̍h kiâⁿ ê chiàⁿ-lō͘ , put-lūn kàu tó-ūi , á-sī kàu sím-mi̍h sî-tāi, to lóng sī kan-ta ū chi̍t tiâu. Chit tiâu sī sím-mi̍h lō͘? Chiū-sī Ài ê tōa-lō͘ lah! Ū lâng kóng , 『Bāng-hāng mi̍h sī tùi chi̍t ê kin-pún seⁿ- -chhut-lâi.』Iū ū kóng, 『Bān-hāng kok-iūⁿ ê sū-bu̍t, kui-bóe sī tńg-khì chi̍t só͘-chāi.』Si̍t-chāi sī chiàu chit nn̄g kù-ōe ê ì-sù. Lâng ê it-seng sui-jiân ū chin-chiàⁿ ê tāi-chì thang hó pān. kiù-kèng sī kan-ta beh chīn-sim thiàⁿ-thàng lâng nā-tiāⁿ.
|
又koh 再tī 這地面上，咱所ài 做ê事誌是有千千萬萬項，咱著tùi 佗一項先做起？咱實在真正難得thang 決定。Tùi án-ni，咱人敢m̄是猶原是真著煩惱--mah？Âi--ah！咱且免煩惱，免gông-ngia̍h。自古早以來，所有出頭ê 大gau人、大聖人，都已經有替咱想便便。Iáu-kú thang 講是神已經有指明hō͘ 咱了。人所著行ê 正路，不論到佗位，抑是到甚物時代，都攏是kan-ta有一條。這條是甚物路？就是愛ê 大路--lah！有人講：「萬項物是tùi 一個根本生--出來。」又有講：「萬項各樣ê 事物，歸尾是轉去一所在。」實在是照這兩句話ê 意思。人ê 一生雖然有真正濟ê 事誌thang好辦，究竟是kan-ta beh真心疼痛人nā-tiāⁿ。 |
|
Kì-jiân sī án-ni, 『Ài』sī sím-mi̍h? Cháiⁿ-iūⁿ chiah ē thang kóng chò sī thiàⁿ-thàng ? Chit ê būn-tê sī bān hāng būn-tê ê chò tē-it tōa- -ê. Góa sui-sī kóaⁿ-bûn chhián-kiàn, goān chiong góa só͘ thiaⁿ-kìⁿ chêng ê gâu-lâng só͘ kóng- -ê, kap góa ka-tī só͘ ū siông-sè siūⁿ-liáu ê kiat-kó, hun-thiah tī lia̍t-ūi ê bīn-chêng, nā ē thang chò tāi-ke sia-siáu ê chham-khó, chiū-sī góa ê tōa hok-khì.
|
既然是án-ni，「愛」是甚物？怎樣才會thang 講做是疼痛？這個問題是萬項問題ê 最第1大--ê。我雖是寡聞淺見，願將我所聽見前ê gâu 人所講--ê,佮我家己所有詳細想了ê 結果，分拆tī 列位ê 面前，若會thang 做逐家些少ê 參考，就是我ê 大福氣。 |
|
3.Cháiⁿ-iūⁿ chiah sī Ài?
|
3. 怎樣才是愛？ |
|
Ài ê chok-iōng sī hui-siông tōa, Khóng-bú kà lâng tio̍h ū jîn-tek, Sek-khia kà lâng tio̍h ū chû-pi. jîn-tek kap chû-pi ê chok-iōng thang kóng sī kap Ài ê chok-iōng sī chò chhim chòe thiat-té. Nā-sī án-ni, chiáⁿ-iūⁿ chiah si Ài ? Í-hā chhiáⁿ hun-chò gō͘-chām lâi hun-thiah. In-ūi Ài ū saⁿ-hāng ê iàu-sò͘ kap ū nn̄g-hāng ê tiâu-kiāⁿ.
|
愛ê 作用是非常大。孔子教人著有仁德，釋迦教人著有慈悲，仁德佮慈悲ê 作用thang 講是佮愛ê 作用差不多像款。總是愛ê 作用是最深、最徹底。若是án-ni，怎樣才是愛？以下請分做5 chām 來分拆。因為愛有3項ê 要素佮有兩項ê 條件。 |
|
A. Ài ê tē-it iàu-sò͘ sī Si-ú, chiū-sī chiong lán só͘ ū- -ê the̍h hō͘ pa̍t lâng , chò hit ê lâng ê lō͘-ēng. Koh kóng chi̍t kù khah chhiat, chiū-sī kóng, Tùi sio̍k tī lán ka-tī ê mi̍h-kiāⁿ kap lán ê lêng-le̍k, lán m̄-káⁿ ka-tī su-khia ū, chiong it-chhe hiàn tī lán só͘ sì thiàⁿ i ê lâng ê bīn-chêng, chò i ê lō͘-ēng. Ia̍h nā chò kàu liân i ê seng-khu sèⁿ-miā iā khéng hiàn hō͘ lâng ê sî, hit chūn ê Ài sī chòe tē-it-téng tōa.
|
A. 愛ê 第一要素是施與。就是將咱所有--ê 提hō͘ 別人，做hit個人ê 路用。Koh講一句較切，就是講，tùi 屬tī 咱家己ê 物件佮咱ê 能力，咱m̄敢家己私khia 有，將一切獻tī 咱所愛疼伊ê人ê 面前，做伊ê 路用。亦若做到連伊ê身軀生命也肯獻hō͘ 人ê 時，hit 陣ê愛是最第1等大。 |
|
Lán chai pē-bó ài kiáⁿ ê ài sī ke̍k chhim. Cháiⁿ-iūⁿ án-ni kóng? Tē-it , pē-bó tùi i ê kiáⁿ-jî bô sioh i ê mi̍h-kiāⁿ châi-sán. Pē-bó it-seng só͘ chek-thiok- -ê bô chi̍t-hāng m̄-sī beh pàng hō͘ i ê kiáⁿ-jî. Pê-bó m̄-sī kan-ta chiong mi̍h hō͘ kiáⁿ-jî; kiáⁿ-jî nā phòa-pēⁿ , i chiū bē kò͘-tit chia̍h kap khùn, choan-sim ǹg-bāng kiáⁿ-jî ê pêng-an. Koh-chài ūi-tio̍h kiáⁿ-jî ê kàu-io̍k, ài i kap lâng pêⁿ-chē khiā, chiū thè i chhōe sian-seⁿ, kéng ha̍k-hāu. Ū-sî kiáⁿ-jî khì tī hn̄g-hn̄g ê só͘-chāi, tú-tio̍h thàu-hong chò tōa-chúi, á-sī ū sím-mi̍h thian-chai ê sî-chūn, chāi-chhù ê pē-bó chiū sim-sim liām-liām ; ūi-tio̍h kiáⁿ-jî , chē, tó,lóng bē chāi. Chhin-chhiūⁿ kū-nî káu-goe̍h chhe-it, Tang-kiaⁿ tōa tē-tang ê sî, ūi-tio̍h khì Tang-kiaⁿ tha̍k-chheh ê chú-tē, chāi lán Tâi-oân chin-chē ê pē-bó , hoân-ló kàu sim-koaⁿ beh hún-chhùi. Góa ū khòaⁿ-kìⁿ ū lâng hoân-ló kàu ná chhin-chhiūⁿ beh khí-siáu; ū-ê iáu-bōe chiap-tio̍h siau-sit ê tiong-kan, ji̍t-ji̍t háu bē soah. Thang chai pē-bó m̄-nā chiong it-chhè ê châi-sán pàng hō͘ kiáⁿ, chiū-sī in ê sim-sîn iā-sī ūi-tio̍h kiáⁿ teh ēng. Pē-bó ê ài kiáⁿ m̄-chí-sī án-ni; pē-bó chiong i ê sin-thé sèⁿ-miā ūi-tio̍h kiáⁿ pang-sak- -ê sī bē chió. Che sī lâng-lâng só͘ chai-iáⁿ , m̄-bián koh chèng-bêng. Thang chai pē-bó sī chiong i só͘ ū- -ê bô chi̍t-hāng bô hō͘ i kiáⁿ.
|
咱知父母愛子ê 愛是極深。怎樣án-ni 講？第1，父母tùi 伊ê 子兒無惜伊ê 物件財產。父母一生所積蓄--ê無1項m̄是beh放hō͘ 伊ê子兒。父母m̄是kan-ta 將物hō͘ 子兒；子兒若破病，伊就bē 顧得食佮睏，專心向望子兒ê 平安。Koh再為著子兒ê 教育，ài 伊佮人平坐企，就替伊chhōe 先生、揀學校。有時子兒去tī 遠遠ê 所在，抵著透風做大水，抑是有甚物天災ê 時陣，在厝ê 父母就心心念念；為著子兒，坐、倒攏bē-chāi。親像舊年9月初1，東京大地動ê 時，為著去東京讀冊ê 子弟，在咱台灣真濟ê 父母，煩惱到心肝beh 粉碎。我有看見有人煩惱到那親像beh 起痟；有ê iáu-bē 接著消息ê 中間，日日哮bē 煞。Thang 知父母m̄-nā 將一切ê 財產放hō͘ 子，就是in ê 心神也是為著子teh用。父母ê 愛子m̄止是án-ni；父母將伊ê 身體生命為著子放sak--ê是bē 少。Che 是人人所知影，m̄免koh 證明。Thang 知父母是將伊所有--ê 無1項無hō͘ 伊ê 子。 |
|
Lán lâng tī sè-kan , nā-sī kan-ta kóng in-ūi sī lán ê kiáⁿ-jî , á-sī chì-chhin ê kut-jio̍k, só͘-í chiah khéng chiong lán ê mi̍h lâi hō͘ i, pa̍t-lâng chiū-sī bē chhut-tit; chit-khoán m̄-sī chin ê ài, sī chin e̍h-te̍h ê phian-ài. Lâng beh kiâⁿ jîn-ài tùi khah chhin- -ê tāi-seng , āu-lâi chiah ki̍p kàu kha se- -ê , che khiok sī chū-jiân ê sūn-sū. M̄-kú ,nā-sī kóng tùi chhin ê lâng chiah khéng, pa̍t-lâng chiū-sī bē chhut-tit. Chit-khoán lâng , sui-sī ū mi̍h hō͘ i ê kiáⁿ-jî kap chhin-lâng, thang kóng he m̄-sī tùi jîn-ài ê sim lâi hō͘ i, sī tùi pa̍t-hāng ê sim-lí; chit-khoán lâng sī iáu-bōe ē-hiáu jîn-ài sī sím-mi̍h. Ài ê tē-it iàu-sò͘ sī Si-ú, sī chiong it-chhè khéng hō͘ lâng; koh-chài m̄-thang hān-tiāⁿ tī chi̍t pō͘-hūn, tio̍h tùi lóng-chóng ê lâng siāng-khoán sim. Che chiah sī chin-chiáⁿ ê jîn-ài.
|
咱人tī 世間，若是kan-ta 講因為是咱ê 子兒，抑是至親ê 骨肉，所以才肯將咱ê 物來hō͘ --伊，別人就是bē 出--tit；這款m̄是真ê 愛，是真隘te̍h ê偏愛。人beh行仁愛tùi 較親--ê 第先，後來才及到較疏--ê,che 卻是自然ê 順序。M̄-kú,若是講tùi 親ê人才肯，別人就是bē 出--tit。這款人，雖是有物hō͘ 伊ê 子兒佮親人，thang 講he m̄是tùi 仁愛ê 心來hō͘ 伊，是tùi 別項ê 心理；這款人是iáu-bē 會曉仁愛是甚物。愛ê 第1要素是施與，是將一切肯hō͘ --人；koh再m̄ thang 限定tī 一部分，著 tùi 攏總ê 人像款心。Che 才是真正ê 仁愛。 |
|
B. Ài ê tē-jī iàu-sò͘ sī tio̍h ū kèng-tiōng ê sim-koaⁿ . Nā bô kèng-tiōng ê sim-koaⁿ, sui-jiân sī the̍h mi̍h khah hó ê mi̍h hō͘ lâng, to bē iōng-tit kóng si Ài. Lí khòaⁿ, lâng siông-siông ū chhī chiáu-á tī chhù-lāi. Ū chhòng chin súi ê lam-á hō͘ i tiàm. Ū siông-siông iúⁿ-chúi hō͘ i sé. Ia̍h ū tiāⁿ-tiāⁿ the̍h mi̍h hō͘ i chia̍h. Thang kóng hit chiah chiáu-á tùi lâng só͘ tit- -ê sī chin-chē; kiám-chhái phēng i tī khoàn-iá só͘ ē thang tit-tio̍h- -ê sī ke khah hó bô thang sǹg. M̄-kú chhiáⁿ siūⁿ-khòaⁿ , hit khoán sī ài á m̄-sī? Toàn-toàn m̄-sī lah. Chit-khoán m̄-sī ài; ài tio̍h ū kèng-tiōng ê sim-koaⁿ. Lâng tùi i só͘ chhī ê chiáu-á , thài ū sím-mi̍h kèng-tiōng , neh? Chiáu-á pún-lâi sī chiáu-á, i ê lióng-pêng ū hoat-si̍t, i ê thian-sèng seⁿ-sêng sī ài poe tī thiⁿ-koân tē-khoah ê só͘-chāi. Chóng-sī lâng ūi-tio̍h ka-tī ê sim-sek, ū si̍t m̄ hō͘ i poe, ū só͘-chāi m̄ ín-chún i khì, ji̍t-ji̍t kā i koaiⁿ tī lam-á-lāi. Lâng nā ōaⁿ-chò chiáu-á, m̄-chai beh cháiⁿ-iūⁿ kiò kan-khó͘; tek-khak ē kóng,『Lí chin bô chun-tiōng góa, lí sī beh siu-si̍p góa ê sèⁿ-miā lah!』Chhin-chhiūⁿ chit-khoán lâng the̍h mi̍h hō͘ i só͘ chhī ê chiáu-á, bē iōng-tit kóng sī ài.
|
B. 愛ê 第2要素著有敬重ê 心肝。若無敬重ê 心肝，雖然是提 甚物較好ê 物hō͘--人，都bē用tit講是愛。你看，人常常有飼鳥仔 tī 厝內。有創真súi ê 檻仔hō͘ 伊tiàm。有常常iúⁿ水hō͘ 伊洗。亦有定定提物hō͘ 伊食。Thang 講hit隻鳥仔tùi 人所得--ê 是真濟；kiam-chhai 並伊tī 曠野所會thang 得著--ê 是加較好無thang 算。M̄-kú 請想看，hit 款是愛抑 m̄是？斷斷m̄是--lah。這款m̄是愛；愛著有敬重ê 心肝。人tùi 伊所飼ê 鳥仔，thài 有甚物敬重neh？鳥仔本來是鳥仔，伊ê 兩爿發si̍t,伊ê 天性生成是ài 飛tī 天懸地闊ê所在。總是人為著伊家己ê 心適，有si̍t m̄ hō͘ 伊飛，有所在m̄允准伊去，日日kā伊關tī 檻仔內。人若換做鳥仔，m̄知beh 怎樣叫艱苦；的確會講：「你真無尊重我，你是beh收拾我ê 生命--lah！」親像這款人提物hō͘ 伊所飼ê 鳥仔，bē 用--tit講是愛。 |
|
Ài , tio̍h chhin-chhiūⁿ pē-bó teh hō͘ kiáⁿ, á-sī kiáⁿ-jî teh khoán-thāi sī-tōa-lâng, chiah sī. Kiáⁿ-jî the̍h mi̍h hō͘ sī-tōa-lâng , m̄-sī kan-ta hiah ê mi̍h nā-tiāⁿ ; mi̍h í-gōa iáu ū pí hiah ê mi̍h khah kùi-khì ê kèng-tiōng ê sim tī-teh. Chiū-sī pē-bó teh kàu-ióng kiáⁿ-jî iā-sī án-ni. Pē-bó teh tùi-thāi kiáⁿ-jî sī khòaⁿ chò i ka-tī, kiám-chhái khòaⁿ-chò pí i kha tùi-tiōng. Tio̍h chhin-chhiūⁿ ū chit hō ê sim the̍h-mi̍h hō͘ lâng chiah sī ài.
|
愛，著親像父母teh hō͘ 子，抑是子兒teh 款待序大人，才是。子兒提 物hō͘ 序大人，m̄是kan-ta hiah-e 物nā-tiāⁿ；物以外iáu有比hiah-e 物較貴氣ê 敬重ê 心tī--teh。就是父母teh 教養子兒也是án-ni。父母teh 對待子兒是看做伊家己，kiam-chhai看做比伊較tùi 重。著親像有這號ê 心提物hō͘ 人才是愛。 |
|
Phì-lūn ū khit-chia̍h khì nn̄g ê lâng ê chhù pun-chîⁿ. Tāi-seng hit e khah hó-gia̍h- -ê , khòaⁿ-kìⁿ khit-chia̍h lâi, chi̍t-sin choân-choân lia̍p-á, chin lâ-sâm; chiū put-chí bô hoaⁿ-hí, kiaⁿ-liáu ù-òe-tio̍h i ê mn̂g-kha-kháu. Khit-chia̍h iáu-bōe kàu-mn̂g ê í-chêng, chiū kiò sin-lô kóaⁿ- kín tàn chi̍t-kak gîn hō͘ i, kiò i tio̍h kín-kín lī-khui- -khì, m̄-thang tiàm hiah phah ù-òe . Chit ê khit-chia̍h chiū kín-kín lī-khui hia, koh-chài khì chi̍t lâng ê chhù-mn̂g-kháu pun. Hit keng chhù ê chú-lâng, seng-khu tú-hó bô lân-san chîⁿ, kīn-kīn chiah ū chi̍t-chiam, sim-koaⁿ siūⁿ-liáu put-chí m̄ kòe-sim, tùi hit ê khit-chia̍h kóng, 『Pêng-iú ah! góa chit-chūn tú bô piān; chi̍t-chiam chîⁿ sī chin sió-khóa; lí chhiáⁿ siu- -khì, āu-ji̍t chhiáⁿ koh lâi, góa chiah ke sàng lí tām-po̍h, hō lí thang i-peⁿ; ia̍h khah khì ū chi̍t chiah káu ē kā lâng, lí chhiáⁿ khah sió-sim.』
|
譬論有乞食去兩個人ê 厝分錢。第先hit個較好額--ê,看見乞食來。一身全全粒仔 ，真lâ-sâm;就不止無歡喜，驚了污穢著伊ê 門腳口。乞食iáu-bē 到門ê 以前，就叫薪勞趕緊tàn 一角銀hō͘ 伊，叫伊著緊緊離開--去，m̄-thang tiàm-hia 扑污穢。這個乞食就緊緊離開hia，koh 再去一人ê 厝門口分，hit 間厝ê 主人，身軀抵好無零星錢，僅僅才有一占，心肝想了不止m̄過心，tùi hit個乞食講：「朋友--ah！我這陣抵無便；一占錢是真小可，你請收--去，後日請koh 來，我才加送你淡薄，hō͘ 你thang 醫病；亦較去有一隻狗會咬--人，你請較小心。」 |
|
Tāi-ke , lán siūⁿ chit nn̄g lâng, tó chi̍t-ê sī khah ū jîn-ài? Bián kóng sī tò-bóe-āu ê lâng khah ū. Chit ê lâng pí tāi-seng hit ê lâng sui-jiân sī kiám the̍h chin-chē hō͘ khit-chia̍h, si̍t-chāi i ê sim-koaⁿ m̄-sī kan-ta ài hiah-ê hō͘ i nā-tiāⁿ: in-ūi sī hit chūn bô tòa chîⁿ, só͘-í bē thang chiàu i ê sim; koh-chài i bô khòaⁿ hit ê kā i pun-chîⁿ ê lâng chò khit-chia̍h, bô khòaⁿ-khin- -i, tùi sim-koaⁿ-té hui-siông khó-lîn hit ê pun-chîⁿ ê lâng ê kan-khó͘. Tùi án-ni khòaⁿ , chit ê lâng sui-jiân sī kan-ta the̍h chi̍t-chiam chîⁿ chhut-khì; chóng-sī chi̍t-chiam chîⁿ pí hit kak gîn sī ke tāng kúi-nā cha̍p-pōe lah. Tāi-seng hit ê lâng sui-jī tìm chi̍t-kak chhut-lâi, i sī iōng tàn- -ê, i sī in-ūi i ê chîⁿ ū liōng-sēng. Hit kak gîn sī ná-chún chhin-chhiūⁿ chi̍t-kak chng-á hiat- -khì, chiū ē thang kín-kín kóaⁿ hit ê lâ-sâm khit-chia̍h cháu. Chit khoán m̄-nā kóng sī chi̍t-kak gîn, siat-sú sī tàn chi̍t-pah gîn chhut- -lâi , ia̍h sī kap tàn chi̍t-tè chio̍h-thâu bô koh-iūⁿ. Che tek-khak bē ēng-tit kóng sī Ài. Ài tio̍h ū kâm kèng-tiōng ê sim-koaⁿ.
|
逐家，咱想這兩人，佗一個是較有仁愛？免講是倒尾後ê 人較有。這個人比第先hit個人雖然是減提真濟hō͘ 乞食，實在伊ê 心肝m̄是kan-ta ài hiah-ê hō͘ 伊nā-tiāⁿ：因為是hit 陣無帶錢，所以bē-thang 照伊ê 心；koh 再伊無看hit個kā伊分錢ê 人做乞食，無看輕--伊，tùi 心肝底非常可憐hit個分錢ê 人ê 艱苦。Tùi án-ni--看，這個人雖然是kan-ta 提一占錢出去；總是一占錢比hit角銀是加重幾若10倍--lah。第先hit 個人雖是tìm 一角出來，伊是用tàn--ê,伊是因為伊ê 錢有量剩。Hit 角銀是若準親像一角磚仔hiat--去，就會thang 緊緊趕hit個lâ-sâm 乞食走。這款m̄-nā 講是一角銀，設使是tàn 100銀出--來，亦是佮tàn 一塊石頭無各樣。Che的確bē 用--tit講是愛。愛，著有含敬重ê 心肝。 |
|
C. Ài ê tē-saⁿ iàu-sò͘ sī bô siūⁿ pò-tap. Lán só͘ ū-ê khéng hō͘ pa̍t-lâng , koh-chài m̄-sī chhin-chhiūⁿ hiat bah-kut hō͘ káu chia̍h ê khoán teh hō͘ lâng; lán sī tùi tī sim-koaⁿ-té ū chûn kèng-tiōng ê sim-koaⁿ. Ē thang chò kàu án-ni, khiok sī chin hó; chóng-sī kan-ta án-ni, iáu m̄-sī chiâu-chn̂g ê ài. Lán koh chhì kí chi̍t ê lē siūⁿ-khòaⁿ.
|
C. 愛ê 第3要素是無想報答。咱所有--ê 肯hō͘ 別人，koh 再m̄是親像hiat 肉骨hō͘ 狗食ê 款teh hō͘--人；咱是tùi tī 心肝底有存敬重ê 心肝。會thang 做到án-ni，卻是真好；總是kan-ta án-ni，iáu m̄是齊全ê 愛。咱koh 試舉一個例來想看。 |
|
Chāi lán ê tiong-kan siông-siông ū chi̍t kù-ōe kóng, 『Ióng-jî thāi-ló.』Chit kù-ōe chiū-sī kóng, lâng chīn -sim chīn-la̍t iúⁿ-chhī kiáⁿ-jî, sī ūi-tio̍h nî-lāu ka-tī bē tín-tāng ê sî, thang hō͘ i hōng-sêng. Nā m̄-sī ū ióng-sêng kiáⁿ-jî hō͘ i piān, āu-lâi nî-lāu bô lâng thang óa-khò, chiū tio̍h ài kan-khó͘. Chiū-sī kóng kiáⁿ-jî tōa-hàn nā bô hōng-sêng pē-bó, pē-bó ióng-sêng kiáⁿ-jî sī bô lō͘-ēng.
|
在咱個中間常常有一句話講「養兒待老」。這句話就是講「人盡心盡力養飼子兒，是為著年老家己bē t振動ê 時，thang hō͘ 伊奉承。」若m̄是有養成子兒hō͘ 伊便，後來年老無人thang倚靠，就著ài 艱苦。就是講子兒大漢若無奉承父母，父母養成子兒是無路用。 |
|
Tāi-ke chhiáⁿ siùⁿ-khòaⁿ. Ū lâng kóng pē-bó ê thiàⁿ-kiáⁿ sī thiⁿ seⁿ-chiâⁿ, sī chū-jiân ê sèng-chit. M̄-kú nā chiàu chit kù, 『Ióng-jî thāi-ló 』ê ì-sù lâi siūⁿ, kú chiū bē iōng-tit kóng sī thiⁿ-seⁿ chū-jiân- -ê. Chiàu chit kù-ōe só͘ pau-hâm ê ì-sù chiū-sī kóng, lâng m̄-sī pún-lâi tio̍h iúⁿ-chhī kiáⁿ-jî; put-kò nā-sī ū ǹg-bāng ài āu-lâi khah khòaⁿ-oa̍h, chiū tio̍h ài iúⁿ-chhī; nā bô, chiū khó-í m̄-bián. Góa khòaⁿ chit kù-ōe nā-sī chin, pē-bó khòaⁿ kiáⁿ ê chêng-ài chiū m̄-sī thiⁿ-seⁿ chū-jiân- -ê. Thang kóng pē-kiáⁿ ê tiong-kan sī bô ài-chêng, pê-bó m̄-sī in-ūi thiàⁿ-thàng teh chhī-kiáⁿ. Che sī kap chò chi̍t chéng ê seng-lí bô koh-iūⁿ.
|
逐家請想看：有人講父母ê 疼子是天生成，是自然ê 性質。M̄-kú 若照這句「養兒待老」ê 意思來想，kú就bē用tit講是天生自然--ê。照這句話所包含ê 意思就是講，人m̄是本來著養飼子兒；不過若是有向望ài 後來較快活，就著ài 養飼；若無，就可以m̄免。我看這句話若是真，父母看子ê 情愛就m̄是天生自然--ê。Thang 講父子ê 中間是無愛情，父母m̄是因為疼痛teh 飼子；是因為beh 得家己ê 安樂，所以teh 飼子。Che 是佮做一種 ê 生理無各樣。 |
|
Khí-thâu chhī-kiáⁿ, sī chhin-chhiūⁿ teh hē pún-chîⁿ. Hē chiah ê pún-chîⁿ, chiū-sī ǹg-bāng āu-lâi tit-tio̍h tōa lī-ek, chiū-sī ē thang tit kiáⁿ-jî ê hōng-sêng, an-úi chheng-êng chia̍h kàu sí. Chit khoán ê sim, sī kap tùi the̍h-mi̍h hō͘ lâng ê sî, í-keng chiū ū siūⁿ pò-tap- -ê sio-siāng. Che bē iōng-tit kóng sī chin ê ài. Chin ê ài sī bô siūⁿ pò-tap. Kóng chhī-kiáⁿ sī beh hōng-sêng lāu, che sī kap ēng chit-hî beh tiò tōa-tāi siāng sim-koaⁿ. Chit khoán m̄-sī ài. Ài sī kan-ta ū siūⁿ-chhut , bô siūⁿ-ji̍p.
|
起頭飼子，是親像teh下本錢，下chiah-e 本錢，就是向望後來得著大利益，就是會thang得子兒ê 奉承，安穩清閒提物hō͘--人ê 時，已經就有想報答--ê 相像。Che bē 用tit講是真ê 愛。真ê 愛是無想報答。講飼子是beh奉承老，che是佮用鯽魚beh 釣大tāi 像心肝。這款m̄是愛。愛是kan-ta有想出，無想入。 |
|
Iâ-so͘ kóng, 『Lí chiàⁿ-chhiú the̍h mi̍h hō͘ lâng, tio̍h m̄-thang hō͘ tò-chhiú chai.』Ài sī chòe thâu it-téng ê tek-hēng, tio̍h chin chheng-khì chin sûn-choan ê sim-koaⁿ chiah ē seⁿ-chhut chit chéng ài. Kî-si̍t chit hō ài m̄-sī tùi lâng ê sim-koaⁿ-lāi ē thang seⁿ--chhut-lâi;sī tùi thiⁿ-téng thoân-lâi ê siaⁿ, phah-tio̍h lâng ê sim-hiân, hiáng-liāng chhut-lâi ê sian-ga̍k lah.
|
耶穌講：「你正手提物hō͘--人，著m̄-thang hō͘ 倒手知。」愛，是最頭 1等ê 德行，著真清氣、真純全ê 心肝才會生出這種愛。其實這號愛m̄是tùi人ê 心肝內會thang生--出來；是tùi 天頂傳來ê聲，扑著人ê 心弦，響亮出來ê 仙樂--lah。 |
|
Âi sī chòe-tōa chòe-koân ê lêng-le̍k , só͘-í ū-ê kóng , 『Ài , chiū-sī Sîn 』Thang chai ē kiâⁿ ài ê lâng m̄-sī sio̍k tī sió-sió.
|
愛是最大最懸 ê 能力，所以有ê 講：「愛，就是神。」Thang 知會行愛ê 人m̄是屬tī 小小。 |
|
Iōng chhùi kóng ài sī khah khoài, si̍t-chāi kiâⁿ ài sī chin oh; tùi lâng ê jio̍k-thé khòaⁿ , chin ê ài m̄-sī lâng só͘ chò ē kàu. Cháiⁿ-iūⁿ kóng? Nā tha̍k-tio̍h seng-lí-ha̍k ê lâng chiū chai-iáⁿ, lán lâng ê sin-thé sī put-sî ū piàn-ōaⁿ, sin-thé-lāi só͘ ū kū ê mi̍h, put-sî tio̍h iōng sin- -ê thùi, che kiò chò, 『Sin-tîn tāi-siā 』ê chok-iōng. Sin-thé-lāi hiah ê kū- -ê put-sî tio̍h pèⁿ-chò tāi-piān, siáu-súi, kōaⁿ, á-sī iû-káu, káu-keh-sian; hit chióng-lūi ê mi̍h pâi-siat chhut-lâi gōa-bīn.
|
用嘴講愛是較快，實在行愛是真難；tùi 人ê 肉體看，真ê 愛m̄是人所做會到。怎樣講？若讀著生理學ê 人，就知影，咱人ê 身體是不時有變換，身體內所有舊ê 物，不時著用新ê thùi,che 叫做「新陳代謝」ê 作用。身體內hiah-e 舊--ê不時著變做大便、siáu-súi、汗，抑是油垢、垢keh-sian ；彼種類ê 物排泄出來外面。 |
|
Tùi án-ni chiū seⁿ-chhut chhùi-ta, ià-siān chióng-chióng ê kám-kak. Che chiū-sī sin-thé-lāi ū khiàm-khoeh ê kì-jīn, lán chiū tio̍h chia̍h chin-chē hāng ê mi̍h , á-sī lim-chúi, chhoán-khùi, suh-hong lo̍h-khì pó͘. Koh-chài lâng ê phôe-bah, seⁿ-chiân joa̍h lâi, tio̍h ū ù-liâng; kôaⁿ kàu, tio̍h chhēng sio. In-ūi án-ni , chia̍h, chhēng, tòa, chit saⁿ-hāng sī lâng só͘ bē iōng-tit khiàm-khoeh ê mi̍h-kiāⁿ. Chit saⁿ-hāng chāi chit tē-bīn-chīⁿ, m̄-kú bô thang ta̍k tah ū chhiong-chiok. Tùi án-ni, lâng nā-sī kan-ta thàn sin-thé ê khiàm-khoeh, lâng chiū tio̍h tì-kàu saⁿ chhiúⁿ-kiap, saⁿ hām-hāi.
|
Tùi án-ni就生出嘴礁，厭siān種種ê 感覺。Che就是身體內有欠缺ê 記認，咱就tio̍h 食真濟項ê 物，抑是lim水、喘氣、suh風落去補。Koh 再人ê 皮肉，生成熱--來，tio̍h有ù涼；寒--到，tio̍h穿燒。因為án-ni，食、穿、tòa這3 項是人所bē用tit欠缺ê 物件。這3 項在這地面上，m̄-kú 無thang逐搭有充足。Tùi án-ni，人若是kan-ta 趁身體ê 欠缺，人就tio̍h 致到相搶劫、相陷害。 |
|
Hô-hòng sin-thé ê lāi-bīn iáu ū chin-chē chéng-lūi ê io̍k-liān , ho͘N3-sek, ài miâ-siaⁿ, ài pí lâng khah koân, ài chheng-êng, m̄-ài chò kang. Tùi án-ni, lâng kap lâng si̍t-chāi oh-tit thang chò-hóe, tāi-ke siàu-siūⁿ beh koán lâng, beh pheⁿ-khiàm lâng; ū siūⁿ-ji̍p, sī tek-khak bô siūⁿ-chhut; tì-kàu sî-sî ū oan-ke, saⁿ-khah, tōa saⁿ-thâi. Lia̍t-ūi , lán kàu-gia̍h chai-iáⁿ, lâng nā choan-choan thàn jio̍k-thé, bô koh siūⁿ pa̍t hāng, chit ê sè-kan chiū tio̍h káu-chà, chho͘-sim. Ióng-béng, ū la̍t ê tōa pháiⁿ-lâng , chiah ē thang pêng-an khiā-khí kòe chi̍t-sì-lâng. Chit khoán thàn jio̍k-thé ê siā-hōe chiū-sī kiò-chò tē-ge̍k ê sè-kài. Chāi chit ê sè-kài ê lâng, chiū-sī kúi, ok-mô͘, bē iōng-tit kóng sī lâng. In-ūi kúi ê sim-lāi bô jîn-ài , só͘ chò sī chhiúⁿ-toa̍t hām-hāi.
|
何況身體 ê 內面猶有真濟種類ê 慾念，好色、愛名聲、愛比人較懸、愛清閒，m̄ 愛做工。Tùi án-ni，人佮人實在難得thang 做夥，逐家siàu 想beh管--人，beh pheⁿ-khàm--人；有想入，是的確無想出；致到時時有冤家、相扑、大相thâi。列位，咱夠額知影，人若專專趁肉體，無koh 想別項，這個世間就tio̍h 狡詐、粗心、勇猛、有力ê 大歹人，才會thang平安企起過1 世人。這款趁肉體ê 社會就是叫做地獄ê 世界。在這個世界ê 人，就是鬼、惡魔，bē用tit講是人。 因為鬼ê 心內無仁愛，所做是搶奪陷害。 |
|
Lâng sī kin-bah lâi chiâⁿ- -ê. Chiàu kin-bah ê pún-sèng, sī iau-kiû the̍h-ji̍p bô the̍h-chhut. Só͘-í téng-bīn só͘ kóng, chhī kiáⁿ sī ǹg-bāng hōng-sêng lāu, chit-khoán ê su-sióng , tùi kin-bah ê pún-sèng lâi kóng sī eng-kai ê tāi-chì. M̄-kú , lâng m̄-sī kan-ta bah lâi seⁿ-sêng- -ê; bah-sèng(á-sī kóng hiat-sèng) í-gōa iáu ū pa̍t-chéng khah-koân ê sèng-chit, chiū-sī lêng-sèng.
|
人是筋肉來成--ê 。照筋肉ê本性，是要求提入無提出。所以頂面所講，飼子是向望奉承老，這款ê 思想，tùi 筋肉ê 本性來講是應該ê 代誌。M̄-kú,人m̄ 是kan-ta 肉來生成--ê;肉性（抑是講血性）以外iáu有別種較懸ê 性質，就是靈性。 |
|
Tī téng-hāng lūn 『Lâng ê oa̍h-miā 』hit só͘-chāi ū kóng, Lâng pí pa̍t -hāng oa̍h-miā ū ke chi̍t chéng ê sim-sèng. Chiū-sī lâng lēng-gōa ū sim-khiàu, lâng in-ūi ū chit ê sim-khiàu, só͘-í chiah ē-hiáu tit hun-piat chin-ké, hó-pháiⁿ kap súi-bái. Tùi án-ni lâng kìⁿ tio̍h chin- -ê, hó- -ê, súi- -ê, chiū lēng-gōa ū chit chéng hí-ài ê kám-kak, ti̍t-ti̍t ài hiòng tùi hit chióng ê só͘-chāi khì. Ia̍h nā kìⁿ-tio̍h ké- -ê, pháiⁿ- -ê, á-sī khiap-sì- -ê, chiū chū-jiân lī-khui he. Chit ê sim-khiàu chiū-sī lâng ê lêng-sèng ê chi̍t pō͘-hūn.
|
Tī 頂項論「人ê 活命」hit 所在有講，人比別項活物有加一 種ê 心性。就是人另外有心khiàu,人因為有這ê 心khiàu,所以才會曉得分別真假、好歹佮súi-bái。Tùi án-ni人見著真m̂e、好--ê、súi --ê 就另外有一種喜愛ê 感覺，直直ài 向tùi hit 種ê 所在--去。亦若見著假--ê、歹--ê,抑是怯勢--ê,就自然有厭惡ê 心生--出來，就ài 緊緊離開he。這個心khiàu就是人ê 靈性ê 一部分。 |
|
Lâng ê lêng-sèng ê chòe-chhim ê só͘-chāi, chiū-sī hi-bōng ài sio̍k tī éng-oán oa̍h-miā ê lāi-té. Chit ê lêng-sèng sī kap bah-sèng(chiū-sī hiat-sèng) saⁿ tùi-péng. Lâng ū chit nn̄g chéng ê pún-sèng ; bah-sèng sī kīn tōng-bu̍t kīn ok-kúi, lêng-sèng sī kīn Sîn . Bah-sèng khah kiông ê lâng só͘ chò kap tōng-bu̍t (chiū-sī ti, káu,gû, bé, hit chi̍t lūi) bô koh-iūⁿ, bān-hāng to sī siūⁿ-ji̍p , bô siūⁿ-chhut. Lêng-sèng khah kiông ê lâng só͘ chò sī khah kin Sîn , choan-sim kiâⁿ jîn-ài; siat-sú tio̍h sún-hāi ka-tī ê seng-khu, i to hoaⁿ-hí sêng lâng ê hó-sū.
|
人ê 靈性ê 最深ê 所在，就是希望ài 屬tī 永遠活命ê 內底。這個靈性是佮肉性（就是血性）相對péng。人有這兩種ê 本性；肉性是近動物、近惡鬼，靈性是近神。肉性較強ê人所做佮動物（就是豬、狗、馬，hit 一類）無各樣，萬項都是想入，無想出。靈性較強ê 人所做是較近神，專心行仁愛；設使著損害家己ê 身軀，伊都歡喜成人ê 好事。 |
|
Lán lâng ē thang kiâⁿ chin-chiàⁿ ê jîn-ài, chiū-sī lán khéng hiàm lán só͘ ū ê bān-hāng hō͘ pa̍t-lâng; koh-chài sī chhut tī kèng-tiōng ê sim lâi hō͘ lâng, iā m̄-sī ū siūⁿ ài sím-mi̍h pò-tap chiah án-ni chò. Chit khoán ê jîn-ài sī sin-thé hoat-chhut; lêng-sèng chiū m̄-sī, lêng-sèng sī tùi chin ê sìn-sim lâi. Só͘-í ài ê būn-tê kap chong-ài ū chòe-tòa ê koan-hē, koh-chài sī tùi Ki-tok-kàu , ài ê ì-gī chiah ē-tit thiat-té , kiâⁿ-ài kiâⁿ liáu chiah ē kàu-kak.
|
咱人會thang行真正ê 仁愛，就是咱肯獻咱所有ê 萬項hō͘ 別人；koh 再是出tī 敬重ê 心來hō͘--人，也m̄是有想ài 甚物報答才án-ni做。這款ê 仁愛是tùi 靈性才做會到。肉性是tùi 人ê 身體發出；靈性就m̄是，靈性是tùi 真ê 信心來。所以愛ê 問題佮宗教有最大ê 關係，koh 再是tùi 基督教，愛ê 意義才會得徹底，行愛行了才會夠角。 |
|
D. Ài ê pún-chit, nā ū téng-bīn só͘ kóng saⁿ-hāng ê iàu-sò͘, thang kóng í-keng ū chê-pī. Iàu-sò͘ sui-jiân ū chê-pī, nā m̄-sī koh ū nn̄g-hāng ê tiâu-kiāⁿ lâi tiau-chiat, bē thang kóng sī cha̍p-chn̂g ê ài. Phì-lūn kóng, téng-bīn só͘ kóng hit saⁿ-hāng ê iàu-sò͘ sī kah-ná chhin-chhiūⁿ khí-chhù ê chhâi-liāu; ū hiah ê chhâi-liāu, chit keng Ài ê chhù chiū khí ē chiâⁿ. M̄-kú hit keng chhù nā beh chiâⁿ-chò chi̍t keng goân-choân ê hó chhù, chiū tio̍h kah pa̍t-hāng ê tiâu-kiāⁿ. Tē-it: tē-ki tio̍h ū chāi; tē-jī: hng-hiòng sūn-sū tio̍h ài hó. Chit nn̄g ê tiâu-kiāⁿ nā-sī bô chê-pī, sui-sī ū khah hó ê chhâi-liāu , iā-sī bô chhái-kang. Tī-chia seng lâi kóng-bêng tē-it ê tiâu-kiāⁿ.
|
D. 愛ê 本質，若有頂面所講3項ê 要素，thang 講已經有齊備。要素雖然有齊備，若m̄是koh 有兩項ê 條件來調節，bē-thang 講是十全ê 愛。譬論講，頂面所講hit 3項ê 要素是kah-ná 親像起厝ê 材料；有hiah-e 材料，這間愛ê 厝就起會成。M̄-kú hit 間厝若beh 成做一間原全ê 好厝，就著kah 別項ê 條件。第1：地基著有chāi;第2：方向順序著ài 好。這兩個條件若是無齊備，雖是有較好ê 材料，也是無采工。Tī-chia 先來講明第1個條件。 |
|
Lâng beh kiâⁿ ài, tio̍h ū ha̍p it-tēng put-piàn ê lí-sióng. Chit hāng sī beh kiâⁿ jîn-ài ê tē-ki. Lí-sióng sī sím-mi̍h? Lí-sióng chiū-sī lâng ēng sim-khiàu siūⁿ, chòe-āu ē thang kiâⁿ-kàu ê só͘-chāi. Kóng chi̍t kù khah bêng, Sîn chiū-sī chòe-āu ê lí-sióng. Kóng tio̍h ha̍p it-tēng put-piàn ê lí-sióng, chiū-sī kóng tio̍h ha̍p Sîn ê sim. Sîn ê sim só͘ ài- -ê, chiū-sī Chin, Siān, Bí. Kiat-kio̍k sī kóng lâng beh kiâⁿ jîn-ài, tio̍h ài thàn-chiông Chin, Siān,Bí, chiah thang chò. Nā m̄-sī án-ni, só͘ kiâⁿ ê jîn-ài ē pìⁿ-chiâⁿ tōa kòe-sit.
|
人beh 行愛，著有合一定不變ê 理想。這項是beh 行仁愛ê 地基。理想是甚物？理想就是人用心 khiàu想，最後會thang行到ê 所在。講一句較明，神就是最後ê 理想。講著合一定不變ê 理想，就是講著合神ê 心。神ê 心所愛--ê,就是真、善、美。結局是講人beh 行仁愛，著ài 聽從真、善、美，才thang做。若m̄是án-ni，所行ê 仁愛會變成大過失。 |
|
Phì-lūn kóng, pē-bó khòaⁿ kiáⁿ sī chhin-chhiūⁿ ka-tī, khòaⁿ kiáⁿ sī chin tāng. In chiong só͘ ū-ê bô chit hāng m̄-kam hō͘ in ê kiáⁿ, koh-chài in iā m̄-sī kóng, sī in-ūi beh ǹg-bāng kiáⁿ thang hōng-sêng in ê nî-lāu, lóng sī jīm kiáⁿ ka-tī khì chú-ì; put-kò pē-bó sī siūⁿ kóng kiáⁿ kì-jiân sī ka-tī seⁿ- -ê, ka-tī ū ióng-sêng i chiâⁿ-lâng ê chek-jīm nā-tiāⁿ.
|
譬論講，父母看子是親像家己，看子是真重。In 將所有--ê 無一項m̄甘hō͘ in ê 子，koh 再in 也m̄是講，是因為beh向望子thang 奉承in ê 年老，攏是任子家己去主意；不過父母是想講子既然是家己生--ê,家己有養成伊成人ê 責任nā-tiāⁿ。 |
|
Pē-bó iōng chit-khoán sim tùi kiáⁿ, thang kóng sī ū ài, ū thiàⁿ-thàng. Kiáⁿ āu-lâi tek-khak ē chīn kám-kek, tek-khak it-hoat koat-sim tio̍h chīn chò-kiáⁿ ê gī-bū, hōng-sêng pē-bó kàu pah-nî. Lia̍t-ūi án-ni tio̍h. Chóng-sī tio̍h koh chhim-siūⁿ kan-ta án-ni sī iáu-kú bô kàu-gia̍h. Chhiáⁿ siūⁿ , pē-bó khòaⁿ-tāng kiáⁿ sī tio̍h; m̄-kú nā bān-sū lóng chiàu kiáⁿ ê só͘-ài cháiⁿ-iūⁿ? Phì-lūn kiáⁿ iáu sè-hàn , ka-tī bē chún-chat, put-sî ài chia̍h-mi̍h. Chò pē-bó ê lâng in-ūi chun-tiōng kiáⁿ kòe-thâu , chiū kóng chiàu i ê só͘ kiû the̍h hō͘ i, tì-kàu kiáⁿ phòaⁿ-pēⁿ n̂g-sng bē sêng-khì. Che sī chin chhián-kīn ê lē; m̄-kú chāi lán ê tiong-kan sī siông-siông ū khòaⁿ-kìⁿ. Án-ni kiám m̄-sī ài kiáⁿ, tian-tò sún-hāi kiáⁿ?
|
父母用這款心對子，thang 講是有愛、有疼痛。子後來的確會盡感激，的確一發決心著盡做子ê義務，奉承父母到百年。列位，án-ni著。總是著koh 深想，kan-ta án-ni是iáu-kú無夠額。請想，父母看重子是著；m̄-kú 若萬事攏照子ê 所愛怎樣？譬論子iáu 細漢，家己bē chún節，不時ài 食物。做父母ê 人因為尊重子過頭，就攏照伊ê 所求提 hō͘--伊，致到子破病黃酸bē成器。Che是真淺近ê 例；m̄-kú 在咱ê 中間是常常有看見。Án-ni 敢m̄是愛子，顛倒損害子？ |
|
Só͘-í thang chai ū mi̍h hō͘ lâng, koh ū kèng-tiōng lâng , iā bô siū lâng ê pò-tap, án-ni khiok ē iōng-tit kóng sī ū jîn-ài; chóng-sī toàn-jiân m̄-sī cha̍p-chiok ê jîn-ài. Cha̍p-chiok ê jîn-ài tio̍h koh ū chi̍t ê tiâu-kiāⁿ chiah ē iōng-tit. Chit ê tiâu-kiāⁿ chiū-sī kóng tio̍h ài ū ha̍p it-tēng put-piàn ê lí-sióng. Chiàu chhī-kiáⁿ ê sū lâi kóng, lâng chhī-kiáⁿ ê lí-sióng sī sím-mi̍h? Chiū-sī tio̍h ióng-sêng kiáⁿ chò chi̍t ê chiâu-chn̂g ê lâng, kiàn nā ū kiáⁿ ê lâng, to lóng tio̍h ū lí-sióng; nā m̄-sī , pē-bó tùi kiáⁿ só͘ kiâⁿ ê jîn-ài, tek-khak ē piàn-chiâⁿ tōa chai-hō.
|
所以thang 知有物hō͘--人，koh 有敬重--人，也無受人ê 報答，án-ni 卻會用tit講是有仁愛；總是斷然m̄是十足ê 仁愛。十足ê 仁愛著koh有1個條件才會用--tit。這個條件就是講著ài 有合一定不變ê 理想。照飼子ê 事來講，人飼子ê 理想是甚物？就是著養成子做一個齊全ê 人。見若有子ê 人，都攏著有這個理想；若m̄是，父母對子所行ê 仁愛，的確會變成大災禍。 |
|
Sio̍k-gú kóng, 『It lí thong, peh lí tông. 』Tùi kiáⁿ ê jîn-ài kì-jiân tio̍h ū ha̍p it-tēng ê lí-sióng; tùi chèng-lâng só͘ beh kiâⁿ ê ài, iā-sī tio̍h án-ni. In-ūi chit sè-kan ū hó, iā ū pháiⁿ; ū chin, iā ū ké; ū súi, iā ū bái. Lán lâng tiāⁿ-tio̍h ài chiông hó khì pháiⁿ, kiû chin sià-khì ké; chhú súi pàng-sak bái- -ê. Che sī chò lâng ê lí-sióng, lâng eng-kai tio̍h án-ni. Só͘-í lâng nā bē-kì-tit i goân-lâi lóng bô hun-piat, lóng ū kèng-tiōng i , chiong it-chhè só͘ ū ê mi̍h-kiāⁿ cheng-sîn iā lóng sàng i ēng; lí siūⁿ , kàu bóe ē cháiⁿ-iūⁿ?
|
俗語講：「1理通，百理同。」對子ê 仁愛既然著有合一定ê 理想；對眾人所beh 行ê 愛，也是著án-ni。因為這世間有好，也有歹；有真，也有假；有súi,也有bái。咱人定著ài 從好去歹，求真捨去假，取súi 放sak bái--ê。Che是做人ê 理想，人應該著án-ni。所以人若bē 記tit伊原來ê 理想，tùi 歹ê 事誌佮歹人也攏無分別，攏有敬重--伊，將一切所有ê 物件、精神也攏送伊用；你想，到尾會怎樣？ |
|
Pháiⁿ-lâng kiám m̄-sī tùi án-ni siū chióng-lē piàn jú pháiⁿ, káu-koài koān-lâi ê tāi-chì sòa móa-móa tī thiⁿ-kha-ē. M̄-nā pháiⁿ-ê piàn jú pháiⁿ, liân hit hō kiâⁿ jîn-ài hō͘ pháiⁿ ê lâng, mā sòa chiâⁿ-chò pháiⁿ; in-ūi ài pháiⁿ ê lâng chiū-sī pháiⁿ-lâng! Só͘-í tio̍h ài ē kì-tit, kiâⁿ jîn-ài ê lâng tio̍h put-sî ū siú it-tēng ê lí-sióng. Nā m̄-sī , só͘ kiâⁿ ê jîn-ài sī beh piàn-chò chi̍t ki to á-sī kiàm, tāi-seng thâi pa̍t lâng, jiân-āu beh thâi ka-tī!
|
歹人敢m̄是tùi án-ni 受獎勵變愈歹？狡獪亂來ê 事誌煞滿滿tī遍天腳下。M̄-nā 歹--ê 變愈歹，連彼號行仁愛hō͘ 歹ê 人，mā 煞成做歹！因為愛歹ê 人就是歹人！所以tio̍h ài 會記--tit，行仁愛ê 人tio̍h 不時有守一定ê 理想。若m̄ 是，所行ê 仁愛是beh變做1 支刀抑是劍，第先thâi 別人，然後beh thâi 家己！ |
|
E. Í-siōng só͘ kóng saⁿ ê iàu-sò͘, chi̍t ê tiâu-kiāⁿ nā ū chê-pī, thang kóng chiū-sī goân-choân ê ài. Che m̄-sī góa án-ni kóng , sī thiaⁿ ha̍k-chiá ê ōe, kap tùi só͘ tha̍k ê chheh, chiàu lâng sò͘ gián-kiù liáu ê kiat-kó, iōng góa ê pit siá pò lia̍t-ūi chai. Chóng-sī góa ka-tī iā ū siūⁿ-khòaⁿ. Góa siūⁿ téng-bīn só͘ kóng saⁿ-hāng ê iàu-sò͘ kap chit hāng ê tiâu-kiāⁿ, nā ū lóng chê-pī, khiok sī ē iōng-tit kóng sī chiâu-chn̂g ê ài. M̄-kú góa siūⁿ chit khoán ê ài, sī kīn-kīn ē iōng-tit kóng chha- put-to sī chiâu-chn̂g. Góa ka-tī si̍t-chāi sī bô siūⁿ kóng án-ni í-keng sī chin cha̍p-chiok. Chiàu góa siūⁿ , kiám m̄-sī tio̍h koh ū chi̍t ê tiâu-kiāⁿ, chiah ē thang si̍t-chāi kóng sī kàu-gia̍h chiâu-chn̂g ê ài. Pa̍t-lâng m̄-chai ū án-ni siūⁿ á bô, góa m̄-chai; kiám-chhái góa beh kóng chit tiâu sī ke- -ê, sī 『Ōa-siâ thiam-chiok,』iā bô tek-khak; chóng-sī góa kóng hō͘ lia̍t-ūi chim-chiok khòaⁿ.
|
E. 以上所講3 個要素，1 個條件若有齊備，thang 講就是原全ê 愛。Che m̄是我án-in講，是聽學者ê 話，佮tùi 所讀ê 冊，照人所研究了ê 結果，用我ê 筆寫報列位知。總是我家己也有想看。我想頂面所講3 項ê 要素佮1項ê 條件，若有攏齊備，卻是會用tit講是齊全ê 愛。M̄-kú 我想這款ê 愛，是僅僅會用tit講差不多是齊全。我家己實在是無想講án-ni已經是真十足。照我想，敢m̄ 是著koh 有1 個條件，才會thang 實在講是夠額齊全ê 愛。別人m̄知有án-ni想抑無，我m̄ 知；kiám-chhái我beh講這條是加--ê,是「畫蛇添足」也無的確；總是我講hō͘ 列位斟酌看。 |
|
Góa kóng tio̍h koh chi̍t ê tiâu-kiāⁿ , chiū-sī kiâⁿ ài ê lâng, i tio̍h m̄-thang siūⁿ kóng i sī teh kiâⁿ ài. Kóng chi̍t kù khah bêng , lán sim khiok sī beh kiâⁿ ài; tān sī lán só͘ kiâⁿ- -ê, sī ài á m̄-sī ài, chit-ê lán m̄-thang siūⁿ, m̄-thang ka-tī toàn; lán tio̍h hi-sim pàng hō͘ chèng-lâng khì phòaⁿ-toàn. Put-kò lán sī kan-ta put-sî tio̍h siūⁿ khòaⁿ lán ū sím-mi̍h hō͘ lâng bô? Lán sī kan-ta hoaⁿ-hí hō͘ lâng , bô siūⁿ lâng ê pò-tap, bô? Koh-chài lán ê só͘ chò ū ha̍p it-tēng ê lí-sióng, bô? Lán kan-ta án-ni siūⁿ chiū hó, láu-si̍t ū chiàu án-ni kiâⁿ, lán chū-jiân ka-tī ē an-sim. Ia̍h pa̍t-lâng tùi lán ê só͘ kiâⁿ só͘ chò beh cháiⁿ-iūⁿ phòaⁿ-toàn, lán tio̍h it-jīm lâng khì kóng. Ài , nā ē tit kiâⁿ kàu tī chit ê tē-pō͘, chiū thang kóng sī kàu tī ke̍k-tiám goân-choân ê só͘-chāi.
|
我講tio̍h koh 1個條件，就是行愛ê 人，伊著m̄-thang 想講伊是teh 行愛。講一句較明，咱心卻是beh行愛；但是咱所行--ê,是愛m̄是愛，這個咱m̄-thang 想，m̄-thang家己斷；咱著虛心放hō͘ 眾人去判斷。不過咱是kan-ta不時著想看咱有甚物hō͘--人--無？咱是kan-ta 歡喜hō͘--人，無想人ê 報答--無？Koh 再咱ê 所做有合一定ê 理想--無？咱kan-ta án-ni想就好，老實有照án-ni行，咱自然家己會安心。亦別人對咱ê 所行所做beh怎樣判斷，咱著一任人去講。愛，若會tit行到tī 這個地步，就thang 講是到tī 極點原全ê 所在。 |
|
Tī chia siūⁿ tio̍h chi̍t-kù put-chí ū chhù-bī ê ōe. Tī chit pún chheh kiò-chò 『Liâu-chai Chì-īⁿ 』 ê lāi-bin ū kóng , ū chi̍t ê lâng bāng-kìⁿ i khì im-kan khó Sêng-hông. Chú-khó chiū mn̄g i kóng, 『Sêng-hông nā sī hō͘ lí chò, siúⁿ-hoat ê tāi-chì beh cháiⁿ-iūⁿ pān?』Hit ê lâng chiū ìn , kóng ,『Iú-sim ûi-sian, sui-siān put-sióng; bû-sim ûi-ok,sui ok put-hoa̍t.』Chit-kù ōe put-chí chhù-bī. Chiū-sī kóng, Nā-sī ū chûn pa̍t-hâng ê sim-koaⁿ teh chò hó, i ê só͘-chò sui-sī hó, iā m̄ siúⁿ- -i; ia̍h nā-sī bô chûn pháiⁿ-ì chò m̄-hó, i ê só͘-chò sui-sī pháiⁿ ia̍h tek-khak bô hoa̍t- -i. Chit-kù ōe kap lán só͘ lūn ê ì-sù ū àm-ha̍p. Lâng chò hó sī èng-kai, ka-tī tek-khak bē iōng-tit in-ūi ū sió-khóa hó , chiū seⁿ-khí chū-hū ka-tī ó-ló ê sim; nā-sī ū phāu chū-hū ê sim-koaⁿ só͘ chò ê hó, chiū-sī bô chheng-khì.
|
Tī-chia想著1句不止有趣味ê 話。Tī 1本冊叫做《聊齋誌異》ê 內面有講，有一個人夢見伊去陰間考城隍。主考就問伊講：「城隍若是hō͘ 你做，賞罰ê 事誌beh 怎樣辦？」Hit個人就應講：「有心為善，雖善不賞；無心為惡，雖惡不罰。」這句話不止趣味。就是講「若是有存別項ê心肝teh做好，伊ê 所做雖是好，也m̄賞--伊；亦若是無存歹意做m̄好，伊ê所做雖是歹亦的確無罰--伊。」這句話佮咱所論ê 意思有暗合。人做好是應該，家己的確bē用tit因為有小可好，就生起自負家己o-ló ê 心；若是有抱自負ê 心肝所做ê 好，就是無清氣。 |
|
Lâng teh kiâⁿ jîn-ài, nā-sī ka-tī bô hí-sim, chū-hū sī teh kiâⁿ jîn-ài hō͘ lâng, hit chéng ê ài sī bô sûn-kiat, siū ê lâng tek-khak bô kám-siā. Só͘ kiâⁿ ê ài, nā-sī ū sûn-kiat goân-choân , khí-thâu lâng kiám-chhái ē m̄-chai; chóng-sī tek-khak bē bia̍t-bô- -khì. Sî nā kàu, tek-khak ē chhin-chhiūⁿ ji̍t-thâu ê khoán , kng-si̍h-si̍h chiò tī lâng ê ba̍k-chiu-lāi.
|
人teh 行仁愛，若是家己無虛心，自負是teh 行仁愛hō͘ --人，hit種ê 愛是無純潔，受ê 人的確無感謝。所行ê 愛，若是有純潔原全，起頭人kiam-chhai會m̄知；總是的確bē滅亡--去。時若到，的確會親像日頭 ê 款，光si̍h-si̍h照tī 人ê 目珠內。 |
|
4. Ài ê chok-iōng
|
4. 愛ê 作用 |
|
Ài ê chok-iōng sī hui-siông khoah; ài, sī bān-hāng it-chhè ê kin-goân. Só͘-í ū lâng kóng,『Sîn chiū-sī Ài.』Tāi-khài ài só͘ ū chûn-chāi ê só͘-chāi, hia chiū ū seng-io̍k chìn-pō͘ hoat-tián hô-lo̍k chhin-siān.
|
愛ê 作用是非常闊；愛，是萬項一切ê 根源。所以有人講「神就是愛」。大概愛所有存在ê 所在，hia就有生育進步發展、和樂親善。 |
|
Pē-bó kap kiáⁿ-jî ê tiong-kan nā-sī ū ài, tùi pē-bó kóng, hit ê pē-bó sī ū chû-sim; tùi kiáⁿ-jî kóng , hit ê kiáⁿ-jî chiū-sī ū hàu-sūn. Ang-bó͘ ê tiong-kan nā-sī ū ài, hit ê ang-bó͘ chiū-sī ū hô-hia̍p. Hiaⁿ-tī ê tiong-kan nā ū ài, hit ê hiaⁿ-tī ū tōa-sè ū hô-hó. Pêng-iú ê tiong-kan nā-ū ài, hit ê pêng-iú chiū ū sìn-si̍t. Ia̍h chi̍t ê lâng tùi chèng-lâng nā-sī ū ài, hit ê lâng chiū-sī gī-khì. Chit ê lâng tùi siā-hōe , tùi kok-ka nā-sī ū ài, hit ê lâng chiū-sī u chīn-tiong ê sim-koaⁿ. Koh-chài lâng tùi bān-hāng oa̍h-mi̍h , chiū-sī cheng-seⁿ chháu-ba̍k , nā ū phāu jîn-ài ê sim. Tek-khak bô loān-loān cheh-thoah húi-hoāi; tian-tò iōng-sim pó-hō͘ chiàu-kò͘, hō͘ i ē thang an-choân seng-io̍k. Chit hō lâng chiū-sī ū chû-pi.
|
父母佮子兒ê 中間若是有愛，tùi 父母講，hit個父母是有慈心；tùi 子兒講，hit個子兒就是有孝順。翁某ê 中間若是有愛，hit個翁某就是有和協。兄弟ê 中間若有愛，hit個兄弟有大細、有和好。朋友ê 中間若有愛，hit個朋友就有信實。亦一個人對眾人若是有愛，hit個人就是義氣。這個人對社會、對國家若是有愛，hit個人就是有盡忠ê 心肝。Koh 再人對萬項活物，就是精牲、草木，若有抱仁愛ê 心，的確無亂亂cheh 脫毀壞；顛倒用心保護照顧，hō͘ 伊會thang 安全生育。這號人就是有慈悲。 |
|
Thang chai ài sī pah hāng tek-hēng ê kin-pún. Ū ài ê só͘-chāi tek-khak sī ū seng-io̍k. ū hoat-ta̍t , ū hô-hó, ū khoài-lo̍k. Ài , sī it-chhè ê khí-goân, ài ê chok-iōng, láu-si̍t sī khoah-tōa kàu tī bô hān-liōng. Só͘-í Ki-tok-kàu ê Sèng-chheh ū kóng, 『Sîn sī Ài.』Lâng nā kiâⁿ jîn-ài jú chiâu-chn̂g , i ê khùi-la̍t tek-hēng sī jú tōa, sī thè thiⁿ teh chò sū, ē thang chò-chiâⁿ chin tōa ê sū-gia̍p, hō͘ chèng-lâng hióng-siū bô hān-liōng ê hok-khì, Sek-khia chāi Ìn-tō͘ só͘ kiâⁿ ê chû-pi, Khóng-chú chāi Tiong-kok só͘ chhiòng ê jîn-gī, kap Ki-tok chāi Iû-thài só͘ lâu phok-ài ê jia̍t-hoeh, ūi-tio̍h in só͘ kiâⁿ ê jîn-ài hui-siông tōa, choân sè-kài ê lâng , kiám m̄-sī chū nn̄g, saⁿ chheng nî í-chêng kàu kin-á-ji̍t iáu-kū sī teh siū in ê in-ìm!
|
Thang 知愛是百項德行ê 根本。有愛ê 所在的確是有生育，有發達，有和好，有快樂。愛，是一切ê 起源，愛ê 作用，老實是擴大到tī 無限量。所以基督教ê 聖冊有講「神是愛」。人若行仁義愈齊全，伊ê 氣力德行是愈大，是愈接近神。這種人會堪tit講是替天teh 做事，會thang 做成真大ê 事業，hō͘ 眾人享受無限量ê 福氣。釋迦在印度所行ê 慈悲，孔子在中國所倡ê 仁義，佮基督在猶太所留博愛ê 熱血，為著in 所行ê 仁愛非常大，全世界ê 人，敢 m̄是自2、3千年以前到今仔日iáu-kú 是teh 受in ê 恩蔭！ |
|
Sè-kan bān-hāng sī bô tiāⁿ-tio̍h , put-sî piàn-ōaⁿ, só͘-í kiò-chò bû-siông ê sè-kài. Chóng-sī to̍k-to̍k ū chi̍t hāng bē piān- -ê tī-teh: chit hāng chiū-sī Ài. Sîn sī sím-mi̍h khoán, bat Sîn kàu thàu-thiat ê lâng , si̍t-chāi sī iáu-bōe ū; sui-jiân sī án-ni, lán sī bêng-bêng sìn ū Sîn. Che sī tùi sím-mi̍h hō͘ lán sìn? Chiū-sī tùi Sîn ê Ài. Thiⁿ-tē ê tiong-kan, bêng-bêng ū ài ê sū-chek thang hō͘ lâng khòaⁿ -kìⁿ. Bān-hāng lóng tio̍h piàn-ōaⁿ, tio̍h siau-bia̍t; to̍k-to̍k ài, chit hāng kàu tī tó-ūi to sī khiā-tiâu-tiâu. Ū ài ê só͘-chāi, tiāⁿ-tio̍h ū oa̍h-miā, tiāⁿ-tio̍h ū hô-lo̍k. Chit hāng sui-sī kàu thiⁿ-pang tē-li̍h8 ê sî-chūn, tiāⁿ-tio̍h to sī chit ê khoán.
|
世間萬項是無定著，不時有變換，所以叫做無常ê 世界。總是獨獨有1項bē變--ê tī--teh，這項就是愛。神是甚物款，bat 神到透徹ê 人，實在是iáu-bē 有；雖然是án-ni，咱是明明信有神。Che是tùi 甚物hō͘ 咱信？就是對神ê 愛。天地ê 中間，明明有愛ê 事蹟thang hō͘ 人看見。萬項攏著變換、著消滅；獨獨愛，這項到tī 佗位都是企tiâu-tiâu。有愛ê所在，定著有活命、定著有和樂。這項雖是到天崩地裂ê 時陣，定著都是這個款。 |
|
Lâng ê it-seng sui-sī kóng ū chhit-cha̍p peh-cha̍p ê hòe-siū; chóng-sī nā phēng thiⁿ-tē ê kú-tn̂g sī m̄-ta̍t ba̍k-chi̍t-n̍i̍h ê kú. Tāi-ke tio̍h bêng-pe̍k, lâng ê it-seng sī bô sím-mi̍h; nā ū , chiū-sī thiàⁿ lâng kap hō͘ lâng thiàⁿ nā-tiāⁿ. Tû-khì chit-hāng ài í-gōa to lóng sī khang-khang lah! Kóng chi̍t kù khah bêng, bô ài ê lâng sī bô sèⁿ-miā, bô ài ê só͘-chāi tio̍h tîm-lûn. To̍k-to̍k ài sī éng-oán kap Sîn pêⁿ tē-teh, m̄-nā ka-tī bē kiám-chió, si̍t-chāi sī kú-kú ē thang hō͘ chèng-hāng oa̍h-miā ē hah oa̍h, koh-chài khah ke-thiⁿ.
|
人ê 一生雖是講有70、80 ê 歲壽；總是若並天地ê 久長是m̄值目一n̍i̍h ê 久。逐家著明白，人ê 一生是無甚物；若有，就是疼--人佮hō͘ 人疼nā-tiāⁿ。除去這項愛以外都攏是空空--lah！講一句較明，無愛ê 人是無生命，無愛ê 所在著沈淪。獨獨愛是永遠佮神平tī--teh，m̄-nā 家己bē 減少，實在是久久會thang hō͘ 眾項活命會較活，koh 再較加添。 |
|
Lia̍t-ūi , chia ū chi̍t ê lâng; chit ê lâng ê só͘-chò sī siáⁿ-khoán, kiat-kio̍k sī cháiⁿ-iūⁿ, chhiáⁿ tāi-ke chēng-chēng siūⁿ chi̍t-ê khòaⁿ. Lâm-iûⁿ ū chi̍t ê só͘-chāi kiò-chò Pò͘-oa, Pò͘-oa ê koán-lāi ū chi̍t ê tó-sū kiò-chò Mo͘-lo͘-kai. Pò͘-oa ê jîn-kháu chóng-kiōng ū jī-cha̍p-gō͘-bān lâng, chiong-tiong tio̍h thái-ko-pēⁿ ê lâng put-chí chē. In-ūi kiaⁿ-liáu thoân-jiám jú khoah, só͘-í chiong hiah ê tio̍h thái-ko-pēⁿ ê lâng, lóng chhōa khì Mo͘-lo͘ -kai-tó-lāi. Tāi-ke chai chit hō chèng-thâu sī ta̍k lâng só͘ m̄-ài óa-kīn- -ê, só͘-í tī Mo͘-lo͘-kai-tó-lāi hiah ê pēⁿ-lâng sī chin-chiàⁿ cha̍p-hun ê kan-khó͘. Ū chi̍t ê Pe̍k-ní-gî lâng kiò-chò Ta-mi-eng(Damien) . Chit ê sian-siⁿ sī tùi in ê kok hn̄g-hn̄g lâi Po͘-oa beh thoân tō-lí. Thiaⁿ kìⁿ kóng hiah ê thái-ko-lâng teh kan-khó͘, i jím-sim bē tiâu, chiū koat-sim kap i ê chhin-lâng lī-pia̍t. Ka-tī chi̍t ê hó-hó lâng , thiàu ji̍p khì thái-ko-lâng ê lāi-bīn, kap hiah ê lâng tâng-chia̍h tâng-khùn kàu cha̍p-la̍k nî ê kú, lō͘-bóe ka-tī iā sòa tio̍h hit hō pēⁿ sí. Ta-mi-eng Sian-siⁿ sí hit nî, nā tùi kin-nî sǹg-khí, tú sī 36 nî chêng. Hiān-sî tī Mo͘-lo͘ -kai-tó-lāi teh chiàu-kò͘ thái-ko lâng ê siat-pī, khiok sī put-chí chiâu-pī; m̄-kú Ta-mi-eng Sian-siⁿ chho͘-chho͘ khì ê sî, sī lóng bô sím-mi̍h, khí-thâu lóng sī tiàm tī tōa chhiū-kha khùn. Ia̍h Ta-mi-eng Sian-siⁿ sí liáu-āu, iā ū chin-chē lâng hoaⁿ-hí khì chiap i ê khoeh. Hiān-sî ū chi̍t-ūi kiò-chò Ta̍t-tong Sian-siⁿ lâi Mo͘-lo͘-kai-tó í-keng ū saⁿ-cha̍p nî; phah-sǹg chit-ūi m̄-sī tio̍h chò kàu sí chiah khòaⁿ ū soah, bô! Chāi Mo͘-lo͘-kai-tó ê thái-ko-lâng, put-sî kóng ū 1000 lâng í-siōng.
|
列位，chia 有一個人；這個人ê 所做是啥款、結局是怎樣？請逐家靜靜想一下看。南洋有一個所在叫做 Pò͘-oa，Pò͘-oa ê 管內有一個島嶼叫做Mo͘-lo͘-kai。Pò͘-oa ê 人口總共有25萬人，從中著thái-ko 病--ê人不止濟。因為驚了傳染愈闊，所以將hiah-e 著thái-ko 病ê 人，攏chhōa 去Mo͘-lo͘-kai 島內。逐家知這號症頭是逐人所m̄ai倚近--ê,所以tī Mo͘-lo͘-kai 島內hiah-e 病人是真正十分ê 艱苦。有一個Pe̍k-ní-gî 人叫做Damien。這個先生是tùi in ê 國遠遠來Pò͘-oa beh傳道理。聽見講 hiah-e thái-ko 人 teh 艱苦，伊忍心bē-tiâu,就決心佮伊ê 親人離別。家己一個好好人，跳入去thái-ko人ê 內面，佮hiah-e 人同食同睏到16年ê 久，路尾家己也續著hit 號病死。Damien先生死hit 年，若tùi 今年算起，抵是36年前。現時tī Mo͘-lo͘-kai 島內teh 照顧thái-ko人ê 設備，卻是不止齊備；m̄-kú Damien先生初初去ê 時，是攏無甚物，起頭攏是tiàm tī 大樹腳睏。亦Damien先生所做ê 工，kā hiah-e 病人揉、洗、kô͘ 藥都免講，也著佮in 鬥起厝、種作，也講道理hō͘ in 聽。若有人死，m̄-nā 著kā in 埋，也著kā 伊做棺柴。Kan-ta Damien先生16年久所做ê 棺柴講有1500具。Damien先生死了後，也有真濟人歡喜去接伊ê 缺。現時有一位叫做Ta̍t-tong 先生來Mo͘-lo͘-kai 島已經有30年；扑算這位mā 是著做到死才看有煞--無！在 Mo͘-lo͘-kai 島ê thái-ko 人，不時講有1000人以上。 |
|
Âi--ah! Sè-kan iáu ū pí chit-khoán thiàⁿ-thàng khah tōa- -ê á bô? Lâng-lâng nā-sī ē thang chhin-chhiūⁿ chit-khoán lâi thiàⁿ lâng, lí siūⁿ chit ê sè-kan kiám iáu ū sím-mi̍h thang hoân-ló? Âi - -ah! Chin-chiàⁿ tōa, Ài ê la̍t ! Ū Ài , khí-thâu chiah ū sèⁿ-miā, ū ài khí-thâu chiah ū an-sim, khí-thâu chiah ū hô-pêng!
|
Âi--ah！世間iáu 有比這款疼痛較大--ê抑無？人人若是會thang 親像這款來疼--人，你想這個世間敢 iáu有甚物thang 煩惱？Âi--ah！真正大，愛ê 力！有愛，起頭才有生命，有愛起頭才有安心，起頭才有和平！ |
