Khe-piⁿ ê gōa-má
|
溪邊ê外má |
| Tēⁿ Gio̍k-hōng |
鄭玉鳳 |
|
Tòa tī khe-piⁿ ê gōa-má, sī goán a-bú ê ióng-bú, sè-hàn ê sî, goán lóng ē kap a-bú tńg-khì khe-piⁿ ê a-má hia. A-bú tiāⁿ-tiāⁿ kóng: {Seⁿ--ê chhiáⁿ chi̍t-piⁿ, ióng--ê kong-lô khah tōa thiⁿ.” A-bú kè-ang liáu-āu, iáu sī kap ióng-bú koan-hē khah chhin.
|
Tòa tī溪邊ê外má, 是goán a母ê養母, 細hàn ê時, goán lóng ē kap a母tńg去溪邊ê a-má hia. A母tiāⁿ-tiāⁿ講:「生--ê且1邊, 養--ê功勞khah大天.」A母嫁ang了後, iáu是kap養母關係khah親. |
|
Gōa-má tòa tī Gî-lân pêng-iûⁿ khe-pak chi̍t-tiâu chin tōa-tiâu ê khe-piⁿ , tōa-hàn liáu-āu, góa chiah chai-iáⁿ chit-tiâu khe kiò-chò “Tek-chú-kháu-khe”, gōa-má tō tòa tī Tek-chú-kháu-khe tiong-chat, hit-pêng ê chhân kiò-chò “lòm-chhân 18 kah”, chèng-choh kap siu-tiū-á tio̍h kò chûn-á, hia thô͘-chit khah nńg, choh-sit-lâng siang-kha ta̍h ji̍p-khì lòm-chân ē tîm--lo̍h, chhân-thô͘ ē im kàu heng-khám, gōa-kong ê chhân chha-put-to tō-sī án-ne.
|
外má tòa tī宜蘭平洋溪北1條真大條ê溪邊, 大hàn了後, góa chiah知iáⁿ chit條溪叫做「得子口溪」. 外má tō tòa tī得子口溪中chat, hit-pêng ê田叫做「lòm田18甲」, 種作kap收tiū-á tio̍h kò船á, hia塗質khah軟, choh-sit人雙kha踏入去lòm田ē沉--落, 田塗ē im到胸坎, 外公ê田差不多tō是án-ne. |
|
Gōa-má ê chhù-lāi chin kán-tan, m̄-koh sī ū lâu-téng ê chhù, m̄-sī ū-chîⁿ chiah khí chit-tòng châu-á-chhù, sī hia ē chò tōa-chúi, it-tēng ài ū jī-lâu thang bi̍h tōa-chúi, sui-bóng chhù chin bô hó-sè, m̄-koh tùi sè-hàn ê góa lâi kóng, a-má in tau chin-chiàⁿ sī gín-á ê thian-tông.
|
外má ê厝內真簡單, m̄-koh是有樓頂ê厝, m̄是有錢chiah起chit棟樓á厝, 是hia ē做大水, 一定ài有2樓thang bi̍h大水, 雖bóng厝真無好勢, m̄-koh對細hàn ê góa來講, a-má in tau真正是gín-á ê天堂. |
|
Koh ū, chhù-chêng chi̍t-tiâu sè-hàn khòaⁿ--khí-lâi ná hái hiah-nī khoah ê khè, tō ū-kàu hó-sńg--a. A-bú tńg-khì āu-thâu-chhù, tio̍h seng ùi chhù--ni̍h khiâ chi̍t tiám-cheng thi̍h-bé, liáu-āu, kā chhia chhah tī khe-piⁿ ê kiô-thâu, chiah koh kò ah-bú-chûn pòaⁿ tiám-cheng, chiah ē kàu gōa-má in chhù. Ah-bú-chûn chin tn̂g, a-bú khiā tī chûn-bóe, goán gín-á hun-phòe chē tī chûn-sin kap chûn-thâu, a-bú iōng chi̍t-ki chin tn̂g ê tek-ko, chin ū pān kā chhah ji̍p-khì khe-té, ǹg-chêng chhut-la̍t, chûn tō ē tī khe-chúi téngbīn khoài-sok ǹg-chêng kiâⁿ, tek-ko koh thiu--chhut-lâi, koh chhah--lo̍h, khòaⁿ a-bú theⁿ kah chiok khin-sang--ê.
|
Koh有, 厝前1條細hàn看--起-來ná海hiah-nī闊ê溪, tō有夠好sńg--a. A母tńg去後頭厝, tio̍h先ùi厝--ni̍h騎1點鐘鐵馬, 了後, kā車chhah tī溪邊ê橋頭, chiah koh kò鴨母船半點鐘, chiah ē到外má in厝. 鴨母船真長, a母khiā tī船尾, goán gín-á分配坐tī船身kap船頭, a母用1枝真長ê竹篙, 真有pān kā插入去溪底, ǹg前出力, 船tō ē tī溪水頂面快速ǹg前行, 竹篙koh抽--出-來, koh插--落, 看a母theⁿ kah chiok輕鬆--ê. |
|
Ta̍k-pái chē-chûn góa tō chin ho͘N3-hiân beh bong chûn gōa-kháu léng-léng ê khe-chúi, thâu siūⁿ beh tah tī chúi-bīn khòaⁿ khe-té ê hî-á, sió-sió ê sin-khu bē jīn-hūn, m̄ tiām-tiām-á chē hō͘ hó o͘-pe̍h tín-tāng, chit-sî khiā tī chn̂g-thâu ê a-bú tō tōa-siaⁿ mā--lâng, in-ūi o͘-pe̍h tín-tāng ē péng-chûn, chiok gûi-hiám--ê.
|
Ta̍k-pái坐船góa tō真好玄beh摸船外口冷冷ê溪水, 頭想beh貼tī水面看溪底ê魚á, 小小ê身軀bē認份, m̄ tiām-tiām-á坐hō͘好烏白tín動, chit時khiā tī船頭ê a母tō大聲罵--人, 因為烏白tín動ē péng船, chiok危險--ê. |
|
Khe-té ū chin chē seng-bu̍t, ū lâm-iông-tai-á , chit-á-hî, tai-á-hî, koh ū mo͘-hē-á, hê-á hām lô͘-môa, thô͘-sat, chhù chêng ê tiâⁿ--ni̍h tún kui-tui a-kong lia̍h-hî, tiān-hî ê ke-si. khe-piⁿ ê pa̍t-á-châng, tek-á-châng chhìn-chhái khòaⁿ lóng ū gōa-kong khǹg ê hān-chíⁿ. Tong-jiân, kan-taⁿ lia̍h-hî, sńg hî tō chiok chhù-bī--a.
|
溪底有真chē生物, 有南洋tai-á (吳郭魚), 鯽á魚, tai-á魚, koh有毛蟹á, 蝦á hām lô͘-môa, thô͘-sat, 厝前ê埕--ni̍h tún kui堆a公lia̍h魚, 電魚(用陷阱) ê ke-si. 溪邊ê pa̍t-á欉, 竹á欉chhìn-chhái看lóng有外公khǹg ê陷阱. 當然, kan-taⁿ lia̍h魚, sńg魚tō chiok趣味--a. |
|
Lēng-gōa, bán kóe-chí mā chin sim-sek, gōa-kong chhài-hn̂g ū chèng bo̍k-koe, iū-á, khe-piⁿ koh ū chi̍t-châng pa̍t-á-chhiū, chit-châng seⁿ--chhut-lâi-ê sī âng-sim pa̍t-á, sè-lia̍p koh bái-bái, m̄-koh chin phang koh chin hó-chia̍h. Ta̍k-pái tńg--khì, âng-sim pa̍t-á it-tēng lóng cháu-khì goán gín-á ê pak-tó͘ lāi.
|
另外, bán果子mā真心適, 外公菜園有種木瓜, 柚á, 溪邊koh有1欉pa̍t-á樹, chit欉生--出-來-ê是紅心pa̍t-á, 細粒koh bái-bái, m̄-koh真phang koh真好食. Ta̍k-pái tńg--去, 紅心pa̍t-á一定lóng走去goán gín-á ê腹tó͘內. |
|
Chhù āu piah koh ū chin chē mo͘-hē-á khang, in ē chhut-lâi sì-kè sô, mo͘-hē ê kóng-á chin lī-hāi, ta̍k-pái goán gōng-táⁿ khang-chhiú tō beh kā lia̍h, kiat-kó hō͘ kā kah ki-ki-kiò, iáu sī a-bú khah lī-hāi, a-bú iōng i ê tōa-thâu-bú kap tiong-cháiⁿ ùi mo͘-hē ê āu-piah tēⁿ--lo̍h-khì, ta̍k-chiah mo͘-hē lóng cháu bē khì.
|
厝後piah koh有真chē毛蟹á孔, in ē出來sì-kè sô, 毛蟹ê管á真厲害, ta̍k-pái goán gōng膽空手tō beh kā lia̍h, 結果hō͘咬kah ki-ki叫, iáu是a母khah厲害, a母用i ê大頭母kap中cháiⁿ ùi毛蟹ê後piah tēⁿ--落-去, ta̍k隻毛蟹lóng走bē去. |
|
Gōa-kong koh ū the chhī ah-á, ah-á sī chhī lâi seⁿ-nn̄g thang bē hō͘ lâng chò kiâm-nn̄g--ê. Kā ah-á lêng-tī mā chin sim-sek, iōng tek-ko kā kui-tīn ah-á kóaⁿ-lâi chiàⁿ-pêng koh kóaⁿ-khì tò-pêng, Kàu bóe--á koh kā in kóaⁿ lo̍h-khì khe-té, khòaⁿ ah-á “á~ á~” kiò, si̍t-chāi chiok hó-sńg--ê. Chit-chūn nā hō͘ gōa-má khòaⁿ--tio̍h, tō ē tōa-siaⁿ hoah: “Ah-á hō͘ lín kiaⁿ-kiaⁿ--leh, nn̄g lóng seⁿ bē chhut--lâi!” “Koh kóaⁿ ah-á, liam-mi kā lín lia̍h khì khe-té tū-chúi.”
|
外公koh有teh飼鴨á, 鴨á是飼來生卵thang賣hō͘人做鹹卵--ê. Kā鴨á lêng-tī mā真心適, 用竹篙kā kui-tīn鴨á趕來正pêng koh趕去tò邊, 到尾--á koh kā in趕落去溪底, 看鴨á「á~ á~」叫, 實在chiok好sńg--ê. Chit-chūn若hō͘外má看--tio̍h, tō ē大聲hoah:「鴨á hō͘ lín驚驚--leh, 卵lóng生bē出--來!」「Koh趕鴨á, liam-mi kā lín lia̍h去溪底tū水.」 |
|
Khì gōa-má hia, ùi chûn-thâu sńg kàu khe-piⁿ , koh sńg tùi chhài-hn̂g khì, kui-kang sńg kah bô siūⁿ beh tńg--khì, lóng tio̍h a-má iōng kóaⁿ ah-á ê hong-sek, the̍h chi̍t-ki tn̂g-tn̂g ê tek-ko, chiah ē-tàng kā goán ah chiūⁿ-chiūⁿ, koai-koai-á tòe a-bú tńg chhù.
|
去外má hia, ùi船頭sńg到溪邊, koh sńg tùi菜園去, kui工sńg kah無想beh tńg--去, lóng tio̍h a-má用趕鴨á ê方式, the̍h 1枝長長ê竹篙, chiah ē-tàng kā goán ah chiūⁿ船, 乖乖á tòe a母tńg厝. |
|
A-bú sī sin-pū-á, sè-hàn tō chin jīn-hūn, chò khang-khòe kha chhiú chin liú-lia̍h, gōa-má ê chhin-siⁿ gín-á lóng ū khì ha̍k-hāu siū kàu-io̍k, kan-taⁿ m̄-sī chhin-siⁿ ê a-bú bē-tàng khì tha̍k-chheh, kui-kang tī chhù--ni̍h cò khang-khòe. A-bú kóng i la̍k-hòe ê sî thiaⁿ a-kū kóng--tio̍h, tō chai-iáⁿ ka-tī m̄-sī gōa-má chhin-siⁿ--ê, m̄-chiah ē siū-tio̍h úi-khut, i lóng chiâⁿ jīn-miā.
|
A母是新婦á, 細hàn tō真認份, 做khang-khòe kha手真liú-lia̍h, 外má ê親生gín-á lóng有去學校受教育, kan-taⁿ m̄是親生ê a母bē-tàng去讀冊, kui工tī厝--ni̍h做khang-khòe. A母講i 6歲ê時聽a舅講--tio̍h, tō知iáⁿ ka-tī m̄是外má親生--ê, m̄-chiah ē受tio̍h委屈, i lóng chiâⁿ認命. |
|
Goán a-bú in chhoan--ni̍h ê lâng lóng kiò i “âng-mo͘--ê”, kàu kin-á-ji̍t, ū tang-sî-á ū-lâng khà tiān-ōe lâi goán tau, mā sī kiò i “âng-mo͘--ê”. A-bú siōng tiōng-iàu ê khang-khòe tō-sī kò͘『唐氏症』ê sè-hàn-kū kap kò͘ ah-á, khioh ah-nn̄g.
|
Goán a母in村--ni̍h ê人lóng叫i「紅毛--ê」, 到今á日, 有tang時á有人khà電話來goán tau, mā是叫i「紅毛--ê」. A母siōng重要ê khang-khòe tō是顧『唐氏症』ê細hàn舅kap顧鴨á, khioh鴨卵. |
|
A-bú ū chi̍t-tâi la-jí-o͘h ē-tàng thiaⁿ, i ē-hiáu chhiúⁿ Bûn Ē,Âng It-hong ê Tâi-gí-koa, thiaⁿ-koa, chhiùⁿ-koa sī a-bú 19 hòe kè a-pa chìn-chêng, siau-bôa i chheng-chhun ûi-it ê gī-niū.
|
A母有1台la-jí-o͘h ē-tàng聽, i ē-hiáu唱文夏, 洪一峰ê台語歌, 聽歌, 唱歌是a母19歲嫁a-pa chìn前, 消磨i青春唯一ê gī-niū. |
|
(TGB Thong-sìn tē 52 kî, 2004 nî 1 goe̍h)
|
(TGB通訊第52期，2004年1月) |
