Cha̍p-hāng koán-kiàn_06
|
十項管見_06 |
| Chhòa Pôe-hóe |
蔡培火 |
|
Tē-la̍k hāng
|
第六項 |
|
Lūn lú-chú ê tāi-chì
|
論女子ê 事誌 |
|
1. Lâm-chú khah kùi-khì á-sī Lú-chú?
|
1. 男子較貴氣抑是女子？ |
|
Chin kî-koài! lâng cháiⁿ-iūⁿ ē ū ta-po͘ koh ū cha-bó͘?Che sī chin kî-koài,iū-koh sī chin chhù-bī.
|
真奇怪！人怎樣會有查甫koh有查某？Che 是真奇怪，又koh 是真趣味。 |
|
Tī Lâm Thài-pêng-iûⁿ ū chi̍t ê tó-sū kiò-chò Ta-hi-ti. Tī-hia ê iá-bân lâng ū liû-thoân kóng , Khí-chho͘ chō-hòa ê sîn the̍h âng-thô͘ chò chi̍t ê ta-po͘-lâng. Kàu chi̍t ji̍t chiong hit ê lâng kā i bê hō͘ i khùn- -khì,chiah tùi hit ê lâng ê seng-khu the̍h chi̍t tè kut-thâu khí-lâi chò chi̍t ê cha-bó͘-lâng.
|
Tī 南太平洋有一個島嶼叫做大溪地。Tī-hia ê 野蠻人有流傳講起初造化ê 神提紅塗做一個查甫人。到一日將hit 個人kā 伊迷hō͘ 伊睏--去，才tùi hit 個人ê 身軀提一塊骨頭起來做一個查某人。 |
|
Iû-thài lâng só͘ sìn-gióng ê kàu sī tōa-tōa ē thang hō͘ sè-kài chò bô͘-hoān.In ê kēng-tián ê lāi-bīn iā ū kì-bêng chhin-chhiūⁿ chit-khoàn ê ōe.In kóng,siōng-tè chhòng-chō thiⁿ tē bān-mi̍h í-āu , chiàu I ê hêng-siōng ê khoán iōng thô͘ chhòng-chō chi̍t-sian ang-á.I chiū chiong I ê khùi pûn ji̍p- khì hit sian ang-á ê phīⁿ-khang,hit sian ang-á chiū oa̍h-khí- -lâi,kiò-chò A-tong,sī ta-po͘-lâng. Siong-tè chiū chiong A-tong chhòng hō͘ i khùn-khì,chiong i ê hia̍p-kut the̍h khí-lâi chò chi̍t ê hū-jîn-lâng,kiò-chò hā-oa.Che iā si chi̍t chéng ê liû-thoân.Chòng-sī nā chiàu chit-khoàn ê kóng- hoat, kiám m̄-sī bêng-bêng piáu-sī lâm-chú sī chú,lú-chú sī chiōng.Lâm-chú khah kùi-khì,lú-chú khah hā-chiān mah?In-ūi kóng ta-po͘-lâng sī tāi-seng ū,cha-bó͘-lâng sī the̍h ta-po͘-lâng seng- khu ê chi̍t-pō͘-hūn-á lâi chò-chiâⁿ- -ê.
|
猶太人所信仰ê 教是大大會thang hō͘ 世界做模範。In ê 經典ê 內面也有記明親像這款ê 話。In 講：「上帝創造天地萬物以後，照伊ê 形像ê 款用塗創造一仙尪仔。伊就將伊ê 氣歕入去hit 仙尪仔ê 鼻孔，hit 仙尪仔就活--起來，叫做亞當，是查甫人。上帝就將亞當創hō͘ 伊睏--去，將伊ê 協骨提一支起來做一個婦人人，叫做夏娃。Che 也是一種ê 流傳。總是若照這款ê 講法，敢m̄是明明表示男子是主，女子是從；男子較貴氣，女子較下賤--mah？因為講查甫人是第先有，查某人是提查甫人身軀ê 一部分仔來做成--ê。 |
|
Chhin-chhiūⁿ chit-khoán ê kóng-hoat kiám-chhái ū lâng beh piān-pok kóng,Kó͘-chá ê tāi-chì tāi- ke to lóng bô khah-si̍t ē chai-iáⁿ.Chiàu lán-só͘ chai- -ê lâi kóng,ta-po͘-lâng kiám m̄-sī lóng tùi cha -bó͘ -lâng ê pak-tó͘ nǹg-chhut- -lâi mah?Só͘-í i beh kóng lú-chú sī khah kùi-khì,che khiok iā m̄ sī choân-jiân bô chêng-lí.
|
親像這款ê 講法kiám-chhai有人beh 辯駁講，古早ê 事誌逐家都攏無確實會知影。照咱所知--ê 來講，查甫人敢 m̄是攏tùi 查某人ê 腹肚 nǹg --出來--mah？所以伊beh 講女子是較貴氣，che 卻也m̄是全然無情理。 |
|
Lán koh thiaⁿ Lâm-iûⁿ Hô-chiu (Australia)ê o͘-sek lâng kóng,Chō-hòa ê Chú kiò-chò Phán-jī, kia̍h i ê to-á pak saⁿ-tiuⁿ ê chhiū-phôe chhu tiàm thô͘-kha,the̍h chi̍t-oân ê liâm-thô͘ khòa-hē hit téng-bīn,chò nn̄g-sian ang-á.I chò liáu chin tek-ì, peh- -khí-lâi thiàu-bú se̍h hit nn̄g-sian ang-á kúi-lín.I chiū koh pak chi̍t khoán ê chhiū-phôe,thiu-si liâm tiàm ang-á ê thâu-khak,chò ang-á ê thâu-mn̂g.I khòaⁿ-liáu iū chin tōa tek-ì.Koh tiàm ang-á ê chiu-ûi thiàu-bú kúi-nā lín,chiong i ê khùi pûn tùi ang-á ê phīⁿ-khang,pûn chi̍t tōa-ē lo̍h-khi,ia̍h chiū koh thiàu koh se̍h.Lō͘-bóe chiong nn̄g-sian ang-á ián-khí-lâi khiā,ang-á chiū sòa chhiò hi-hi,chò-hóe kóng-ōe chin chhin-bi̍t!
|
咱koh 聽南洋澳洲（Australia）ê 烏色人講，造化ê 主叫做Phán-jī,舉伊ê刀仔pak 3張ê 樹皮chhu tiàm 塗腳，提一丸ê 黏塗khòa下hit 頂面，做兩仙尪仔。伊做了真得意，peh起來跳舞se̍h hit 兩仙尪仔幾若lìn。伊就koh 剝一款ê 樹皮，抽絲黏tiàm 尪仔 ê 頭殼，做尪仔 ê 頭毛。伊看了又真大得意。Koh tiàm 尪仔 ê 周圍跳舞幾若 lìn,將伊ê 氣歕 tùi 尪仔 ê 鼻孔，歕一大下--落去，亦就koh 跳koh se̍h。路尾將兩仙尪仔ián 起來企，尪仔就續笑嘻嘻，做夥講話真親密！ |
|
Tāi-ke só͘ chai,lán chit-pêng kóng lâng sī Pô-chiá-bó chhio̍k-thô͘ chò-chiàⁿ- -ê,chóng-sī ta-po͘ cha-bó͘ sī án-chóaⁿ hun-piat chò,khiok sī bô kóng-bêng sī siāng-sî chò- -ê,m̄-sī tùi ta-po͘ ê seng- khu lâi chò-chhut cha-bó͘-lâng;chit-tiám sī bêng-pe̍k.Chiàu téng-bīn chit nn̄g khoán ê liû-thoân khòaⁿ,ta-po͘ cha-bó͘ sī siāng-sî chiâⁿ- -ê,khiok m̄-sī kóng tó chi̍t-pêng khah tāi-seng.Tùi án-ni ná chhin-chhiūⁿ ē iōng-tit kóng m̄-sī ta-po͘ khah kùi-khì,iā m̄-sī cha-bó͘ khah hā-chiān,sī pêng-téng bô cheng-chha.
|
逐家所知，咱這爿講人是婆姐母 chhio̍k 塗做成--ê。總--是查甫查某是án-chóaⁿ分別做，卻是無講明是像時做--ê,m̄是tùi 查甫身軀來做出查某人。這點是明白。照頂面這兩款ê 流傳看，查甫查某是像時成--ê,卻m̄是講佗一爿較第先。Tùi án-in 若親像會用tit講m̄是查甫較貴氣，也m̄是查某較下賤，是平等無增差。 |
|
2. Chiông-lâi lú-chú sī hō͘-lâng khòaⁿ chin khin
|
2. 從來女子是hō͘ 人看真輕 |
|
Téng-bīn só͘ kóng sī kúi chām ê chhiò-khoe-ōe nā-tiāⁿ,sī bē chún-pîn-tit.M̄-kú nā chiàu le̍k-sú siōng si̍t-chāi ê sū-chek lâi lūn,kàu kin-á-ji̍t hū-jîn-lâng siū lâng khòaⁿ-khin sī chin-chē lah.M-sī kóng kan-ta tó chi̍t tah sī án-ni,choân sè-kài to lóng sī chi̍t-iūⁿ.
|
頂面所講是幾chām ê 笑詼話nā-tiāⁿ，是bē 準憑--tit。M̄-kú 若照歷史上實在ê 事蹟來論，到今仔日婦人人受人看輕是真濟--lah。M̄ 是講kan-ta 佗一搭是án-ni，全世界都攏是一樣。 |
|
Hiān-sî chāi Se-iûⁿ tui8 lú-chú,phēng lán chit-pêng sī ke chin chun-tiōng.Chóng-sī che sī kīn-lâi ê tāi-chì.Khah chá sī kap lán bô cheng-chha.Lú-chú ê tē-ūi phēng lâm-chú ê sī khah kē ,sī chha chin-chē.Lâm-chú sī chú,lú-chú sī chhin-chhiūⁿ kin-sûi ê lâng.Khah ke̍k-toan ê sî-tāi,iā bat khòaⁿ lú-chú chò chi̍t chéng ê châi-sán,ē iōng-tit chiàu lâm-chú ê ì-sû kā i chhe-sái bé-bē, chhin- chhiūⁿ bē ti bē iûⁿ ê khoán-sit.Iā koh-chài khòaⁿ lú-chú chò kó͘-goán ang-á ê khoán,thang hō͘ lâm- chú thit-thô khòaⁿ-hóng. Koh-chài it-poaⁿ sī lia̍h hū-jîn -lâng khòaⁿ-chò chin ù-òe,khòaⁿ-chò chhin- chhiūⁿ iau-chiⁿ ē hām-hāi lâng hoān-chōe.
|
現時在西洋對女子，並咱這爿是加真尊重。總是che 是近來ê 事誌。較早是佮咱無增差。女子ê 地位並男子ê 是較低，是差真濟。男子是主，女子是親像跟隨ê 人。較極端ê 時代，也bat 看女子做一種 ê 財產，會用tit照男子ê 意思kā 伊差使買賣，親像賣豬、賣羊ê 款式。也koh 再看女子做古玩、尪仔ê 款，thang hō͘ 男子thit-thô看hóng。Koh 再一般是掠婦人人看做真污穢，看做親像妖精會陷害人犯罪。 |
|
Chāi Sè-kài ê tiong-kan , Ki-tok-kàu sǹg-sī tē-it chun-tiōng lâng jîn-keh . Iâ-so͘ pún-sin m̄-nā m̄-bat kóng hit hō khòaⁿ-khin hū-jîn-lâng ê ōe, I tùi hū-jîn-lâng ê thài-tō͘ si̍t-chāi sī chin kong-pêⁿ . Sui-jiân sī án-ni, āu-lâi I ê ha̍k-seng ê lāi-té , ū chi̍t lâng kiò-chò Pó-lô; i sī chin jia̍t-sim chin gâu chhián-bêng Ki-tok ê kà-sī ê tōa sù-tô͘. Chóng-sī i bat kóng , 『Hū-jîn-lâng tio̍h ài tiām-tiām ha̍k-si̍p tō-lí, tio̍h it-bī sūn-chiông. Góa m̄-chún hū-jîn-lâng kóng tō-lí, iā m̄-chún i koán-hat ta-po͘-lâng. I tio̍h kan-ta tiām-tiām chiah hó, in-ūi A-tong sī seng chhut-sì , Hā-oa sī tò-bóe; koh-chài m̄-sī A-tong siū bê-he̍k, sī Hā-oa siū bê hām-lo̍h chōe.』Nā kan-ta chiàu chit kù ōe khòaⁿ , che bêng-bêng sī khòaⁿ hū-jîn-lâng khah khin ê chèng-kù.
|
在世界ê 中間，基督教算是第一尊重人ê人格。耶穌本身m̄-nā m̄-bat 講hit 號看輕婦人人ê 話，伊對婦人人ê 態度實在是真公平。雖然是án-ni，後來伊ê 學生ê 內底，有一人叫做保羅；伊是真熱心、真gâu 闡明基督ê 教示ê 大使徒。總是伊bat講：「婦人人著ài 恬恬學習道理，著一味順從。我m̄准婦人人講道理，也m̄准伊管轄查甫人。伊著kan-ta 恬恬才好，因為亞當是先出世，夏娃是tò尾；koh 再m̄是亞當受迷惑，是夏娃受迷陷落罪。」若kan-ta照這句話看，che 明明是看婦人人較輕ê 證據。 |
|
Sin Pu̍t-kàu ê lâng khòaⁿ hū-jîn-lâng sī iáu-kú koh-khah m̄-khí . M̄-nā pài-pu̍t ê lâng sī án-ni, Pu̍t-chó͘ pún-sin iā-sī khòaⁿ hū-jîn-lâng m̄ khí. I khòaⁿ hū-jîn-lâng kap ta-po͘-lâng tiong ê pháiⁿ. Lâng tâng chi̍t téng ; kóng in bōe iōng-tit kap phó͘-thong ê ta-po͘-lâng tâng chi̍t khoán ê kà-sī; só͘-í te̍k-pia̍t siat chi̍t chéng hā-téng ê kà-sī, kiò-chò 『Hā-sēng ê Pu̍t-kàu ,』choan-choan teh kà-sī in chiah ê hā-téng ê ta-po͘-lâng kap it-chhè ê cha-bó͘-lâng ; iā i teh kà phó͘-thong ê ta-po͘-lâng chiū ;lóng iōng khah siōng-téng ê tō-lí, kiò-chò 『Siōng-téng ê Pu̍t-kàu.』Pu̍t-kàu pún-sin tùi hū-jîn-lâng sī í-keng tōa-tōa ū bô kong-pêⁿ , só͘-í āu-lâi hōng i ê kà-sī ê lâng sī iáu koh-khah kòe-thâu. In kóng hū-jîn-lâng sī ù-òe, tì-kàu hôe-siūⁿ bô chhōa bó͘ ; ia̍h kin hū-jîn-lâng bē iōng-tit ji̍p Pu̍t-sī pài-pu̍t. Chāi Jû-kàu pài Khóng-chú-kong ê lâng iā sī ū chit khoán ê kiàn-kái , kóng hū-jîn-lâng bē iōng-tit ji̍p Sèng-biō chè-sèng.
|
信佛教ê人看婦人人是iáu-kú koh較m̄起。M̄-nā 拜佛ê 人是án-ni，佛祖本身也是看婦人人m̄起。伊看婦人人佮查甫人中 ê 歹人同一等；講in bōe用tit佮普通ê 查甫人同一款 ê 教示；所以特別設一種下等ê 教示，叫做「下乘ê 佛教」，專專teh 教示in chiah-e 下等ê 查甫人佮一切ê 查某人；iā 伊teh 教普通ê 查甫人就攏用較上等ê 道理，叫做「上乘ê 佛教」。佛祖本身對婦人人是已經大大有無公平，所以後來奉伊ê 教示ê 人是iáu koh較過頭。In 講婦人人是污穢，致到和尚無娶某；亦禁婦人人bē 用--tit入佛寺拜佛。在儒教拜孔子公ê 人也是有這款ê 見解，講婦人人bē 用--tit入聖廟祭聖。 |
|
Ū góa ê pêng-iú , i beh chioh tiâm Khóng-chú biō-lāi ê Bēng-lûn-tông, kòa Khóng-chú ê sèng-siōng ha̍p-hun. Chin-chē kū-phài ê lâng tùi chit chân hui-siông hoán-tùi. In kóng chhōa hū-jîn-lâng ji̍p Sèng-biō sī ù-òe- -tio̍h Sèng-jîn. Sin-phài ê lâng thiaⁿ-liáu chin siū-khì; hiám-hiám lōng-chhut sin kū nn̄g-phài ê tōa chhiong-tu̍t . Chiū-sī Khóng-chú pún-sin iā ū án-ni kóng,『Î lú-chú ú siáu-jîn ûi lân-ióng 』（to̍k-to̍k cha-bó͘-lâng kap bô teh-hēng ê lâng chòe tē-it oh khan-sêng ）. Chit khoán kiám m̄-sī tùi kin-té lâi khòaⁿ-khin lú-chú ê kóng-hoat mah?
|
有我ê 朋友，伊beh 借tiàm 孔子廟內ê 明論堂，掛孔子ê 聖像合婚。真濟舊派ê 人對這層非常反對。In 講chhōa 婦人人入聖廟是污穢著聖人。新派ê 人聽了真受氣；險險弄出新舊兩派ê 大衝突。就是孔子本身也有án-ni 講：「惟女子與小人為難養」（獨獨查某人佮無德行ê 人最第1難牽成）。這款敢m̄是tùi 根底來看輕女子ê 講法--mah？ |
|
Í-chêng ê tāi-chì chhián bô kóng , chiàu hiān-sî chāi lán ê siā-hōe , khòaⁿ tāng ta-po͘, khòaⁿ-khin cha-bó͘ ê hong-khì, iáu-kú sī cheng sēng. Lâng nā seⁿ ta-po͘-kiáⁿ ka-tī iā chin tek-ì, chhin-chiâⁿ péng-iú kò-kò móa-chhùi kā i kóng, 『Kiong-hí !』Ia̍h nā seⁿ cha-bó͘-kiáⁿ , chiū lia̍h ū chún-chò bô ê khoán. Chhin-chiâⁿ pêng-iú nā ū mn̄g , ìn liáu chiū khah bô la̍t, bô siaⁿ-bóe; mn̄g ê lâng iā m̄-káⁿ koh tē-jī kù, lio̍k-lio̍k kóng chi̍t-kù, 『Iā-hó !』chiū chún soah. Khah ke̍k-toan ê lâng nā seⁿ tio̍h cha-bó͘-kiáⁿ, thoa- -leh, chiū hō͘- -lâng , ná chhin-chhiūⁿ tàn chi̍t-tè hāu-phiaⁿ -phòe hiat- ka̍k ê khoán-sit.
|
以前ê 事誌且無講，照現時在咱ê 社會，看重查甫，看輕查某ê 風氣，iáu-kú 是真盛。人若生查甫子家己也真得意，親情朋友個個滿嘴kā 伊講「恭喜！」亦若生查某子，就掠有準做無ê 款。親情朋友若有問，應了就較無力、無聲尾；問ê 人也m̄敢koh 第2句，略略講一句「也好！」就準煞。較極端ê 人若生著查某子，拖--leh，就 hō͘--人，若親像tàn 一塊hāu-phiaⁿ-phòe hiat-ka̍k ê 款式。 |
|
Chiông-lâi ê lâng kóng , chò hū-jîn-lâng tio̍h ū sam-chiông sù-tek chiah ē-iōng-tit chheng-chò hó. Sím-mi̍h kiò-chò 『Sam-chiông』neh? Chiū-sī kóng, lú-chú chi̍t-sì-lâng ê tiong-kan, tio̍h ài ū saⁿ-khoán ê chiông-sūn. Tē-it : iáu-bōe chhut-kè ê sî tio̍h sūn-chiông lāu-pē. Tē-jī : kè-liáu chiū tio̍h sūn-chiông tiōng-hu. Tē-saⁿ: tiōng-hu sí-liáu chiū tio̍h sūn-chiōng i ê kiáⁿ-jî. Chit saⁿ-chéng sūn-chiông ê ì-sù, phah-sǹg káⁿ sī choan chí kóng, hū-jîn-lâng it-seng tio̍h kap chit saⁿ-khoán lâng chò-hóe kòe-ji̍t seng-oa̍h, m̄ eng-kai ka-tī khiā tiàm bô bêng-pe̍k ê só͘-chāi. Chóng-sī phó͘-thong ê kái-soat sī kóng chò hū-jîn-lâng hoān-sū m̄ eng-kai ka-tī phah-sǹg , ka-tī m̄-thang chip ì-kiàn, tio̍h chò bô ì-kiàn ê lâng; jīm-pêng lāu-pē , tiōng-hu, kiáⁿ-jî ê ì-sú, thoa- -tio̍h m̄-thang tùn-teⁿ. Só͘-í sio̍k-gú ū kóng, 『Lú-chú bô-châi piān sī tek,』-- kóng hū-jîn-lâng nā bô châi-chêng bô chú-ì chiū-sī ē-iōng-tit chheng-chò ū hó tek-hēng.
|
從來ê 人講，做婦人人著有三從四德才會用tit稱做好。甚物叫做「三從」--neh？就是講，女子一世人ê 中間，著ài 有3款ê 從順。第1：iáu-bē 出嫁ê 時著順從老父。第2：嫁了就著順從丈夫。第3：丈夫死了就著順從伊ê 子兒。這3種順從ê 意思，扑算敢是專指講「婦人人一生著佮這3款人做夥過日生活，m̄應該家己企tiàm 無明白ê 所在。」總是普通ê 解說是講做婦人人凡事m̄應該家己扑算，家己m̄-thang 執意見，著做無意見ê 人；任憑老父、丈夫、子兒ê 意思，拖--著m̄-thang 頓teⁿ 。所以俗語有講「女子無才便是德」：講婦人人若無才情、無主意就是會用tit稱做有好德行。 |
|
Chit-khoán ê sim-su kiám m̄-sī khòaⁿ cha-bó͘-lâng chò sí-mi̍h, chò ki-khì teh khoán-thāi mah? Móa-thiⁿ-kha-ē ê chí-mōe m̄-chai khéng jīn án-ni chò eng-kai, bô? Nā beh sī m̄-khéng, cháiⁿ-iūⁿ kúi-nā chheng-nî í-lâi , chiàu sū-si̍t khòaⁿ, chí-mōe thài lóng hō͘ lâng khòaⁿ chin khin, ti̍t-ti̍t sòa kàu kin-á-ji̍t neh? Chit tiong-kan ê úi-khiok góa hi-bōng chèng chí-mōe tio̍h chhim-chhim ka-tī hoán-séng khòaⁿ.
|
這款ê 心思敢 m̄是看查某人做死物，做機器teh 款待--mah？滿天腳下姊妹m̄知肯認án-ni 做應該--bô?若beh是m̄肯，怎樣幾若千年以來，照事實看，姊妹thài 攏hō͘ 人看真輕，直直續到今仔日neh？這中間ê 委屈我希望眾姊妹著深深家己反省看。 |
|
3. Lú-chú cháiⁿ-iūⁿ hō͘ lâng khòaⁿ khin neh?
|
3. 女子怎樣hō͘人看輕neh？ |
|
Chiàu góa khòaⁿ lú-chú siū lâm-chú khòaⁿ -khin ê lí-iû ū saⁿ-hāng:
|
照我看女子受男子看輕ê 理由有3項： |
|
Tē-it: In-ūi lâng ê tō-tek-sim bô hoat-ta̍t , kò͘ ka-tī bô kò͘ pa̍t-lâng , tiōng su-io̍k bô tiōng kong-lí; siūⁿ the̍h-ji̍p siūⁿ pà-chiàm , bô siūⁿ the̍h-chhut kap lâng pun. Tùi án-ni khòaⁿ lâng ê sèⁿ-miā chhin-chhiūⁿ chiáu-mn̂g hiah khin, khòaⁿ ka-tī ê sèⁿ-miā chhin-chhiūⁿ Thài-san hiah tāng, lóng bē-hiáu sio thé-thiap; kiông chia̍h jio̍k, ū la̍t- -ê khiā-thâu tian-ui; loán-jio̍k- -ê chiū tio̍h thun-lún ho̍k-chiông, siū lâng ho͘-hat. Lú-chú goân-lâi ê seⁿ-chò kap lâm-chú tōa-tōa bô sio-siāng. I ê sin-chhâi khah sió-sè, ia̍h chi̍t-goe̍h-ji̍t ài chi̍t pái ê bô chū-iû ; i ê kú-chí khah iù-siù, kin-kut khah bô la̍t. Só͘-í chāi hit hō bô tō-tek, phín khùi-la̍t phín ióng ê sî-tāi, lú-chú tio̍h niū lâm-chú saⁿ-pō͘, tio̍h siū ho͘-hat, che sī khoài-siūⁿ ê tāi-chì.
|
第1，因為人ê 道德心無發達，顧家己無顧別人，重私慾無重公理；想提入想霸佔，無想提出佮人分。Tùi án-ni 看人ê 生命親像鳥毛hiah 輕，看家己ê 生命親像泰山hiah 重，攏bē 曉相體貼；強食弱，有力--ê 企頭展威；軟弱--ê 就著吞忍服從，受人呼hat。女子原來ê 生做佮男子大大無相像。伊ê 身材較小細，亦一月日ài 一擺ê 無自由；伊ê 舉止較幼秀，筋骨較無力。所以在hit 號無道德，品氣力、品勇ê 時代，女子著讓男子3步，著受呼hat，che 是快想ê 事誌。 |
|
Tē-jī ê lí-iû sī in-ūi gín-ná to lóng sī tùi hū-jîn-lâng ê pak-tó͘ nǹg- -chhut-lâi; koh-chài gín-ná tio̍h chia̍h i ê leng chiah ē oa̍h, put-sî to bē iōng-tit lī-khui i. Tùi án-ni bó-kiáⁿ ê ài-chêng sī pí pē-kiáⁿ khah chhim. Hū-jîn-lâng sui-sī siū lâm-chúi ê khòaⁿ-khin pháiⁿ khoán-thāi, ūi-tio̍h thiàⁿ kiáⁿ ê iân-kò͘, bān-sū lóng thun-lún. Ta-po͘-lâng chai-iáⁿ hū-jîn-lâng ū siū ài-chêng sok-pa̍k, tùi án-ni chiū sòa jú khò-sio̍k jú hòng-sù.
|
第2個理由，是因為囡仔都攏是tùi 婦人人ê 腹肚nǹg--出來；koh 再囡仔著食伊ê 乳才會活，不時都bē用tit離開伊。Tùi án-ni 母子ê 愛情是比父子較深。婦人人雖是受男子ê 看輕歹款待，為著疼子ê 緣故萬事攏吞忍。查甫人知影婦人人有受愛情束縛，tùi án-ni 就煞愈靠sio̍k愈放肆。 |
|
Tē-saⁿ ê lí-iû sī chāi hū-jîn-lâng pí ta-po͘-lâng khah bô kàu-ióng , khah bô châi-chêng , chit-tiám sī hū-jîn-lâng siū ta-po͘-lâng kheng-sī chòe tōa ê goân-in. Lú-chú phēng lâm-chú , ū thang siū kàu-ióng ê ki-hōe sī ke chin chió. Chiàu téng-bīn só͘ kóng, lú-chú ê sin-thé siông-siông ē m̄ tú-hó , koh-chài i tio̍h iúⁿ-chhī kiáⁿ-jî, chē-chē bē thang chiàu ì-sù. M̄-nā án-ni, lâm-chú ūi-tio̍h ài hòng-hù koán-hat hū-jîn-lâng , i bô ài hū-jîn-lâng kap i pêⁿ-pêⁿ gâu; só͘-í m̄-nā bô chióng-lē lú-chú tha̍k-chheh siū kàu-ióng, hoán-tńg chó͘-tòng hu-jîn-lâng ài ha̍k-būn ê sim sī khah chē.
|
第3個理由，是在婦人人比查甫人較無教養，較無才情，這點是婦人人受查甫人輕視最大ê 原因。女子並男子，有thang 受教養ê 機會是加真少。照頂面所講，女子ê 身體常常會m̄抵好，koh 再伊著養飼子兒，濟濟bē-thang 照意思。M̄-nā án-ni，男子為著ài hòng-hù管轄婦人人，伊無ài 婦人人佮伊平平gâu;所以m̄-nā 無獎勵女子讀冊受教養，反轉阻擋婦人人愛學問ê 心是較濟。 |
|
Ū siat tō-tek hō͘ lú-chú siú, kiò i tio̍h ū sam-chiông sù-tek chiah hó; bān-sū tio̍h sūn-chiông ta-po͘-lâng, m̄-thang su-khia ū chú-í; só͘-í m̄-bián bat sím-mi̍h ha̍k-būn, kan-ta gâu khoán-thāi ta-po͘-lâng chiū hó. Tì-kàu hū-jîn-lâng ka-tī iā sòa si̍p-í ûi-siông , bô siūⁿ beh chìn-pō͘, beh kap ta-po͘-lâng siāng khoán,chin-chiàⁿ sòa sìn, kóng, 『Lú-chú bô châi, piān sī tek;』sin chit-kù sī chin-lí , it-chhè ê ha̍k-būn lóng pàng hō͘ lâm-chú khì o̍h, bān-hāng ê kang-gē iā it-chīn jīm-pîn ta-pō͘-lâng khì tit.
|
有設道德hō͘ 女子守，叫伊著有三從四德才好；萬事著順從查甫人，m̄-thang 私khia 有主意；所以m̄免bat甚物學問，kan-ta gâu 款待查甫人就好。致到婦人人家己也煞習以為常，無想beh 進步，beh 佮查甫人像款，真正煞信講「女子無才便是德」。信這句是真理，一切ê 學問攏放hō͘ 男子去學，萬項ê 工藝也一盡任憑查甫人去得。 |
|
Kàu-bóe hū-jîn-lâng sòa pìⁿ-chò chi̍t-chióng bô chì-khì ê mi̍h, kan-ta ē-hiáu chng súi. ǹg-bāng tit-tio̍h ta-po͘-lâng ê lîn-bín; si̍t-chāi thâu-khak-óaⁿ-lāi khang-lo-so, m̄-bat hôaⁿ-tit; tû-khì chú-chia̍h , pó-thīⁿ ,sé-sàu í-gōa, to bô ū khah kiàn-tiông ê só͘-chāi. Tùi án-ni khòaⁿ, lú-chú ka-tī bē thang chò sím-mi̍h; nā m̄-sī óa-khò ta-po͘-lâng ê tì-ìm , ka-tī bē thang oa̍h. Bē thang to̍k-li̍p seng-oa̍h ê lâng , m̄-bián kóng sī lú-chú, chiū-sī lâm-chú iā sī tek-khak hō͘ lâng khòaⁿ-khin lah!
|
到尾婦人人煞變做一種無志氣ê 物，kan-ta 會曉妝súi,向望得著查甫人ê 憐憫；實在頭殼碗內空lo-so，m̄-bat橫直。除去煮食、補縫、洗掃以外，都無有較見長ê 所在。Tùi án-ni看，女子家己bē-thang 做甚物；若m̄是倚靠查甫人ê 致蔭，家己bē-thang活。Bē-thàng 獨立生活ê 人，m̄免講是女子，就是男子也是的確hō͘人看輕--lah！ |
|
Lú-chú siū lām-chú khòaⁿ-khin ê lí-iû í-gōa khiok sī iáu ū, chóng-sī téng-bīn só͘ kóng chit saⁿ-tiám sī chòe chú-iàu, Sî-sè í-keng piàn-ōaⁿ liáu , kok-hāng tāi-chì to lóng kap chêng tōa-tōa ū cheng-chha, chiū-sī hū-jîn-lâng ê tē-ūi iā í-keng koân chin-chē . Chāi Se-iûⁿ lú-chú kap lâm-chú ê tē-ūi sī chha-put-to kàu beh pêⁿ-pêⁿ . Tian-tó ū só͘-chāi lú-chú ê tē-ūi khah koân ê iā sī ū. Ia̍h ē tì-kàu án-ni ê goân-in , bô pa̍t-hāng , chiū-sī in-ūi sî-sè ê chìn-pō͘ ; lâng ê tō-tek-sim ū khah koân, ē-hiáu chun-tiōng lâng ê jîn-keh, tì-kàu m̄-káⁿ ūi-tio̍h lú-chú loán-jio̍k chiū khòaⁿ-khin i. Chóng-sī chòe tōa ê goân-in, chòe ti̍t-chiap ê lí-iû , si in-ūi hū-jîn-lâng ka-tī ū chū-kak, m̄-goān put-sî khiā lâng ê bóe-āu, kiàn-siàu put-sî siū lâm-chú ê tì-ìm , ka-tī siūⁿ chìn-pō͘ hùn-hoat bián-kióng; put-lūn tha̍k-chheh, he̍k-sī chò kang, lóng bô beh su ta-po͘-lâng . Chit-tiám chòe ū koan-hē, chòe iàu-kín.
|
女子受男子看輕ê 理由以外卻是iáu有，總是頂面所講這3點是最主要。時勢已經變換了，各項事誌都攏佮前大大有增差，就是婦人人ê 地位也已經懸真濟。在西洋女子佮男子ê 地位是差不多到beh 平平。顛倒有所在女子ê 地位較懸ê 也是有。亦會致到án-ni ê 原因，無別項，就是因為時勢ê 進步；人ê道德心有較懸，會曉尊重人ê 人格，致到m̄敢為著女子軟弱就看輕--伊。總是最大ê 原因、最直接ê 理由，是因為婦人人家己有自覺，m̄願不時企人ê 尾後，見笑不時受男子ê 致蔭，家己想進步奮發勉強；不論讀冊，或是做工，攏無beh 輸查甫人。這點最有關係、最要緊。 |
|
Téng-pang Au-chiu tōa sio-thâi ê sî, lâm-chú lóng chò-peng khì chhut-tīn, tì-kàu kok-lāi bān-hāng ê tāi-chì lóng bô lâng thang pān. Hit-tia̍p chāi Eng-kok , á-sī Hoat-kok, Tek-kok ê hū-jîn-lâng chiū lóng ióng-io̍k chìn-chêng tam-jīm bān-hāng ê sū-bū. Ū- -ê sái hóe-chhia chài lâng-kheh, ū-ê chò kéng-chhat pó-hō͘ tē-hng ê pêng-an, ū-ê the̍h iû-piān , ū-ê ìn sin-bûn hō͘ chèng-lâng ē-thang thong siau-tit. M̄-nā án-ni , iā ū ji̍p kang-tiûⁿ chè-chō hóe-io̍h kap tōa-chhèng , ji̍p kong-sū mā-sī ū; put-lūn chho͘-iù koân-ke, chit-pang hū-jîn-lâng to lóng ū pān- -tio̍h. Ia̍h pān-liáu to bô khah-su ta-po͘-lâng , tian-tó ū-ê pān-liáu iáu khah hó. Tùi chit-pang ê tāi-chì ,chin-chē, chē-chē ê lâm-chú put-chí tio̍h tōa-kiaⁿ ,m̄-káⁿ koh khòaⁿ hū-jîn-lâng khin. Iōng pêng-téng ê thāi-gū khoán-thāi in. Se-iûⁿ ê hū-jîn-lâng chāi kin-á-ji̍t í-keng chìn kàu kap ta-po͘-lâng bô ū tōa hun-piat, chò tōa-koaⁿ iā-ū, chò gī-oân piān-hō͘-sū iā-ū; chò ha̍k -hāu ê sian-seⁿ, á-sī khui-tiàm chò seng-lí, í-ki̍p sái-chhia chò chho͘-tāng ê kang, chhin-chhiūⁿ chē hui-hêng-ki chhut-tīn kap tùi-te̍k sio-thâi ê tāi-chì in to káⁿ chò , Hoān-nā lâm-chú chò ē kàu ê tāi-chì , hiān-sî Se-iûⁿ ê lú-chú to lóng m̄-jīn-su, to lóng ū siūⁿ beh khì chò. Se-iûⁿ ê lú-chú taⁿ lóng sī oân-choân ê lâng lah; m̄-nā bô-siū lâm-chú ê tì-ìm , ka-tī ē thang oa̍h , tian-tó iáu-kú sī siūⁿ beh tì-ìm lâng.
|
頂pang 歐洲大相thâi ê 時，男子攏做兵去出陣，致到國內萬項ê 事誌攏無人thang 辦。Hit tia̍p 在英國，抑是法國、德國ê 婦人人就攏踴躍進前擔任萬項ê 事務。有ê 駛火車載人客，有ê 做警察保護地方ê 平安，有ê 提郵便，有ê 印新聞hō͘ 眾人會thang 通消息。M̄-nā án-ni，也有入工場製作火藥佮大銃、入學校教學生、入衙門做官辦公事mā 是有；不論粗幼懸低，這幫婦人人都攏有辦--著。亦辦了都無較輸查甫人，顛倒有ê 辦了iáu較好。Tùi 這pang ê 事誌，在西洋ê 婦人人顯明in ê 才情真濟，濟濟ê 男子不止著大驚，m̄敢koh看婦人人輕，用平等ê 待遇款待in。西洋ê 婦人人在今仔日已經進到佮查甫人無有大分別，做大官也有，做議員辯護士 也有；做學校ê 先生，抑是開店做生理，以及駛車做粗重ê 工，親像坐飛行機出陣佮對敵相thâi ê 事誌in 都敢做。凡若男子做會到ê 事誌，現時西洋ê 女子都攏m̄認輸，都攏有想beh 去做。西洋ê 女子今攏是完全ê 人--lah；m̄-nā 無受男子ê 致蔭，家己會thang 活，顛倒 iáu-kú 想beh致蔭人。 |
|
Góa só͘ kèng-ài tâng-cho̍k ê chí-mōe, lín kin-á-ji̍t só͘ khiā ê tē-ūi sī lōa-koân? Lín hiān-sî ê khùi-la̍t ū lōa-tōa? Chhim-goān chí-mōe tāi-ke cha̍p uhûn hoán-séng khòaⁿ. Lín nā bô lia̍h lâm-chú chò koáiⁿ-á , ka-tī khiā-khí ē chāi á-sī bē, chhiáⁿ siang-chhiú pàng khui chhì khòaⁿ-bāi !
|
我所敬愛同族ê姊妹，lín 今仔日所企ê 地位是偌懸？Lín 現時ê 氣力有偌大？深願姊妹逐家十分反省看。Lín 若無掠男子做枴仔，家己企起會在抑是bē,請雙手放開試看覓！ |
|
4. Lú-chú ê Thian-chit
|
4. 女子ê 天職 |
|
Lú-chú m̄-sī lâm-chú ê kin-sûi. Lâm-chú nā hiah koân, lú-chú iā sī hiah koân; lám-chú nā hiah tōa lú-chú iā sī hiah tōa lah. Lú-chú bô lâm-chú khiok bē-iōng-tit, chóng-sī lâm-chú bô lú-chú iā sī pêⁿ-pêⁿ chi̍t-poaⁿ-iūⁿ. Sui-jiân sī án-ni kóng, lú-chú kap lâm-chú seⁿ-chò bô sio-siāng, só͘ kiàn-tiông ê hong-bīn iā sī ū koh-iūⁿ, só͘-í lú-chú chi̍t-sì-lâng eng-kai chhut-la̍t khì chò ê gia̍p-bū , chiū-sī lám-chú só͘ chò bē kàu- -ê , góa siūⁿ m̄-nā chi̍t-nn̄g-hāng. Chhì chiong góa só͘ siūⁿ ē kàu- -ê pâi-lia̍t tī chèng chí-mōe hiaⁿ-tī ê bīn-chêng.
|
女子m̄是男子ê 跟隨。男子若hiah 懸，女子也是hiah懸；男子若hiah 大，女子也是hiah大--lah。女子無男子卻bē用--tit，總--是男子無女子也是平平一般樣。雖然是án-ni 講，女子佮男子生做無相像，所見長ê 方面也是有各樣，所以女子一世人應該出力去做ê 業務，就是男子所做bē到--ê,我想m̄-nā 1、2項。試將我所想會到--ê 排列tī 眾姊妹兄弟ê 面前。 |
|
Thâu chi̍t chân . Hū-jîn-lâng tio̍h ióng-io̍k kiáⁿ-jî. Ta-po͘-lâng khah chē sī chāi gōa-bīn pān gia̍p-bū. Ióng-io̍k kiáⁿ-jî ê tāi-chì to ài hū-jîn-lâng choan-chú khì chò, góa siūⁿ chit-hāng éng-oán sī sio̍k lú-chú ê thian-chit. Sit-chāi seⁿ-kiáⁿ sī chin oh, chóng-sī chhī-kiáⁿ sī kèng-ka koh-khah oh.
|
頭一層，婦人人著養育子兒。查甫人較濟是在外面辦業務。養育子兒ê 事誌都ài 婦人人專主去做，我想這項永遠是屬女子ê 天職。生育囡仔 m̄是hiah 輕快ê 事誌。實在生子是真難，總是飼子是更加 koh較難。 |
|
Khí-chho͘ gín-ná tī lāu-bó ê pak-tó͘ -lāi ê sî, si̍t-chāi hit-sî sī nn̄g-lâng sio-kap chi̍t-tiâu sèⁿ-miā. Thang kóng lāu-bó ê sim chiū-sī kiáⁿ ê sim, lāu-bó ê bah chiū-sī kiáⁿ ê bah. Só͘-í hit ê sî-chūn chò lāu-bó ê lâng tio̍h cháiⁿ-iūⁿ , chí-mōe tāi-ke m̄-chai ū bêng-pe̍k bô? Gín-ná chhut-sì liáu chòe ū koan-hē- -ê sī lāu-bó ê leng. Lín tio̍h cháiⁿ-iūⁿ kò͘ hō͘ leng hó, ia̍h chi̍t ji̍t tio̍h hō͘ i chia̍h kùi-pái, chí-mōe m̄-chai ū gián-kiù á-bô?
|
起初囡仔tī 老母ê 腹肚內ê 時，實在hit時是兩人相佮一條生命。Thang 講老母ê 心就是子ê 心，老母肉就是子ê 肉。所以hit個時陣做老母ê 人著怎樣，姊妹逐家m̄知有明白--無？囡仔出世了最有關係--ê是老母ê 乳。Lín 著怎樣顧hō͘ 乳好，亦一日著hō͘ 伊食幾擺，姊妹m̄知有研究抑無？ |
|
Chiàu góa só͘ khòaⁿ hiān-sî ê chí-mōe khah chē kan-ta ē-hiáu seⁿ , bē-hiáu chhī. Gín-ná ê sim-lí , khoeh-khiàm , gín-ná ū iau, ū kôaⁿ á-bô, bē-hiáu-tit ê sī khah tōa pō͘-hūn. Lán ê gín-ná in-ūi iúⁿ-chhī ê lâng bē-hiáu-tit, tì-kàu lâi sí-sit ê sī chin chē. Chāi lán Tâi-oân Pún-tó-lâng chiàu Tāi-chèng 11 nî ê tiau-cha, chi̍t-nî sí chha-put-to ū 9,5000 lâng. Chiông-tiong chi̍t-hòe kàu gō͘-hòe ê gín-ná chiàm beh kàu tùi-pòaⁿ , sī chiong-kīn 4,4000 lâng. Chit 4,4000 ê sí gín-ná ê lāi-té, kàu chi̍t-hòe teh chia̍h-ni ê, chiàm chha-put-to 2,7000 lâng. Lí siūⁿ, kiám m̄-sī chin thang ài tio̍h kiaⁿ? Che lóng sī in-ūi iúⁿ-chhī m̄ tú-hó só͘ tài lâi- -ê chhi-chhám lah.
|
照我所看現時ê 姊妹較濟kan-ta 會曉生，bē 曉飼。囡仔ê 心理，缺欠，囡仔有枵、有寒抑無，bē 曉--tit--ê 是較大部分。咱ê 囡仔因為養飼ê 人bē 曉--tit，致到來死失ê 是真濟。在咱台灣本島人照大正11年ê 調查，一年死差不多有9萬5千人。從中1歲到5歲ê 囡仔佔beh 到對半，是將近4萬4千人。這4萬4千ê 死囡仔ê 內底，到1歲teh 食乳--ê,佔差不多2萬7千人。你想，敢 m̄是真thang ài 著驚？Che 攏是因為養飼m̄抵好所帶--來ê 悽慘--lah。 |
|
Lú-chú m̄-nā tio̍h chò gín-ná ê lāu-bó , iáu-kú tio̍h chò gín-ná ê sian-seⁿ. Gín-ná iáu-bōe ji̍p ha̍k-hāu ê tiong-kan, bān-hāng to sī pài lāu-bó chò sian-seⁿ, tùi lāu-bó o̍h. M̄-nā sī tùi lāu-bó o̍h kóng-ōe, chi̍t-sì-lâng ê sèng-chêng siū lāu-bó ê kám-hòa sī hui siông tōa. Ji̍t-pún Lōe-tē ū chi̍t-kù sio̍k-gú kóng, 『Saⁿ-hòe gín-ná ê cheng-sîn sòa kàu kàu chi̍t-pah hòe.』Se-iûⁿ iā ū sio̍k-gú kóng, 『Iô iô-nâ ê chhiú ē thang iô-tāng thiⁿ-kha-ē.』 Chit-khoán ōe lóng sī chheng-chàn lú-chú ê tōa khùi-la̍t, chí-bêng lāu-bó tùi gín-ná ê kám-hòa sī chhim koh tōa. Lán nā khòaⁿ le̍k-sú só͘ kì-chài ê eng-hiông, tōa gâu-lâng só͘ chò ê tāi-chì , koh-chài ê khe-khó hiah ê lâng ê lāu-bó ê châi-chêng tek-hēng kap tùi i ê kiáⁿ ê iōng0sim, lán chiū chiok-gia̍h ē thang bêng-pe̍k lāu-bó tùi gín-ná ê kám-hòa ū lōa-tōa, chò lāu-bó ê chek-sêng sī lōa-tāng neh? Só͘-í góa kóng ē seⁿ-kiáⁿ bē-ē kà-kiáⁿ, sī bô koh-iūⁿ ē-hiáu chai-hoe bē-hiáu ak-chúi; ē-hiáu pò͘-tiū bē-hiáu bán-chháu. Chit chéng hū-jîn-lâng bē-kham-tit chò gín-ná ê lāu-bó, chí-hó chò ke-á-kiáⁿ ê ke-bó. Seⁿ-kiáⁿ sī chin oh, iúⁿ-kiáⁿ koh-khah oh, chóng-sī kà-kiáⁿ sī iáu-kú koh-khah oh!
|
女子m̄-nā著做囡仔ê 老母，iáu-kú 著做囡仔ê 先生。囡仔 iáu-bē 入學校ê 中間，萬項都是拜老母做先生，tùi 老母學。M̄-nā 是tùi 老母學講話，一世人ê 性情受老母ê 感化是非常大。日本內地有一句俗語講「3歲囡仔 ê 精神續到100歲」。西洋也有俗語講「搖搖籃ê 手會thang搖動天腳下」。這款話攏是稱讚女子ê 大氣力，指明老母tùi 囡仔ê 感化是深koh 大。咱若看歷史所記載ê 影響，大gâu人所做ê 事誌，koh 再稽考hiah-e 人ê 老母ê 才情、德行佮tùi 伊ê子ê 用心，咱就足額會thang 明白老母tùi囡仔ê 感化有偌大，做老母ê 責成是偌重neh？所以我講會生子bē會教子，是無各樣會曉栽花bē曉ak水；會曉播稻bē 曉挽草。這種婦人人bē 堪tit做囡仔ê 老母，只好做雞仔子ê 雞母。生子是真難，養子koh較難，總--是教子是iáu-kú koh較難！ |
|
Hū-jîn-lâng beh chīn iúⁿ-chhī kiáⁿ-jî ê pún-hūn, i tio̍h koh chù-ì chi̍t hāng. Chit-hāng sī lán chió-chió siūⁿ ū kàu ê tāi-chì . Lán ê lâng m̄-nā tùi hòe-siū chîⁿ-châi ū tham-sim, tùi kiáⁿ-jî iā sī to-to ek-siān, lóng bô hiâm. Lūn seⁿ-kiáⁿ ê sū khiok sī chò lâng ê tōa pún-hūn, lâng-lâng to tio̍h ū.
|
婦人人beh 盡養飼子兒ê 本份，伊著koh 注意一項。這項是咱少少想有到ê 事誌。咱ê人m̄-nā對歲壽錢財有貪心，對子兒也是多多益善，攏無嫌。論生子ê 事卻是做人ê 大本份，人人都著有。 |
|
Chóng-sī tio̍h siūⁿ chin. Seⁿ-kiáⁿ kap lia̍p thô͘-ang-á sī bô siāng. Thô͘-ang-á lia̍p koh-khah chē sian, kā i pâi kui-lia̍t. i chiū tiām-tiām tiàm hia chhāi, m̄-bián chia̍h iā bē phòa-pēⁿ, koh-chài bē oan-ke chò pháiⁿ-sū. Gín-ná kú m̄-sī án-ni leh; bô ū hiah sûi-piān . Gín-ná seⁿ jú chē , bó-sin tek-khek sī jú lám. Bó-sin lám, nā-sī gín-ná ē thang ióng, kiám-chhái iáu-kú ē iōng-tit. Lám lāu-bó ē thang chhī ióng-kiáⁿ , tāi-ke m̄-chai khòaⁿ-kìⁿ ū lōa-chē? Koh-chài gín-ná kan-ta chhī-ióng kiám chiū ē liáu-kio̍k. Bēng Hū-chú kóng, 『Lâng bô siū kàu-io̍k, lī cheng-seⁿ bô hn̄g.』Ū châi-tiāu thang seⁿ-kiáⁿ, bô châi-tiāu thang hō͘ kiáⁿ siū kàu-io̍k chiâⁿ-chò chi̍t ê phó͘-thong ê lâng-khoán , thang kóng sī tōa-tōa bô chek-sêng.
|
總是著想真。生子佮捏塗尪仔是無像。塗尪仔捏koh較濟仙，kā 伊排歸列，伊就恬恬tiàm hia chhāi,m̄免食也bē 破病，koh再bē 冤家做歹事。囡仔kú m̄是án-ni--leh；無有hiah 隨便。囡仔生愈濟，母身的確是愈lám。母身lám,若是囡仔會thang 勇，kiam-chhai iáu-kú 會用--tit。Lám 老母會thnag 飼勇子，逐家m̄知看見有偌濟？Koh再囡仔 kan-ta 飼勇敢就會了局。孟夫子講「人無受教育，離精牲無遠。」有才調thang 生子，無才調thang hō͘ 子受教育成做一個普通ê人款，thang講是大大無責成。 |
|
Lí khòaⁿ : chāi lán tiong-kan chit-khoán bô chek-sêng ê lāu-pē lāu-bó kiám chió-chió mah? Tāi-ke tio̍h ài chai, ke seⁿ chi̍t ê bô kà-sī ê gín-ná , sī ke pàng chi̍t tàⁿ tāng-tàⁿ hō͘ chèng-lâng taⁿ , kiám-chhái sī ke pàng chi̍t chia̍h hó͘ kā lâng. Só͘-í seⁿ-kiáⁿ sī hó. sī chin thang kiong-hí ; chóng-sī iā tio̍h chún-chat, ē-hiáu liōng kùi-la̍t , ē seⁿ-kiáⁿ iā tio̍h ē khan-sêng kiáⁿ chiah hó. nā bô liōng khùi-la̍t , loān-loān seⁿ, kàu-bóe tio̍h pàng teh kù-chāi i , che m̄-nā sī hāi kiáⁿ-jî, hāi siā-hōe sī chin chē.
|
你看，在咱中間這款無責成ê老父老母敢少少--mah？逐家著ài 知，加生一個無教示ê 囡仔，是加放一擔重擔hō͘ 眾人擔，kiam-chhai是加放一隻虎咬人！所以生子是好，是真thang恭喜；總是也著chún節會曉量氣力，會生子也著會牽成子才好。若無量氣力，亂亂生，到尾著放teh據在--伊，che m̄-nā 是害子兒，害社會是真濟！ |
|
Lú-chú tē-jī ê thian-chit sī liāu-lí ka-sū. Lâm-chú nā pí-phēng chò chiòng-kun, lú-chú chiū-sī siòng-iâ. Chiòng-kun sī choan-chú kò͘ gōa-bīn , siòng-iâ sī choan-chú lí lāi-bīn. Koh-chài tùi liāu-lí ka-sū chit-tiám kóng , lú-chú eng-kai lóng-chóng tio̍h ài i chiáng-koán.
|
女子第2個天職是料理家事。男子若比並做將軍，女子就是相爺。將軍是專主顧外面，相爺是專主理內面。Koh 再tùi 料理家事這點講，女子是家庭內ê 王，因為家庭內面ê 事誌應該攏總著ài 伊掌管。 |
|
Téng-chām ū kóng Se-iûⁿ lú-chú ê tē-ūi put-chí koân, put-pí lán chit-pêng, in chin siū lâm-chú ê chun-kèng. Che sī ū chióng-chióng ê goân-in . Se-iûⁿ ê hū-jîn-lâng tùi liāu-lí ka-sū chit-chân si̍t-chāi chin giám-ngē; in lóng goân-choân , m̄-bián ta-po͘-lâng chhap-chhùi , pān-lí cha̍p-hun chiu-chì kàu-kak. Se-iûⁿ ê lú-chú si̍t-chāi oán-choân sī ka-têng ê lú-ông, choân-pō͘ ê ka-sū lóng sī in chú-chiáng. Ta-po͘-lâng tùi gōa-bīn tńg-lâi, giám-jiân chhin-chhiūⁿ chò lâng-kheh, sī kan-ta siū an-ùi hióng-hok nā-tiāⁿ . Tī gōa-bīn siū hong-song, tńg-lâi kàu chhu-mn̂g-kháu, chiū ū léng-lī chhiò-hi-hi ê hū-jîn-lâng tī-hia tán-hāu i; i kan-ta chiong i tī gōa-bīn phah-piàⁿ só͘ tit- -ê the̍h kau hū-jîn-lâng , í-gōa i tī chhù-lāi kan-ta thí-khui-chhùi chia̍h-pn̄g chiū hó, m̄-bián hoân-ló bí-kè koân á-sī kē. Ia̍h i kan-ta teh chē, ha sio-tê, thâu khi-khi khòaⁿ chheng-hiu ū chéng-tùn ê chhù lāi-bīn ; phō i ê oa̍h-tāng ke̍k khiáu-khì ū kui-kí ê hāu-seⁿ cha-bó͘-kiáⁿ; thiaⁿ in liām 『Goe̍h kong-kong, siù-châi lông, khiâ pe̍h-bé kòe lâm-tông... ...』hit khoán ê gín-ná koa, he̍k-sī thiaⁿ i ê hū-jîn-lâng pò-kò chhin-chhek óng-lâi ê siau-sit, pêng-iú ê phoe-sìn. Á-sī i tī gōa-bīn só͘-chò bē tiâu-ti̍t ê tāi-chì, chiū kóng lâi kap i ê hū-jîn-lâng chham-siông, thiaⁿ hū-jîn-lâng khin-siaⁿ sè-soeh ê khoán-khǹg, sé- -khì i sim-lāi ê ut-chut.
|
頂chām 有講西洋女子ê 地位不止懸，不比咱這爿，in 真受男子ê 尊敬。Che 是有種種ê 原因。西洋ê 婦人人tùi 料理家事這層實在真giám硬；in 攏原全，m̄免查甫人chhap嘴，辦理十分周至夠角。西洋ê 女子實在完全是家庭 ê 女王，全部ê 家事攏是in 主掌。查甫人tùi 外面轉--來，儼然親像做人客，是kan-ta受安慰享福nā-tiāⁿ。Tī 外面受風霜，轉來到厝門口，就有伶俐笑嘻嘻ê婦人人tī-hia 等候伊；伊kan-ta 將伊tī 外面扑拚所得--ê 提交婦人人，以外伊tī 厝內kan-ta thí 開嘴食飯就好，m̄免煩惱米價懸抑是低。亦伊kan-ta teh坐，哈燒茶，頭khi-khi 看清幽有整頓ê 厝內面；抱伊ê 活動、極巧氣、有規矩ê 後生、查某子；聽in 唸「月光光，秀才郎，騎白馬，過南堂……」hit 款ê囡仔歌，或是聽伊ê 婦人人報告親戚往來ê 消息，朋友ê 批信。抑是伊tī 外面所做bē 條直ê 事誌，就講來佮伊ê 婦人人參詳，聽婦人人輕聲細說ê 款勸，洗去伊心內ê 鬱卒。 |
|
Ū-tang-sî hong-chheng ji̍t-loán ê sî ang-bó͘ sio-khan á-sî chhōa kiáⁿ khì kong-hn̂g kiâⁿ-sóa, he̍k-sī khì iá-gōa khóaⁿ kéng-tì. Ū-tang-sî goe̍h-keng,chheⁿ-bêng ê sî-chūn , ang chiū tôaⁿ, bó͘ chiū chhiùⁿ , kiáⁿ-jî chiū thiàu-bú, sio-kap chheng-chàn jîn-seng ê hô-lo̍k. kám-siā ka-têng ê hok-khì. Ta-po͘-lâng só͘ siū ê hong-tîn , thang kóng chi̍t-pái tńg-lâi kàu chhù-lāi, in-ūi hū-jîn-lâng ê iōng-sim lóng-chóng sé chheng-khì. M̄-nā án-ni , iáu-kú sī ke-tit pah-pōe ê ióng-khì thang chhut-khì siā-hōe tōa tín-tāng. Ah! Se-iûⁿ -lâng ē ū kín-á-ji̍t , kiám lóng sī ta-po͘-lâng gâu- -ê mah?
|
有tang時風清日暖ê 時翁某相牽抑是chhōa子去公園行徙，或是去野外看景致。有tang 時月光星明ê 時陣，翁就彈、某就唱、子兒就跳舞，相佮稱讚人生ê 和樂，感謝家庭ê 福氣。查甫人所受ê 風塵，thang 講一擺轉來到厝內，因為婦人人ê 用心攏總洗清氣。M̄-nā án-ni，iáu-kú是加得百倍ê 勇氣thang 出去社會大振動。Ah！西洋人會有今仔日，敢 攏是查甫人gâu--ê mah？ |
|
chèng chí-mōe hiaⁿ-tī , Se-iûⁿ lâng khòaⁿ i ê ka-têng chhin-chhiūⁿ Thian-tông , chhin-chhiūⁿ Se-thian ke̍k-lo̍k ê só͘-chāi. Ia̍h hiān-sî lán ê ka-têng khah-chē sī chhin-chhiūⁿ sím-mi̍h khoán? Kiám m̄-sī chhin-chhiūⁿ kaⁿ-ga̍k á-sī tē-ge̍k- -ê sī khah tōa pō͘-hūn? Tùi ba̍k-chiu só͘ khòaⁿ-kìⁿ ê kóng , chāi lán ê ka-têng ta-po͘-lâng khah-chē sī chhin-chhiūⁿ ông-iâ-kong, hū-jîn-lâng sī chhin-chhiūⁿ cha-bó͘-kán. Thang kóng lán ê ka-têng sī lâm-chú choan-chè ê kok-tō͘. Lia̍t-ūi , lán ê siā-hōe sī chin bô chhin-chhiūⁿ lâng , chóng-sī lán tio̍h chai, lán ê ka-têng sī iáu khah m̄-chiâⁿ -mi̍h. Lán ê siā-hōe soe-thè ê goân-in chē-chē sī tùi lán ê ka-têng hú-pāi só͘ tì--lâi ê lah! Hiaⁿ-tī chit-tiám lín ū tông-ì, bô? Chí-mōe lín ū sêng-jîn, bô?
|
眾姊妹兄弟，西洋人看伊ê 家庭親像天堂，親像西天極樂ê 所在。亦現時咱ê 家庭較濟是親像甚物款？敢m̄是親像監獄抑是地獄--ê 是較大部分？Tùi 目珠所看--見ê 講，在咱ê 家庭查甫人較濟是親像王爺公，婦人人是親像查某kán。Thang 講咱ê 家庭是男子專制ê 國度。列位，咱ê 社會是真無親像人，總是咱著知，咱ê 家庭是iáu較m̄成物。咱ê 社會衰退ê原因濟濟tī tùi 咱ê 家庭腐敗所致--來--ê lah！兄弟這點lín 有同意--無？姊妹lín 有承認--無？ |
|
Góa chhim-chhim ǹg-bāng tāi-ke chit-hoan tōa kak-ngō͘, kín-kín si̍t-hêng tōa káu-kek. Ia̍h chèng chí-mōe tio̍h te̍k-pia̍t tōa hùn-hoat tōa bián-kióng, chì-chió lín tio̍h chò kàu hō͘ ka-têng pìⁿ-chiâⁿ lín ê ông-kok chiah ē ēng-tit.
|
我深深向望逐家這番大覺悟，緊緊實行大改革。亦眾姊妹著特別大奮發大勉強，至少lín 著做到hō͘ 家庭變成lín ê王國才會用--tit。 |
|
Lú-chú tē-saⁿ ê thian-chit sī pó jîn-lūi ê pêng-hô, siā-hōe ê bí-koan, hō͘ thong thiⁿ-kha-ē ū sek-chhái ū kng-thang, ū sio-khì . Goân-lâi lú-chú ê sèng-chit kap lâm-chú put-chí ū cheng-chha. Hū-jîn-lâng ê kám-chêng sī khah bín, khah nńg-sim khah un-hô , khah gâu thé-thiap lâng. Koh -chài i ê thài-tō͘ sī chin iù-siù un-jiû nńg-lūn , ē thang sàu-tû it-chhè ê chho͘-iá. Hiān-kim lú-chú ê khùi-la̍t tōa-pō͘-hūn sī chò tī ka-têng-lāi, ti̍t-chia̍p chò tī siā-hōe iáu-kú sī sió-khóa. Kim-āu siā-hōe iau-kiû hū-jîn-lâng ti̍t-chia̍p chīn-la̍t ê só͘-chāi sī chin-chē.
|
女子第3個天職是保人類ê 平和，社會ê美觀，hō͘ 通天腳下有色彩、有光窗、有燒氣。原來女子ê 性質佮男子不止有增差。婦人人ê 感情是較敏，較軟心較溫和，較gâu 體貼--人。Koh 再伊ê 態度是真幼秀、溫柔、軟韌，會thang 掃除一切ê 粗野。現今女子ê 氣力大部分是做tī 家庭內，直接做tī 社會iáu-kú 是小可。今後社會要求婦人人直接盡力ê 所在是真濟。 |
|
Kí chi̍t chân kóng. Eng-kok ū chhut chi̍t ê hū-jîn-lâng kiò-chò Nái-tin-gé (Florence Nightengale) . Tú-tio̍h Eng-kok pang-chān Thó͘-ni-kî kap Gô-lô-su sio thâi. Hit-sî m̄-nā tio̍h usiông ê peng bô lâng kiù, ū hoat un-e̍k tio̍h pēⁿ ê peng iā sī chin-chiàⁿ chē .Nái-tín-gé thiaⁿ-kìⁿ chit khoán sū, cha̍p-hun siū chhì-kek, koat-sim pàng-sak ka-tī , kàu chiàn-tiûⁿ pan-chō͘ tio̍h-siong kap phòa-pēⁿ ê peng-sū, bô hun-piat pún-kok ê peng kap tùi-te̍k. Chio-chi̍p sio-tâng chì-khì ê hū-jîn-lâng , pôaⁿ-soaⁿ kòe-hái kàu chiàn-tīn ê só͘-chāi, siū-liáu chin-chē ê gûi-hiám , kiù-chō͘ chē-chē sèⁿ-miā. Āu-lâi kap i sio-siōng chì-khì ê lâng chiām-chiām ke , in khiā chi̍t ki âng-sek si̍p-jī ê kî chò kì-hō. Kàn hiān-kim thong sè-kài bān-kok lóng ū sêng-jîn chit-hāng sū-gia̍p chin iàu-kín, só͘-í bān-kok ê koaⁿ-hú chò-hóe li̍p-iok chhòng-siat 『Bān-kok chhiah-si̍p-jī-siā. 』Kìⁿ-nā ū khiā chi̍t ki Chhiah-si̍p-jī kî ê só͘-chāi bē iōng-tit phah tōa-chhèng. Chū Nái-tín-gé siat-li̍p Chhiah-si̍p-jī-siā í-lâi, lâng m̄-chai ke oa̍h ū lōa-chē , koh-chài lâng-lâng jîn-chû ê sim-koaⁿ m̄-chai ke-thiⁿ ū lōa-chē? Sè-kài ūi-tio̍h án-ni si̍t-chāi ke-thiaⁿ chin-chē ê kong-chhái!
|
舉1層講：英國有出一個婦人人叫做Florence Nightengale。抵著英國幫贊土耳其佮俄羅斯相thâi。Hit時m̄-nā著傷ê 兵無人救，有發瘟疫著病ê 兵也是真正濟。Nightengale聽見這款事，十分受刺激，決心放sak家己，到戰場幫助著傷佮破病ê 兵士，無分別本國ê 兵佮對敵。招集相同志氣ê 婦人人，盤山過海到戰陣ê 所在，受了真濟ê 危險，救助濟濟生命。後來佮伊相像志氣ê人漸漸加，in 企一支紅色十字 ê 旗做記號。到現今通世界萬國攏有承認這項事業真要緊，所以萬國ê 官府做夥立約創設「萬國赤十字社」。見若有企一支赤十字旗ê 所在bē用tit扑大銃。自Nightengale設立赤十字社以來，人m̄知加活有偌濟？koh 再人人仁慈ê 心肝m̄知加添有偌濟？世界為著án-ni 實在加添真濟ê 光彩！ |
|
5. Kiat-hun ê tāi-chì
|
5. 結婚 ê 事誌 |
|
Lâng nā sī te̍k-pia̍t ê chì-khì , ūi-tio̍h beh chò i ê sū-gia̍p , thang kòng-hiàn siā-hōe , hō͘ chèng-lâng ē thang tit-tio̍h hó, ūi-tio̍h án-ni chi̍t-sì-lâng m̄ kiat-hun, kam-goān toaⁿ-sin chi̍t lâng , che khiok-sī tōa-tōa thang pó-sioh ê hó-sū. Chóng-sī tû-khì án-ni í-gōa, chò-lâng tiāⁿ-tio̍h sī ài kiat-hun.
|
人若是有特別ê 志氣，為著beh做伊ê 事業，thang 貢獻社會，hō͘ 眾人會thang 得著好，為著án-ni一世人m̄結婚，甘願單身一人，che 卻是大大thang 保惜ê 好事。總是除去án-ni 以外，做人定著是ài 結婚。 |
|
Chiông-lâi ū kóng, 『Kap-lâng chò tōa-lâng .』si̍t-chāi lâm-chú nā bô ha̍p-hun bē iōng-tit sǹg-chò sī goân-choân ê lâng, in-ūi in bē thang chiâu-chn̂g chò lán lâng só͘ ài chò ê pún-hūn. Só͘-í thang chai kiat-hun sī chin sîn-sèng ê sū.
|
從來有講「佮房做大人」。實在男女若無合婚bē用tit算做是原全ê 人，因為in bē-thang 齊全做咱人所ài 做ê 本份。所以thang 知結婚是真神聖ê 事。 |
|
M̄-kú lán iū ū chi̍t kù-ōe kóng, 『Bô oan bô ke, bē chiâⁿ hu-chhe.』Kóng ang-bó͘ chêng-sì-lâng sī oan-siû. chi̍t-sì-lâng chò ang-bó͘ sī beh pò-siû saⁿ hoân-chè. Nā chiàu chit-khoán ê khòaⁿ-hoat , kiat-hun kiám m̄-sī chhin-chhiūⁿ ji̍p kaⁿ-lô giâ-kê chi̍t-iūⁿ , sī chin thang iàm-khī ê tāi-chì. Kai-chài toàn-toàn m̄-sī án-ni; che sī khòaⁿ-phian chi̍t-pêng ê kóng-hoat.
|
M̄-kú 咱有一句話講「無冤無家，bē 成夫妻。」講翁某前世人是冤仇，一世人做翁某是beh報仇相還債。若照這款ê看法，結婚敢 m̄是親像入監牢舉枷一樣？是真thang 厭忌ê 事誌？佳哉斷斷m̄是án-ni；che 是看偏一爿ê 講法。 |
|
Iā ū kóng , 『Chhōa-bó͘ sī sió teng-kho;』chiū-sī kóng chhōa-bó͘ ná chhin-chhiūⁿ tiòng chiōng-goân hiah-tōa thang hoaⁿ-hí. Chiàu góa khòaⁿ , che iā-sī kóng liáu ū khah-phian. Kiat-hun ê tāi-chì khiok m̄-sī tùi -thâu oan-ke sio hoân-chè, iā m̄-sī chiōng-goân cham-hoe teh iû-ke, put-kò sī lâng chi̍t-sì-lâng tio̍h chò chi̍t-pái ê pún-hūn. Kīn-kīn tùi kiat-hun kóng, hit lāi-bīn bô kan-khó͘ iā-sī khoài-lo̍k, sī lán lâng eng-kai tio̍h kiâⁿ chi̍t-tiâu ê tōa-lō͘ , kan-khó͘ á-sī khòaⁿ-oa̍h chiū tio̍h khui-pō͘ kiâⁿ-khì chò-khòaⁿ chiah ē chai.
|
也有講「娶某是小登科」；就是講娶某若親像中狀元hiah 大thang 歡喜。照我看，che 也是講了有較偏。結婚ê 事誌卻m̄是對頭冤家相還債，也m̄是狀元簪花teh 遊街，不過是人一世人著做一擺ê 本份。僅僅 tùi 結婚講，hit 內面無艱苦也是無快樂，是咱人應該著行一條ê 大路，艱苦抑是快活就著開步行去做看才會知。 |
|
Chiàu lán chiông-lâi ê keng-giām si̍t-chāi lâi kóng , lâng kiat-hun liáu kan-khó͘ sī khah chē, khoài-lo̍k sī khah chió. Che in-toaⁿ sī lán tùi kiat-hun ê hoat-tō͘ , tōa-tōa ū m̄-tio̍h , ia̍h hit ê m̄-tio̍h teh hō͘ lán kan-khó͘ nā-tiāⁿ. Goân-lâi ang sī bó͘ ê ang,bó͘ sī ang ê bó͘ , kiat-hu sī ang-bó͘ nn̄g lâng ê tāi-chì, pêng m̄-sī pa̍t-lâng ê. M̄-kú lán tùi chá í-lâi ê kiat-hun , m̄-sī ang chhōa-bó͘, bó͘ teh kè-ang , sī chhin-ke tùi chhin-ke ê kiat-hun, chheⁿ-ḿ tùi chheⁿ-ḿ ê kè-chhōa nā-tiāⁿ. Án-ne kiám-chhái kóng-liáu ū khah kòe-thâu, chóng-sī si̍t-chêng sī chit-khoán, sī tāi-ke só͘ chai ê sū-si̍t . Lí khòaⁿ, m̄-bián kóng cha-bó͘-gín-ná , chiū-sī ta-po͘- -ê nā tī lâng ê bīn-chêng kóng-tio̍h chhin-chiâⁿ ê tāi-chì, kiám m̄-sī bīn chiū ài âng- -khí-lâi, ná chhin-chhiūⁿ chin kiàn-siòa; nā-sī cha-bó͘-gín-ná bīn chiū kia̍h bô tàng thang khì chhàng.
|
照咱從來ê 經驗實在來講，人結婚了艱苦是較濟，快樂是較少。Che 因端是咱tùi 結婚ê 法度，大大有m̄著，亦hit 個m̄著teh hō͘咱艱苦nā-tiāⁿ。原來翁是某ê 翁，某是翁ê 某，結婚是翁某兩人ê 事誌，並m̄是別人ê。M̄-kú 咱tùi 早以來ê 結婚，m̄是翁娶某，某teh嫁翁，是親家tùi 親家ê 結婚，親姆tùi 親姆ê 嫁娶nā-tiāⁿ。Án-ni kiam-chhai講了有較過頭，總是實情是這款，是逐家所知ê 事實。你看，m̄免講查某囡仔，就是查甫--ê 若tī 人ê 面前講著親情 ê 事誌，敢m̄是面就ài 紅--起來，若親像真見笑；若是查某囡仔面就舉無當thang去藏。 |
|
Che sī cháiⁿ-iūⁿ neh? Chiū-sī kú-nî ê tiong-kan chhin-chiâⁿ ê tāi-chì, lóng sī sī-tōa-lâng teh chú-ì; hāu-seⁿ cha-bó͘-kiáⁿ lóng bē iōng-tit chhut-chhùi, chiū-sī lāu-pē lāu-bó kòe-thâu chú-tiuⁿ chò sī-tōa-lâng ê koân-lī, kàu-bóe sòa pìⁿ-chiâⁿ koàn-sì, siàu-liân-lâng sòa lia̍h-chò m̄-sī in só͘ eng-kai chhap ê sū. Tùi án-ni chiū seⁿ-khí hui-siông ê pè-hāi. Sin-niû ê hó-bái sī chiàu sī-tōa-lâng ê ba̍k-chiu teh khòaⁿ, kiáⁿ-sài ê hó-bái iā sī chhut-chāi pē-bó teh kàm-tēng. Chēng kàu-taⁿ , kiáⁿ-sài kap sin-jiû kàu kap-pâng hit-àm chiah saⁿ-bat ê lâng m̄-chai ū lōa-chē?
|
Che是怎樣neh？就是久年ê 中間親情 ê 事誌，攏是序大人 teh 主意；後生查某子攏bē用tit出嘴，就是老父老母過頭主張做序大人 ê 權利，到尾煞變成慣勢，少年人煞掠做m̄是in 所應該chhap ê 事。Tùi án-ni 就生起非常ê 弊害。新娘ê好bái是照序大人 ê 目珠teh 看；子婿ê 好bái 也是出在父母teh 鑑定。從到今，子婿佮新娘到佮房hit 暗才相bat ê 人m̄知有偌濟？ |
|
Thang kóng chiông-lâi ê kiat-hun, ná chhin-chhiūⁿ chheⁿ-mê teh liam-khau-á, choân-jiân sī tó͘ jī-ūn ê chò-hoat. Kiám-chhái ē thang kóng sī chhin-chhiūⁿ poa̍h tâu-káu ê khoán; la̍k-bīn chiah ū chi̍t-bīn thang ǹg-bāng, gō͘-bīn sī su, kan-ta chi̍t-bīn ū thang iâⁿ, si̍t-chāi sī chin-chiàⁿ bô thò-tòng. In-ūi chit-khoán ê ang-bó͘ sī tùi pē-bó ê bēng-lēng, m̄-sī tùi nn̄g-lâng ê ài-chêng lâi kiat-chiâⁿ- -ê, só͘-í sèng-chêng bā ha̍p sī khah-chē.
|
Thang 講從來ê 結婚若親像青瞑the liam-khau仔，全然是賭字運ê 做法。kiam-chhai會thang 講是親像博tâu-káu ê 款；6面才有一面thang 向望，5面是輸，kan-ta 一面有thang 贏，實在是真正無妥當。因為這款ê 翁某是tùi 父母ê 命令，m̄是tùi 兩人ê 愛情來結成--ê,所以性情bē合是較濟。 |
|
Koh-chài cha-bó͘-lâng bô tha̍k-chheh bô siu-ióng ê sī khah tōa-pō͘-hūn, sim-koaⁿ bô siūⁿ ū kng-thang, bô piàn-khiàu, khah bô thong-ta̍t chêng-lí, bē-hiáu ū chhù-bī; chi̍t-chōng chhin-chhiūⁿ chi̍t-oân ê àu-hong kiâm chhiū-chí. Chit-pêng ta-po͘-lâng ê liông-sim iū bô chìn-pō͘, kong-pêⁿ ê sim bô hoat-ta̍t , chiàu téng-bīn só͘ lūn ê khoán , khòaⁿ hū-jîn-lâng ê cheng-chiat, chóng-sī ka-tī ê cheng-chiat lóng bē-hiáu siú. Bó͘ hó, siōng-chhiáⁿ tiàm chhù-lāi bē tiâu, hô-hóng hū-jîn-lâng sèng-chit bô chhong-bêng , bô léng-lī, bô piàn-khiàu, bô chhù-bī. tì kàu kek-chiâⁿ ta-po͘-lâng ê pháiⁿ phín-hēng. Kàu-bóe sòa ín-kúi ji̍p-the̍h , sè-î chi̍t-ê chhōa kòe chi̍t-ê ; kàu chia ang-bó͘ sòa pìⁿ-chiâⁿ oan-ke. Chit-khoán ê chhōa-bó͘ kî-si̍t sī giâ-kê, chit-khoán ê kè-ang sī khah chhám lo̍h seⁿ tē-ge̍k! Kiông-chè kiat-hun ê hāi-to̍k seⁿ kàu chit-khoán chiah lī-hāi.
|
Koh 再查某人無讀冊、無修養ê 是較大部分，心肝無想有光窗，無 變竅，較無通達情理，bē 曉有趣味；一狀親像一丸ê àu封鹹樹子。一爿查甫人ê 良心又無進步，公平ê 心無發達，照頂面所論ê 款，看婦人人輕；kan-ta 會曉要求婦人人ê 貞節，總是家己ê 貞節攏bē 曉守。某好，尚且tiàm 厝內bē-tiâu,何況婦人人性質無聰明、無伶俐、無變竅、無味致到激成查甫人ê 歹品行。到尾煞引鬼入宅，細姨一個娶過一個；到chia 翁某煞變成冤家。這款ê 娶某其實是舉枷，這款ê 嫁翁是較慘落生地獄！強制結婚ê 害毒生到這款才厲害。 |
|
Só͘-í góa kóng, m̄-sī góa kóng , sī chin-lí teh iau-kiû. Kiat-hun sī ang kap bó͘ ê tāi-chì , eng-kai tio̍h jīm-pîn beh chò ang-bó͘ ê lâng khì chú-ì; piⁿ-a ê lâng put-lūn sī lāu-pē lāu-bó lóng bē iōng-tit thè in koat-tēng , á-sī kiông-chè in khì chò. Che sī chin-lí; nā bô thàn chit-tiâu chin-lí ang-bó͘ kàu-bóe tio̍h chiâⁿ-chò oan-ke. Chóng-sī m̄-thang ū tō͘-káu. Góa kóng pông-piⁿ ê lâng bē iōng-tit thè in koat-tēng , kiông-chè in khì chò; che m̄-sī kóng pông-piⁿ ê lâng lóng bē iōng-tit chhap-chhùi, chham-siông , tàu phah-sǹg. Nā-sī siàu-liân-lâng kiò-thâu chú-tiuⁿ in ê koân-lí , lia̍h chiu-ûi ê lâng chún-chò lóng sī bô koan-hē ê khoán-thāi, che sī siàu-liân-lâng ê m̄-tio̍h, tek-khak siông-siông ē sit-pāi.
|
所以我講m̄是我講，是真理teh 要求。結婚是翁佮某ê 事誌，應該著任憑beh 做翁某ê 人去主意；邊仔 ê人不論是老父老母攏bē用tit替 in 決定，抑是強制in去做。Che 是真理。若無透這條真理，翁某到尾著成做冤家。總是m̄-thang有誤解，我講旁邊ê人bē用tit替in 決定，強制in 去做；che m̄是講旁邊ê 人攏bē用tit chhap嘴、參詳、鬥扑算。若是少年人過頭主張in ê 權利，掠周圍ê人準做攏是無關係ê 款待，che 是少年人ê m̄著，的確常常會失敗。 |
|
Chóng-kóng chi̍t kù, ta-po͘-gín-ná kap cha-bó͘-gín-ná tāi-ke ū saⁿ thiàⁿ-thàng á-sī bô, nn̄g-lâng beh kiat-hun á-sī m̄, chit-hāng chòe-āu ê chú-ì, tek-khak ài pàng hō͘ in nn̄g-lâng , ia̍h chiu-ûi ê sī-tōa-lâng put-kò sī chò in ê kò͘-būn, chò in ê kun-su, kap in tàu phah-sǹg, kóng ì-kiàn hi-bōng khó͘-khǹg hō͘ in chò chham-khó. Chit-khoán ê kiat-hun chiū-sī chū-iû loân-ài ê kiat-hun.
|
總講一句，查甫囡仔佮查某囡仔逐家有相疼痛抑是無，兩人beh 結婚抑是m̄,這項最後ê 主意，的確ài 放hō͘ in 兩人，亦周圍ê序大人不過是做 in ê 顧問，做 in ê 軍師，佮in鬥扑算，講意見、希望、苦勸，hō͘ in做參考。這款ê 結婚就是自由戀愛ê 結婚。 |
|
Kiat-hun nā ē thang iōng chin ê chū-iû loân-ài lâi chiâⁿ , nn̄g lâng ê sèng-chêng ē khah saⁿ-kīn, ang khòaⁿ bó͘ tāng, bó͘ niū ang koân, nn̄g-lâng si̍t-sim saⁿ-kèng saⁿ-thiàⁿ ; i ūi i siá-sin , i ūi i piàⁿ-miā , saⁿ pang-chān saⁿ thé-thiap , tâng-tiⁿ tâng-khó͘, kàu pah-nî-āu saⁿ-kap an-chòng chò chi̍t khut, nn̄g tiâu ê lêng-hûn chhin-chhiūⁿ Niû San-pek kap hiok Eng-tâi ê khoán, pìⁿ-chiâⁿ nn̄g-chiah pe̍h-ho̍h lia̍t-pâi poe chiūⁿ -thiⁿ , éng-oán bô saⁿ-lī. Nā-sī án-ni kiat-hun ê hoaⁿ-hí, kiám chiah kan-ta sī chhin-chhiūⁿ 『Sió teng-kho?』
|
結婚若會thang用真ê 自由戀愛來成，兩人ê 性情ē 較相近，翁看某重，某讓翁懸，兩人實心相敬相疼，伊為伊捨身，伊為伊拚命，相幫贊、相體貼，同甜同苦，到百年後相佮安葬做一窟，兩條ê 靈魂親像梁山伯佮祝英台ê 款，變成兩隻白ia̍h列排飛上天，永遠無相離。若是án-ni 結婚ê 歡喜，敢才kan-ta是親像「小登科」？ |
|
Ē thang kóng, kiat-hun sī nn̄g ê kò-sèng iōng ài-chêng kiat-liân chò chi̍t-thé ê piáu-hiān . Só͘-í bô ài-chêng kiat-hun sī bē chiâⁿ , ia̍h nā kiông-kiông hō͘ i chiâⁿ sī chōe-ok. Chóng-sī ài-chêng m̄-sī ka-tī seⁿ-chhut-lâi , chiū tio̍h nn̄g-lâng tāi-seng chai-iáⁿ kok lâng ê sèng-chêng . Koh-chài nn̄g-lâng ê sèng-chêng tio̍h ē ha̍p, chiah ē seⁿ-chhut ài-chêng lâi, nā bē ha̍p chiū-sī bô su-iâⁿ.
|
會thang講結婚是兩個個性用愛情結連做一體ê 表現。所以無愛情結婚是bē 成，亦若強強hō͘伊成是罪惡。總是愛情m̄是會家己生--出來，就著兩人第先知影各人ê 性情。Koh 再兩人 ê 性情著會合，才會生出愛情來，若bē 合就是無輸贏。 |
|
Tùi án-ni thang chai ū chi̍t hang bē iōng-tit bô ê tāi-chì. Chiū-sī tùi pêng-sò͘-sî tio̍h siat thò-tòng ê ki-hōe, hō͘ ta-po͘-gín-ná kap cha-bó͘-gín-ná ē thang saⁿ kau-pôe, saⁿ chai-iáⁿ. Chit-hāng sī chò iàu-kín , iū-koh sī chòe kan-kè chò. Chit-hāng chiū tio̍h chò sī-tōa ê lâng pêng-sò͘ cha̍p-hun thè sī-sè iōng-sim gián-kiù siat-hoat. Ta-po͘ cha-bó͘ lióng-pêng khí-thâu ê kau-pôe tio̍h ài bô ì-sù , chiah hó. Khí-thâu sī hō͘ in chò pêng-iú kau-pôe , sī-tōa-lâng tio̍h gâu chún-chat, m̄-thang hō͘ in seⁿ-chhut ū kòe-sit, iā m̄-thang kam-tok siuⁿ giâm-tiōng , tì-kàu hō͘ in bô chū-iû bô chū-jiân.
|
Tùi án-ni thang 知有一項bē用tit無ê事誌。就是tùi 平素時著設妥當ê 機會，hō͘查甫囡仔佮查某囡仔會thang相交陪、相知影。這項是最要緊，又koh是最艱計做。這項就著做序大ê 人平素十分替序細用心研究、設法。查甫查某兩爿起頭ê 交陪著ài 無意思，才好。起頭是hō͘ in 做朋友交陪，序大人著gâu chún節，m̄-thang hō͘ in 生出有過失，也m̄-thang 監督傷嚴重，致到hō͘ in 無自由、無自然。 |
|
Tùi án-ni iū-koh thang chai chit hāng. Lán chiông-chêng ū kóng, 『Lâm-lú chhit-hòe chiū m̄-thang chò-hóe chia̍h; 』á-sī kóng,『Lâm-lú siū-siū put-chhin,』ta-po͘ cha-bó͘ tāi-ke tio̍h m̄-thang saⁿ tú-thâu saⁿ chioh-mn̄g. Che sī hui-siông tōa chhò-gō͘ ê phah-sǹg.
|
Tùi án-ni 又koh thang知一項。咱從前有講「男女7歲就m̄-thang 做夥食」；抑是講「男女授受不親」。查甫查某逐家著m̄-thang 相抵頭、相借問。Che 是非常大錯誤ê 扑算。 |
|
Pêⁿ-pêⁿ sī só͘ seⁿ ê kiáⁿ-jî, ta-po͘-kiáⁿ cha-bó͘-kiáⁿ sī ū sím-mi̍h koh-iūⁿ neh? Ta-po͘ ê nā tio̍h ū kàu-io̍k, cha-bó͘ ê iā sī tio̍h kap i siāng-khoán. Ta-po͘ cha-bó͘ pêⁿ-pêⁿ sī ū tek-hēng, pêⁿ-pêⁿ ū kiàn-sek . Nā-sī án-ni , ta-po͘ chiū tek-khak bē khòaⁿ khin cha-bó͘, cha-bó͘ iā chiū bē bô chú-ì, chi̍t-ē chiū hō͘ ta-po͘ su̍t- -khì. Nā-sī chiàu hiān-sî, kàu-io̍k bô sím-mi̍h heng, tō-tek , tì-sek, bô sím-mi̍h chìn-pō͘ ê sî-tāi, chò chi̍t-khùn chiū pàng hō͘ ta-po͘ cha-bó͘ chū-iû lām chò-hóe ; góa sui-sī khah hó-táⁿ , che khiok iā sī m̄-káⁿ chú-tiuⁿ.
|
平平是所生ê 子兒，查甫子、查某子是有甚物各樣neh？查甫--ê 若著有教育，查某--ê 也是著佮伊像款。查甫查某平平是有德行、平平有見識。若是án-ni，查甫就的確bē 看輕查某，查某也就bē 無主意，一下就hō͘ 查甫su̍t--去。若是照現時，教育無甚物興，道德、智識無甚物進步ê 時代，做一khùn 就放hō͘ 查甫查某自由濫做夥；我雖是較好膽，che 卻也是m̄敢主張。 |
|
Góa kan-ta ài chhut-la̍t chú-tiuⁿ chi̍t hāng, chiū-sī ta-po͘ cha-bó͘ ê ha̍k-seng chū sè-hàn , chiū hō͘ in lām chò-hóe tha̍k-chheh. Hō͘ in tī bô-ì bô-sù ê tiong-kan saⁿ-bat, chò tông-chhong ê pêng-iú. Chit-hāng nā bē thang khoài-khoài si̍t-hêng ,góa chiū ài hi-bōng chò pē-bó sī-tōa ê lâng , khah bô iōng sok-pa̍k cha-bó͘-gín-ná , kiò i put-sî tiàm lāi-té; tio̍h siông-siông hō͘ i kap in chò-hóe chhut-gōa, che sī hui-siông ê iàu-kín. Ia̍h chāi-chhù ū lâng-kheh chhut-ji̍p ê sî, hō͘ cha-bó͘ gín-ná chhut-lâi èng-chiap, iā-sī put-chí sim-sek ū lī-ek ê hoat-tō͘.
|
我kan-ta 愛出力主張一項，就是查甫查某ê 學生，自細漢就hō͘ in 濫做夥讀冊。Hō͘ in tī 無意無思ê 中間相bat，做同窗ê 朋友。這項若bē-thang 快快實行，我就ài希望做父母序大ê 人，較無用束縛查某囡仔，叫伊不時tiàm 內底；著常常hō͘ 伊佮in 做夥出外，che 是非常ê 要緊。亦在厝有人客出入ê 時，hō͘ 查某囡仔出來應接，也是不止心適有利益ê 法度。 |
|
Koan-hē ta-po͘ cha-bó͘ kau-chè kap kiat-hun ê tāi-chì, góa só͘ ài kóng ê ōe khiok sī iáu chin-chē, tán-hāu āu-pái ū hó ki-hōe chiah lēng-gōa koh kóng khah siông-sè, góa chia sī kan-ta kóng kùi-kù ài tāi-ke tùi chit-tiám chhim-chhim lâi gián-kiù, kín-kín chù-ì sió-sim khì si̍t-hêng.
|
關係查甫查某交際佮結婚ê 事誌，我所ài 講ê 話卻是iáu真濟，等候後擺有好機會才另外koh 講較詳細，我chia 是kan-ta 講幾句ài逐家tùi 這點深深來研究，緊緊注意小心去實行。 |
