Cha̍p-hāng koán-kiàn_07
|
十項管見_07 |
| Chhòa Pôe-hóe |
蔡培火 |
|
Tē-chhit hāng
|
第七項 |
|
Lūn Oa̍h-miā
|
論活命 |
|
1. Bī ti seng, ian ti sú?
|
1.未知生，焉知死 ？ |
|
Sí kap oa̍h ê tāi-chì , tùi hoān-nā ū oa̍h-miā ê mi̍h lâi kóng , sī chò tiōng-tāi ê būn-tê. Koh-chài oa̍h-miā jú chhiong-móa , jú ko-siōng- -ê, khòaⁿ chit ê sí-oa̍h ê būn-tê sī jú koan-chhiat jú iōng-sim. Lâng sī chèng oa̍h-miā ê thâu, só͘-í sí-oa̍h ê būn-tê , chāi chèng oa̍h-mi̍h ê tiong-kan, chiū sī lâng kám-kak chòe chhim , gián-kiù chòe bêng-pe̍k.
|
死佮活ê 事誌，對凡若有活命ê 物來講，是最重大ê 問題。Koh 再活命愈充滿，愈高尚--ê,看這個死活ê 問題是愈關切、愈用心。人是眾活命ê 頭，所以死活ê 問題，在眾活物ê 中間，就是人感覺最深，研究最明白。 |
|
Sí-oa̍h ê tāi-chì, sī bān-hāng tāi-chì ê thâu it-téng tōa- -ê. Koh-chài iā sī chòe kan-kè ē-thang kái-koat. Lâng nā bat chit ê būn-tê jú thiat-té thang kóng chiū-sī jú bûn-bêng, jú chìn-pō͘,jú gâu, jú úi-tāi.
|
死活ê 事誌，是萬項事誌ê 頭一等大--ê。Koh 再也是最艱計會thang 解決。人若bat 這個問題愈徹底thang 講就是愈文明、愈進步、愈gâu、愈偉大。 |
|
Sí kap oa̍h chit nn̄g-hāng , sī choân-jiân tò-péng ê tāi-chì . Sí nā phì-lūn chò àm, oa̍h chiū-sī kng. Ia̍h sí nā phì-lūn chò bô, oa̍h chiū-sī ū; koh-chài sí nā-sī lo̍h-ke , oa̍h chiū-sī chiūⁿ-koân lah. Tùi án-ni thang chai sí kap oa̍h sī tùi-pí, nn̄g-hāng saⁿ tùi-chiò. Só͘-í nā ē thang bêng-pe̍k chi̍t-pêng, koh chi̍t-pêng chiū chū-jiân ka-tī ē thang chai. Phì-lūn kóng , nā chai-iáⁿ tang-pêng , chū-jiân sai-pêng chiū ē hiáu-tit. Sí kap oa̍h nn̄g-hāng kó-jiân sī bô siāng; chóng-sī in-ūi in sī saⁿ tò-péng , só͘-í nā chai oa̍h, chiū ē thang chai sí; ia̍h nā chai sí, iā ē thang chai oa̍h. Só͘-í Khóng-chú ê ha̍k-seng Chú-lō͘ mn̄g sí ê tāi-chì ê sî-chūn, Khóng-chú kan-ta ìn i, kóng, 『Bī ti seng, ian ti sú?』Sī kóng , Lí to iáu-bōe bêng-pe̍k cháiⁿ-iūⁿ kiò-chò oa̍h, beh thài ē-hiáu sáⁿ-hòe hō-chò sí? Chāi Khóng-chú ê ì-sù chiū-sī kóng, lí nā ē bêng-pe̍k oa̍h ê tāi-chì , chū-jiân sí ê tāi-chì ka-tī āu-lâi chiū ē-tit thang bêng-pe̍k.
|
死佮活這兩項，是全然倒péng ê 事誌。死若譬論做暗，活就是光。亦死若譬論做無，活就是有；koh 再死若是落低，活就是上懸--lah。Tùi án-ni thang 知死佮活是對比，兩項相對照。所以若會thang 明白一爿，koh一爿就自然家己會thang知。譬論講，若知影東爿，自然西爿就會曉--tit。死佮活兩項果然是無像，總是因為in是相倒péng,所以若知活，就會thang 知死；亦若知死，也會thang知活。所以孔子ê 學生子路問死ê 事誌ê 時陣，孔子kan-ta 應伊，講「未知生，焉知死？」是講「你都iáu-bē 明白怎樣叫做活，beh thài 會曉啥貨號做死？」在孔子ê 意思就是講，你若會明白活ê事誌，自然死ê 事誌家己後來就會得thang 明白。 |
|
Oa̍h , sī chèng-lâng só͘ hí-ài ; sí, sī bāng-lâng só͘ iàm-khī. Ài oa̍h , m̄-ài sí, che sī chò lâng kiōng-thong ê sim-lí. In-ūi sī ài oa̍h, só͘-í lâng-lâng to sī siūⁿ ài kú-kú ē tit-tio̍h ; sí, sī lâng-lâng só͘ m̄-ài, só͘-í lâng-lâng to sī siūⁿ ài kú-kú ē thoat-lī. 『Chhut-sí, ji̍p-seng』ê hoat-tō͘ , che sī lâng-lâng tùi sim-koaⁿ-té só͘ ài tit-tio̍h- -ê; chóng-sī tit-tio̍h liáu ê lâng , chū khai thian-tē í-lâi, m̄-chai ū kúi-lâng?
|
活，是眾人所喜愛；死，是萬人所厭忌。Ài活，m̄-ài 死，che 是做人共通ê心理。因為是ài 活，所以人人都是想ài 久久會得著；死，是人人所m̄-ài,所以人人都是想ài 久久脫離。「出死，入生」ê 法度，che是人人tùi 心肝底所ài 得著--ê;總是得著了ê 人，自開天地以來，m̄知有幾人？ |
|
Nā chiàu ba̍k-chiu só͘ khòaⁿ-kìⁿ ê lâi kóng , kàu chi̍t ji̍t tāi-ke to iā lóng tio̍h sí ê khoán. Sui-jiân sī án-ni kóng, lâng iā to lóng sī m̄-sí-sim , tiāⁿ-tio̍h put-sî m̄-khéng pàng-sak chit-chân sū. M̄-sī m̄-khéng pàng , chiū-sī beh pàng iā sī pàng-bē khui. Thang kóng tùi chit ê sí-oa̍h ê būn-tê, chò- lâng tiāⁿ-tio̍h ài bêng-pe̍k. M̄-nā sī án-ni ; oa̍h, lóng ài kùi-tiōng pó-chhî; sí, lóng ài siám-pī iàm-ò͘; che kah-ná chhin-chhiūⁿ sī chò lâng ê gī-bū. Koh-chài iā sī chò lâng ê koân-lī ê khoán-sit. Só͘-í thang chai , ài beh chhut-sí ji̍p-seng ê sim-koaⁿ, sī chòe tē-it pek-chhiat. Chit ê sim-koaⁿ só͘ ū hoat-tōng ê sî-chūn, bān-sū sī tek-khak bô chhó-chhó; m̄-sī o͘ chiū-sī pe̍k ; m̄-sī kng, chiū-sī àm; m̄-sī oa̍h , chiū-sī sí. Lóng sī chin to , chin kiàm ê tāi-chì; chit ê sim chin-chiàⁿ sī pó-pòe, koh-chài iā sī chin gûi-hiám. Só͘-í chò-lâng toàn-jiân m̄-sī chhin-chhiūⁿ teh poaⁿ-hì, chit-sî chng chò seng, khah-thêng chng chò tòaⁿ; tī pêⁿ-téng tāi-ke chò-liáu put-kiông tài-thian ê siû-te̍k, lo̍h-pêⁿ-ē sûi-sî pèⁿ-chiâⁿ lí hiaⁿ góa tī ê hó pêng-iú. Chò-lâng tiāⁿ-tio̍h m̄-sí án-ni lah! Chhùi-chhiu hoat-chhut-lâi, beh kiò i koh kiu-ji̍p-khì, sī tek-khak bē-iōng-tit; thâu-mn̂g pe̍h, cháiⁿ-iūⁿ ē thang kiò i koh o͘ , neh?
|
若照目珠所看見--ê 來講，到一日逐家都也攏著死 ê 款。雖然是án-ni 講，人也都攏是m̄死心，定著不時m̄肯放sak這層事。M̄ 是m̄肯放，就是beh 放也是放bē 開。Thang 講tùi 這個死活ê 問題，做人定著ài 明白。m̄-nā 是án-ni；活，攏ài 貴重保持；死，攏ài 閃避厭惡；che kah-ná親像是做人ê 義務。Koh再也是做人ê 權利ê 款式。所以thang 知，ài beh 出死入生 ê 心肝，是最第1迫切。這個心肝所有發動ê 時陣，萬事是的確無草草；m̄是烏，就是白；m̄是光，就是暗；m̄是活，就是死。攏是真刀、真劍ê 事誌；這個心真正是寶貝，koh再也是真危險。所以做人斷然m̄是親像teh poaⁿ 戲，這時妝做生，較thêng妝做旦；tī 棚頂逐家做了不共戴天ê 仇敵，落棚下隨時變成你兄我弟ê 好朋友。做人定著m̄是án-ni --lah！嘴鬚發--出來，beh 叫伊koh 勼--入去，是的確bē用--tit；頭毛白，怎樣會thang 叫伊koh 烏neh？ |
|
Tāi-ke tio̍h ài chai , lâng it-seng ê tiong-kan , chhoán chi̍t ê khùi , á-sī phah chi̍t-ē kha-chhiùⁿ , hah chi̍t-ê hì, to lóng ū ì-sù, kap sí-oa̍h ê būn-tê to lóng ū koan-hē; toàn-toàn bē iōng-tit hô͘-tô͘ chhìn-chhái chò.
|
逐家著ài 知，人一生ê 中間，喘一個氣，抑是扑一下 kha-chhiùⁿ，哈一個hì,都攏有意思，佮死活ê 問題都攏有關係；斷斷bē用tit糊塗chhìn-chhái做。 |
|
Sí-oa̍h chit nn̄g chân sū sûi-jiân sī siong tùi-chiò, chóng-sī in ū chêng-āu kín-bān ê hun-piat. Oa̍h , sī tī tāi-seng; sí, sī tī tò-bóe; oa̍h,sī tī hiān-chāi; sí, sī tī chiong-lâi. Lán beh gián-kiù sí-oa̍h ê būn-tê , sui-jiân sī kóng put-lūn bêng-pe̍k tó chi̍t pêng, koh chi̍t-pêng chū-jiân chiū ē thang bêng-pe̍k; m̄-kú sí ê tāi-chì sī sio̍k tī āu-lâi , si̍t-chāi sī pí oa̍h ê tāi-chì ū khah oh bêng-pe̍k ; só͘-í Khóng-chú chiah kóng, 『Iáu-bōe chai oa̍h, cháiⁿ-iūⁿ ē thang chai sí?』Chiū-sī kóng, tio̍h tāi-seng bêng-pe̍k oa̍h ê būn-tê, jiân-āu sí ê tāi-chì chiū ka-tī ē hiáu-tit.
|
死活這兩層事雖然是相對照，總是in有前後、緊慢ê 分別。活，是tī第先；死是tī tò尾；活，是tī 現在；死，是tī 將來。咱beh 研究死活ê 問題，雖然是講不論明白佗一爿，koh一爿自然就會thang 明白；m̄-kú死ê 事誌是屬tī 後來，實在是比活ê 事誌有較難明白；所以孔子才講「iáu-bē知活，怎樣會thang知死？」就是講「著第先明白活ê 問題，然後死ê 事誌就家己會曉--tit」 |
|
2. Tàu-tì cháiⁿ-iūⁿ chiah sī oa̍h?
|
2. 到底怎樣才是活？ |
|
Tàu-tì cháiⁿ-iūⁿ chiah sī oa̍h ? Kán-tan ē thang ìn chi̍t-kù, chiū-sī kóng, ū oa̍h-miā- -ê chiū-sī oa̍h. Nā-sī án-ni, koh mn̄g chi̍t-kù , oa̍h-miā sī seⁿ-chò sím-mi̍h khoán, neh? Beh ìn chi̍t kù-ōe khiok sī bô hiah-khoài; m̄-sī chi̍t-kù nn̄g-kù chiū ìn ē lâi. Chhiáⁿ tāi-ke tēng-sîn saⁿ-kap gián-kiù khòaⁿ.
|
到底怎樣才是活？Kan-ta會thang 應一句，就是講「有活命--ê 就是活。」若是án-ni，koh 問一句，活命是生做甚物款neh？Beh 應這句話卻是無hiah快；m̄是一句兩句就應會來。請逐家定神相佮研究看。 |
|
Chhiáⁿ seng tùi lán ê ba̍k-chiu só͘ ū khòaⁿ-kìⁿ ê oa̍h-miā siông-sè kiám-tiám chi̍t-pái khòaⁿ. Hoān-nā oa̍h ê mi̍h tē-it tio̍h ài ū piàn-ōaⁿ , chiū-sī ài sî-sî seng-tióng ū hoat-ta̍t. Chhin-chhiūⁿ chháu-ba̍k khí-thâu sī chéng-chí, āu-lâi chiū hoat-gê , seⁿ-kin, hoat-ki , chiām-chiām tōa- -khí-lâi, put-sî to ū piàn-ōaⁿ , ū hoat-ta̍t . Á-sī hái-lāi ê hî hê chúi-cho̍k , soaⁿ-téng ê khîm-siù thâng-lūi , chiū-sī lán lâng iā sī án-ni put-sî ū piàn-ōaⁿ hoat-ta̍t. Thang chai ū piàn-ōaⁿ, ū hoat-ta̍t , sī oa̍h-miā thâu chi̍t tiâu ê iàu-kiāⁿ. Chhin-chhiūⁿ í, toh, chng-á, chio̍h-thâu, chit-lūi siat-sú ū piàn-ōaⁿ , i ê piàn-ōaⁿ m̄-sī chìn-pō͘ , sī ná piàn ná pháiⁿ; chit-lūi sī bô oa̍h-miā, sī kiò-chò bô-miā ê mi̍h.
|
請先tùi 咱ê 目珠所有看見ê 活命詳細檢點一擺看。凡若活ê 物第1著ài 有變換，就是ài 時時生長有發達。親像草木起頭是種子，後來就發芽、生根、發枝，漸漸大--起來，不時都有變換、有發達。抑是海內ê 魚蝦水族，山頂ê 禽獸蟲類，就是咱人也是án-in不時有變換發達。Thang 知有變換、有發達，是活命頭1條ê 要件。親像椅、桌，磚仔、石頭，這類設使有變換，伊ê 變換m̄是進步發達ê 變換，是漸漸消無退步，是那變那歹；這類是無活命，是叫做無命ê物。 |
|
Chhiū-ba̍k kap khîm-siù pêⁿ-pêⁿ to sī put-sî ū piàn-ōaⁿ ū hoat-ta̍t , só͘-í to lóng sī oa̍h-mi̍h . M̄-kú chhiū-ba̍k ê oa̍h kap khîm-siù thâng-thōa ê oa̍h tōa-tōa ū bô siāng ê só͘-chāi. Hui-khîm cháu-siù thâng-thōa ê oa̍h, pí chhiū-ba̍k hoe-chháu ê oa̍h ū khah-koân chi̍t khám. Chhiū-ba̍k hoe-chháu sui-jiân sî-sî ū piàn-ōaⁿ hoat-ta̍t , chóng-sī i nā m̄-sī lâng kā i ku̍t , kā i kng, i tek-khak sī bē thang sóa kiò-ūi , Thâng-thōa chiáu-chiah chiū m̄-sī án-ni; in ka-tī ē thang só͘-ūi khì-chia khì-hia. Thang chai khah-koân ê oa̍h-miā iáu ū chi̍t-tiâu ê iàu-kiāⁿ, chiū-sī tio̍h ài ē thang iōng ka-tī ê sim-su chū-iû kiâⁿ-cháu tín-tāng.
|
樹木佮禽獸平平都是不時有變換、有發達，所以都攏是活命。M̄-kú 樹木ê 活佮禽獸蟲豸ê 活大大有無像ê所在。飛禽走獸蟲豸ê 活，比樹木花草ê 活有較懸一坎。樹木花草雖然時時有變換發達，總是伊若m̄是人kā 伊掘，kā 伊扛，伊的確是bē-thang徙過位。蟲豸鳥隻就m̄是án-ni；in 家己會thang 徙位去chia去hia。Thang 知較懸 ê 活命iáu有1條ê 要件，就是著ài會thang 用家己 ê 心思自由行走振動。 |
|
Lí khòaⁿ , hóe -chhia chin gâu cháu , gâu tín-tāng; án-ni hóe-chhia kiám sī ū oa̍h-miā? Toàn-toàn bô. Hóe-chhia sui-jiân sī ū teh cháu, teh tín-tāng, he m̄-sī chhut chū i ka-tī, sī sái hóe-chhia ê lâng kiò i tī-teh cháu; sái hóe-chhia ê lâng nā-sī m̄ , chi̍t-chhùn hn̄g i to bē thang sóa chìn-chêng . Ū oa̍h-miā ê m̄-sī án-ni ; ū oa̍h-miā ê tín-tāng tek-khak sī chhut chū ka-tī ê ì-sù. Chhī gû gín-ná khan gû khì chúi-piⁿ beh hō͘ gû lim-chúi. Gû chhùi-ta chiū lim; chóng-sī nā í-keng lim kàu-gia̍h , sui-jiân sī gín-ná tōa-siaⁿ hoah i tio̍h koh lim, gû ia̍h sī chò i chāi-ngó͘ chāi-ngó͘ ; beh-lim m̄-lim sī chhut-chāi gû ka-tī chú-ì, pa̍t-lâng bē thang kā i kan-sia̍p. Gû ê tín-tāng sī chhut-chāi i ka-tī , só͘-í sī pí chhiū-ba̍k ê khah-koân chi̍t-khám. Gû chit lūi sī kiò-chò tōng-bu̍t, chhiū-ba̍k sī kiò-chò si̍t-bu̍t.
|
你看，火車真gâu 走、gâu 振動；án-ni 火車敢是有活命？斷斷無。火車雖然是有teh走、teh振動，he m̄是出自伊家己，是駛火車ê 人叫伊tī-teh走；駛火車ê人若是m̄,一寸遠伊都bē thang徙進前。有活命--ê m̄是án-ni；有活命--ê 振動的確是出自家己ê 意思。飼牛囡仔牽牛去水邊beh hō͘ 牛lim水。牛嘴礁就lim；總是若已經lim夠額，雖然是囡仔大聲喝伊著koh lim，牛亦是做伊在吾在吾；beh lim m̄ lim是出在牛家己主意，別人bē-thang kā伊干涉。牛ê 振動是出在伊家己，所以牛是有活命。Koh 再這款ê 活命是比樹木ê 較懸一坎。牛這類是叫做動物，樹木是叫做植物。 |
|
Lâng kap tōng-bu̍t to lóng sī ē thang chū-iû kiâⁿ-cháu tín-tāng , chóng-sī lâng ê oa̍h kap tōng-bu̍t ê oa̍h iū-sī tōa-tōa ū cheng-chha. Lâng ê oa̍h-miā khah hok-cha̍p , khah lêng-thong; i ē hiáu-tit kè-e̍k chióng-chióng ê tāi-chì, chhòng-siat ta̍k-hāng ê sū-gia̍p , chè-chō chheng-chheng bān-bān ê mi̍h-kiāⁿ. Chóng kóng, lâng m̄-nā ē thang chai i ka-tī ê chìn -thè hêng-tōng, iáu-kú ē thang chai-iáⁿ chiu-ûi ê chōng-hóng , ē-hiáu kā i an-pâi hō͘ i khah hó-sè, hō͘ i khah chìn-pō͘; che chiū-sī lâng ê tì-sek ū khah-iâⁿ tōng-bu̍t.
|
人佮動物都攏是會thang 自由行走振動。總是人ê 活佮動物ê活又是大大有增差。人ê 活命又是有koh 懸一坎。人ê 心理不止較複雜、較靈通；伊會曉tit計劃種種ê 事誌，創設逐項ê 事業，製造千千萬萬ê 物件。總講，人m̄-nā 會thang知伊家己ê 進退行動，iáu-kú 會thang 知影周圍ê 狀況，會曉kā 伊安排hō͘ 伊較好勢，hō͘伊較進步；che就是人ê 智識有較贏動物。 |
|
Lâng m̄-nā tì-sek ū khak-iâⁿ tōng-bu̍t , tō-tek-sim iā ke-koân bô tàng sǹg. Tōng-bu̍t ê tiong-kan khiok m̄-sī lóng bô tō-tek ê sim-koaⁿ. Lán chai káu-hiā sui-jiân sī chin sió-sè ê tōng-bu̍t , iáu-kú i chin ū kong-kiōng-sim. Lán bat khòaⁿ-kìⁿ káu-hiā teh sio-thâi, o͘-sek- -ê thâi âng-sek- -ê . Tī káng chheng-bān chiah ê tiong-kan, in iáu-kú sī put-chí hô-hia̍p; ūi-tio̍h sió-siāng chéng-cho̍k ê heng-ōng, piàⁿ-miā chhut-la̍t kàu-sí, lóng bô thè. M̄-nā án-ni, pêng-sî tùi chia̍h-mi̍h in put-chí ū-pun-tiuⁿ ; nā-sī ū chi̍t-chiah thó bô chia̍h, pak-tó͘ iau ê sî , pa̍t-chiah tâng-phōaⁿ chia̍h-pá ê káu-hiā nā khòaⁿ-kìⁿ , i chiū kha thián-khui, chiong i pak-lāi só͘ ū ê chia̍h-mi̍h thò͘ --chhut-lâi pun hit chiah iau- -ê chia̍h. Che kiám m̄-sī chin ū tō-tek, chin ū kong-kiōng ê sim mah?
|
人m̄-nā 智識有較贏動物，道德心也加懸無當算。動物ê 中間卻m̄是攏無道德ê 心肝。咱知狗蟻雖然是真小細ê 動物，iáu-kú 伊真有公共心。咱bat看見狗蟻teh相thâi,烏色--ê thâi 紅色--ê。Tī káng千萬隻ê 中間，in iáu-kú 是不止和協；為著相像種族ê 興旺，拚命出力到死，攏無退。M̄-nā án-ni，平時 tùi 食物in不止有分張；若是有一隻討無食，腹肚枵ê 時，別隻同伴食飽ê 狗蟻若看--見，伊就腳展開，將伊腹內所有ê 食物吐出來分hit隻枵--ê 食。Che敢m̄是真有道德、真有公共ê 心--mah？ |
|
Koh-chài mā-sī chhin-chhiūⁿ ke-bó tek tok-bí hō͘ ke-á -kiáⁿ chia̍h, á-sī lāi-hio̍h teh-beh boa̍h ke-á-kiáⁿ ê sî, ke-bó chhàng-mn̂g ko̍k- ko̍k-kiò , chhut-chīn i ê khùi-la̍t kap lāi-hio̍h tó͘ sèⁿ-miā; che sī lán ba̍k-chiu só͘ siông-siông chhin khòaⁿ-kìⁿ- -ê, chiū thang chai ke-bó thiàⁿ kiáⁿ ê sim kàu tó-lo̍h.
|
Koh再mā是親像雞母teh 啄米hō͘ 雞仔子食，抑是lāi-hio̍h teh-beh boa̍h雞仔子ê 時，雞母chhàng毛ko̍k-ko̍k 叫，出盡伊ê氣力佮lāi-hio̍h賭生命；che 是咱目珠所常常親看--見--ê,就thang知雞母疼子ê 心到佗落。 |
|
Sui-jiân sī án-ni, kóng tōng-bu̍t ê tō-tek-sim iáu sī chin iù-tī, toàn-toàn bē-thang pí-tit lâng. Bô chhin-chhiūⁿ lâng hiah ko-siōng, hiah chìn-pō͘. Tōng-bu̍t ê tō-tek lóng sī tùi i chi̍t-sin, á-sī tùi i ê tâng-lūi tâng-cho̍k ê lī-ek seⁿ- -chhut-lâi- -ê. Só͘-í chi̍t-chéng tōng-bu̍t ê tō-tek kap pa̍t-chéng- -ê , sī tek-khal bē siong-thong, thang kóng tōng-bu̍t ê tō-tek sī chhián-po̍h, chin e̍h-te̍h . Lâng ê tō-tek tùi tī lī-kí-sim seⁿ- -chhut-lâi- -ê, khiok iā m̄-sī bô, chóng-sī he sī iá-bân lâng ê tāi-chì. Chū kó͘-chá kàu kin-á-ji̍t só͘ ē thang chheng-chò sèng-jîn hiân-jîn, chiū-sī sì-chiàⁿ ê lâng . Chit khoán lâng ê tō-tek, tek-khak m̄-sī tùi lī-ek lâi chiâⁿ- -ê lah, pí tōng-bu̍t ê sī put-chí ū khah chhim, khah khoah, khah ko-siōng.
|
雖然是án-ni，講動物ê 道德心iáu是真幼稚，斷斷bē-thang比得人，無親像人hiah 高尚、hiah進步。動物ê 道德攏是tùi 伊一身，抑是tùi 伊ê 同類同族ê 利益生--出來--ê。所以一種動物ê 道德佮別種--ê,是的確bē 相通，thang 講動物ê 道德是淺薄，真隘te̍h。人ê 道德tùi tī 利己心生--出來--ê,卻也m̄是無，總是he是野蠻人ê 事誌。自古早到今仔日所會thang 稱做聖人賢仁，就是四正ê 人。這款人ê 道德，的確m̄是tùi 利益來成--ê。人ê 道德是tùi 良心佮天理來--ê lah，比動物ê 是不止有較深、較闊、較高尚。 |
|
Lâng pí tōng-bu̍t ê oa̍h-miā iáu ū khah chìn-pō͘ ê só͘-chāi. Chiū-sī lâng ū hun-poat súi-bái ê sim; in-ūi chit-tiám ê koân-hē lâng kap tōng-bu̍t sī ū thian-ian ê cheng-chha.
|
人比動物ê 活命iáu 有較進步ê 所在。就是人有分別súi-bái ê 心；因為這點ê 關係人佮動物是有天淵ê 增差。 |
|
M̄-bián kóng lâng pí tōng-bu̍t , kan-ta chiong bûn-bêng lâng lâi pí iá-bân lâng, chiū í-keng chha chin-chē. Chāi iá-bân lâng ê tiong-kan, chit-hāng hun-piat súi-bái ê sim-chêng, sī chin-chiàⁿ bô hoat-ta̍t. khòaⁿ in ê chhù sī chin chhìn-chhái, ta̍k-keng lóng siāng-khoán, ū chi̍t-su̍t-á piàn-khoán to bô. Ia̍h in ê chhù-lāi sī hoe-hoe hiat-hiat, lóng bô ū sím-mi̍h an-pâi chéng-tùn chong-sek, kan-ta sî phìⁿ-piah kàu chi̍t-ê chhù-téng, ia̍h ū ian-thûn ti-tu-si pòe-pòe liâm-liâm neh. Koh-chài khòaⁿ in ê chhù-gōa-kháu, tē-bīn sī khâm-khâm khia̍t-khia̍t , in só͘ ēng-liáu ê lâ-sâm chúi chek kui-khut tē-teh chhàu; chio̍h-thâu kap chháu-sap hoe-hiat kàu móa sè-kè. In só͘ chhī ê ke kàu sái-jiō pàng kàu chiu ū, hia iā ū. Góa khòaⁿ-liáu sim-thâu kah-ná kiông-kiông beh cha̍t-khì. Kiàⁿ kàu lī-khui in ê siā-gōa, ta̍h-tio̍h chheⁿ-chháu tē, chiap-tio̍h soaⁿ-téng chhoe- -lâi ê liâng-hong, khòaⁿ-tio̍h chhiū-ki ti teh iô, thiaⁿ-kìⁿ chiáu-chiah tī-teh háu, teh gîm, góa ê sim khí-thâu chiah chiām-chiām khui. Ah! iá-bân lâng ê só͘-chāi sī pí bô lâng ê khòng-iá khah-bái, khah khiap-sì , ū bān-bān pōe.
|
M̄ 免講人比動物，kan-ta 將文明人來比野蠻人，就已經差真濟。在野蠻人ê 中間，這項分別súi-bái ê 心情，是真正無發達。我bat入山去看山內人ê 庄社，看in ê 厝是真chhìn-chhái,逐間攏像款，有一su̍t仔變款都無。亦in ê 厝內是hoe-hoe-hiat-hiat，攏無有甚物安排、整頓、裝飾，kan-ta 四片壁鬥一個厝頂，亦有煙塵蜘蛛絲pòe-pòe黏黏neh。Koh 再看in ê 厝外口，地面是坎坎坷坷，in所用了ê lâ-sâm水積歸窟tī-teh 臭；石頭佮草sap hoe-hiat到滿四界。In 所飼ê 雞、狗，屎尿放到chia有hia 也有。我看了心頭假若強強beh chat--去。行到離開in ê 社外，踏著青草地，接著山頂吹--來ê 涼風，看著樹枝tī-teh搖，聽見鳥隻tī-teh哮、teh 吟，我ê 心起頭才漸漸開。Ah！野蠻人ê 所在是比無人ê 曠野較bái,較怯 勢，有萬萬倍。 |
|
Ji̍t-pún Lōe-tē góa iā sī bat khì kúi-nā nî. Góa khòaⁿ in ê ke-lō͘ kap chhù choa̍h lán chit pêng sī bô lōa-chē. M̄-kú in ê chhù-piⁿ nā-sī ū khàng-tē, in tiāⁿ-tio̍h , nā m̄-sī chai chhiū, chiū-sī chèng hoe, á-sī hō͘ i hoat chheⁿ-chháu. Ia̍h nā chi̍t châng chhiū, tiāⁿ-tio̍h bô pàng hō͘ loān-loān hoat. Chiū kā i chián-hio̍k tiau-ki hō͘ i khah hó-khòaⁿ. Nā-sī bô tē-tîⁿ , in iā tek-khak khòa chi̍t ê khaⁿ á-sī tháng, chiū chai-hoe á-sī pò͘-kéng tī hit-n̍i̍h thang sióng-goán. In ê chhù sui-sī bô tōa-keng, chóng-sī put-chí chê-chéng ngá-tì, pîn nā ba̍k-chiu bó͘ khòaⁿ ē kàu ê só͘-chāi, tiāⁿ-tio̍h sī bô soa-thô͘, ti-tu-si thang khòaⁿ-kìⁿ. Hoān-nā chhiú chhng ē kàu ê só͘-chāi, put-lūn sī toh-téng, mn̂g-sìⁿ, thang-á-chí, á-sī thiāu-á, hō͘-tēng, in put-sî to ū jiû ū sé. Só͘-í thiāu-á , pang-tó͘ ê sam-bah sī put-sî chhiah-la̍h-la̍h, hō͘ lâng khòaⁿ-liáu sim-koaⁿ sī chin chheng-sóng. Koh-chài in chhù-lāi tiāⁿ-tio̍h ū hē hoe-kan kó͘-pôaⁿ, chhah-hoe chhah-chháu tī hit-lāi, ia̍h chhah ê hoat-tō͘ sī put-chí téng-chin ū káng-kiù. Kan-ta kà lâng chi̍t hāng chhah-hoe ê hoat-tō͘ teh kòe-ji̍t ê lâng sī hui-siông chē. Iū in ê hū-jîn chē-chē ē hiáu ga̍k-khì, á-sī chhiùⁿ-koa thiàu-bú. Chóng-kóng, Lōe-tē-lâng put-chí tì-tiōng súi, put-chí ài ngá-tì.
|
日本內地我也是bat去幾若年。我看in ê街路佮厝choa̍h 咱這爿是無偌濟。M̄-kú in ê 厝邊若是有空地，in 定著若m̄是栽樹就是種花，抑是hō͘ 伊發青草。亦若一欉樹，定著無放hō͘ 伊亂亂發，就kā 伊剪葉彫枝hō͘ 伊較好看。若是無地場，in也的確掛一個khaⁿ 抑是桶，就栽花抑是布景tī hit--n̍i̍h thang 賞玩。In ê 厝雖是無大間，總是不止齊整雅緻。憑若目珠所看會到ê 所在，定著是無沙塗、蜘蛛絲thang看--見。凡若手chhng會到ê 所在，不論是桌頂、門扇、窗仔紙，抑是柱仔、戶碇，in 不時都有揉有洗。所以柱仔、枋肚ê 杉肉是不時赤la̍h-la̍h,hō͘ 人看了心肝是真清爽。Koh再in 厝內定著有下花矸古盤，插花插草tī hit內，亦插ê 法度是不止頂真有講究。Kan-ta 教人一項插花ê 法度teh 過日ê 人是非常濟。又in ê 婦人濟濟會曉樂器，抑是唱歌跳舞。總講，內地人不止致重súi,不止愛雅致。 |
|
Nā lūn-kàu Se-iûⁿ lâng tiōng-súi ê sim-sèng sī iáu koh-khah chhim khah koân chi̍t kip. Góa tī téng-chām ū kóng iá-bân lâng ê só͘-chāi sī pí bô lâng kàu ê khòng-iá khah bái bān-bān pōe. Tī-chia góa koh kóng, bûn-bêng lâng ê só͘-chāi sī pí bô lâng kàu ê khóng-iá khah súi bān-bān pōe. Chū-jiân ê kéng-tì khiok sī súi, chóng-sī ū bûn-bêng lâng teh koán-kò͘ ê kéng-tì sī it-hoat koh-khah súi. Lâng kap lâng ê tiong-kan , siōng-chhiáⁿ ū chit-khoán ê cheng-chha, tùi án-ni chiū chai-iáⁿ lâng kap tōng-bu̍t ê tiong-kan cheng-chha ū lōa-chē.
|
若論到西洋人重súi ê 心性是iáu koh較深、較懸一級。我tī 頂chām 有講野蠻人ê 所在是比無人到 ê 曠野較bái 萬萬倍。Tī-chia 我koh講，文明人ê 所在是比無人到ê 曠野較súi 萬萬倍。自然ê 景致卻是súi,總是有文明人teh 管顧ê 景致是it-hoat koh較súi。人佮人ê 中間，尚且有這款ê 增差，tùi án-ni 就知影人佮動物ê 中間增差有偌濟。 |
|
Lán ê gī-lūn kàu chia chin loān-cha̍p. In-ūi kiaⁿ-liáu siuⁿ loān-cha̍p, só͘-í lán tī-chia tio̍h lâi chóng-kiat chi̍t pái. Chiū-sī lán í-keng ū kóng, oa̍h-miā ê tē-it iàu-kiāⁿ sī ài put-sî ū piàn-ōaⁿ, ū chìn-pō͘; Tē-jī iàu-kiāⁿ sī tio̍h ē thang iōng ka-tī ê sim-su chū-iû lâi oa̍h-tāng. Ia̍h tē-saⁿ ê iàu-kiāⁿ sī kóng, tio̍h ài ū sim-khiàu, chiū-sī put-lūn tì-sek ê sim, tō-tek ê sim, á-sī hun-piat súi-bái ê sim. ( Lâng ê sim-khiàu chí-ū chit saⁿ chéng-lūi). Chit saⁿ-khóaⁿ ê sim-khiàu tio̍h lóng chin bêng-bín, chin ko-siōng , chin chhiong-chiok, koh-chài tio̍h put-sî oa̍h-tāng bô thêng-khùn.
|
咱ê 議論到chia真亂雜。因為驚了傷亂雜，所以咱tī chia著來總結一擺。就是咱已經有講，活命ê 第1要件是ài不時有變換、有進步；第2要件是著會thang 用家己ê心思自由來活動。亦第3個要件，是講著ài 有心khiàu,就是不論智識ê 心、道德ê 心，抑是分別súi-bái ê 心。（人ê 心khiàu只有這3 種類）。這3款ê 心khiàu 著攏真明敏、真高尚、真充足，koh 再著不時活動無停睏。 |
|
Téng-bīn ū kóng lâng ê sim-khiàu ē thang hun-chò saⁿ chéng-lūi. Chi̍t-chéng sī tì-sek ê sim, chi̍t-chéng sī tō-tek ê sim, koh chi̍t-chéng sī hun-piat súi-bái ê sim. Koan-hē chit saⁿ-khoán sim-khiàu , lán tī-chia siūⁿ ài lâi kóng khah chheng-chhó tām-po̍h.
|
頂面有講人ê 心khiàu 會thang 分做3種類。一種是智識ê 心，一種是道德ê 心，koh一種是分別súi-bái ê 心。關係這3款心khiàu,咱tī-chia 想ài來講較清楚淡薄。 |
|
Tì-sek ê sim sī sím-mi̍h? Chit ê sim-koaⁿ sī teh bat chèng pah-hāng mi̍h-kiāⁿ kap tāi-chì, kap ta̍k-hāng ê lí-khì. Chóng-kóng chi̍t-kù, chit ê sim sī teh hun-piat sū-bu̍t kap tō-lí ê chin-ké. Koh kóng chi̍t-kù khah kán-tan, tì-sek ê sim chiū-sī bat chin-lí ê sim lah. Bat chin-lí ê sim sī tī lán ê sin-thé-lāi, sī sio̍k lán-ê; m̄-kú chin-lí m̄-sī sio̍k lán-ê. Chin-lí nā kan-ta chi̍t-lâng ê , hit-ê toàn-jiân bē iōng-tit kóng sī chin-lí; hit-ê sī su-khia ê chin-lí. Chin-lí sī chún lâng bat, m̄-chún lâng su-khia. Chin-lí sī kah-ná hong kap hō͘, sī chit thiⁿ-tē-kan pún-lâi chiū ū- -ê, Bōe ū lâng í-chêng , chiū í-keng ū liáu lah.
|
智識ê 心是甚物？這個心肝是the bat 眾百項物件佮事誌，佮逐項ê 理氣。總講一句，這個心是teh 分別事物佮道理ê 真假。Koh講一句較簡單，智識 ê 心就是bat真理ê 心--lah。Bat真理ê 心是tī 咱ê 身體內，是屬咱--ê;m̄-kú真理m̄是屬咱ê。真理若kan-ta一人ê,hit個斷然bē用tit講是真理；hit個是私khia ê 情理。真理是准人bat，m̄准人私khia。真理是kah-ná風佮雨，是這天地間本來就有--ê。Bē 有人以前，就已經有了--lah。 |
|
Thiⁿ-tē-kan ū chúi iā ū hóe, che sī chin-si̍t , sī chin-lí. Chúi kìⁿ-tio̍h hóe ē kún, ē ta, che iā-sī chin-lí. Chúi kiàn-nā kìⁿ-tio̍h hóe chiū put-sî ē kún, che kiám iā-sī chin-lí mah? Chúi nā kìⁿ-tio̍h hó, ū-tang-sî ē kún; chit chân sī chin-lí. M̄-kú nā jīn chò chúi kiàn kìⁿ-tio̍h hóe put-sî to ē kún, chit chân chiū m̄-sī chin-lí, sī ū chhò-gō͘. Cháiⁿ-iūⁿ ū chhò-gō͘? Ke ōe m̄-bián kóng, che sī kok-lâng siông-siông só͘ keng-giām. Nā beh hō͘ chúi kún, hóe tio̍h chiok, hiâⁿ kàu chúi ê sio ū chi̍t-pah-tō͘, chiah ē kún. Só͘-í nā kan-ta kóng chúi kìⁿ-tio̍h hóe, sī ū-tang-sî ē kún, m̄-sī put-sî tek-khak ē; án-ni chiū bô chhò-gō͘; chit-ê sī chin-lí.
|
天地間有水也有火，che 是真實、是真理。水見著火會滾、會礁，che 也是真理。水見若見著火就不時會滾，che敢也是真理--mah？水若見著火，有tang當時會滾；這層是真理。M̄-kú若認做水見見著火不時都會滾，這層就m̄是真理、是有錯誤。怎樣有錯誤？加話m̄免講，che是各人常常所經驗。若beh hō͘ 水滾，火著足，hiâⁿ到水ê燒有100度，才會滾。所以若kan-ta 講水見著火，是有tang 時會滾，m̄是不時的確會；án-ni 就無錯誤；這個是真理。 |
|
Kiàn-nā tú-tio̍h chin-lí, put-lūn siáⁿ-lâng to ài sêng-jīn hâng-ho̍k. Chāi chin-lí ê bīn-chêng lâng bô koân thang kóng sī-hui, chí-hó sêng-jīn thàn-chiông nā-tiāⁿ. Sêng-jīn chin-lí ê sim sī chāi lán ê sin-thé-lāi, chit-ê chiū-sī tì-tek ê sim, á-sī kan-ta chheng-chò『Tì-hūi.』 Ū tì-hūi- -ê , chiū-sī gâu lâng , bûn-bêng lâng; bô- -ê , chiū -sī gōng-lâng, iá-bân lâng.
|
Kiàn抵著真理，不論啥人都ài 承認降服。在真理ê 面前人無權thang 講是非，只好承認趁從nā-tiāⁿ。承認真理ê 心是在咱ê 身體內，這個就是智識ê 心，抑是kan-ta 稱做「智慧」。有智慧--ê,就是gâu人、文明人；無--ê,就是憨人、野蠻人。 |
|
Tō-tek ê sim iā sī ta̍k-lâng só͘-ū ê, kan-ta sī ū tōa-sè, chhim-chhián khoah-e̍h ê hun-piat. Lâng ū tō-tek ê sim ē iōng-tit kiò-chò siān-ok ê sim. Siān chiū-sī hó, ok chiū-sī pháiⁿ. Siān sī lâng-lâng só͘ ì-ái, ok sī lâng ul5ang só͘ m̄-ài. Sui-jiân sī án-ni kóng, siān-ok m̄-sī chhin-chhiūⁿ chin-lí kàu tó-ūi to sio-siāng , iā m̄-sī kàu sím-mi̍h sî-tāi to-bô piàn ōaⁿ . Pêⁿ-pêⁿ chi̍t-hāng-mi̍h , á-sī chi̍t-chân sū , hó-pháiⁿ sī bē iōng-tit khin-khin kā i phòaⁿ-toàn. Tio̍h khòaⁿ hit-hāng mi̍h , hit-chân sū sī chhut-tī sím-mi̍h sî-chūn, ia̍h sī tī tó-lo̍h. Sî -tāi kap chó͘-chāi nā bô tiāⁿ-tio̍h, sū-bu̍t ê hó-pháiⁿ sī oh-tit toàn-tēng.
|
道德 ê 心也是逐人所有--ê,kan-ta 是有大細、深淺、闊隘 ê 分別。人有道德ê 心，才會曉分別好歹。所以道德ê 心會用tit叫做善惡ê 心。善就是好，惡就是歹。善是人人所意愛，惡是人人所m̄愛。雖然是án-ni講，善惡m̄是親像真理到佗位都相像，也m̄是到甚物時代都無變換。平平一項物，抑是一層事，好歹是bē用tit輕輕kā 伊判斷。著看hit項物、hit層事是出tī甚物時陣，亦是tī 佗落。時代佮所在若無定著，事物ê 好歹是難得斷定。 |
|
Phì-lūn kóng , pháiⁿ -nî-tang, ngó͘-kok lóng bô siu, bô tàng thang bé chia̍h-mi̍h ê sî-chūn, hó-gia̍h-lâng ê chhù ū chin-chu, ū bí-niû; i kóng beh piáu-bêng i ê hó tek-hēng , chiong i só͘ ū ê chin-chu niû kui-chin kui-táu , pun hō͘ chhù-piⁿ bô thang chia̍h ê lâng. Chit-khoán cháiⁿ-iūⁿ , neh? Sī hó á-sī pháiⁿ? Nā-sī hó nî-tang ê sî tek-khak sī chin hó; koh-chài nā-sī kau-thong lī-piān , chiong hiah ê chin-chu ū tàng thang khì bē, khì ōaⁿ bí-niû, sui-jiân sī pí niû-bí hō͘ i kha hùi-khì , iā iáu-kú ē thang kóng sī kiâⁿ hó-sū. M̄-kú nî-tang sī pháiⁿ lah, ta̍k-tah to lóng pháiⁿ, ta̍k-lâng to lám pak-tó͘ teh khòaⁿ chîⁿ seⁿ sian; chāi chit-hō ê sî-chūn , chi̍t-táu chin-chu kiám m̄-sī pí chi̍t-lia̍p bí-chhek khah m̄-ta̍t, khah bô lō͘-ēng mah?
|
譬論講，歹年冬，五穀攏無收，無當thang買食物ê 時陣，好額人ê 厝有珍珠，有米糧；伊講beh 表明伊ê 好德行，將伊所有ê 珍珠、糧歸升歸斗，分hō͘ 厝邊無thang 食ê 人。這款怎樣neh？是好抑是歹？若是好年冬ê 時的確是真好；koh 再若是交通利便，將hiah-e 珍珠有當 thang去賣，去換米糧，雖然是比糧米hō͘伊較費氣，也iáu-kú會thang講是行好事。M̄-kú 年冬是歹--lah，逐搭都攏歹，逐人都攬腹肚teh 看錢生sian；在這號ê 時陣，一斗真珠敢m̄是比一粒米粟較m̄值，較無路用--mah？ |
|
Só͘-í thang chai hó-pháiⁿ ê tāi-chì sī bē iōng-tit khin-khin toàn, tio̍h ài khòaⁿ sî-sè kap khòaⁿ só͘-chāi. Sui-jiân sī án-ni kóng, hó-sū sī tek-khak put-sî ū, koh-chài hó-pháiⁿ iā m̄-sī kóng ē iōng-tit loān-loān liap-chō- -tit. Nā-sī in-ūi hó-pháiⁿ siān-ok ê gōa-phôe put-sî ōaⁿ, ia̍h chiū sòa kóng sè-kan bô siān-ok, put-kò sī kóng-iâⁿ chhiúⁿ-iâⁿ chiū-sī hó, án-ni chiū hāi lah. Tāi-ke khòaⁿ lán kha-ē ê khe-chúi put-sî tī-teh lâu, chit-khek só͘ khòaⁿ ê khe-chúi kap āu-khek só͘ khòaⁿ ê khe-chúi táng-chin sī bô-siāng, chóng-sī chúi to iû-goân sī chúi lah. Chúi-goân nā bô ta, khe-chúi kiám m̄-sī put-sî oang-oang-lâu. Sî-ji̍t kap só͘-chāi sui-jiân sī tiāⁿ-tiāⁿ ài piàn-ōaⁿ, chóng-sī hó ê tāi-chì éng-oán bē siau-bô.
|
所以thang 知好歹ê 事誌是bē用tit輕輕斷，著ài 看時勢佮看所在。雖然是án-ni 講，好事是的確不時有，koh 再好歹也m̄是講會用tit亂亂捏造--tit。若是因為好歹善惡ê 外皮不時換，亦就煞講世間無善惡，不過是講贏、搶贏就是好，án-ni就害--lah。逐家看ê 溪水不時tī-teh 流，這刻所看ê 溪水佮後刻所看ê 溪水táng真是無像，總--是水都猶原是水--lah。水源若無礁，溪水敢 m̄是不時oang-oang流？時日佮所在雖然是定定ài 變換，總是好事誌永遠是bē消無。 |
|
Lâng ê sim-khiàu ū saⁿ-bīn. Chi̍t-bīn sī bat chin-lí, chi̍t-bīn sī bat siān-ok, koh chi̍t-bīn chiū-sī piat súi-bái. Hun-piat súi kap bái ê sim, chi̍t-miâ kiò-chò gē-su̍t-sim. Bat chin-lí kap siān-ok ê , m̄-bián kóng iá-bān lâng , chiū-sī tōng-bu̍t iā sī ū tām-po̍h, chóng-sī chit-ê gē-su̍t-sim chiū-sī to̍k-to̍k lâng chiah ū. Lâng nā ná chìn-pō͘ , gē-su̍t ê sim-khiàu sī ná chhim, ná oa̍h-tāng. Phì-lūn chia ū chi̍t-tè tùi soaⁿ-n̍i̍h tú-chiah the̍h-chhut-lâi ê ge̍k. Ge̍k to sī ge̍k, khòaⁿ-kìⁿ kap chio̍h-thâu bô koh-iūⁿ; the̍h hō͘ ti, i iā káⁿ m̄-phiⁿ; the̍h hō͘ iá-bân lâng, kiám-chhái khiok khì kóe toh-kha. Chóng-sī lí nā the̍h kau bûn-bêng lâng, i chiū hoaⁿ-thiⁿ hí-tē, chiong hit-tè he̍k-sī bôa, he̍k-sī tok, chiū khek-chiâⁿ chióng-chióng ê mi̍h-kiāⁿ ; he̍k-sī ge̍k chhiú-khoân, he̍k-sī ge̍k-poe, ge̍k-sai-á, ge̍k Koan-im; hêng-chōng khiáu-biāu, sek-tì chin-súi, kng-chhái ē giú lâng ê ba̍k-chiu. Kàu chia chio̍h-thâu chiū pìⁿ-chiâⁿ chi̍t-hāng tōa pó-pòe,hō͘ lâng khòaⁿ-liáu ti̍t-ti̍t ū chhù-bī. Thang chai bat chin-lí kap siān-ok ê sim, kó-jiân sī oa̍h-miā iàu-kín ê pō͘-hūn. Chóng-sī nā bô gē-su̍t ê sim, hit ê oa̍h-miā sī chin ta-sò bô chhù-bī, bô koh-iūⁿ hó-ge̍k chiâⁿ-chò chho͘ chio̍h-thâu. Khóng-chú chú-tiuⁿ iōng im-ga̍k thóng-tī thiⁿ-kha-ē ê goân-in si̍t-chāi chiū-sī tī chit-tiám. I khòaⁿ-chhut ióng-sêng lâng ê gē-su̍t-sim sī iàu-kín, sī ē thang hō͘ thiⁿ-kha-ē hô-pêng . Chit-tiám sī i ū tōa kiàn-sek ê só͘-chāi.
|
人ê 心khiàu有3面。一面是bat真理，一面是bat善惡，koh一面就是別súi-bái。分別súi 佮bái ê 心，一名叫做藝術心。Bat真理佮善惡--ê,m̄免講野蠻人，就是動物也是有淡薄，總--是這個藝術心就是獨獨人才有。人若那進步，藝術ê 心khiàu 是那深、那活動。譬論chia 一塊tùi 山--n̍i̍h 抵才提--出來ê 玉。玉就是玉，看見佮石頭無各樣；提hō͘ 豬，伊也敢 m̄-phīⁿ；提hō͘ 野蠻人，kiám-chhái 拾去kóe桌腳。總是你若提交文明人，伊就歡天喜地，將hit塊或是磨，或是tok，就刻成種種ê 物件；或是玉手環，或是玉杯、玉獅仔、玉觀音；形狀巧妙、色緻真súi、光彩會扭人 ê 目珠。到chia 石頭就變成一項大寶貝，hō͘人看了直直有趣味。Thang 知bat 真理佮善惡ê 心，果然是活命要緊 ê 部分。總是若無藝術ê 心，hit個活命是真礁燥無趣味，無各樣好玉成做粗石頭。孔子主張用音樂統治天腳下ê 原因實在就是tī 這點。伊看出養成人ê 藝術心是要緊，是會thang hō͘ 天腳下和平。這點是伊有大見識ê 所在。 |
|
Oa̍h-miā ê tē-saⁿ iàu-kiāⁿ chiū-sī tio̍h ài ū sim-khiàu, chit ê sim sī tùi saⁿ pō͘-hūn lâi chiâⁿ- -ê, lán í-keng ū kóng-bêng. Chóng0sī chit saⁿ pō͘-hūn ê sim-khiàu toàn-jiân m̄-sī saⁿ lī-khui, sī tùi chi̍t ê oa̍h-miā hoat-chhut lâi ê chok-iōng, pí-chhú sī lóng ū saⁿ koan-liân. Chit saⁿ pō͘-hūn ê chok-iōng nā-sī ū chi̍t-pō͘ khah bô oa̍h-tāng, pa̍t pō͘-hun iā ē siū i ê khian-lūi. Tùi án-ni hit-tiâu oa̍h-miā chiū bē iōng-tit sǹg sī goân-choân- -ê. Ia̍h chit saⁿ pō͘-hūn ê chok-iōng nā-sī ū tiau-hô , lóng pêⁿ-pêⁿ ū oa̍h-tāng . Tùi-án-ni hit tiâu oa̍h-miā chiū ē hoat-ta̍t kài tī bô-hān ê só͘-chāi. Chāi chit ú-tiū ê tiong-kan, to̍k-to̍k lán lâng ū chi̍t chéng ê oa̍h-miā, só͘-í kóng lâng sī bān-hāng oa̍h-miā ê lêng-tióng.
|
活命ê 第3要件就是著ài有心khiàu,這個心是tùi 3部分來成--ê,咱已經有講明。總是這3部分ê 心khiàu 斷然m̄是相離開，是tùi一個活命發--出來ê 作用，hit此是攏有相關聯。這3部分ê 作用若是有一部較無活動，別部分也會受伊 ê 牽累。Tùi án-ni hit條活命就bē用tit算是原全--ê。亦這3部分ê 作用若是有調和，攏平平有活動。Tùi án-ni hit條活命就會發達到tī 無限ê 所在。在這宇宙ê 中間，獨獨咱人有一種ê 活命，所以講人是萬項活命ê 靈長。 |
|
3. Éng-oán ê oa̍h-miā
|
3. 永遠ê 活命 |
|
Tī téng-chat só͘ lūn ū hiah-tn̂g, kiat-kio̍k sī kóng cháiⁿ-iūⁿ chiah ē iōng-tit kóng sī oa̍h. Sī kīn-kīn kóng tio̍h án-ni chiah ē iōng-tit sǹg-chò oa̍h, pèng m̄-sī kóng kàu oa̍h-miā ê ke̍k-tiám. Oa̍h-miā nā-sī kàu tī ke̍k-tiám , oân-choân ê tē-pō͘, m̄-nā ka-tī put-sî oa̍h-thiàu-thiàu , iáu-kú ē thang hō͘ lâng ūi-tio̍h i lâi oa̍h. Tāi-ke ê oa̍h-miā beh sòa kàu tī bô hān-liōng ê kú. Chit-chióng kiò-chò éng-oán ê oa̍h-miā . Éng-oán ê miā, chiū-sī kap Sîn-lêng chi̍t-iūⁿ.
|
Tī 頂節所論有hiah長，結局是講怎樣才會用tit講是活。是僅僅講著án-ni才會用tit算做活，並m̄是講到活命ê 極點。活命若是到tī 極點，完全ê 地步，m̄-nā 家己不時活跳跳，iáu-kú 會thang hō͘人為著伊來活，逐家ê 活命beh 續到tī 無限量ê 久。這種叫做永遠ê 活命。永遠ê 命，就是佮神靈一樣。 |
|
Lâng ê oa̍h-miā sī bô lōa-kú. Sio̍k-gú kóng, 『Chhit-cha̍p ê hòe-siū chū kó͘-chá í-lâi chiū chin chió .』Ji̍t-pún Lōe-tē ū chi̍t ê chhut-miâ lâng kiò-chò Tāi-ōe Tiōng-sìn(Okuma). I pêng-sò͘ kóng i tio̍h chia̍h kàu chi̍t-pah jī-cha̍p-gō͘ hòe chiah beh sí. Chóng-sī i sui-sī gâu , to iā chò bē kàu, kīn-kīn peh-cha̍p-gōa-hòe chiū tn̄g-khùi. Tī bô lōa-kú ê sin-bûn ū pò, kóng, Tiong-kok ū chi̍t ê lāu hū-jîn-lâng chia̍h kàu chi̍t-pah peh-cha̍p hòe. Koaⁿ-hú lia̍h-chò chin hán-iú, tú chún-pī teh-beh sàng mi̍h kā i chiok-hō; pī-pān iáu-bōe chiâⁿ ê sî, chiū kòe-sin khì.
|
人ê 活命是無偌久。俗語講「七十 ê 歲壽自古早以來就真少。」日本內地有一個出名人叫做Okumā。伊平素講伊著食到125歲才beh死。總是伊雖是gâu,都也做bē 到，僅僅80外歲就斷氣。Tī 無偌久ê 新聞有報，講中國有一個老婦人人食到180歲。官府掠做真罕有，抵準備teh-beh 送物kā 伊祝賀；備辦iáu-bē成ê 時，就過身--去。 |
|
Ia̍h kó͘-chá Chîn-sí-hông tham-tio̍h i ê hông-tè-ūi , chi̍t-sim iū chai lâng-lâng ê sèⁿ-miā bô lōa-kú , só͘-í sim-liām ài tit-tio̍h tiông-seng put-ló ê hoat-tō͘. I ê jîn-sîn ū chi̍t lâng kiò-chò Chhî Hok hiàn-kè, kóng,『Tang-pêng hái-tiong Hông-lâi-tó sī sian-kéng ê só͘-chāi, tī-hia ū sian teh liān-tan; lâng nā chia̍h tio̍h hit-hō sian-tan , chiū éng-oán bēsí. Chhiáⁿ pè-hā kau gō͘-pah miâ tông-lâm , tông-lú, kap khah-chē ê chin-chu, pó-ge̍k, n̂g-kim, pe̍h-gîn ,hō͘ góa tòa-khì Hông-lâi-tó. Tek-khak ē thang kiû-tio̍h sian-tan, thang lâi hō͘ pè-hā chia̍h .』Chîn-sí-hông tham-tio̍h tn̂g sèⁿ-miā, kó-jiân chiū chiong Chhî Hok só͘ chhéng ê lâng kap mi̍h kau-tài hō͘ i khì. Chóng-sī Chhî Hok it-khài hô hôe-thâu . Chîn-sí-hông koh bô lōa kú, sui-jiân sī hông-tè, to iā tio̍h chiàu phó͘-thong lâng ê khoán sí. Āu-lâi lâng chai Chhî Hok m̄-sī chīn-sim beh kiû sian-tan lâi hō͘ i , si̍t-chāi sī khòaⁿ-kìⁿ Chîn-sí-hông bû-tō ē hāi-lâng, só͘-í sūn i ê iá-sim, phiàn i ê chiâⁿ kap lâng tòa-khì hái-gōa Hông-lâi-tó (chiū-sī hiān-sî ji̍t-pún Lōe-tē), chheng-êng kòe ji̍t-chí.
|
亦古早秦始皇貪著伊ê皇帝位，一心又知人人ê 生命無偌久，所以心念ài得著長生不老ê 法度，伊ê人臣有一人叫做徐福獻計，講：「東爿海中蓬萊島是仙境ê 所在，tī-hia有仙teh 煉丹；人若食著hit號仙丹，就永遠bē死。請陛下交500名童男、童女，佮較濟ê 真珠、寶玉、黃金、白銀，hō͘ 我帶去蓬萊島。的確會thang求著仙丹，thang來hō͘ 陛下食。」秦始皇貪著長生命，果然就將徐福所請ê人佮物交代hō͘ 伊--去。總是徐福一概無回頭。秦始皇koh無偌久，雖然是皇帝，都也著照普通人ê款死。後來人知徐福m̄是真心beh求仙丹來hō͘ 伊，實在是看見秦始皇無道會害--人。所以順伊ê 野心，騙伊ê 錢佮人帶去海外蓬萊島（就是現時日本內地），清閒過日子。 |
|
Chū kó͘-chá kàu-taⁿ lâng ūi-tio̍h ài ka-tī ê sèⁿ-miā khah-tn̂g chi̍t-khek kú, m̄-chai chò-chhut lōa-chē ê pháiⁿ-sū to m̄-chai. Sui-jiân sī án-ni, kiat-kio̍k ta̍k-lâng khùi-si to ài tn̄g, bah to ài nōa, kut to ài hu; m̄-kú tùi chit-ê éng-oán ê oa̍h-miā , tiāⁿ-tio̍h lâng-lâng to sī m̄-sí-sim , chiū-sī góa iā -sī hit-lāi ê chi̍t-lâng.
|
自古早到今，人為著ài 家己ê生命較長一刻久，m̄知做出偌濟ê 歹事都m̄知。雖然是án-ni，結局逐人氣絲都ài 斷、肉都ài 爛、骨都ài灰；m̄-kú tùi 這個永活 ê 活命，定著人人都是m̄死心，就是我也是hit內ê一人。 |
|
Éng-oán ê oa̍h-miā m̄-sī chhin-chhiūⁿ Chîn-sí-hông gōng-siūⁿ hit khoán ê mi̍h lah; m̄-sī tiàm-tī bah kap kut só͘ chiâⁿ ê seng-khu, iā m̄-sī ē sái-tit iōng nî-hòe kè-sǹg-tit. Ē-sái-tit iōng nî-hòe kè-sǹg ê oa̍h-miā, siat-sú ē thang chhin-chhiūⁿ lāu Phêⁿ-chó͘ oa̍h peh-pah nî, nā lâi pí-phēng éng-oán , sī khah m̄-ta̍t sî-cheng tia̍k chi̍t-ē ê kú. Lán ài chai éng-oán ê oa̍h-miā sī bē sǹg-tit kú ê oa̍h-miā; siat-sú sī oa̍h chi̍t-chheng nî, cha̍p-bān nî , á-sī chheng-chheng bān-bān nî, iā iáu-kú sī ē sǹg-tit, tek-khak bē iōng-tit kóng sī éng-oán.
|
永遠ê 活命m̄是親像秦始皇憨想hit 款ê 物--lah；m̄是tiàm-tī 肉佮骨所成ê 身軀，也m̄是會使tit用年歲計算--tit。會使tit用年歲計算ê 活命，設使會thang 親像老彭祖活800年，若來比並永遠，是較m̄值時鐘tia̍k一下ê 久。咱ài 知永遠ê 活命是bē算得久ê 活命；設使是活一千年，10萬年，抑是千千萬萬年，也iáu-kú是會算--得，的確bē用tit講是永遠。 |
|
Éng-oán ê oa̍h-miā bē thang tiàm tī chi̍t-ê ê seng-khu. Tiàm-tī chit ê sin-thé ê oa̍h-miā sī chhiū-ba̍k ê oa̍h-miā, cheng-seⁿ ê oa̍h-miā , thâng-thōa ê oa̍h-miā . Chit-khoán oa̍h-miā ê siāng ke̍k-khám, chiū-sī lâng ê oa̍h-miā lah, Chiah ê oa̍h-miā chóng-kóng sī ū hān-liōng ê. Éng-oán ê oa̍h-miā chiū m̄-sī án-ni, sī bô hān-liōng ê, sī bē iōng-tit kio̍k-hān tī chi̍t-ê ū hān-liōng ê hêng-thé. Bē thang hān-tiāⁿ ê oa̍h-miā chiū-sī éng-oán ê oa̍h-miā; sè-kan só͘ ū it-chhè ū hān-liōng ê oa̍h-miā chòe koân chòe hoat-ta̍t ê chiū-sī lâng ê oa̍h-miā. Bô hān-liōng ê oa̍h-miā , éng-oán ê oa̍h-miā chiū-sī Sîn (Siōng-tè).Sîn kóng sī ú-tiū ê chú-cháiⁿ, bān-mi̍h kap lâng kóng sī Sîn chhòng-chō- -ê ; chit ê ì-sù , chiū-sī chiàu téng-bīn só͘ kóng; ū hān-liōng ê oa̍h-miā sī tùi bô-hāng-liōng ê oa̍h-miā lâi ê iân-kò͘.
|
永遠ê 活命bē-thang tiàm tī 一個ê身軀。Tiàm-tī這個身體ê 活命是樹木ê 活命、精牲ê 活命、蟲豸ê 活命。這款活命ê上極坎，就是人ê 活命--lah。Chiah-e 活命總講是有限量--ê。永遠ê 活命就m̄是án-ni，是無限量--ê,是bē 用tit局限tī 一個有限量ê 形體。Bē-thang 限定ê 活命就是永遠ê 活命；世間所有一切有限量ê 活命攏是tùi 這個出。有限量ê 活命最懸、最發達--ê 就是人ê 活命。無限量ê 活命，永遠ê 活命就是神（上帝）。神講是宇宙ê 主宰，萬物佮人講是神創造--ê;這個意思，就是照頂面所講；有限量ê 活命是tùi 無限量ê 活命來ê 緣故。 |
|
Téng-bīn ū kóng, lâng ê sim-koaⁿ-té lóng teh ǹg-bāng tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā. Chit kù-ōe sī sím-mi̍h ì-sù? Tio̍h ài thiah khah-bêng. Éng-oán ê oa̍h-miā chiū-sī Sîn. Kóng beh hi-bōng tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā , sī kóng ǹg-bāng beh chò Sîn á m̄-sī? Nā-sī chit ê ì-sù, sī tek-khak m̄-bián bāng, sī toàn-toàn bē-ē ê tāi-chì. Chhì-siūⁿ-khòaⁿ , chi̍t-ti̍h chúi cháiⁿ-iūⁿ ē thang chiâⁿ-chò tōa-hái, neh? Chi̍t- ti̍h chúi só͘ chò ē kàu ê , put-kò sī chham tī tōa-hái ê chúi-lāi, thang koan-hē tī chhī tōa-hî, phû tōa chûn ê tāi-chì nā-tiāⁿ. Chi̍t-ti̍h chúi si̍t-chāi sī bē thang chiâⁿ-chò chi̍t tōa-hái ê chúi; chóng-sī chi̍t-ti̍h chúi sui-jiân sī sió-sió , iā sī ē thang lâu-ji̍p tī tōa-hái ê lāi-té, tàu chò tōa-hái só͘ ē thang chò ê sū.
|
頂面有講，人ê 心肝底攏teh向望得著永遠ê 活命。這句話是甚物意思？著ài拆較明。永遠ê 活命就是神。講beh 希望得著永遠ê 活命，是講向望beh做神抑m̄是？若是這個意思，是的確m̄免望，是斷斷bē會ê 事誌。試想看，一滴水怎樣會thang 成做大海neh？一滴水所做會到--ê,不過是參tī大海ê水內，thang 關係tī 飼大魚，浮大船ê 事誌nā-tiāⁿ。一滴水實在是bē-thang成做一大海ê 水；總是一滴水雖然是小小，也是會thang 流入tī 大海ê 內底，鬥做大海所會thang 做ê 事。 |
|
Kap chit ê phì-jū siāng ì-sù , lâng nā siūⁿ beh chò Sîn che sī bô koh-iūⁿ gín-ná chhun-chhiú beh the̍h goe̍h; m̄-nā kha nè-koân , chiū-sī giâ thui peh-chiūⁿ khí chhù-téng iā sī m̄-bián bāng; che sī toàn-toàn bē-ē.
|
佮這ê 譬喻像意思，人若想beh做神，che是無各樣囡仔伸手beh 提 月；m̄-nā腳nè懸，就是giâ 梯peh上去厝頂也是m̄免望；che是斷斷bē 會。 |
|
Lâng só͘ chò ē kàu, só͘ hi-bōng ē kàu ê só͘-chāi, chiū-sī thoat-lī chit ê ū hān-tiāⁿ ê jio̍k-thé, tò-tńg khì Sîn ê só͘-chāi kap Sîn lia̍p chò-hóe nā-tiāⁿ; ia̍h nā kàu hit ê tē-pō͘ , ē thang kap Sîn chò siāng-khoán ê sū-gia̍p. Án-ni chiū-sī ji̍p tī éng-oán ê oa̍h-miā, chiū-sī tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā. Kàu chia chiū-sī oa̍h-miā ê ke̍k-khám, chiū-sī bô sí bô kan-khó͘ bô sok-pa̍k , bô iu-būn , ke̍k khoài-lo̍k ê sè-kài.
|
人所做會到，所希望會到ê 所在，就是脫離這個有限定ê 肉體，倒轉去神ê 所在佮神合做夥nā-tiāⁿ；亦若到hit 個地步，會thang 佮神做像款ê 事業。Án-ni 就是入tī 永遠ê 活命，就是得著永遠ê 活命。到chia 就是活命ê 極坎，就是無死、無艱苦、無束縛、無憂悶，極快樂ê 世界。 |
|
Sîn sī Sîn ,lâng sī lâng . Chiàu téng-bīn só͘ kóng , chi̍t-ti̍h chúi ē thang lâu ji̍p hái, kap hái pêⁿ-pêⁿ tī-teh; chóng-sī hit ti̍h chúi toàn-toàn m̄-sī hái. Chiàu chhin-chhiūⁿ chit ê khoán , lâng sui-sī ē-tit chiap-kīn Sîn, kiâⁿ Sîn ê koân-lêng, chóng-sī lâng tiāⁿ-tio̍h bē thang chiâⁿ chò Sîn. Sîn sī Sîn ka-tī ; lâng toàn-toàn bē thang kā i thiⁿ chi̍t-hun, á-sī kiám chi̍t-hô.
|
神是神，人是人。照頂面所講，一滴水會thang 流入海，佮海平平tī--teh；總是hit 滴水斷斷m̄是海。照親像這個款，人雖是會得接近神，行神ê 權能，總是人定著bē-thang成做神。神是神家己；人斷斷bē-thang kā 伊添一分，抑是減一毫。 |
|
Téng-bīn hit ê phì-lūn sī kan-ta chioh lâi teh soat-bêng chi̍t-tiám ê ì-sù nā-tiāⁿ , m̄-sī kóng chi̍t-ti̍h chúi kap chi̍t tōa-hái ê koan-hē, sī choán-jiân chham lâng kap Sîn ê koan-hē sio-siāng lah. Chi̍t ti̍h chúi chiū-sī chió, chi̍t-ti̍h cha̍p-ti̍h pah-ti̍h bān-ti̍h , chiām-chek chiām-chē, kàu bóe chiū ē pìⁿ-chiâⁿ hái. Chi̍t-ti̍h chúi kó-jiân sī m̄-sī hái, m̄-kú hái sī chin-chiàⁿ chē ê chúi-ti̍h só͘ chek-chiâⁿ- -ê , che sī hō͘ lâng bē kiông-chèⁿ - -tit. Chit-tiám , sī sū-si̍t.
|
頂面hit個譬論是kan-ta借來teh 說明一點ê 意思nā-tiāⁿ，m̄是講一滴水佮一大海ê 關係，是全然參人佮神ê 關係相像--lah。一滴水雖是少，一滴、10滴、百滴、萬滴，漸積漸濟，到尾就會變成海。一滴水果然是m̄是海，m̄-kú 海是真正濟ê 水滴所積成--ê,che 是hō͘人bē強chèⁿ--tit。這點是事實。 |
|
Sîn kap lâng ê koan-hē chiū m̄-sī chit-khoán . Chúi-ti̍h chek-chē ē chiâⁿ hái, chóng-sī chiong thong thiⁿ-kha-ē ê lâng, lóng kā i chi̍p óa-lâi , kiat-kio̍k iā sī lâng lah, toàn-jiân bē thang chiâⁿ-chò Sîn. Sîn sī bô hān-liōng. Ū hāng-liōng - -ê chi̍p khah chē , iā sī ū hān-liōng; khah cháiⁿ-iūⁿ to bē thang pìⁿ-chiâⁿ bô hān-liōng. Tùi án-ni , nā chhim-chhim siūⁿ khah kàu , chiū káⁿ ē thang bêng-pe̍k lâng bē thang chiâⁿ-chò Sîn ê lí-khì.
|
神佮人ê 關係就m̄是這款。水滴積濟會成海，總--是將通天腳下ê 人，攏kā伊集倚來，結局也是人--lah，斷然bē-thang 成做神。神是神家己，斷然m̄是tùi人來做成ê 物。咱已經知人ê 活命是有限量。神是無限量。有限量--ê集較濟，也是有限量；較怎樣都bē-thang 變成無限量。Tùi án-ni，若深深想較到，就敢會thang明白人bē-thang成做神ê理氣。 |
|
Tī-chia , góa ài koh phì-lūn chi̍t hāng kóng. Tùi chit ê phì-lūn Sîn kap lâng ê koan-hē , kiám-chhái ē khah-bêng. Sîn phì-lūn chò lâng, ia̍h lâng phì-jū chò ōe. Lâng ū bô hān-liōng ê sim-su. (Chit-kù sió-khóa tio̍h chim-chiok, put-kò sī chún-chò án-ni kóng). Koh-chài lâng ê sim-su sī bô hêng-chōng , lâng beh piáu-hiān i ê sim-su chiū-sī iōng ōe kóng. Sim-su kì-jiân piáu-hiān tī ōe- -ni̍h, hit ê sim-su chiū piàn-chiâⁿ ū tiāⁿ-tio̍h, ū it-tēng , ū hêng-chōng, ē chí chi̍t-hāng ê tāi-chì , ē chiâⁿ chi̍t hāng ê sū-gia̍p. Lán chai ōe sī tùi lâng chhut, chóng-sī ōe tek-khak m̄-sī lâng, chiū-sī khioh chheng-chheng bān-bān kù ê ōe óa- -lâi , iā-sī tek-khak bē thang chiâⁿ-chò lâng. M̄-nā án-ni; ōe kap lâng sī choa̍t-tùi bô koan-liân mah? Chi̍t kù-ōe nā kóng-liáu , ia̍h chiū poe bô- -khì, á m̄-sī? Toàn-toàn m̄-sī lah. Ū chi̍t kù-ōe , tek-khak ū chi̍t-ê ê sù-bēng, tio̍h chiâⁿ chi̍t hāng ê tāi-chì . Hit kù-oe ê sù-bêng sui-jiân tio̍h chiâⁿ chi̍t hāng ê tāi-chì, chóng-sī ē-chiâⁿ iā-sī ū, bē-chiâⁿ - -ê mā m̄-sî bô. Bē-chiâⁿ , bē sêng-kong ê ōe, tùi hit kù-ōe lūn, hit kù sòa piàn-chiâⁿ bô ì-sù ê phàⁿ-ōe; tùi kóng hit kù-ōe ê lâng lâi lūn , hit ê lâng ê sim-su bô sêng-chiū, só͘-í tē-it tiāⁿ-tio̍h , i sī iu-būn bô pêng-an; tē-jī , i tek-khak ē koh ōaⁿ i ê só͘-siūⁿ , têng-thâu koh kè-e̍k. Án-ni khí-thâu hit kù-ōe sǹg-sī lī-khui hit ê lâng , bē thang koh chò sím-mi̍h. Hit kù-ōe ê sù-bēng nā-sī ū sêng-kong, ū chiàu kóng hit kù-ōe ê lâng ê sim-chì si̍t-hiān, án-ni hit kù-ōe kap hit ê lâng ê sim ū ha̍p, hit ê lâng ê sim m̄-bián koh chhiau-chhe̍k. Hit kù-ōe ha̍p tī hit ê lâng ê sim, ia̍h hit ê lâng ê sim sī éng-oán kap hit ê lâng chò-hóe ; só͘-í thang kóng hit kù-ōe sī éng-oán kap hit ê lâng pêⁿ-pêⁿ tī-teh.
|
Tī-chia，我ài koh譬喻一項講。Tùi這個譬喻神佮人ê 關係，kiam-chhai會較明。神譬喻做人，亦人譬喻做話。人有無限量ê 心思。（這句小可著斟酌，不過是準做án-ni講。）Koh 再人ê 心思是無形狀，人beh 表現伊ê 心思就是用話講。心思既然表現tī 話--ni̍h，hit個心思就變成有定著、有一定、有形狀，有指一項ê 事誌，會成一項ê 事業。咱知話是tùi 人出，總是話的確m̄是人，就是拾千千萬萬句ê 話倚--來，也是的確bē-thang成做人。M̄-nā án-ni；話佮人是絕對無關聯--mah？一句話若講了，亦就飛無--去，抑m̄是？斷斷m̄是--lah。有一句話，的確有一個ê 使命，著成一項ê 事誌。Hit句話ê 使命雖然著成一項ê 事誌，總是會成也是有，bē 成--ê mā m̄是無。bē成、bē 成功ê 話，tùi hit句話論，hit 句煞變成無意思ê 冇話；tùi 講hit句話ê人來論，hit 個人ê 心思無成就。所以第1，定著伊是憂悶無平安；第2，伊的確會koh 換伊ê 所想，重頭koh 計劃。Án-ni 起頭hit句話算是離開hit個人，bē-thang koh 做甚物。Hit 句話ê 使命若是有成功，有照講hit 句話ê 人ê 心志實現，án-ni hit 句話佮hit個人ê 心有合，hit個人ê 心m̄免koh chhiau-chhe̍k。Hit 句話合tī hit個人ê 心，亦hit個人ê 心是永遠佮hit個人做夥；所以thang 講hit 句話是永遠佮hit個人平平tī--teh。 |
|
Góa m̄-bián koh thiah, phah-sǹg tāi-ke í-keng bêng-pe̍k liáu. Tāi-ke , téng-bīn ê phì-jū nā sī bô m̄-tio̍h , lán ê kì-tit hit ê lâng chiū-sī phì-jū chò Sîn , hit kù-ōe phì-jū chò lâng lah. Ōe ē thang kap lâng tī-teh, chiū-sī ì-bī lâng ē thang kap Sîn chò-hóe ê ì-sù. Án-ni hit ê lâng chiū-sī tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā . Tio̍h chit-khoán éng-oán ê oa̍h-miā chiah sī chin ê oa̍h-miā lah.
|
我m̄免koh拆，扑算逐家已經明白了。逐家，頂面ê 譬喻若是無m̄著，咱會記tit hit個人就是譬喻做神，hit句話譬喻做人--lah。話會thang佮人tī--teh，就是意味人會thang 佮神做夥ê 意思。Án-ni hit個人就是得著永遠ê活命。著這款永遠ê 活命，才是真ê 活命--lah。 |
|
4. Éng-oán ê oa̍h-miā cháiⁿ-iūⁿ chiah tit ē tio̍h?
|
4. 永遠 ê 活命怎樣才得會著？ |
|
In-ūi ài hō͘ lán tī-chia beh lūn ê tāi-chì khah ē bêng, lán bo̍h-tit hiâm hùi-khì, chiong lán só͘ kóng liáu- -ê, tī-chia koh lâi hoan chi̍t-piàn . Lán tī pún-hāng ê tē-jī tiâu ū mn̄g chi̍t-kù, kóng, 『Tàu-tí cháiⁿ-iūⁿ chiah sī oa̍h 』Tùi chit kù lán í-keng ū ìn sì-kù. Tē-it: tio̍h ū piàn-ōaⁿ, ū chìn-pō͘ . Tē-jī :tio̍h ē thang chhut tī ka-tī ê sim lâi oa̍h-tāng. Tē-saⁿ: tio̍h ū sim-khiàu. Tē-sì: tio̍h ū ha̍p tī éng-oán ê oa̍h-miā.
|
因為ài hō͘ 咱tī-chia beh論ê 事誌較明，咱莫得嫌費氣，將咱所講了--ê,tī-chia koh來翻一遍。咱tī本項ê 第2條有問一句講「到底怎樣才是活？」Tùi 這句咱已經有應4句。第1，著有變換、有進步。第2，著會thang 出tī 家己ê 心來活動。第3，著有心khiàu。第4，著有合tī永遠ê 活命。 |
|
Chāi góa ê gû-kiàn, chiū-sī jīn chit sì-tiâu chò oa̍h-miā ê phiau-chún goân-chek. Thong chit thiⁿ-kha-ē ê oa̍h-miā ū chióng-chióng , ū khah koán- -ê, iā ū khah kē- -ê; che lóng ē thang iōng chit sì-tiâu goân-chek lâi hun-piat. Chhiū-ba̍k, hoe-chháu(chiū-sī si̍t-bu̍t ) ê oa̍h-miā sī kīn-kīn ha̍p tī tē-it tiâu ê goân-chek; khîm-siù , hî, thâng,hit téng-lūi (chiū-sī tōng-bu̍t)ê oa̍h-miā sī ha̍p tī tē-it, tē-jī , nn̄g-tiâu ê goân-chek; chhin-chhiūⁿ kâu chit-lūi, sui-jiân iā-sī sio̍k tī tōng-bu̍t, chiàu lán só͘ khòaⁿ i ê oa̍h-miā, pí pa̍t-hāng tōng-bu̍t ná-chún ū khah koân ê khoán, in-ūi i tām-po̍h iā ū ha̍p tī tē-saⁿ tiâu ê goân-chek.
|
在我ê 愚見，就是認這4條做活命ê 標準原則。通這天腳下ê 活命有種種，有較懸--ê,也有較低--ê;che 攏會thang 用這4條原則來分別。樹木、花草（就是植物）ê 活命是僅僅合tī 第1條ê 原則；禽獸、魚、蟲，hit 等類（就是動物）ê 活命是合tī 第 1、第2，兩條ê 原則；親像猴這類，雖然也是屬tī 動物，照咱所看伊ê 活命，比別項動物若準有較懸 ê 款，因為伊淡薄也有合tī 第3條原則。 |
|
Kàu lán lâng, tē-it, tē-jī, tē-saⁿ,chit saⁿ-tiâu ê goân-chek chiū lóng ū ha̍p; chóng-sī chit chéng sī pêng-siông lâng, pí pêng-siông lâng khah kàng chi̍t-kip, chiū-sī khah bô ha̍p tī tē-saⁿ ê goân-chek. Chit khoán lâng , sī hō͘ lâng kiò-chò cheng-seⁿ, in-ūi i lī tōng-bu̍t bô lōa-hn̄g. Ia̍h lâng nā-sī m̄-nā ū ha̍h tī tē-ti, tē-jī, tē-saⁿ ê goân-chek, iā-sī ū ha̍h tī tē-sì ê goân-chek; chit hō͘ chiū m̄-sī pêng-siông lâng, chiū-sī sèng-jîn gī-sū ; chit téng lâng chiū-sī kap Sîn pêⁿ-pêⁿ tiàm. Pêng-siông lâng éng-éng ài pài chit hō lâng chò Sîn. Che khiok sī ū chhò-gō͘, nā-sī chheng i chò Sîn ê kiáⁿ , chiū bô m̄-tio̍h . Ē thang chò kàu Sîn ê kiáⁿ , chiū-sī oa̍h-miā chìn-pō͘ ê ke̍k-khám, chò lâng it-seng ê bo̍k-tek, chiū-sī chāi ti-chia.
|
到咱人，第 1、第2、第3，這3條ê 原則就攏有合；總是這種是平常人，比平常人較降一級，就是較無合tī 第3個原則。這款人，是hō͘人叫做精牲，因為伊離動物無偌遠。亦人若是m̄-nā 有合第2、第3個原則，也是有合tī第4個原則；這號就m̄是平常人，就是聖人義士；這等人就是佮神平平tiàm。平常人往往ài 拜這號人做神。Che卻是有錯誤，若是稱伊做神ê 子，就無m̄著。會thang做到神ê子，就是活命進步ê 極坎，做人一生ê目的，就是在tī-chia。 |
|
Taⁿ tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chò, chiah ē ha̍p tī éng-oán ê oa̍h-miā? Tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chò, éng-oán ê oa̍h-miā chiah tit ē tio̍h? Tāi-ke choan-sim koh lâi siūⁿ.
|
今著怎樣做，才會合tī 永遠ê活命？著怎樣做，永遠ê 活命才得會著？逐家專心koh來想。 |
|
Éng-oán ê oa̍h-miā sī sím-mi̍h, lán í-keng bêng-pe̍k liáu; ia̍h beh tit chit ê oa̍h-miā ū bāng bô, lán iā í-keng chai. Chóng-sī beh cháiⁿ-iūⁿ tit, cháiⁿ-iūⁿ chò? Chhin-chhiūⁿ Chîn-sí-hông ê khoán , sái lâng iōng chîⁿ bé ē-tio̍h bē? Toàn-toàn bē, toàn-toàn bô bāng lah. Lán ē kì-tit éng-oán ê oa̍h-miā, chiū-sī bô hān-liōng ê oa̍h-miā, sī bē sái-tit iōng sím-mi̍h thang kā i chè-hān, iā-sī bē sái-tit iōng sím-mi̍h thang kā i chhek-liōng. Nā-sī ē thang iōng nî-goe̍h thang kā i chhek-liōng , khòaⁿ sī tn̂g á-sī té, he̍k-sī iōng seng-khu kā i chè-hān, khòaⁿ sī lí-ê góa-ê , á-sī pa̍t-lâng ê ; hit khoán chiū m̄-sī éng-oán ê oa̍h-miā.
|
永遠ê活命是甚物，咱已經明白了；亦beh 得這個活命有望無，咱也已經知。總是beh怎樣得、怎樣做？親像秦始皇ê 款，使人用錢買會著--bē ？斷斷bē,斷斷無望--lah。咱會記tit永遠ê 活命，就是無限量ê 活命，是bē 使tit用甚物thang kā伊制限，也是bē 使tit用甚物thang kā 伊測量。若是會thang 用年月thang kā 伊測量，看是長抑是短，或是用身軀kā 伊制限，看是你ê、我ê,抑是別人ê;hit 款就m̄是永遠ê 活命。 |
|
Koh-chài lán ū chai, éng-oán ê oa̍h-miā sī bē iōng-tit hō͘ sím-mi̍h thang kā i thiⁿ chi̍t-hun, kiám chi̍t-hô , i sī i ka-tī . M̄-nā án-ni, i sī bān-hāng ê goân-thâu , sī it-chhè ū hān-liōng ê oa̍h-miā ê thau; m̄-kú lán m̄-sī lán ka-tī , lán sī tùi éng-oán ê oa̍h-miā chhut, lán ê it-chhè sī siū i chiáng-koán.
|
Koh 再咱有知，永遠ê 活命是bē用tit hō͘甚物thang kā 伊添一分，減一毫，伊是伊家己。M̄-nā án-ni，伊是萬項ê 源頭，是一切有限量ê 活命ê 頭；m̄-kú 咱m̄是咱家己，咱是tùi永遠ê 活命出，咱ê 一切是受伊掌管。 |
|
Lâng pí tōng-bu̍t khah chhut-sek ê tiám chiū-sī ū sim-khiàu. Lâng ê sim-khiàu só͘ oa̍h-tāng ê só͘-chāi , chiū-sī hun-piat chin ké (tè-sek ê sim), hó-pháiⁿ (tō-tek ê sim), súi-bái (gē-sut ê sim), chit saⁿ hong-bīn. Chóng-sī sím-mi̍h sī chin, neh? Sím-mi̍h sī hó, neh? Ia̍h sím-mi̍h sī súi,neh? Chit saⁿ hāng sī tùi tó-lo̍h-lâi? Sī lâng ka-tī liap-chō- -ê á m̄-sī? Toàn-toàn m̄-sī. Chit saⁿ-hāng kap thiⁿ-tē-kan it-chhè ê sū-bu̍t sio-siāng khoán, lóng sī tùi tī éng-oán ê oa̍h-miā chhut-lâi- -ê. Chit saⁿ-hāng chiū-sī Sîn ê sim-su lah.
|
人比動物較出色ê 點就是有心khiàu。人ê 心khiàu 所活動ê 所在，就是分別真假（智識ê 心），好歹（道德ê 心），súi-bái(藝術ê 心），這3方面。總--是甚物是真neh？甚物是好neh？亦甚物是súi neh？這3項是tùi 佗落來？是人家己捏造--ê 抑m̄是？斷然m̄是。這3項佮天地間一切ê 事物相像款，攏是tùi tī 永遠ê 活命出來--ê。這3項就是神ê 心思--lah。 |
|
Lâng ê sim-khiàu chi̍t-chōng sī chhin-chhiūⁿ kiàⁿ . Chit saⁿ-hāng chin- -ê, súi- -ê, tùi Sîn hoat- -chhut-lâi. Lâng ê sim-kiàⁿ nā ū hiòng hia khì, chiū ē kiat i ê hêng-chōng tī lâng ê sim-kiàⁿ lāi ; lâng tùi án-ni ū kám-kak, chiah ē-hiáu hun chin-ké, piat siān-ok, kéng súi-bái. Lâng ê sim-khiàu ē-hiáu hun-piat chin-ké, siān-ok, súi-bái, hit ê lâng chiū-sī kiò-chò ū jîn-keh.
|
人ê 心khiàu 一狀是親像鏡。這3項真--ê、好--ê、súi --ê,tùi 神發--出來。人ê 心鏡若有向hia--去，就會結伊ê 形狀tī人ê 心鏡--內；人對 án-ni 有感覺，才會曉分真假、別善惡、揀súi-bái。人ê 心khiàu 會曉分別真假、善惡、súi-bái,hit個人就是叫做有人格。 |
|
Hiaⁿ-tī chí-mōe , lán lūn-kàu chia , beh tit-tio̍h éng-oán ê oa̍h-miā ê lō͘-kèng khí m̄-sī bêng-pe̍k liáu mah? Chiū-sī án-ni lah: lâng tio̍h ēng i ê jîn-keh chò ki-chhó͘ , bô siū it-chhè ê kha-sok, thoat-lī lóng-chóng ê chè-hān, bô phāu pa̍t-chéng ê sim-su. Kan-ta hi-bōng sêng-chiū Sîn ê kang, kàu khùi-tn̄g chiah pàng-soah. Lia̍t-ūi, chit kúi-kù ōe sui-sī kán-tan pêng-siông pêng-siông , chóng-sī chit kúi-kù si̍t-chāi chiū-sī lâng ê liông-sim ê kiat-chiⁿ , beh tit-tio̍h chin ê oa̍h-miā ê pì-koat. Lán nā-sī khak-si̍t tùi tī lán ê sim-koaⁿ-té ū sìn chit kúi-kù sī beh chhōa lâng chìn-ji̍p éng-oán ê oa̍h-miā , chiông-kim í-āu koat-sim hoaⁿ-hí chiàu án-ni chò. Chit-khoán lâng siat-sú sī chū chit-tia̍p sí, iā sī í-keng ji̍p tī éng-oán ê oa̍h-miā, i ê sim tiāⁿ-tio̍h ū bē kóng-tit ê hô-lo̍k.
|
兄弟姊妹，咱論到chia，beh得著永遠ê 活命ê 路徑豈m̄是明白了--mah？就是án-ni --lah：人著用伊ê 人格做基礎，無受一切ê 拘束，脫離攏總ê 制限，無抱別種ê 心思。Kan-ta希望成就神ê 意，表現神ê 道，真心盡力無歇睏做神ê 工，到氣斷才放煞。列位，這幾句話雖是簡單平常平常，總--是這幾句實在就是人ê 良心ê結晶，beh 得著真ê 活命ê 祕訣。咱若是確實tùi tī 咱ê 心肝底有信這幾句是beh chhōa 人進入永遠ê 活命，從今以後決心歡喜照án-ni 做。這款人設使是自chit tia̍p 死，也是已經入tī 永遠ê 活命，伊ê 心定著有bē 講--tit ê 和樂。 |
|
Lán ē kì-tit Khóng-chú ū kóng ,『Tiau bûn-to sek sú khó- -ì .』Chiū-sī kóng, lâng nā-sī chá-khí-sî ē thang tit-tio̍h tō-lí, sêng-chiū jîn-keh, ē-po͘ -sî lâi sí , iā sī thang. Chit-kù ōe chiū-sī kap lán só͘-kóng ê siāng ì-sù. Éng-oán ê oa̍h-miā m̄-sī hit hō ài ka-tī put-sî ba̍k-chiu kim-kim, tn̂g hòe-siū ê lâng só͘ tit ē-tio̍h , chiū tio̍h chīn-sim chīn-la̍t chò Sîn ê kang ê lâng chiah ū hūn.
|
咱會記tit孔子有講「朝聞道夕死可矣。」就是講，人若是早起時會thang得著道理，成就人格，下晡時來死，也是thang。這句話就是佮咱所講ê像意思。永遠ê 活命m̄是hit 號愛家己不時目珠金金，長歲壽ê 人所得會著，就著盡心盡力做神ê 工ê 人才有份。 |
|
5. Hiān-kim ê Tâi-oân sī Oa̍h á-sī sí?
|
5. 現今ê 台灣活抑是死？ |
|
Cháiⁿ-iūⁿ chiah sī oa̍h? chit ê būn-tê thang kóng lán í-keng tāi-lio̍k soat-bêng liáu. Seⁿ ê lō͘ nā-sī kì-jiân chai, sí ê lō͘ chiū-sī hit-ê tò-péng. Lán nā chiong téng-tiâu só͘ kóng-bêng hit sì hāng ê goân-lí kì-tiâu tī lán ê sim-lāi, lán ka-tī to bián-kóng , chiū-sī siā-hōe chèng-lâng ê sí-oa̍h lán to phòaⁿ-toàn ē hun-bêng, ē thang hoat-kiàn kái-kiù ê hong-hoat.
|
怎樣才是活？這個問題thang 講咱已經大略說明了。生ê 路若是既然知，死ê 路就是hit個ê倒péng。咱若將頂條所講明hit 4項ê 原理記tiâu tī 咱ê 心內，咱家己都免講，就是社會眾人ê 死活人都判斷會分明，會thang 發見解救ê 方法。 |
|
Hiān-sî ê Tâi-oân sī sí á-sī oa̍h? Chit ê būn-tê pí lán chi̍t-lâng chi̍t ka-cho̍k ê sí-oa̍h m̄-chai ke tōa ū lōa-chē? Chóng-sī góa tī-chia tio̍h koh phoe-bêng kóng chi̍t-kù, í-āu só͘ beh kóng- -ê sī kīn-kīn the̍h lán Pún-tó-lâng hong-bīn ê châi-liāu kóng; khiok m̄-sī kóng chit-khoán ê pè-pēng sī kan-ta lán chiah ū. Koh-chài kan-ta Pún-tó-lâng hōng-bīn ê châi-liāu mā-sī ū chin-chē, góa sī kīn-kīn the̍h kúi-tiám khí-lâi kóng nā-tiāⁿ.
|
現時ê 台灣是死抑是活？這個問題比人一人一家族ê 死活m̄知加大有偌濟？總是我tī-chia著koh批明講一句，以後所beh講--ê是僅僅提咱本島人方面ê 材料講；卻m̄是講這款ê 弊病是kan-ta 咱才有。Koh再kan-ta 本島人方面ê 材料mā是有真濟，我是僅僅提幾點起來講nā-tiāⁿ。 |
|
Tē-it. Ài kap lán lia̍t-ūi tùi Tâi-oân ê ha̍k-būn hong-bīn kiám-tiám khòaⁿ. Ha̍k-būn sī sím-mi̍h? Tāi-lio̍k thang kóng , ha̍k-būn sī beh chhián-bêng chin-lí ê hêng-ûi. Ha̍k-būn ê bo̍k-tek sī beh kiû chin-lí. Só͘-ài kiû ê chin-lí , nā-sī kiû m̄-tio̍h, chhián ū bêng, hit ê ha̍k-būn í-keng chiū-sī sêng-kong liáu. Chóng-sī , lia̍t-ūi , chāi lán ê tiong-kan kiám m̄-sī khòaⁿ ha̍k-būn sī beh kiû lī-ek ê khah-chē, kiû ha̍k-būn sī beh kiû chò-koaⁿ kiû thàn-chîⁿ, só͘-í nā-sī bē thang chò-koaⁿ kap thàn-chîⁿ , ia̍h chiū lia̍h-chò tha̍k-chheh sī bô lō͘-ēng.
|
第1，ài佮咱列位tùi 台灣學問方面檢點看。學問是甚物？大略thang 講，學問是beh 闡明真理ê 行為。學問ê 目的是beh 求真理。所ài 求ê 真理，若是求有著、闡有明，hit個學問已經就是成功了。總--是，列位，在咱ê 中間敢 m̄是看學問是beh 求利益ê 較濟，求學問是beh 求做官、求趁錢，亦就掠做讀冊是無路用。 |
|
Bêng Hu-chú kiám m̄-sī í-keng ū kóng-liáu. I kóng , 『Ha̍k-būn ê bo̍k-tek , m̄-sī beh kiû pa̍t-mi̍h , sī kan-ta beh kiû lán só͘ phah-m̄-kìⁿ ê sim-khiàu tò-tńg-lâi.』Lán só͘ phah-m̄-kìⁿ ê sim-khiàu sī siáⁿ-hòe? Chiū-sī lán sim-koaⁿ ê kiàⁿ ū chhiūⁿ-sian, chin-lí ê iáⁿ chiò bē bêng tī lán ê sim-lāi ê ì-sù. Ia̍h lán o̍h ha̍k-būn chiū-sī beh chhit lán ê sim-kiàⁿ hō͘ i bêng, hō͘ chin-lì ê iáⁿ chiò ē hiān tī lán sim-lāi. Khó-lîn; m̄-kú phó͘-thong lán teh khòaⁿ ha̍k-būn m̄-sī án-ni khòaⁿ. Khah-chē lia̍h ha̍k-būn chún-chò beh tit lī-ek ê hoat-tō͘, tì-kàu lán ê ha̍k-būn í-keng ko͘-tâ sí- -khì chin-kú, chin-kú lah! In-ūi kóng tha̍k-chheh sī beh tit lī-ek , só͘-í nā bô lī-ek thang tit chiū siūⁿ kóng, m̄-bián tha̍k! Lán ê lâng tha̍k-chheh- -ê chin-chió, chiū-sī tùi án-ni lâi.
|
孟夫子敢 m̄是已經有講了。伊講「學問ê 目的，m̄是beh 求別物，是kan-ta beh 求咱所扑m̄見ê 心khiàu 倒轉--來。」咱所扑m̄見ê 心khiàu 是啥貨？就是咱心肝ê 鏡有上sian，真理ê 影照bē明tī 咱ê 心內ê 意思。亦咱學學問就是beh 拭咱ê 心鏡hō͘ 伊明，hō͘ 真理ê 影照會現tī 咱心內。可憐！m̄-kú 普通咱teh 看學問m̄是án-ni看。較濟掠學問準做beh 得利益ê 法度，致到咱ê 學問已經枯tâ死--去真久、真久--lah！因為講讀冊是beh 得利益，所以若無利益thang 得就想講，M̄ 免讀！咱ê 人讀冊--ê 真少，就是tùi án-ni來。 |
|
Koh-chài, chin-lí sī chhiáⁿ chi̍t piⁿ , lī-ek chò thâu-chêng; só͘-í tāi-khài ê lâng to sī kó-chhiáⁿ hô͘-tô͘. Lóng sī khioh kó͘-chá lâng ê chau-phoh, m̄-káⁿ chhut-la̍t sin-khui pa̍t-tiâu ê hó-lō͘ , hoat-bêng khah-chhim ê chin-lí. Só͘-í nā kóng tha̍k-chheh, chiū-sī Sù-su , Ngó͘-keng, Kó͘-bûn;lóng sī kúi-nā chheng-nî ê hòe-té. Hit kúi-pún chheh, m̄-nā chheh-phôe jú-jú kàu iûⁿ-kô͘-kô͘, lāi-bīn ê jī iā í-keng hō͘ chèng-lâng ê chhiú-sio̍h kô͘ kàu beh bô bêng khì. Lán kóng piàn-ōaⁿ chìn-pō͘ sī oa̍h-miā tē-it ê tiâu-kiāⁿ. Lí khòaⁿ , lán ê ha̍k-būn sī kīn-kīn hān-tiāⁿ tī hit kúi-pún chheh, oa̍h-miā tī tó-lo̍h, neh? M̄-nā án-ni, iáu-kú ū chin-chē ê siáu-jîn, m̄-nā i bô khòaⁿ chin-lí tāng, bô beh chhut-la̍t khì kiû sin, chiū-sī chêng ê gâu-lâng khó͘-sim só͘ hoat-bêng- -ê, i to m̄ sêng-sim siú, hoán-tńg ūi-tio̍h chi̍t-sî ka-tī ê lī-ek, chiong ti̍t-ti̍t ê chin-lí áu-chò kúi-nā chat, chò i kòe-kiô ê koáiⁿ-á. Âi- -ah! Tâi-oân ê ha̍k-būn sī sí á-sī oa̍h?
|
Koh再，真理是請一邊，利益做頭前；所以大概ê 人都是苟且糊塗。攏是拾古早人ê 糟粕，m̄敢出力新開別條ê 好路，發明較深ê 真理。所以若講讀冊，就是四書、五經、古文；攏是幾若千年ê 貨底。Hit幾本冊，m̄-nā 冊皮jú-jú 到溶糊糊，內面ê 字也已經hō͘眾人ê 手sio̍h糊到beh 無明--去。咱講變換進步是活命第1個條件。你看，咱ê 學問是僅僅限定tī hit幾本冊，活命tī佗落neh？M̄-nā án-ni，iáu-kú 有真濟ê 小人，m̄-nā 伊無看真理重，無beh出力去求新，就是前ê gâu人苦心所發明--ê,伊都m̄誠心守，反轉為著一時家己ê 利益，將直直ê 真理拗做幾若節，做伊過橋ê 枴仔。Âi--ah！台灣ê 學問是死抑是活？ |
|
Tē-jī , chhiáⁿ kap tāi-ke lâi siūⁿ lán Tâi-oân ê chong-kàu. Lán Tâi-oân ê chong-kàu sī oa̍h á-sī sí? Lia̍t-ūi chhì-siūⁿ khòaⁿ. Lán tông-pau ê tiong-kan bōng Pu̍t-kàu ê iā ū, hōng Tō-kàu ê iā ū , hōng Ki-tok-kàu ê iā ū; pài chióng-chióng ê cha̍p-chhui-sîn iā sī ū; koh-chài lia̍h Khóng-chú chò Sîn tī-teh pài ê iā sī ū. Sio̍k-gú kóng, 『Chêng-lí ū chi̍t, sī bô nn̄g.』Chiah-chē hāng chong-kàu ê tiong-kan tek-khak ū tio̍h- -ê, iā ū m̄-tio̍h- -ê. Tio̍h m̄-tio̍h, lán tī-chia chhiáⁿ mài-tit lūn; lán chhiáⁿ chiàu kok-lâng só͘ sìn-ê , lóng kā i jīn-chò tio̍h. Lán só͘ ài lūn- -ê, chiū-sī koh-lâng só͘-sìn ê chong-kàu sī oa̍h á-sī sí?
|
第2，請佮逐家來想咱台灣ê 宗教。咱台灣ê 宗教是活抑是死？列位試想看。咱同胞ê中間奉佛教--ê也有，奉道教--ê也有，奉基督教--ê 也有；拜種種ê 雜嘴神也是有；koh再掠孔子做神tī-teh拜--ê 也是有；祀家己ê 祖先ê 神主teh 拜--ê 也是有。俗語講「情理有1，是無2」Chiah 濟項宗教ê 中間的確有著--ê,也有m̄ 著--ê。著m̄-著，咱tī chia且mài tit論；咱請照各人所信--ê,攏kā 伊認做著。咱所ài 論--ê,就是各人所信ê 宗教是活抑是死？ |
|
Chhì-siūⁿ-khòaⁿ , sím-mi̍h sī chong-kàu? Lán nā hian jī-tián khí- -lâi khòaⁿ, chiū chai-iáⁿ 『Chong』sī 『Chú 』ê ì-sù, ia̍h 『Chú 』chiū-sī choan chú chi̍t-hāng ê ì-sù. 『Kàu 』chiū-sī kà-sī ê ì-sù. Só͘-í thang chai 『Chong-kàu 』nn̄g-jī ha̍p chò-hóe ê ì-sù, chiū-sī 『Choán-chú chi̍t-hāng ê kà-sī.』Kóng chi̍t kù khah-bêng, Chong-kàu chiū-sī lâng choan-sim khiàn-sêng kèng-pài Sîn , thé-liōng Sîn ê ì-sù, hiàn ka-tī chi̍t sin siú Sîn ê kà-sī, chò Sîn ê sū-gia̍p. Ē-tit chiàu án-ni chò, ka-tī ê sim-koaⁿ-té lóng bô hun-hô ê gî-gā, chiong choan-sim choân-miā lóng kau-tāi hō͘ Sîn chiáng-koán, chi̍t-su̍t-á to m̄-káⁿ the̍h-chhut ka-tī ê su-sim. Tùi án-ni chū-jiân chiū ē seⁿ-chhut chin tōa ê pêng-an. Chit khoán ê chong-kàu , chiah sī ū oa̍h-miā ê chong-kàu.
|
試想看，甚物是宗教？咱若掀字典起來看，就知影「宗」是「主」ê 意思，亦「主」就是專主一項ê 意思；「教」就是教示ê 意思。所以thang 知「宗教」兩字合做夥ê 意思，就是「專主一項ê 教示」。講一句較明，宗教就是人專心虔誠敬拜神、體諒神ê 意思。獻家己一身守神 ê 教示，做神ê 事業。會tit照án-ni做，家己ê 心肝底攏無分毫ê 疑訝，將專心全命攏交代hō͘ 神掌管，一su̍t仔 都m̄敢提出家己ê 私心。Tùi án-ni自然就會生出真大ê 平安。這款ê 宗教，才是有活命ê 宗教。 |
|
Chāi lán Tâi-oân só͘-ū chē-chē hāng ê chong-kàu, láu-sit kóng, tùi kin-té í-keng chiū chhò-gō͘- -ê sī chin-chē, chiū-sī i só͘ kèng-pài ê Sîn m̄-tio̍h ê ū chin-chē. Chit uh5ang chiàu-si̍t tio̍h ài gī-lūn chin, iu-ūi kiaⁿ-chò gī-lūn liáu siuⁿ khoah, tian-tó khah m̄-hó, só͘-í chiàu téng-bīn ê iok-sok chit-tiám chhiáⁿ mài kóng, Lán kan-ta lâi khòaⁿ teh pài ê lâng, pài liáu sím-mi̍h khoán , sī oa̍h ê pài-hoat, á-sī sí ê pài-hoat?
|
在咱台灣所有濟濟項ê 宗教，老實講，tùi 根底已經就錯誤--ê 是真濟，就是伊所敬拜ê 神m̄著--ê 有真濟。這項照實著ài 議論真，因為驚做議論了傷闊，顛倒較m̄好，所以照頂面ê 約束這點且mài 講。咱kan-ta 來看teh 拜ê 人，拜了甚物款，是活ê 拜法，抑是死ê 拜法？ |
|
Tē-it, pài ê lâng bô-bêng i só͘ pài ê Sîn sī sím-mi̍h. Cháiⁿ-iūⁿ i thài tio̍h kèng-pài hit ê Sîn, pài ê lâng kap Sîn sī ū sím-mi̍h koan-hē . Pài ê lâng chit-tiám lóng bô bêngoe̍k sī khah-chē; put-kò sī kan-ta thiaⁿ-kìⁿ lâng kóng Koan-im khah ū siàⁿ, chiū pài Koan-im; thiaⁿ-kìⁿ Má-chó͘ khah ū siàⁿ, chiū pài Má-chó͘; Thiaⁿ-kìⁿ tio̍h hē Sêng-hông , chiū pài Sêng-hông. Nā kóng sī hoān-tio̍h tó chi̍t-hng ê Ông-iâ ia̍h chiū khí-lâng khí-bé beh chhiáⁿ Ông-iâ , kan-ta loān-pài chi̍t-tiûⁿ. Hit sian Sîn ê chí-ì sī tī tó-lo̍h, pài ê lâng lóng bô thé-thiap, lóng bô tì-ì beh chun-siú.
|
第1，拜ê 人無明伊所拜ê 神是甚物。怎樣伊thài著敬拜hit 個神？拜ê 人佮神是有甚物關係？拜ê 人這點攏無明白是較濟。不過是kan-ta聽見人講觀音較有聖，就拜觀音；聽見媽祖較有聖，就拜媽祖；聽見著下城隍，就拜城隍。若講是犯著佗一方ê 王爺亦就起人、起馬beh 請王爺，kan-ta 亂拜一場。Hit仙神ê 旨意是tī 佗落？拜 ê 人攏無體貼，攏無致意beh 遵守。 |
|
Ka-tī chò-hó á-sī chò-pháiⁿ ,ū chōe á-sī bô chōe , ē kham-ti Sîn ê ài-sioh pó-hō͘ á-sī bē, lóng bô siūⁿ ; kīn-kīn siūⁿ chò ū sio-kim chiū tek-khak ū pó-pì, loān-loān pài , loān-loān kiû, chiū-sī. Sio chi̍t-pah kim , tiám chi̍t-tùi chek, chhah saⁿ-ki hiuⁿ; ia̍h chiū beh kiû seⁿ-kiáⁿ, seⁿ-sun, choân-ke pêng-an tn̂g hòe-siū.
|
家己做好抑是做歹，有罪抑是無罪，會堪tit神ê 愛惜保護抑是bē,攏無想；僅僅想做有燒金就的確有保庇，亂亂拜、亂亂求就是。燒100金，點一對燭，插3枝香；亦就beh 求生子、生孫，全家平安長歲壽。 |
|
Ū-ê hē, kóng , Chit-tù chîⁿ nā pó-pì thàn kòe-chhiú , chiū beh chò hì lâi siā; khah hiong-thái- -ê, iā ū hē; nā ē poa̍h iâⁿ-kiáu , chiū beh thâi-ti tó-iûⁿ lâi kèng-hiàn. Siat-sú tī Sîn ê bīn-chêng teh hē hiah ê ōe, mài-tit tiàm tī chhù-lāi liām, nā khui-siaⁿ kóng bêng-bêng hō͘ lâng thiaⁿ , ka-tī bē siūⁿ kiàn-siàu ê lâng , m̄-chai ū kúi-ê! Chit-khoán kiám m̄-sī lia̍h Sîn chún-chò chia̍h-chîⁿ-koaⁿ teh khoán-thāi mah?
|
有ê 下講「這注錢若保庇趁過手，就beh做戲來謝」；較hiong-thái --ê,也有下；若會博贏局，就beh thâi 豬屠羊來敬獻。設使tī 神ê 面前teh下hiah-e 話，mài tit tiàm tī 厝內唸，若開聲講明明hō͘人聽，家己bē 想見笑ê 人，m̄知有幾個！這款敢 m̄是掠神準做食錢官teh 款待--mah？ |
|
Ūi- tio̍h ka-tī ê lī-ek tùi Sîn teh kèng-hiàn, kap pháiⁿ peh-sèⁿ teh siap ok koaⁿ-lī ê āu-chhiú ū sím-mi̍h cheng-chha? Chit-khoán ê sim-lí kiat-kio̍k sī sí á-sī oa̍h, goān lán chhim-chhim ài séng-chhat! Koh chhiáⁿ tāi-ke lâi khòaⁿ hôe-siūⁿ , tō-sū , tâng-ki , ang-î ê só͘-kiâⁿ só͘-chò sī cháiⁿ-iūⁿ?
|
為著家己ê 利益對神teh 敬獻，佮歹百姓the涉握官吏ê 後手有甚物增差？這款ê 心理結局是死抑是活，願咱深深ài 省察！Koh 請逐家來看和尚、道士、童乩，尪姨ê 所行所做是怎樣？ |
|
Chiah ê lâng sī tī Sîn kap lâng ê tiong-kan, chi̍t-pêng thè Sîn thoân chí-ì, chi̍t-pêng thè lâng ho̍k-sāi Sîn, piáu-bêng lâng ê sim-goān, hō͘ lâng ē thang khah-khoài chiap-kīn Sîn. Só͘-í hit hō sū chiū tio̍h chin-chiàⁿ chheng-khì ū tek-hēng ê lâng chiah ē kham-tit tng. Sek-khia, Iâ-só͘, chiū-sī chit khoán lâng ê chòe lí-sióng , chòe hó ê bō͘-hoān. Sek-khia ūi-tio̍h ài chīn i ê pún-hūn, ông-kiong m̄-káⁿ tòa, hông-tè-ūi m̄-káⁿ chē, la̍k-cha̍p gōa nî ê tiong-kan siū-liáu bô-hān ê hong-song, kiâⁿ-sóa piàn thiⁿ-kha-ē soeh-bêng kiù-khó͘ kiù-lān ê chin-lí. Nā lūn Iâ-so͘ ê it-seng, sī iáu-kú khah hō͘ lán thang kám-kek, I ūi-tio̍h beh thoân Thiⁿ ê chí-ì , ài kiù choân-jîn-lūi put-lūn sím-mi̍h kok ê lâng chhut chōe-ok, ji̍t-ji̍t kiâⁿ hó-sū, pang-chān kan-khó͘ lâng. Lâng ū oàn-hīn I, khún-tio̍k I, I iā tek-khak bô hīn-lâng. Kàu bóe hō͘ lâng tèng-sí tī Si̍p-jī-kè , hō͘ lâng iōng chhiuⁿ-to chha̍k heng-khám; khùi-si beh tn̄g ê sî-chūn, I iáu-kú sī m̄-káⁿ bē-kì-tit Sîn, iáu-kú sī thè lâng kiû sià-chōe, iáu-kú sī choan-sim kiâⁿ jîn-ài. Chóng-sī hiān-sî chāi lán Tâi-oân ê hôe-siūⁿ , tō-sū , chit chéng-lūi ê lâng só͘ chò sím-mi̍h khoán , bián kóng hō͘ lán chin thang siong-sim thó͘ tōa-khùi, chiū-sī Ki-tok kàu-hōe ê thoân-tō sian-seⁿ khah-chē ê só͘-chò sī sím-mi̍h iūⁿ? Hôe-siūⁿ kap tō-sū khiok sī kap in bē pí-tit, m̄-kú in ê chhùi-lāi só͘ liām ê keng-bûn kap in ê kha-chhiú só͘ chò chhut-lâi ê sū-chek, pí-kàu khòaⁿ sī cháiⁿ-iūⁿ khah chē? In só͘-kóng kap só͘-chò ê kiám m̄-sī tōa-tōa bô sio-siāng?
|
Chiah-e 人是tī 神佮人ê 中間，一爿替神傳旨意，一爿替人服事神，表明人ê 心願，hō͘人會thang較快接近神。所以這號事就著真正清氣有德行ê 人才會堪tit當。釋迦、耶穌，就是這款人ê 最理想、最好ê 模範。釋迦為著ài 盡伊ê 本份，王宮m̄敢tòa,皇帝位m̄敢坐，60外年ê 中間受了無限ê 風霜，行徙遍天腳下說明救苦救人ê 真理。若論耶穌ê 一生，是iáu-kú 較hō͘ 咱thang感激，伊為著beh傳天ê 旨意，ài 救全人類不論甚物國ê 人出罪惡，日日行好事，幫贊艱苦人。人有怨恨--伊，綑逐--伊，伊也的確無恨人。到尾hō͘人釘死 tī 十字架，hō͘人用銃刀chha̍k 胸坎；氣絲beh 斷ê 時陣，伊iáu-kú是m̄敢bē 記--tit，iáu-kú 是替人求赦罪，iáu-kú 是專心行仁愛。總是現時在咱台灣ê 和尚、道士，這種類ê 人所做甚物款？免講hō͘ 咱真thang傷心吐大氣，就是基督教會ê 傳道先生較濟 ê 所做是甚物樣？和尚佮道士卻是佮in bē比--tit，m̄-kú in ê 嘴內所唸ê 經文佮in ê 腳手所做--出來ê 事蹟，比較看是怎樣較濟？In所講佮所做ê 敢m̄是大大無相像？ |
|
Âi - -ah! Chit chéng-lūi ê kang si̍t-chāi sī sè-kan chòe tōa ê thian-chit. Khó-lîn! Chāi lán Tâi-oân sòa chha-put-to sī piàn-chiâⁿ chhin-chhiūⁿ chi̍t hāng thàn-chîⁿ ê seng-lí.
|
Âi--ah！這種類ê工實在是世間最大ê 天職。可憐！在咱台灣煞差不多是變成親像一項趁錢ê 生理。 |
|
Chit-phiⁿ í-keng lūn thài-tn̂g liáu, phah-sǹg m̄-bián koh kóng sím-mi̍h, lia̍t-ūi iā í-keng kàu-gia̍h bêng-pe̍k liáu. Chóng-sī chhiáⁿ koh hō͘ góa kóng chi̍t-kù chò chit-phiⁿ ê chóng-kiat. Góa kóng , kin-á-ji̍t ê Tâi-oân sī chhin-chhiūⁿ chi̍t-phiàn ê thiong-po͘. Thióng-po͘! Thióng-po͘ sī siáⁿ só͘-chāi? Thióng-po͘ chiū-sī sí-khui lah, chiū-sī bô oa̍h-miā ê só͘-chāi. Lia̍t-ūi ê tiong-kan kiám-chhái ū lâng beh mē góa kóng siáu-ōe! Góa m̄-sī kóng siáu-ōe , sī kóng si̍t-chāi. Chhiáⁿ thiaⁿ góa hun-thiah.
|
這篇已經論太長了，扑算m̄免koh 講甚物，列位也已經夠額明白了。總--是請koh hō͘ 我講一句做這篇ê 總結。我講，今仔日ê 台灣是親像一片ê 塚埔。塚埔！塚埔是啥所在？塚埔就是死窟--lah，就是無活命ê 所在。列位ê 中間kiám-chhái 有人beh 罵我講痟話！我m̄是講痟話，是講實在。請聽我分拆。 |
|
Lia̍t-ūi , thióng-po͘ só͘ ū-ê sī sím-mi̍h? Bōng! Kut-thâu! Teh nōa ê sin-si!!! Chiah-ê í-góa iáu-ū sím-mi̍h bô? Ū, iā ū chheⁿ-chhau tī-teh iô-hong, thâng tī-teh chhia, chôa tī-teh sô, káu tī-teh phīⁿ, lāi-hio̍h tī-teh kho͘, teh se̍h . Í-gōa nā-sī iáu-ū chiū-sī kúi-ê-á ín-hûn thàm-bong chhi-chhám ê lâng nā-tiāⁿ. Chāi thióng-po͘ sī bô ū oa̍h-miā lah, bô ū oa̍h-tāng khoài-lo̍k ngá-tì sûn-kiat ê oa̍h-miā, kan-ta sī pe̍h-kut sí-sí hòe-bōng piàn-piàn móa-móa sī. Chóng-kóng ,thióng-po͘ sī ū-hêng bô-miā ê só͘-chāi.
|
列位，塚埔所有--ê 是甚物？墓！骨頭！！Teh 爛ê 身屍！！！Chiah-e 以外iáu 有甚物--無？有，也有青草tī-teh搖風，蟲tī-teh chhia，蛇tī-teh趖，狗tī-the鼻，lāi-hio̍h tī-teh kho͘ 、teh se̍h。以外若是iáu有就是幾個仔引魂探墓悽慘ê 人nā-tiāⁿ。在塚埔是無有活命--lah，無有活動快樂雅致純潔ê 活命，kan-ta 是白骨死屍廢墓遍遍滿滿是。總講，塚埔是有形無命ê 所在。 |
|
Góa kóng hiān-sî lán Tâi-oân khó-pí chhin-chhiūⁿ chi̍t-phiàn ê thióng-po͘ . chiū-sī ài kóng chāi lán Tâi-oân hiān-sî kan-ta ū hêng-sek bô cheng-sin ê ì-sù. Tāi-ke nā lia̍h-chin kiám-tiám khòaⁿ , phah-sǹg tek-khak ē kap góa tông-kám. Góa koh chhì ki chi̍t-nn̄g hāng chèng-bêng khòaⁿ. Lia̍t-ūi chhiáⁿ khòaⁿ lán ê hì. Lūn chò-hì khiok tōa pō͘-hūn sī beh hō͘ lâng khòaⁿ hoaⁿ-hí, chóng-sī hì ê hāu-kó m̄-nā kan-ta án-ni, hì ē ióng lâng ê sèng-chêng, tióng lâng ê kiàn-sek, sī chi̍t-chéng siā-hōe kàu-hòa ê ki-koan. M̄-kú , lí khòaⁿ , lán Tâi-oân hiān-sî ê hì sī cháiⁿ-iūⁿ? Chò-hì ê lâng ka-tī ū kám-kak chi̍t ê tōa sú-bêng, bô? Chò-hì- -ê ū liáu-kái i só͘ chò ta̍k-chhut hì ê iàu-tiám oa̍h-miā, bô? Bô lah! m̄-nā i bē-hiáu che, chiū-sī i só͘ kóng ê kháu-pe̍h só͘ chhiùⁿ ê khek-bûn, ē bêng-pe̍k ê m̄-chai ū kúi lâng? Chiū-sī khòaⁿ-hì ê lâng iā sī chit-iūⁿ . Pêⁿ-kha ê lâng khó-pí ah-á teh thiaⁿ lûi, pêⁿ-téng iū oán-jiân chhin-chhiūⁿ chi̍t kūn siáu-lâng teh loān-cho̍h. Só͘ poaⁿ ê chhut-thâu iū sī chhian-phian it-lu̍t choân bô piàn-ōaⁿ kap chìn-pō͘, lóng sī kúi-pah nî chêng ê kū hòe-sek. Koh-chài chhiáⁿ thiaⁿ lán ê im-ga̍k khòaⁿ, hiân-phó͘ nā m̄-sī 『Tōa khui-mn̂g, 』chek-sī 『Chiong-kun-lēng;』Pak-koán chiū-sī 『Thian-súi-koan.』Bān-hāng to lóng sī kap Hàn-io̍h siāng chi̍t khoán , lóng sī chun-siú kó͘-hoat chè-chō- -ê , m̄-nā sī ta-sò bô bī-sò͘, kî-si̍t lóng sī seⁿ-phú chhàu-sio̍h lah!
|
我講現時咱台灣可比親像一片ê 塚埔，就是ài 講在咱台灣現時kan-ta 有形式無精神ê 意思。逐家若掠真檢點看，扑算的確會佮我同感。我koh試舉1、2項證明看。列位請看咱ê 戲。論做戲卻大部分是beh hō͘ 人看歡喜，總--是戲ê 效果m̄-nā kan-ta án-ni，戲會養人ê 性情、長人ê 見識，是一種社會教化ê 機關。M̄-kú,你看，咱台灣現時ê 戲是怎樣？做戲ê 人家己有感覺一個大使命--無？做戲--ê 有了解伊所做逐齣戲ê 要點活命--無？無--lah！M̄-nā 伊bē 曉che，就是伊所講ê 口白、所唱ê 曲文，會明白--ê m̄知有幾人？就是看戲ê 人也是一樣。棚腳ê 人可比鴨仔teh 聽雷，棚頂又宛然親像一群痟人teh 亂做。所poaⁿ ê 齣頭又是千篇一律全無變換佮進步，攏是幾百年前ê 舊貨色。Koh再請聽咱ê 音樂看，弦譜若m̄是〈大開門〉則是〈將軍令〉；北管就是〈天水關〉。萬項都攏是佮漢樂像一款，攏是遵守古法製造--ê,m̄-nā 是礁燥無味素，其實攏是生phú 臭sio̍h--lah！ |
|
Lia̍t-ūi hiaⁿ-tī chí-mōe ! góa m̄-sī ài loān-kóng , láu-si̍t góa sī bô-tâ-ôa. Góa taⁿ put-jím koh ke kóng, chí goān tāi-ke sio-kap tōa koat-sim, gián-kiù chū-sin chìn-chhú ê hong-hoat, bo̍h-tit ka-tī lóe-chì, bo̍h-tit bān-hāng kan-ta sûn-kui tō-kí kia̍h hiuⁿ tòe-pài. Nā-sī án-ni tāi-ke beh chìn-pō͘, ē thang kap lâng tâng-chē-khiā, tek-khak sī bô lōa-kú. Âi --ah!Lia̍t-ūi , lán nā beh koh m̄-sī án-ni chò , nā koh m̄ sî-sî chù-ì ka-tī kái-kek ōaⁿ-sin, kan-ta gōng siú chiông-chiân ê hoat-tō͘, chai chit-ê ji̍t-ji̍t chìn-pō͘ ê sè-kài , lán tek-khak tio̍h chò lâng ê bóe-āu tó-teh hō͘ lâng thoa. Lia̍t-ūi , lán ê chó͘-sian só͘ pàng hō͘ lán ê bûn-bêng ki-gia̍p , si̍t-chāi sī pí pa̍t-lâng ê ū khah-súi khah-tōa. M̄-kú chhut lán āu-tāi chiah ê put-siàu kiaⁿ-sun kan-ta ē-hiáu khùn, chia̍h, chē; bē-hiáu lô-le̍k keng-êng hō͘ i súi koh-khah súi , tōa koh-khah tōa. Chi̍t-pêng , lâng sī ná ko͘-ta ná n̂g-sng; chi̍t-pêng , ki-gia̍p sī ná hong-hòe ná phòa-sng, oán-jiân chhin-chhiūⁿ hó-gia̍p-lâng ê liáu-bóe-kiáⁿ . Lâng kan-ta tó tiàm bîn-chhn̂g teh lán-si, tōa-chhù pàng teh hō͘ hong-soa eng, ti-tu keⁿ-bāng , chiáu-á choh-siū, pe̍h-hiā chhńg-khang; bô lōa-kú nā m̄-sī tōa-chhù tó lo̍h-lâi, kā i khàm-ba̍t-khì, tek-khak iā-sī hō͘ soaⁿ -khîm iá-siù kā i thoa-khì chia̍h.
|
列位兄弟姊妹！我m̄是ài 亂講，老實我是無tâ-ôa 。我今不忍koh 加講，只願逐家相佮大決心，研究自身進取ê方法，莫得家己餒志，莫得萬項kan-ta 循規蹈矩舉香tòe 拜。若是án-ni逐家beh 進步，會thang佮人同坐企，的確是無偌久。Âi--ah！列位，咱若beh koh m̄是án-ni 做，若 koh m̄時時注意家己改革換新，kan-ta憨守從前ê 法度，知這個日日teh 進步ê 世界，咱的確著做人ê 尾後倒teh hō͘ 人拖。列位，咱個祖先所放hō͘ 咱個文明基業，實在是比別人ê 有較súi、較大。M̄-kú 出咱後代chiah-e 不肖子孫kan-ta 會曉睏、食、坐；bē 曉勞力經營hō͘ 伊súi koh較súi,大koh較大。一爿，人是那枯tâ 那黃酸；一爿，基業是那荒廢那破損，宛然親像好額人ê 了尾子。人kan-ta倒tiàm 眠床teh lán-si，大厝放teh hō͘ 風沙eng、蜘蛛經網、鳥仔做siū、白蟻chhńg空；無偌久若m̄是大厝倒--落來，kā 伊蓋密--去，的確也是hō͘ 山禽野獸kā 伊拖去食。 |
|
Âi --ah taⁿ lán beh cháiⁿ-iūⁿ chiah hó, neh? Tâi-oân taⁿ tio̍h cháiⁿ-iūⁿ chiah ē thang tùi tī beh sí , koh lâi oa̍h?
|
Âi--ah！今咱beh 怎樣才好neh？台灣今著怎樣chiah 會thang tùi tī beh 死，koh 來活？ |
