Kavalan a-má
|
Kavalan a-má |
| Tōa-thâu-liân |
王寶漣 |
|
2001 nî sin-le̍k 5 goe̍h chhe 5 hit kang, siā-thoân ê lâng chio-chio--leh beh khì Hong-pin Sin-siā chhōe Kavalan ê Kai Bān-lâi sian-seⁿ.
|
2001年新曆5月初5 hit工, 社團ê人招招--leh beh去豐濱新社chhōe Kavalan ê Kai Bān-lâi先生. |
|
E-tàu chi̍t tiám, goán la̍k ê lâng ùi Hoa-lian-chhī chhut-hoat, beh óa saⁿ tiám chiah kàu Sin-siā, thâu chi̍t pái lâi kàu chit ê só͘-chāi, tú khòaⁿ--tio̍h ê kám-kak kap Hoa-lian it-poaⁿ óa hái-kháu ê pō͘-lo̍k bô siáⁿ-mi̍h bô-kâng, ū chi̍t keng khanpang téng-thâu siá『葛瑪蘭薪傳』ê kám-á-tiàm, èng-tong sī chit keng.
|
E-tàu 1點, goán 6 ê人ùi花蓮市出發, beh óa 3點chiah到新社, 頭1 pái來到chit-ê所在, tú看--tio̍h ê感覺kap花蓮一般óa海口ê部落無siáⁿ-mi̍h無kâng, 有1間khanpang頂頭寫『葛瑪蘭薪傳』ê kám-á店, 應當是chit間. |
|
Kò͘-tiàm--ê sī Kai Bān-lâi ê cha-bó͘-kiáⁿ, i kóng in lāu-pē kui chái-khí tán bô goán, tiong-tàu tō chē-chhia khì Hoa-lian-chhī chham-ka『蘭陽週』ê oa̍h-tang--a, kap Kai Bān-lâi iok ê G iok gah têng-tâⁿ--khì, ta̍k-ê lóng kám-kak put-chí-á sit-lé; chi̍t chōa lō͘ mā khiâ hiah hn̄g--a, bē-sái án-ne tō tńg--khì, goán tō lâu lo̍h-lâi kap in cha-bó͘-kiáⁿ khai-káng, sūn-sòa kau-koan, bóe--á, i chhōa goán khì chhōe chi̍t ê a-má.
|
顧店--ê是Kai Bān-lâi ê cha-bó͘-kiáⁿ, i講in老pē kui chái起等無goán, 中tàu tō坐車去花蓮市參加『蘭陽週』ê活動--a, kap Kai Bān-lâi約ê G約gah têng-tâⁿ--去, ta̍k-ê lóng感覺不止á失禮; 1 chōa路mā騎hiah hn̄g--a, bē-sái án-ne tō tńg--去, goán tō留落來kap in cha-bó͘-kiáⁿ開講, 順續交關, 尾--á, i chhōa goán去chhōe 1 ê a-má. |
|
Lī kám-á-tiàm bô jōa hn̄g ê só͘-chāi tō-sī a-má ê chhù, i chi̍t ê lâng tī--leh, teh kńg kin-chio-si, goán hiông-hiông oat tùi i chia lâi, ū khah chheⁿ-kông. A-má tòa ê só͘-chāi sī hit keng chhù ê piⁿ-á-keng, sè-sè keng-á, bē kài tōa-keng, m̄-koh ài ū ê mi̍h-kiāⁿ lóng chiâu-chn̂g, pâng-keng, chàu-kha, piān-só͘, toh-á, í-á, tiān-ōe, koh ū ka-tī pha̍k ê ko-lê-chhài-koaⁿ, kán-tan ê ka-kū, chheng-khì ê thô͘-kha, khòaⁿ ē chhut-lâi a-má ê seng-oa̍h kài kán-tan, ài chheng-khì-siùⁿ.
|
離kám-á店無jōa hn̄g ê所在tō是a-má ê厝, i 1 ê人tī--leh, teh捲kin蕉絲, goán hiông-hiông oat tùi i chia來, 有khah chheⁿ-kông. A-má tòa ê所在是hit間厝ê邊á間, 細細間á, bē kài大間, m̄-koh ài有ê mi̍h-kiāⁿ lóng chiâu-chn̂g, 房間, 灶kha, 便所, 桌á, 椅á, 電話, koh有ka-tī pha̍k ê高麗菜koaⁿ, 簡單ê傢俱, chheng-khì ê塗kha, 看ē出來a-má ê生活kài簡單, ài chheng-khì-siùⁿ. |
|
A-má koh teh giâu-gî goán chit-tīn lâng ê sî-chūn, goán tō seng kái-soeh kóng goán sī Su-īⁿ ê ha̍k-seng, pún-té beh chhōe Kai Bān-lâi, m̄-koh iok bô hó-sè, i chit-má bô tī--leh, lō͘-bóe tī tiàm--ni̍h khòaⁿ-tio̍h a-má chò ê tē-á, Kai Bān-lâi ê cha-bó͘-kiáⁿ chiah chōa goán lâi chhōe a-má khai-káng.
|
A-má koh teh giâu-gî goán chit-tīn人ê時chūn, goán tō先解說講goán是師院ê學生, 本底beh chhōe Kai Bān-lâi, m̄-koh約無好勢, i chit-má無tī--leh, lō͘尾tī店--ni̍h看tio̍h a-má做ê袋á, Kai Bān-lâi ê cha-bó͘-kiáⁿ chiah chōa goán來chhōe a-má開講. |
|
“A-má, lí tiāⁿ-tiāⁿ chò kin-chio-tē-á--o͘?” T tòng bē tiâu seng mn̄g.
|
「A-má, lí tiāⁿ-tiāⁿ做kin蕉袋á--o͘?」T擋bē tiâu先問. |
|
“Hehⁿ ā, góa iōng án-ne kúiⁿ ā, Ji̍t-pún-lâng chù-bûn--ê.” A-má chhiú the̍h kin-chio-si khai-sí kńg.
|
「Hehⁿ ā, góa用án-ne kúiⁿ ā, 日本人注文--ê.」A-má手the̍h kin蕉絲開始捲. |
|
“Kin-chio-si ài pha̍k hioh?”
|
「Kin蕉絲ài pha̍k hioh?」 |
|
“Hehⁿ, koh ài khau-khau--leh.”
|
「Hehⁿ, koh ài khau-khau--leh.」 |
|
“Iōng siáⁿ-mi̍h khau?”
|
「用siáⁿ-mi̍h khau?」 |
|
“Iōng to-á khau--a, iōng kin-chio-to-á.”
|
「用刀á khau--a, 用kin蕉刀á.」 |
|
“Ah nn̄g tiâu kin-chio-si beh án-chóaⁿ chiap--khí-lâi?”
|
「Ah 2條kin蕉絲beh án-chóaⁿ接--起-來?」 |
|
“Tō án-ne chiap ā, iōng pa̍k--ê.” A-má the̍h nn̄g tiâu kin-chio-si phah-kat hō͘ goán khòaⁿ. “Bô ba̍k-kiàⁿ khòaⁿ bē tio̍h, góa ê ba̍k-kiàⁿ neh...” Ta̍k-ê tō kā a-má tàu chhōe ba̍k-kiàⁿ, chiok lī-hāi--ê-o͘, khòaⁿ bô kat-thâu kóng...
|
「Tō án-ne接ā, 用pa̍k--ê.」A-má the̍h 2條kin蕉絲phah結hō͘ goán看.「無目鏡看bē tio̍h, góa ê目鏡neh...」Ta̍k-ê tō kā a-má tàu chhōe目鏡, chiok厲害--ê-o͘, 看無結頭講... |
|
Kin-chio-si sī khau kin-chio-phôe pha̍k ta lâi--ê, chi̍t si chi̍t si khau gah chiok iù--ê, ná-chhiūⁿ chiam-sòaⁿ kāng-khoán, éng-kòe Ji̍t-pún-lâng lóng bé a-má chò hó ê tē-á, chit-má sī beh bé kui-khún kńg hó--ê, chit-chōa beh ti̍h chhit lia̍p, chi̍t lia̍p ài chi̍t kong-kin. A-má mā ū iōng kin-chio-si chò saⁿ, khǹg--leh mā bē pháiⁿ, m̄-koh beh sé ê sî bē-sái chìm-chúi chìm siuⁿ kú. I chit hāng kang-hu, chhiâng-chāi hông iau-chhiáⁿ khì sì-kè iáu-ián án-chóaⁿ chò kin-chio-si kap kin-chio-pò͘.
|
Kin蕉絲是khau kin蕉皮pha̍k ta來--ê, 1絲1絲khau gah chiok iù--ê, ná像針線kāng款, éng過日本人lóng買a-má做好ê袋á, chit-má是beh買kui-khún捲好--ê, chit-chōa beh ti̍h 7粒, 1粒ài 1公斤. A-má mā有用kin蕉絲做衫, khǹg--leh mā bē pháiⁿ, m̄-koh beh洗ê時bē-sái浸水浸siuⁿ久. I chit項工夫, chhiâng-chāi hông邀請去sì-kè表演án-chóaⁿ做kin蕉絲kap kin蕉布. |
|
“A-má, lí che kin-chio-si chi̍t kńg án-chóaⁿ bē?”
|
「A-má, lí che kin蕉絲1捲án-chóaⁿ賣?」 |
|
“Iōng chhìn--ê ā, Ji̍t-pún-lâng ē the̍h pōng-á lâi, Ji̍t-pún-lâng in ê chi̍t kong-kin pí lán chia khah khin.”
|
「用chhìn--ê ā, 日本人ē the̍h pōng-á來, 日本人in ê 1公斤比lán chia khah輕.」 |
|
“Chit kài kám sī in tē chi̍t pái kā lí bé?”
|
「Chit-kài kám是in第1 pái kā lí買?」 |
|
“Bô--lah, ū kúi-nā pái--a, in éng-kòe lóng bé chò hó ê kin-chio-tē-á.”
|
「無--lah, 有kúi-nā pái--a, in éng過lóng買做好ê kin蕉袋á.」 |
|
“Ah chit-má in nah ē kan-taⁿ bé kńg hó ê kin-chio-si?”
|
「Ah chit-má in nah ē kan-taⁿ買捲好ê kin蕉絲?」 |
|
“Ji̍t-pún-lâng tō chù-bûn án-ne ā, mā m̄-chai in beh the̍h hō͘ siáng chò? M̄-chai in beh án-chóaⁿ chò neh? Lāu-lâng bô tāi-chì tō bóng chò ā.”
|
「日本人tō注文án-ne ā, mā m̄知in beh the̍h hō͘ siáng做? M̄知in beh án-chóaⁿ做neh? 老人無tāi-chì tō bóng做ā.」 |
|
“A-má beh chia̍h-hun, lín beh chia̍h--bô?” Chit chūn, a-má giàn-hun, the̍h chi̍t pau pe̍h-tn̂g--ê chhut--lâi.
|
「A-má beh食薰, lín beh食--無?」Chit-chūn, a-má giàn薰, the̍h 1包白長--ê出--來. |
|
“To-siā, goán ka-tī ū chah--lah.” Goán chi̍t sî soah gāng--khì, iáu m̄-bat tú kòe ē chú-tōng kiò lâng pok-hun ê a-má, bô chhiūⁿ it-poaⁿ-lâng lóng kóng pok-hun m̄-hó, cha-bó͘ gín-á koh khah m̄-thang pok; L kap H chit nn̄g chiah hun-thâng chiâⁿ hoaⁿ-hí tn̄g-tio̍h hun-phōaⁿ.
|
「To-siā, goán ka-tī有chah--lah.」Goán 1時soah gāng--去, iáu m̄-bat tú過ē主動叫人pok薰ê a-má, 無像一般人lóng講pok薰m̄好, cha-bó͘ gín-á koh khah m̄-thang pok; L kap H chit 2隻薰蟲chiâⁿ歡喜tn̄g-tio̍h薰伴. |
|
“Nā-sī bô hun, a-má chia ū neh.”
|
「若是無薰, a-má chia有neh.」 |
|
A-má in tau sī in a-má ê sî-tāi ùi Gî-lân poaⁿ--lâi-ê, i tī chia chhut-sì.
|
A-má in tau是in a-má ê時代ùi宜蘭搬--來-ê, i tī chia出世. |
|
“A-má, lí chit-má kúi hòe--a?”
|
「A-má, lí chit-má kúi歲--a?」 |
|
“76--a.”
|
「76--a.」 |
|
“Kap goán a-má chha-put-to neh.”
|
「Kap goán a-má差不多neh.」 |
|
“Lāu--a, tō beh khì soaⁿ-téng--a.”
|
「老--a, tō beh去山頂--a.」 |
|
Ta̍k-ê gāng chi̍t bió, chhiò-siaⁿ chiah tōa-tōa-la̍t pàng--chhut-lâi, liân a-má ka-tī mā chhiò gah. I sui-bóng 76 hòe--a, m̄-koh sin-thé iáu chin ióng-kiāⁿ, lâng koh khai-lóng, ài kóng-sńg-chhiò.
|
Ta̍k-ê gāng 1秒, 笑聲chiah大大力放--出-來, 連a-má ka-tī mā笑gah. I雖bóng 76歲--a, m̄-koh身體iáu真勇健, 人koh開朗, ài講sńg笑. |
|
“Kúi-nā nî chêng lín khì Tâi-pak piáu-ián ê sî-chūn lí kám ū khì?”
|
「Kúi-nā年前lín去台北表演ê時chūn lí kám有去?」 |
|
“Siáⁿ-mi̍h piáu-ián? Thiàu-bú--o͘?”
|
「Siáⁿ-mi̍h表演? 跳舞--o͘?」 |
|
“Hehⁿ--lah.”
|
「Hehⁿ--lah.」 |
|
“Ū ā, góa sī『巫婆』ā, in kiò goán chhiùⁿ-koa, góa tō chhiùⁿ ā, bóe-chhiú in the̍h lo̍k-im-ki chhut-lâi thiaⁿ, góa kóng: ‘hâⁿ-á, beh nah ū che góa lóng m̄ chai-iáⁿ.’ In mn̄g kóng lín chhiùⁿ-koa kám ū ì-sù? Góa kā kóng ū ā, chhiùⁿ-koa tong-jiân mā ū ì-sù. In koh kiò goán thiàu-bú, góa kóng goán Kavalan a̍h bô thiàu-bú ā, phòa-pēⁿ--ê ū--lah, goán kan-taⁿ kā lâng khòaⁿ-pēⁿ ê sî-chūn chiah ū--lah, goán Kavalan a̍h bô thiàu-bú ā.”
|
「有ā, góa是『巫婆』ā, in叫goán唱歌, góa tō唱ā, 尾手in the̍h錄音機出來聽, góa講: “hâⁿ-á, beh nah有che góa lóng m̄知iáⁿ.” In問講lín唱歌kám有意思? Góa kā講有ā, 唱歌當然mā有意思. In koh叫goán跳舞, góa講goán Kavalan a̍h無跳舞ā, phòa病--ê有--lah, goán kan-taⁿ kā人看病ê時chūn chiah有--lah, goán Kavalan a̍h無跳舞ā.」 |
|
“Kám ū siàu-liân--ê ē-hiáu?”
|
「Kám有少年--ê ē-hiáu?」 |
|
“Ū ā, Kai Bān-lâi kap Phoaⁿ Kim-eng chit-má lóng ū teh kà ā. Góa kā in kóng góa lāu--a, lín ài o̍h. Hiah-ê siàu-liân-á ài lāu-hòe-á khan in chhiùⁿ chiah ē-hiáu chhiùⁿ.”
|
「有ā, Kai Bān-lâi kap Phoaⁿ Kim-eng chit-má lóng有teh教ā. Góa kā in講góa老--a, lín ài學. Hiah-ê少年á ài老歲á牽in唱chiah ē-hiáu唱.」 |
|
“『巫婆』lín ê ōe kám sī kiò ang-î?”
|
「『巫婆』lín ê話kám是叫ang-î?」 |
|
“Hâⁿ? Siáⁿ-mi̍h âng-îⁿ?” M̄-sī ê khoán, bo̍k-koài a-má thiaⁿ bô.
|
「Hâⁿ? Siáⁿ-mi̍h紅圓?」M̄是ê款, 莫怪a-má聽無. |
|
“Kavalan ê ōe án-chóaⁿ kóng?”
|
「Kavalan ê話án-chóaⁿ講?」 |
|
“Matiiu.” Chit chūn góa chiah chai-iáⁿ m̄-sī choân-pō͘ ê Pêⁿ-po͘-cho̍k lóng kā che kiò chò ang-î.
|
「Matiiu.」Chit-chūn góa chiah知iáⁿ m̄是全部ê平埔族lóng kā che叫做ang-î. |
|
“Matiiu kám sī cha-bó͘--ê chiah ē-sái chò? Ah-sī cha-po͘--ê mā ē-sái?”
|
「Matiiu kám是cha-bó͘--ê chiah ē-sái做? Ah是cha-po͘--ê mā ē-sái?」 |
|
“Goán lóng cha-bó͘--ê-lah, cha-po͘--ê bē-sái--lah.”
|
「Goán lóng cha-bó͘--ê-lah, cha-po͘--ê bē-sái--lah.」 |
|
“Goán ma-ma a-má mā lóng sī matiiu, góa cha̍p hòe tō tòe tī goán ma-ma piⁿ--á, ná khòaⁿ ná o̍h.” A-má sòa leh kóng.
|
「Goán ma-ma a-má mā lóng是matiiu, góa 10歲tō tòe tī goán ma-ma邊--á, ná看ná學.」A-má續leh講. |
|
“Matiiu sī lín ma-ma kà--lí-ê-o͘?”
|
「Matiiu是lín ma-ma教--lí-ê-o͘?」 |
|
“M̄-sī kà, kap chò tâng-ki kāng-khoán ā, ē ji̍p tō ē ji̍p, bē ji̍p mā bô hoat-tō͘.”
|
「M̄是教, kap做tâng-ki kāng款ā, ē入tō ē入, bē入mā無法tō͘.」 |
|
“Kám koh ū lâng ē-hiáu? Mā-sī matiiu?”
|
「Kám koh有人ē-hiáu? Mā是matiiu?」 |
|
“Bô--a-lah, kan-taⁿ chhun góa ē-hiáu niâ, goán mā ū teh kà siàu-liân-á, ài lāu-hòe-á chhōa siàu-liân-á chiah ē--lah.”
|
「無--a-lah, kan-taⁿ chhun góa ē-hiáu niâ, goán mā有teh教少年á, ài老歲á chhōa少年á chiah ē--lah.」 |
|
“Chit-má kám koh ū lâng ē lâi lí chia khòaⁿ-pēⁿ?”
|
「Chit-má kám koh有人ē來lí chia看病?」 |
|
“Khah bô--a-lah, chit-má ê lâng chiok chē lóng sìn-kàu--a. Khah chá Gî-lân ê lâng chò chit chióng--ê (matiiu) lóng mā peh khì chhù-bóe-téng, tio̍h chia̍h-chhài, phòa-pēⁿ ê lâng mā ài chi̍t kò-goe̍h bē-sái chia̍h-chho, chit-má ê lâng lóng bô-ài--a-lah.”
|
「Khah無--a-lah, chit-má ê人chiok chē lóng信教--a. Khah早宜蘭ê人做chit種--ê (matiiu) lóng mā peh去厝尾頂, tio̍h食菜, phòa病ê人mā ài 1個月bē-sái食chho, chit-má ê人lóng無愛--a-lah.」 |
|
“A-má lí kám ū sìn-kàu?”
|
「A-má lí kám有信教?」 |
|
“Khah chá ū--lah, chit-má bô hoat-tō͘--a, goán lāu-hòe-á kóng i nā-sī sí--khì, tō bô lâng thang kā hōng-sāi--a, m̄-chiah bô koh sìn-kàu.”
|
「Khah早有--lah, chit-má無法tō͘--a, goán老歲á講i若是死--去, tō無人thang kā hōng-sāi--a, m̄-chiah無koh信教.」 |
|
“Lín tau chit-má sī pài-pài--ê-hohⁿ?”
|
「Lín tau chit-má是拜拜--ê-hohⁿ?」 |
|
“Pài hu̍t-chó͘, koan-im, chè-kong, Lí-lô-chhia, kong-má. Pài-pài, pài chhùi--lah, ah nā ū ti-bah, ke-bah, pài liáu tō chia̍h--a, pài chhùi--lah.” A-má chiâⁿ chhiò-khoe neh, hō͘ goán thiaⁿ gah kiōng beh chhiò phòa pak-tó͘.
|
「拜佛祖, 觀音, 濟公, 李lô-chhia, 公má. 拜拜, 拜嘴--lah, ah若有豬肉, 雞肉, 拜了tō食--a, 拜嘴--lah.」 A-má chiâⁿ笑khoe neh, hō͘ goán聽gah kiōng beh笑破腹tó͘. |
|
A-má chêng kúi kang-á poa̍h-tó, chit lé-pài tú ùi pēⁿ-īⁿ tòa saⁿ kang tńg--lâi niâ. I-seng khui ê io̍h-á chia̍h liáu, a-má hiâm chhàu-chho, ài pō͘ pin-ⁿ̂g chhiau chhàu-chho-bī, tō phâng chi̍t nâ-á pin-ⁿ̂g chhut--lâi, pin-ⁿ̂g tōa-tōa-lia̍p, koh ū láu-hio̍h-á, lóng sī i ka-tī chèng--ê.
|
A-má前kúi工á poa̍h-tó, chit禮拜tú ùi病院tòa 3工tńg--來niâ. 醫生開ê藥á食了, a-má嫌臭chho, ài pō͘檳榔消臭chho味, tō phâng 1籃á檳榔出--來, 檳榔大大粒, koh有láu葉á, lóng是i ka-tī種--ê. |
|
“Lín beh chia̍h--bô?”
|
「Lín beh食--無?」 |
|
“A-má, chiah tōa-lia̍p beh án-chóaⁿ chia̍h?”
|
「A-má, chiah大粒beh án-chóaⁿ食?」 |
|
“Án-ne chia̍h ā, a-má chia̍h hō͘ lín khòaⁿ.” A-má kā pin-ⁿ̂g kā--khui, chí ó͘ hak-ka̍k, pau chi̍t-kóa hio̍h-á hām chio̍h-hoe.
|
「Án-ne食ā, a-má食hō͘ lín看.」A-má kā檳榔咬--開, 籽挖hak-ka̍k, 包chi̍t-kóa葉á hām石灰. |
|
“Oah! A-má, lí ê chhùi-khí ū-kàu lāi--ê, góa ká bē iâⁿ......” S hām K mā the̍h chi̍t lia̍p pin-ⁿ̂g.
|
「Oah! A-má, lí ê嘴齒有夠lāi--ê, góa咬bē贏......」S hām K mā the̍h 1粒檳榔. |
|
“Ē--lah, góa to kā ē--a, lí kā khòaⁿ-māi--leh.” A-má chhiò-chhiò khòaⁿ goán chiah-ê kâu-gín-á. Ta̍k-ê mā o̍h a-má án-ne, chi̍t lâng the̍h chi̍t lia̍p pin-ⁿ̂g.
|
「Ē--lah, góa to咬ē--a, lí咬看māi--leh.」A-má笑笑看goán chiah-ê猴gín-á. Ta̍k-ê mā學a-má án-ne, 1人the̍h 1粒檳榔. |
|
“Chí ài ó͘--khí-lâi neh, nā bô ē siap-siap, làu-sái ê sî-chūn tō ē-sái pō͘ chí--a.” A-má te̍k-pia̍t kā goán hoan-hù.
|
「籽ài挖--起-來neh, 若無ē siap-siap, làu屎ê時chūn tō ē-sái pō͘籽--a.」A-má特別kā goán hoan咐. |
|
“Án-ne goán chah kóa chí tńg--khì hó--a, làu-sái ê sî tō iōng ē tio̍h--a.”
|
「Án-ne goán chah kóa籽tńg--去好--a, làu屎ê時tō用ē tio̍h--a.」 |
|
“Goán pō͘ pin-ⁿ̂g lóng mā bē o͘-pe̍h phùi, bô chhiūⁿ chi̍t-kóa sái kè-têng-chhia--ê long o͘-pe̍h phùi, chiok bô ōe-seng--ê.”
|
「Goán pō͘檳榔lóng mā bē o͘-pe̍h phùi, 無像chi̍t-kóa駛計程車--ê long o͘-pe̍h phùi, chiok無衛生--ê.」 |
|
A-má sè-hàn ê sî pin-ⁿ̂g tō khai-sí chia̍h--a, hun sī kiat-hun seⁿ-kiáⁿ liáu-āu chiah ū pok--ê.
|
A-má細hàn ê時檳榔tō開始食--a, 薰是結婚生kiáⁿ了後chiah有pok--ê. |
|
Kòe chi̍t-khùn-á, a-má sa chi̍t pau pha̍k ta ê hiāⁿ chhut--lâi, tō khai-sí kńg hun, che sī goán thâu chi̍t pái khòaⁿ lâng kńg hun lâi pok, ta̍k-ê lóng khòaⁿ gah chiok sim-sek--ê.
|
過1-khùn-á, a-má sa 1包pha̍k ta ê hiāⁿ(艾草)出--來, tō開始捲薰, che是goán頭1 pái看人捲薰來pok, ta̍k-ê lóng看gah chiok心適--ê. |
|
“Che tō-sī lín kóng ê ‘hiāⁿ’, khah chá goán a̍h bô chîⁿ thang bé hun--a, lóng mā tī lō͘-piⁿ bán chháu-á lâi kúiⁿ, chhiūⁿ chhiah-cha-bó͘-á, goán lóng mā bán he, lō͘-piⁿ chiok chē--ê, hiāⁿ sī ū chi̍t pái góa khì Tâi-pak, lâng pò--góa-ê, kóng che tùi hì-kńg bē-bái.” A-ma ná kńg ná kóng hō͘ goán cha.
|
「Che tō是lín講ê “hiāⁿ”, khah早goán a̍h無chîⁿ thang買薰--a, lóng mā tī路邊bán草á來kúiⁿ, 像chhiah-cha-bó͘-á, goán lóng mā bán he, 路邊chiok chē--ê, hiāⁿ是有1 pái góa去台北, 人報--góa-ê, 講che對肺管bē-bái.」A-ma ná捲ná講hō͘ goán知. |
|
“A-má, hiāⁿ lín ê ōe án-chóaⁿ kóng?”
|
「A-má, hiāⁿ lín ê話án-chóaⁿ講?」 |
|
“Kolapa.”
|
「Kolapa.」 |
|
“Nā beh kúiⁿ iōng pe̍h-chóa khah hó, bô sek--ê khah hó.” A-má li̍h chi̍t tiuⁿ la̍h-ji̍t-chóa teh kńg, sūn-sòa kā goán chò pó͘-chhiong soeh-bêng, goán thiaⁿ--tio̍h, tō sûi ùi seng-khu piⁿ chah ê pit-kì-phō͘-á li̍h kúi-nā tiuⁿ pe̍h-chóa hō͘ a-má.
|
「若beh kúiⁿ用白紙khah好, 無色--ê khah好.」A-má li̍h 1張臘日紙teh捲, 順續kā goán做補充說明, goán聽--tio̍h, tō sûi ùi身軀邊chah ê筆記簿á li̍h kúi-nā張白紙hō͘ a-má. |
|
“Oah, chiah chē--o͘, án-ne lín kám koh ū thang iōng?” A-má kā pe̍h-chóa the̍h--kòe-去, chiâⁿ hoaⁿ-hí ê khoán, i kóng chiah-ê pe̍h-chóa ē-sái iōng chiok kú--a. Goán ta̍k-ê lâng mā tòe a-má kńg hun, kńg hó liáu-āu, ta̍k-ê hèng-chhi̍h-chhi̍h beh pok khòaⁿ-māi--leh.
|
「Oah, chiah chē--o͘, án-ne lín kám koh有thang用?」A-má kā白紙the̍h--過-去, chiâⁿ歡喜ê款, i講chiah-ê白紙ē-sái用chiok久--a. Goán ta̍k-ê人mā tòe a-má捲薰, 捲好了後, ta̍k-ê hèng-chhi̍h-chhi̍h beh pok看māi--leh. |
|
“Ah! Sio--khí-lâi-a.” K tōa-siaⁿ teh ai.
|
「Ah! 燒--起-來-a.」K大聲teh哀. |
|
“Nah ē suh bô?” Ōaⁿ S teh hoah.
|
「Nah ē suh無?」換S teh hoah. |
|
“Lài-tah tiám hó tō ná suh, bô sè-jī sio--khí-lâi tō kín kā pûn hō͘ hoa tō hó--a; chóa m̄-thang hō͘ chhùi-nōa iōng tâm--khì, siuⁿ tâm tō suh bô--a.” A-má tòng bē tiâu kā in nn̄g ê kà. Ta̍k-ê chiàu a-má ê hoan-hù koh chhì kúi-nā pái, chóng-sǹg ta̍k-ê lóng kńg hó teh pok--a. Goán koh kóng-sńg-chhiò kóng ē-sái lâi sêng-li̍p Kńg-hun-siā, bú Tâi-bûn-siā bô siáⁿ lâng beh lâi, nā ōaⁿ Kńg-hun-siā èng-kai ē-sái chio-tio̍h bē-chió lâng.
|
「Lài-tah點好tō ná suh, 無sè-jī燒--起-來tō緊kā pûn hō͘ hoa tō好--a; 紙m̄-thang hō͘嘴nōa用tâm--去, siuⁿ tâm tō suh無--a.」A-má擋bē tiâu kā in 2 ê教. Ta̍k-ê照a-má ê hoan咐koh試kúi-nā pái, 總算ta̍k-ê lóng捲好teh pok--a. Goán koh講sńg笑講ē-sái來成立捲薰社, bú台文社無siáⁿ人beh來, 若換捲薰社應該ē-sái招tio̍h bē-chió人. |
|
A-má sòa--lo̍h-khì kóng-tio̍h i kiat-hun ê sî-chūn, nn̄g koàn bí-chiú tō kái-koat--a, mā bô chhiáⁿ lâng-kheh, i ê ang-sài sī Hōng-lîm ê Hak-ngìn, hō͘ i chio--ê.
|
A-má續--落-去講tio̍h i結婚ê時chūn, 2罐米酒tō解決--a, mā無請人客, i ê ang婿是鳳林ê客人, hō͘ i招--ê. |
|
“Án-ne lín kiat-hun liáu-āu sī kóng siáⁿ-mi̍h ōe, kám ū kóng Kheh-ōe?” Kāng-khoán sī Hak-ngìn ê T sûi mn̄g.
|
「Án-ne lín結婚了後是講siáⁿ-mi̍h話, kám有講客話?」Kāng款是Hak-ngìn ê T sûi問. |
|
“Bô--lah, goán kāng-khoán sī kóng goán Kavalan ê ōe ā.”
|
「無--lah, goán kāng款是講goán Kavalan ê話ā.」 |
|
“I bô kà lí kóng Kheh-ōe--o͘?” M̄ sí-sim ê T kè-sio̍k mn̄g, siūⁿ beh thè Hak-fa tī Kavalan ê tē-pôaⁿ chhōe seⁿ-lō͘ ê khoán.
|
「I無教lí講客話--o͘?」M̄死心ê T繼續問, 想beh替Hak-fa tī Kavalan ê地盤chhōe生路ê款. |
|
“Bô ā, goán chia a̍h bô Kheh-lâng--a.”
|
「無ā, goán chia a̍h無客人--a.」 |
|
“A-má, lí ê Hō-ló-ōe kóng gah chiok hó--ê neh, án-chóaⁿ o̍h--ê? Chia kám ū Hō-ló-lâng?” Kóng bó-gí chhàu-leng-tai ê S kā mn̄g.
|
「A-má, lí ê Hō-ló話講gah chiok好--ê neh, án-chóaⁿ學--ê? Chia kám有Hō-ló人?」講母語chhàu-leng-tai ê S kā問. |
|
“Mā bô, thiaⁿ lâng án-ne kóng tō ē-hiáu kóng--a, mā-sī bē liàn-túiⁿ.”
|
「Mā無, 聽人án-ne講tō ē-hiáu講--a, mā是bē liàn-túiⁿ.」 |
|
“Chiok liàn-túiⁿ ā.”A-má ê Hō-ló-ōe kóng si̍t-chāi--ê, lóng pí goán chiah-ê siàu-liân-á khah liàn-tńg.
|
「Chiok liàn-túiⁿ ā.」A-má ê Hō-ló話講實在--ê, lóng比goán chiah-ê少年á khah liàn-tńg. |
|
“A-má, lí mā ē-hiáu kóng Tiong-kok-ōe--o͘? Siáng kā lí kà--ê?” Goán tú-chiah thiaⁿ a-má iōng Hôa-gí teh kap in sun kóng tiān-ōe.
|
「A-má, lí mā ē-hiáu講中國話--o͘? Siáng kā lí教--ê?」Goán tú-chiah聽a-má用華語teh kap in孫講電話. |
|
“Thiaⁿ goán sun kóng--ê, góa kóng liáu bē liàn-túiⁿ--lah.” A-má koh kè-sio̍k kóng in chia lóng kóng Kavalan ê ōe, keh-piah ê Pangchah nā lâi, in chiah ōaⁿ kóng Pangchah ê ōe.
|
「聽goán孫講--ê, góa講了bē liàn-túiⁿ--lah.」A-má koh繼續講in chia lóng講Kavalan ê話, 隔壁ê Pangchah若來, in chiah換講Pangchah ê話. |
|
“A-mí-á thiaⁿ bô goán ê ōe, in nā lâi, goán tō kóng A-mí-á ê ōe, bô, goán phó͘-thong-sî-á lóng mā kóng goán Kavalan ê ōe.”
|
「A-mí-á聽無goán ê話, in若來, goán tō講A-mí-á ê話, 無, goán普通時á lóng mā講goán Kavalan ê話.」 |
|
Sin-siā sì-kho͘-liàn-tńg lóng sī Pangchah ê pō͘-lo̍k, a-má kā goán kóng Pangchah ê lâng khah chē, nā-sī beh kà in Kavalan-ōe, in o̍h bô saⁿ kù tō kóng bē-hiáu--a. Tû-khì che, i koh ē-hiáu kóng Ji̍t-gí kap Truku ê ōe, sī i chò gín-á ê sî, khì Truku pō͘-lo̍k tha̍k-chheh o̍h--ê.
|
新社4-kho͘-liàn-tńg lóng是Pangchah ê部落, a-má kā goán講Pangchah ê人khah chē, 若是beh教in Kavalan話, in學無3句tō講bē-hiáu--a. 除去che, i koh ē-hiáu講日語kap Truku ê話, 是i做gín-á ê時, 去Truku部落讀冊學--ê. |
|
“Goán nā tńg-khì Gî-lân ê sî, in lóng mā kóng: ‘hâⁿ-á, lín sī án-chóaⁿ, nah ē liam-mī kóng A-mí-á ê ōe, liam-mī kóng Ji̍t-pún-ōe.’ Gî-lân hit pêng tō khah bô teh kóng Kavalan ê ōe, kiaⁿ lâng kóng in sī Pêⁿ-po͘-hoan, góa a̍h bô iàu-kín--a, lán to hoan ā.” A-má chhiò-chhiò kā goán kóng.
|
「Goán若tńg去宜蘭ê時, in lóng mā講: “hâⁿ-á, lín是án-chóaⁿ, nah ē liam-mī講A-mí-á ê話, liam-mī講日本話.” 宜蘭hit-pêng tō khah無teh講Kavalan ê話, 驚人講in是平埔番, góa a̍h無要緊--a, lán to番ā.」A-má笑笑kā goán講. |
|
“Sī Ji̍t-pún-lâng kóng lín sī Pêⁿ-po͘-hoan--o͘?”
|
「是日本人講lín是平埔番--o͘?」 |
|
“Bô--lah, sī Tâi-oân-lâng, lín Hō-ló-lâng--lah.”
|
「無--lah, 是台灣人, lín Hō-ló人--lah.」 |
|
“Ji̍t-pún-lâng bô--o͘?”
|
「日本人無--o͘?」 |
|
“Bô.”
|
「無.」 |
|
Sòa--lo̍h-khì iau-kúi ê T koh mn̄g chi̍t-tōa-tui iú-koan chia̍h-mi̍h ê būn-tê. Kap a-má kóng chi̍t po͘, sî-kan mā bô chá--a, goán kā a-má ê tiān-ōe chhau--lo̍h-lâi liáu-āu tō kap a-má sio-sî, a-má koh it-ti̍t kiò goán āu-chōa nā khì, tio̍h-ài tī in tau kòe-mê. Bóe-àm-á goán khiâ o͘-tó͘-bái iân hái-kîⁿ-á ê kong-lō͘ ǹg pak-pêng khiâ--tńg-khì, hái-bīn bô chi̍t-sî-á tō àm--lo̍h-lâi, khòaⁿ ē tio̍h chi̍t pha chi̍t pha khai-sí tiám-to̍h ê hî-chûn tōa-teng.
|
續--落-去iau鬼ê T koh問chi̍t大堆有關食物ê問題. Kap a-má講1 po͘, 時間mā無早--a, goán kā a-má ê電話抄--落-來了後tō kap a-má sio辭, a-má koh一直叫goán後chōa若去, tio̍h-ài tī in tau過暝. 尾暗á goán騎o͘-tó͘-bái沿海kîⁿ-á ê公路ǹg北pêng騎--tńg-去, 海面無1時á tō暗--落-來, 看ē tio̍h 1 pha 1 pha開始點to̍h ê漁船大燈. |
|
A-má chia chiâⁿ chē lâng lâi, ū Tiong-gián-īⁿ ê kàu-siū, mā ū it-poaⁿ ê tāi-ha̍k-seng, tāi-pō͘-hūn lóng sī lâi chia chò ha̍k-su̍t gián-kiù--ê, mn̄g a-má iú-koan Kavalan sìn-gióng, gí-giân......chiah-ê mi̍h-kiāⁿ, goán ê tiōng-tiám m̄-sī khǹg tī chia. A-má ná chhiùⁿ-koa ê gí-khì, soah hō͘ goán kám-siū tio̍h pí ha̍k-su̍t gián-kiù koh khah chē ê mi̍h-kiāⁿ.
|
A-má chia chiâⁿ chē人來, 有中研院ê教授, mā有一般ê大學生, 大部份lóng是來chia做學術研究--ê, 問a-má有關Kavalan信仰, 語言......chiah-ê mi̍h-kiāⁿ, goán ê重點m̄是khǹg tī chia. A-má ná唱歌ê語氣, soah hō͘ goán感受tio̍h比學術研究koh khah chē ê mi̍h-kiāⁿ. |
|
Lī-khui Hoa-lian liáu-āu, góa nā ū ki-hoe tńg-khì Hoa-lian, lóng ē koh khì chhōe a-má, sui-bóng i bô tek-khak ē kì-tit goán, m̄-koh ta̍k-pái khì, hoah chi̍t siaⁿ “a-má” liáu-āu, goán tō koh chhiūⁿ má-sun-á kāng-khoán, kè-sio̍k téng chi̍t tàu iáu-bōe kiat-sok ê ōe-tê.
|
離開花蓮了後, góa若有機會tńg去花蓮, lóng ē koh去chhōe a-má, 雖bóng i無的確ē記得goán, m̄-koh ta̍k-pái去, hoah 1聲「a-má」了後, goán tō koh像má孫á kāng款, 繼續頂1 tàu iáu-bōe結束ê話題. |
|
(TGB Thong-sìn tē 56 kî, 2004 nî 5 goe̍h)
|
(TGB通訊第56期，2004年5月) |
