Siáu-káu
|
痟狗 |
| Chiu Iāu-chhái |
周耀采 |
|
Lūn Tâi-oân lâng ài chhī káu, sī in- ūi kiaⁿ ū chha̍t-á, nā ū chhī káu chha̍t lâi chiū thang pūi, hō͘ chú-lâng chai chhíⁿ cheng-sîn, thang tî-hông ū pháiⁿ- lâng beh lâi chhú-thau. Chē-chē lâng m̄ chai siáu-káu pīⁿ, nā kā-tio̍h lâng ē hiah lī-hāi. Ji̍t-pún lâng káⁿ-sī ū o̍h se-ha̍k chiah chai sòa chiong káu tu̍h-lu̍h phah-lah--sí. Tī Tâi-pak Tōa-tiū-tiâⁿ góa ū khòaⁿ-kìⁿ teh phah-sí káu, góa lóng m̄ chai sī sím-mi̍h ì-sù.
|
論台灣人愛飼狗，是因為驚有賊仔，若有飼狗賊來就thang吠，hō͘ 主人知醒精神，thang持防有歹人beh來取偷。濟濟人m̄知痟狗病，若咬著人會hiah厲害。日本人敢是有學西學才知續將狗tu̍h-lu̍h扑獵--死。Tī 台北大稻埕我有看見teh扑死狗，我攏 m̄ 知是甚物意思。 |
|
Chêng bô kúi-ji̍t iā ū thiaⁿ-kìⁿ lâng kóng, Ka-gī siâⁿ-lāi Ji̍t-pún lâng teh phah-sí káu, chhòng chhia-á chhia khì tâi. Tâi-oân lâng ū-ê m̄ chai sī sím-mi̍h tāi-chì, sòa ū lâng teh giâu-gî àm-chīⁿ teh kóng, Ji̍t-pún lâng tāi-seng tû chiah ê káu, āu-lâi beh thâi lâng, chiah bô káu thang pūi. Tâi-oân lâng ê sìⁿ-miā sī chia̍h kàu cha̍p-só͘ goe̍h nā-tiaⁿ, ē hō͘ Ji̍t-pún lâng chò chi̍t-ê châu-lâu khì. Iā ū lâng kā góa kóng, Sian-siⁿ--ah, nā ū chîⁿ tio̍h bé lé lâi-chia̍h, nā m̄ chia̍h bô lō͘-ēng. Góa mn̄g in khòaⁿ chóaⁿ-iūⁿ ? In chiū kóng Ji̍t-pún lâng phah-sí káu ê in-iû; sī beh châu-bia̍t Tâi-oân lâng, chiah bô káu thang pūi.
|
前無幾日也有聽見人講，嘉義城內日本人teh扑死狗，創車仔車去埋。台灣人有ê m̄ 知是甚物事誌，續有人teh僥疑暗靜teh講，日本人第先除chiahê狗，後--來beh thâi人，才無狗thang吠。台灣人ê生命是食到十數月nā-tiāⁿ，會hō͘日本人做一個剿留去。也有人kā我講：「先生--ah，若有錢著買買來食，若m̄ 食無路用。」我問in看怎樣？In就講日本人扑死狗ê因由；是beh剿滅台灣人，才無狗thang吠。 |
|
Kīn-lâi ū lâng tùi Tâi-pak siá-phoe kā góa kóng, siáu-káu ê to̍k sī tī i-ê nōa kap hoeh-n̍i̍h. Lâng nā hō͘ siáu- káu kā-tio̍h, bô liâm-piⁿ hoat siáu-káu ê pīⁿ, ū sî saⁿ goe̍h ji̍t, ū sî la̍k goe̍h ji̍t, ū sî nî-gōa chiah ē hoat. Kā liáu-āu nn̄g lé-pài kú chiū hoat pīⁿ-ê iā ū, chóng-sī chin chió. Pīⁿ nā hoat, pīⁿ lâng khòaⁿ-tio̍h chúi ē kiaⁿ, só͘-í ū sî chiong chit ê pīⁿ hō-chò kiaⁿ-chúi-pīⁿ. Siáu káu pīⁿ, ū-sî niau, chhâi-lông, hô͘-lî, iû-goân ē tio̍h chit hō pīⁿ. M̄-nā teh siáu ê káu kā-tio̍h lâng ē hoat chit-hō ê pīⁿ, chiū-sī bōe hoat pīⁿ ê káu, kā-tio̍h lâng iû-goân ē hoat. Che sī in-ūi káu nā jiám-tio̍h chit hō siáu káu ê pīⁿ-to̍k, bô liâm-piⁿ hoat pīⁿ, iû-goân tio̍h kúi-nā goe̍h ji̍t, á-sī nî-gōa chiah ē hoat pīⁿ; chóng-sī sui-jiân bōe hoat pīⁿ i ê seng-khu í-keng ū chit hō to̍k tī-teh. Siáu-káu teh siáu ê sî khah siông ài chia̍h thâu-mn̂g, tiū-chháu, nōa-thô͘. Lâng nā hō͘ siáu káu kā-tio̍h, iàu-kín tio̍h khòaⁿ hit chiah káu sī siáu káu á m̄ sī; nā sī chiū tī bōe hoat pīⁿ ê sî tio̍h chhòng io̍h; nā kàu hoat pīⁿ ê sî chiū bô io̍h, tek-khak ē sí. Káu he̍k-sī siáu, he̍k-sī bô, nā kā-tio̍h lâng ê sî chiū tio̍h chiong hit chiah káu pa̍k- teh chi̍t lé-pài kú, hit chiah nā-sī siáu káu tek-khak ē chai.
|
近來有人對台北寫批kā我講，痟狗ê毒是tī 伊ê 爛佮血--n̍i̍h。人若hō͘ 痟狗咬著，無liâm-piⁿ 發痟狗ê病，有時3月日，有時6月日，有時年外才會發。咬了後兩禮拜久就發病--ê也有，總--是真少。病若發，病人看著水會驚，所以有時將這個病號做驚水病。痟狗病，有時貓、豺狼、狐狸，猶原會著這號病。M̄-nā teh痟ê狗咬著人會發這號ê病，就是未發病ê狗，咬著人猶原會發。Che是因為狗若染著這號痟狗ê病毒，無liâm-piⁿ 發病，猶原著幾若月日，抑是年外才會發病；總--是雖然未發病，伊ê 身軀已經有這號毒tī--teh。痟狗teh痟ê時較常愛食頭毛、稻草、爛土。人若hō͘ 痟狗咬--著，要緊著看hit隻狗是痟狗抑 m̄ 是；若是就tī 未發病ê時著創藥；若到發病ê時就無藥，的確會死。狗或是痟，或是無，若咬著人ê時就著將hit隻狗縛teh一禮拜久，hit隻若是痟狗的確會知。 |
|
Thang pun chò saⁿ kî lâi kóng:---
|
Thang分做3期來講： |
|
Tē-it-kî sī iu-būn-kî. Tùi hoat pīⁿ tē- it ji̍t kàu tē-saⁿ ji̍t, sī chhin-chhiūⁿ teh iu-būn ê khoán-sit.
|
第一期是憂悶期。對發病第1日到第3日，是親像teh憂悶ê款式。 |
|
Tē-jī kî sī hoat-kông-kî. Tùi hoat pīⁿ ê tē-saⁿ ji̍t kàu tē-sì ji̍t, chia̍h, lim, kap kiâⁿ lō͘ lóng kan-khó͘, iā ài lām-sám kā.
|
第2期是發狂期。Tùi發病ê第3日到第4日，食、lim佮行路攏艱苦，也愛濫糝咬。 |
|
Tē-saⁿ kî sī chùi ê kî, chiū ē sau- siaⁿ, ài khùn. Chi̍t lé-pài kú hit chiah káu chiū sí. Lâng nā chhò-gō͘ chiong káu phah sí chiū tio̍h the̍h káu ê liông-chûn-kut- chhóe chìm tī kam-iû-n̍i̍h kià hō͘ i-seng giām.
|
第3期是醉ê期，就會sau聲、愛睏。一禮拜久hit隻狗就死。人若錯誤將狗扑--死就著提狗ê龍船骨髓浸tī 甘油--n̍i̍h寄hō͘ 醫生驗。 |
|
(Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò, Tē 219 koàn, 1903 nî 6 ge̍h)
|
(台灣府城教會報第219卷，1903年6月) |
