Lūn A-phiàn
|
論鴉片 |
| Phian-chip-sek |
編輯室 |
|
Tāi Ji̍t-pún lâi phah Tâi-oân hit-sî Chóng-tok chhut kò-sī kóng in tiāⁿ-tio̍h ê ì-sù m̄-chún lâng chia̍h a-phiàn, tek- khak beh lóng-chóng kìm. Chóng-sī in- ūi ū lâng í-keng giàn a-phiàn, kiaⁿ-liáu nā liâm-piⁿ kìm in m̄-thang chia̍h, in hut-jiân bô chia̍h, ē siū-hāi tio̍h-pīⁿ kiám-chhái ē tì-kàu sí. Só͘-í hit-hō lâng tio̍h lîn-bín in, iông-ún i iáu-kú chia̍h; chóng-sī pa̍t-lâng nā beh o̍h-chia̍h tek- khak m̄-chún i. Chiū chiong a-phiàn ê seng-lí lóng kui tī kok-ka liāu-lí siat- hoat, m̄-chún pa̍t-lâng chài lâi bē.
|
大日本來扑台灣hit時，總督出告示講in 定著ê意思，m̄ 准人食鴉片，的確beh攏總禁。總--是因為有人已經癮鴉片，驚了若liâm-piⁿ 禁in m̄-thang食，in忽然無食，會受害著病kiám-chhái 會致到死。所以hit號人著憐憫--in，容允伊iáu-kú食；總是別人若beh學食的確 m̄ 准--伊。就將鴉片ê生理攏歸tī 國家料理設法，m̄ 准別人再來賣。 |
|
Tāi-ke thiaⁿ-liáu chin hoaⁿ-hí, ǹg- bāng bô lōa-kú Tâi-oân lóng bô lâng chia̍h a-phiàn. Chóng-sī kúi-nā nî ê tiong-kan ná-chún chhin-chhiūⁿ bô èng- hāu, chia̍h hun ê lâng bô khah chió. Goán kīn-lâi ū tit-tio̍h in-ê siau-sit, khòaⁿ nî-nî lōa-chē lâng chia̍h a-phiàn, iā ū chia̍h lōa-chē. Kū-nî ê siau-sit kap chûn-nî ê siau-sit goán khiok iáu- bōe ū chi̍h-tio̍h; chóng-sī chiong Bêng- tī 30,31,32,33 nî, chiū-sī 1897,1898, 1899,1900 hit sì nî ê siàu kì tī-chia hō͘ lín sio-pí.
|
逐家聽了真歡喜，向望無偌久台灣攏無人食鴉片。總--是幾若年ê中間若準親像無應效，食薰ê人無較少。阮近來有得著in ê消息，看年年偌濟人食鴉片，也有食偌濟。舊年ê消息佮前年ê消息阮卻iáu-bōe有接--著。總--是將明治30、31、32、33年，就是1897、1898、1899、1900 hit 4年ê數記tī chia hō͘ lín相比。 |
|
I.Chia̍h a-phiàn ê lâng-gia̍h.
|
I.食鴉片ê人額。 |
|
Tī 1897 nî ū 5,4435 lâng chia̍h.
|
Tī 1897年有 54,435人食。 |
|
Tī 1898 nî ū 10,0548 lâng chia̍h.
|
Tī 1898年有100,548人食。 |
|
Tī 1899 nî ū 15,2948 lâng chia̍h.
|
Tī 1899年有152,948人食。 |
|
Tī 1900 nî ū 16,4763 lâng chia̍h.
|
Tī 1900年有164,763人食。 |
|
Chiàu án-ni khòaⁿ hit sì nî ê tiong- kan lâng-gia̍h sī ná-chē, m̄-sī ná-chió. Lūn in chia̍h a-phiàn ê lâng, múi pah lâng ê tiong-kan chha-put-to chhit-ê sī hū-jîn-lâng. Tī 1900 nî ū 368 iáu- bōe 20 hòe ê lâng chia̍h-hun; iā ū 1777 70 gōa hòe ê lâng chia̍h.
|
照án-ni看hit 4年ê中間人額是那濟，m̄是那少。論in食鴉片ê人，每百人ê中間差不多7個是婦人人。Tī 1900年有368 iáu未20歲ê人食薰；也有1,777 70外歲ê人食。 |
|
II. Múi-nî bē a-phiàn lōa-chē.
|
II.每年賣鴉片偌濟。 |
|
Tī 1897 nî bē 232,5193 niú.
|
Tī 1897年賣2,315,193兩。 |
|
Tī 1898 nî bē 443,5094 niú.
|
Tī 1898年賣4,435,094兩。 |
|
Tī 1899 nî bē 545,3439 niú.
|
Tī 1899年賣5,453,439兩。 |
|
Tī 1900 nî bē 536,5744 niú.
|
Tī 1900年賣5,365,744兩。 |
|
Chiàu án-ni khòaⁿ soah-bóe nî ū bē hun-hun-á khah-chió; ché khiok sī hó siau-sit.
|
照án-ni看煞尾年有賣分分仔較少；che 卻是好消息。 |
|
III. Múi-nî bē a-phiàn ta̍t lōa-chē.
|
III.每年賣鴉片值偌濟。 |
|
Tī 1897 nî ta̍t 163,1887 kho͘.
|
Tī 1897年值1,631,887箍。 |
|
Tī 1898 nî ta̍t 372,0733 kho͘.
|
Tī 1898年值3,720,733箍。 |
|
Tī 1899 nî ta̍t 466,2603 kho͘.
|
Tī 1899年值4,662,603箍。 |
|
Tī 1900 nî ta̍t 461,6761 kho͘.
|
Tī 1900年值4,616,761箍。 |
|
Téng-bīn chiah-ê lóng sī sǹg Ji̍t-pún gîn, m̄-sī gîn-phiò. Soah-bóe nî iā sī ta̍t khah-chió. Chóng-sī iû-goân sī chin-chē. Tâi-oân lâng siông-siông teh hoân- ló in chin sàn, bô gîn thang khai, beh-thài ta̍k-nî ū gō͘-pah-bān kho͘ thang phah-sńg; m̄-nā phah-sńg, iā sī liáu- chîⁿ lâi hāi in-ê seng-khu.
|
頂面chiah-ê 攏是算日本銀，m̄ 是銀票。煞尾年也是值較少。總--是人猶原是真濟。台灣人常常teh煩惱in 真散，無銀thang開，beh thài逐年有500萬箍thang扑損；m̄-nā扑損，也是了錢來害in ê身軀。 |
|
Taⁿ goán ū thiaⁿ-kìⁿ kóng Ji̍t-pún ū tiāⁿ-tio̍h ê ì-sù beh tòng chit-ê a-phiàn ; hiān-kim teh chia̍h-ê khiok iáu-kú thang chia̍h; chóng-sī m̄-chún pa̍t-lâng lâi o̍h; nā ū lâng ài beh niá-pâi khì chia̍h, chiū koat-toàn m̄ hō͘ i niá. Nā ū lâng phòa-pīⁿ, i-seng kóng tio̍h chia̍h, chiàⁿ beh chún i niá, chóng-sī pa̍t-lâng m̄-thang. Taⁿ goán ài mn̄g lín ta̍k só͘- chāi ê hiaⁿ-tī khòaⁿ tī lín hia kó-jiân ū án-ni á bô? Chit nn̄g-nî ê tiong-kan ū- iáⁿ bô hō͘ lâng niá-pâi khì chia̍h? Só͘ teh chia̍h-hun ê lâng lóng sī nn̄g saⁿ nî chêng í-keng niá-pâi-liáu á m̄-sī ?
|
今阮有聽見講日本有定著ê意思擋這個鴉片；現今teh食--ê卻iáu-kú thang食；總--是m̄ 准別人來學；若有人愛beh領牌去食，就決斷 m̄ hō͘ 伊領。若有人破病，醫生講著食，才beh准伊領，總--是別人m̄-thang。今阮ài問lín逐所在ê兄弟，看tī lín hia果然有án-ni抑無？這兩年ê中間有影無hō͘ 人領牌去食？所teh食薰ê人攏是兩、三年前已經領牌了抑 m̄ 是？ |
|
Chit-hō chin-chiàⁿ sī hó siau-sit. Chiàu in Ji̍t-pún koaⁿ teh sǹg, tī 50 nî āu tī Tâi-oân lóng bô lâng chia̍h a- phiàn. Kiám-chhái m̄-bián hiah-kú. In nā giâm kìm, chiū koh jī saⁿ cha̍p nî ê kú, chia̍h-hun ê lâng chám-jiân chió. Chóng-sī ǹg-bāng lâng bô ēng chiú lâi thè-ōaⁿ i; in-ūi chia̍h-chiú ê hong-sio̍k iā chin lī-hāi.
|
這號真正是好消息。照in日本官teh算，tī 50年後tī 台灣攏無人食鴉片。Kiám-chhái m̄ 免hiah久。In若嚴禁，就koh 2、30年ê久，食薰ê人嶄然少。總--是向望人無用酒來替換伊；因為食酒ê風俗也真厲害。 |
|
Ji̍t-pún koaⁿ nā kó-jiân ū-iáⁿ tòng, si̍t-chāi sī chin hó, hián-bêng in ài lī-ek peh-sìⁿ. Hiān-kim in bē a-phiàn hō͘ Tâi- oân lâng chia̍h, nî-nî thàn kúi-nā pah bān kho͘ chò kok-ka ê só͘-hùi. Chóng-sī in kam-goān soah chit ê seng-lí lâi khek- khui hiah-chē sī chin hó-ì; hián-bêng lī-ek peh-sìⁿ sī khah iàu-kín thàn chîⁿ. Ǹg-bāng lán Eng-kok ê koaⁿ thang siū kám-tōng, lâi o̍h chit-ê hó bô͘-iūⁿ.
|
日本官若果然有影擋，實在是真好，顯明in 愛利益百姓。現今in賣鴉片hō͘ 台灣人食，年年趁幾若百萬箍做國家ê所費。總--是in甘願煞這個生理，來剋虧hiah濟是真好意；顯明利益百姓是較要緊趁錢。向望咱英國ê官thang受感動，來學這個好模樣。 |
|
(Tâi-lâm Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò, Tē 217 koàn, 1903 nî 4 ge̍h)
|
（台南府城教會報第217卷，1903年4月） |
