Káu ū tì-sek
|
狗有智識 |
| Phian-chip-sek |
編輯室 |
|
Lūn káu chò lio̍k-thiok, ū tì-sek koh ū gī, che sī chèng-lâng só͘ chai . Kīn-lâi bat thiaⁿ-kìⁿ káu ū kúi-nā chân kàu-gia̍h thang hián-chhut i ū tì-sek .
|
論狗做六畜，有智識 koh有義，che是眾人所知。近來bat 聽見狗有幾若層夠額thang顯出伊有智識。 |
|
(1)Tī Eng-kok Kam-tok-tiúⁿ só͘ chhī ê káu,miâ-kiò “ Kéng-chhéⁿ,” siông-siông tòe i-ê chú-lâng kàu Lé-pài-tn̂g. Chú-lâng ji̍p-khì kóng tō-lí, káu chiū tiàm mn̂g-gōa khùn teh thèng-hāu, chú-lâng chhut-lâi káu chiū tòe bóe-āu kap i tò- khì ; ta̍k-pái sī án-ni , m̄-bat sió-khóa ê chhò-gō͘ . Ū chi̍t-ji̍t Kam-tok teh kóng tō-lí , tha̍k Iok-hān ê phoe , chiông-tiong ū nn̄g kù kóng , Góa si̍t-chāi kā lí kóng, tio̍h kéng-chhéⁿ . Hit-tia̍p káu thiaⁿ-kìⁿ , lia̍h-chò sī teh kho͘ i-ê miâ , liâm-piⁿ iô-bóe ti̍t-ti̍t ji̍p-lâi khiā tī tâi-piⁿ . Tn̂g-lāi teh chē ê lâng khòaⁿ-liáu lóng kî-koài i .
|
（1）Tī 英國甘督長所飼 ê狗，名叫「警醒」常常tòe 伊 ê 主人到禮拜堂。主人入去講道理，狗就tiàm門外睏 teh 聽候，主人出來狗就tòe 尾後佮伊倒--去；逐擺是án-ni，m̄-bat小可 ê錯誤。有一日甘督 teh 講道理，讀約翰 ê 批，從中有兩句講：「我實在 kā 你講，著警醒。」Hit-tia̍p 狗聽見，掠做是teh kho͘伊 ê 名，liâm-piⁿ 搖尾直直入來企tī 台邊。堂內teh坐ê 人看了攏奇怪伊。 |
|
(2)Tī Hoat-kok ê lâm-pêng ū sió hiuⁿ- siā siat chi̍t-keng siān-tông, teh kiong- kip hō͘ 20 lâng chia̍h ê gia̍h . Sàn-hiong lâng nā kàu e-hng-tǹg ê sî, chiū 20 lâng lóng chū-chi̍p tī thang-á gōa . Tī- hia ū tiàu iô-cheng-á, nā thiu , cheng- siaⁿ tín-tāng , lāi-bīn ê kha-chhiú chiū phâng chi̍t pôaⁿ ê pn̄g beh hō͘ chi̍t lâng chia̍h. Chi̍t-chiah káu hūn-cha̍p tī sàn- hiong lâng ê tiong-ng, chiū siūⁿ lâng chia̍h chhun-ê hō͘ i chia̍h bē pá . I khòaⁿ- kìⁿ thiu-cheng-ê kìⁿ ū thang chia̍h , chiū cháu-khì kā cheng-á soh hō͘ cheng tân, lāi-bīn lâng lia̍h-chò sī khah bān kàu ê sàn-hiong-lâng teh-beh lâi chia̍h, chiū koh phâng chi̍t pôaⁿ chhut-lâi ; chóng--sī thang-á sè-ê, kan-ta ē iông-ún hit ê pôaⁿ, só͘-í bô khòaⁿ-kìⁿ káu . Káu in-ūi án-ni chiū ū thang tit-tio̍h chia̍h, tōa-chhùi nauh-chia̍h kàu pá . Kúi-nā pái chhin- chhiūⁿ án-ni , lāi-bīn ê lâng chiah chai sī káu , chin kî-koài hit chiah káu ê tì-sek ; tùi hit-tia̍p ta̍k-ji̍t hō͘ i chia̍h, lóng bô khiàm-khoeh . Che sī káu ē tit-tio̍h chia̍h iû-goân sī óa-khò tì-sek . Hit-hō bô tì- sek ê lâng tio̍h chai thang kéng-chhéⁿ .
|
（2）Tī 法國ê 南爿有小鄉社設一間膳堂，teh 供給hō͘ 20人食 ê 額。散hiong人若到e昏頓 ê 時，就20人攏聚集 tī 窗仔外。Tī hia有吊搖鐘仔，若抽，鐘聲振動，內面 ê 腳手就捧一盤 ê 飯beh hō͘ 1人食。1隻狗混雜tī 散hiong人 ê 中央，就想人食偆--ê hō͘伊食bē飽。伊看見抽鐘--ê 見有thang食，就走去咬鐘仔索 hō͘ 鐘彈，內面人掠做是較慢到ê 散hiong人 teh-beh來食，就koh 捧一盤--出來；總--是窗仔細ê,kan-ta會容允hit個盤，所以無看見狗。狗因為án-ni就有thang得著食，大嘴nauh食到飽。幾若擺親像án-ni，內面 ê 人才知是狗，真奇怪hit隻狗 ê 智識；tùi hit-tia̍p 逐日hō͘ 伊食，攏無欠缺。Che是狗會得著食猶原是倚靠智識。Hit號無智識 ê 人著知thang警醒。 |
|
(3)Ū chi̍t lâng khiā-ke tī kang-piⁿ , chhī chi̍t-chiah káu chin tōa-chiah , kā i hō- miâ kiò-chò Iok-á. In-ūi chit lâng khiā-ke tī kang-piⁿ , só͘-í m̄-chún i- ê sè-kiáⁿ ka-tī chhut-khì hoe-hn̂g ê gōa- bīn sì-kè kiâⁿ, kiaⁿ-liáu ē poa̍h-lo̍h kang tū-sí. Ū chi̍t-ji̍t mn̂g bē-kì-tit koaiⁿ, i-ê sè cha-bó͘-kiáⁿ beh cháu chhut-khì mn̂g- gōa, lóng bô lâng chai; hit chiah káu tùi hoe-hn̂g ê mn̂g cha̍h-teh, m̄-chún hit ê gín-á chhut-khì. Nā-sī káu tōa-chiah pūn-chhiâng, beh cháu chìn-chêng ûi gín-á ê sî , e-tio̍h hit ê gín-á poa̍h-tó, chiū ēng chêng-kha ji̍h8 i-ê saⁿ , m̄ hō͘ i peh- khí--lâi ; káu chiū tó tī gín-á ê sin-piⁿ , ēng chi̍h8 chīⁿ i-ê bīn kap chhiú , ì-sù sī beh chiàu-kò͘--i thèng-hāu i-ê chú-lâng lâi .
|
（3）有一人企家 tī 江邊，飼一隻狗真大隻，kā 伊號名叫做約仔。因為這人企家tī 江邊，所以m̄准伊ê 細子家己出去花園 ê 外面四界行，驚了會跋落江tū--死。有1日門bē記得關，伊 ê細查某子beh 走出去門外，攏無人知；hit隻狗tùi 花園 ê 門截--teh，m̄准hit個囡仔出去。但是狗大隻笨chhiâng ，beh 走進前圍囡仔ê時，挨著hit個囡仔跋倒，就用前腳ji̍h8伊 ê 衫，m̄ hō͘伊爬--起來；狗就倒tī 囡仔ê 身邊，用舌舐伊 ê面佮手，意思是beh照顧伊聽候伊 ê 主人來。 |
|
Hit-sî ū lâng tùi hia kòe , thiaⁿ-kìⁿ gín- á teh-háu ê siaⁿ , koh khòaⁿ-kìⁿ káu tī sin- piⁿ , phah-sǹg káu teh chhòng-tī i , chiū kia̍h chhôe-á beh kóaⁿ hit chiah káu . Chóng-sī káu m̄-nā m̄ cháu , hoán-tńg khui-chhùi haⁿ beh lâi kā--i. Hit lâng khòaⁿ káu m̄-kiaⁿ--i , chiū khì kiò in lāu-pē lâi ; in lāu-pē chi̍t-ē lâi , khòaⁿ-kìⁿ án- ni, chiū chai káu sī teh chiàu-kò͘ i-ê gín-á . Chiū kiò hit chiah káu ê miâ kóng , “ Iok-á ! án-ni chò chin hó , taⁿ thang ji̍p- khì . ” Káu thiaⁿ i chú-lâng ê chhùi liâm-piⁿ ji̍p-khì . Tùi án-ni thang chai hit chiah káu ê chīn-tiong , koh ē sūn-thàn i-ê chú-lâng .
|
Hit時有人 tùi hia--過，聽見囡仔teh 哮 ê 聲，koh 看見狗 tī 身邊，扑算狗 teh 創治伊，就舉箠仔beh 趕hit隻狗。總--是狗m̄-nā m̄走，反轉開嘴hāⁿ beh來咬--伊。Hit人看狗 m̄驚--伊，就去叫in老父來；in老父一下來，看見án-ni，就知狗是teh 照顧伊 ê 囡仔。就叫hit隻狗 ê 名講：「約仔！Án-ni 做真好，今thang入去。」狗聽伊主人 ê 嘴 liâm-piⁿ 入去。Tùi án-ni thang知hit隻狗 ê 盡忠，koh會順趁伊ê 主人。 |
|
(4)Ū chi̍t-chiah káu thiaⁿ-kìⁿ lâng teh kóng, Ah! chiū hián-chhut kiaⁿ-hiâⁿ ê khoán. Hit chi̍t-ji̍t lâng-kheh kàu, chú-lâng kap i kóng-ōe, sòa kóng-khí hit chiah káu ê sū, lâng-kheh thiaⁿ-liáu, m̄-sìn; chiū tiâu-tî kóng-chhut ah--jī ! Khiok bô sím-mi̍h tōa siaⁿ, chóng-sī káu í-keng chhin-chhiūⁿ ū thiaⁿ-kìⁿ, liâm-piⁿ bô an-jiân ê khoán-sit. Lâng-kheh koh- chài kóng, Ah ! chiū m̄-káⁿ tó, peh-khí- lâi khiā . Lâng-kheh tē saⁿ-pái koh kóng-khí , Ah ! Káu chiū iap-bóe chhut-khì, chhin-chhiūⁿ put-chí kiàn-siàu. Lâng-kheh khòaⁿ án-ni, chiah mn̄g chú- lâng hit-ê iân-kò͘. Chú-lâng chiū kā i kóng, Chêng-ji̍t chit-chiah káu bat kā chi̍t-chiah ah khì chia̍h, hō͘ lâng tōa- siaⁿ hoah, hiâm i , in-ūi án-ni chiū bô bē kì--tit ; só͘-í hoān-nā thiaⁿ-kìⁿ lâng kóng-khí, Ah ! chiū gî-ngái lâng sī teh hiâm i , án-ni kiàn-siàu cháu-khì piⁿ-á . Taⁿ nā-sī káu iáu-kú bat kiàn-siàu, lâng nā chò m̄-tio̍h , iáu-kú m̄-chai kiàn-siàu , che beh àn-cháiⁿ-iūⁿ leh ?
|
（4）有一隻狗聽見人teh講：「Ah！」就顯出驚惶ê 款。Hit 1日人客到，主人佮伊講話，續講起hit隻狗 ê事，人客聽了，m̄信；就刁持講出ah--字！卻無甚物大聲，總--是狗已經親像有聽見，liâm-piⁿ無安然 ê 款式。人客koh再講：「Ah！」就m̄敢倒，peh起來企。人客第3 擺 koh講起：「Ah！」狗就iap尾--出去，親像不止見笑。人客看án-ni，才問主人hit個緣故。主人就kā伊講：「前日這隻狗bat 咬一隻鴨去食，hō͘ 人大聲喝，嫌伊，因為án-ni 就無bē記--得；所以凡若聽見人講起『Ah！』就疑ngái 人是teh嫌伊，án-ni見笑走去邊仔。」今若是狗iáu-kú bat見笑，人若做m̄著，iáu-kú m̄知見笑，che beh àn怎樣 leh？ |
|
(5)Chá-chêng ū chi̍t ê cha-bó͘-gín-ná , tòe in lāu-bó khì thàm chhin-chhek , in lāu-bó ji̍p chhù lāi teh kóng-ōe, cha-bó͘- gín-ná , tī gōa-bīn kap káu teh thit-thô , chiong in lāu-bó ê bō-á tì tī káu ê thâu- khak ; bô phah-sǹg hit chiah káu, thiaⁿ pa̍t chiah káu teh pūi ê siaⁿ, chiū chhut- khì gōa-bīn; cha-bó͘-gín-ná kiaⁿ-liáu in lāu-bó ê bō-á phah m̄-kìⁿ , kín-kín tòe i chhut-khì . Káu kòe chi̍t ê sè-pán ê kiô, cha-bó͘-gín-ná bô siông-sè khòaⁿ ia̍h tòe i kòe-khì , kha ta̍h thu̍t poa̍h lo̍h kiô ē , hō͘ chúi tū kàu ba̍t-ba̍t ; ka-chài hit chiah káu khòaⁿ-kìⁿ , cheh-sî siû lo̍h chúi , tùi gín-ná ê saⁿ kā ân-ân,thoa chiūⁿ hōaⁿ-téng , bián tit i tū-sí .
|
（5）早前有一個查某囡仔，tòe in老母去探親戚，in老母入厝內teh 講話。查某囡仔，tī 外面佮狗teh thit-thô,將 in老母 ê 帽仔戴tī 狗 ê 頭殼；無扑算hit隻狗，聽別隻狗teh 吠 ê 聲，就出去外面；查某囡仔驚了in老母 ê 帽仔扑m̄見，緊緊tòe伊出去。狗過1個細板 ê 橋，查某囡仔無詳細看亦tòe伊過--去，腳踏thu̍t 跋落橋下，hō͘ 水tū 到密密；佳哉hit隻狗看見，cheh時 泅落水，tùi 囡仔ê 衫咬ân-ân,拖上岸頂，免tit伊tū死。 |
|
Chiah ê í-gōa, bat ū lâng kà káu the̍h-phoe, bé-mi̍h , khan chheⁿ-mê chò- hì , phah-la̍h bô m̄ lóng thàn lâng ê ì-sù .
|
Chiah-ê 以外，bat 有人教狗提批、買物、牽青瞑做戲、扑獵，無m̄攏趁人 ê意思。 |
|
(6) Bat ū chú-lâng kah i-ê káu khì bé bah , tī lō͘--n̍i̍h tú-tio̍h pa̍t chiah káu , beh kā i chhiúⁿ bah khì chia̍h , i chiū chhut-la̍t cháu tò-khì , chiong bah kau hêng i ê chú-lâng; liâm-piⁿ tò-chhut-lâi chhōe hit chiah beh kā i chhiúⁿ-bah ê káu , chhōe tio̍h chiū chhut-la̍t kā i kàu chin siong- tiōng .
|
（6）Bat有主人教伊 ê 狗去買肉，tī 路--n̍i̍h 抵著別隻狗，beh kā伊搶肉去食，伊就出力走--倒去，將肉交還伊 ê主人；liâm-piⁿ 倒出來chhōe hit隻beh kā 伊搶肉 ê 狗，chhōe著就出力咬伊到真傷重。 |
|
(7)Káu ē thè chú-lâng the̍h-phoe, sàng- ji̍p phoe-kio̍k siat tī lō͘-piⁿ ê phoe-siuⁿ- lāi . Ū chi̍t ji̍t chú-lâng ēng kúi-nā tiuⁿ phoe kah i kā-khì hē tī hit--n̍i̍h , i chiū kā chi̍t-tiuⁿ tò-tńg-lâi; chú-lâng the̍h- khí lâi khòaⁿ , chiū-sī phoe-lông ê gōa- bīn bô liâm phoe-phiò ê iân-kò͘. Chú- lâng chin kî-koài .
|
（7）狗會替主人提批，送入批局設 tī 路邊 ê 批箱內。有一日主人用幾若張批教伊咬去下tī hit--n̍i̍h,伊就咬一張倒轉--來；主人提起來看，就是批囊 ê 外面無黏批票 ê 緣故。主人真奇怪。 |
|
Che lóng sī thang kàu-gia̍h hián-bêng káu ê tì-sek . Sam-jū-keng ū kóng , “Ke ē pò thiⁿ-kng, chhâm-á ē thò͘-si, káu ē chiú-mn̂g.” Lâng nā m̄ ài tha̍k-chheh, bô ha̍k-būn, bô tì-sek, tian-tò m̄-ta̍t tio̍h mi̍h , kiám m̄ sī chin kiàn-siàu mah ? Só͘- lô-bûn ông ū kóng, “ Seⁿ kiáⁿ nā ū tì-sek, lāu-pē chiū hoaⁿ-hí , seⁿ kiáⁿ nā gōng, lāu-bó chiū hoân-ló . ” (Chim-giân 10 : 1.) In-ūi tì-sek iâⁿ-kòe pó-ge̍k , kim gîn bô thang bé. Chit-hō chin ê tì-sek sī sím- mi̍h leh ? “Kèng-ùi Iâ-hô-hoa chiū-sī tì-sek ê kin-pún, lī-khui pháiⁿ chiū-sī chhang-miâ . ” (Chim . 1:7 ; Pek . 28:28 .) Só͘-í lán tio̍h tû-khì , ū khòaⁿ-kìⁿ kap bô khòaⁿ-kìⁿ ê ù-òe. Kèng-ùi Siōng-tè lâi chiâⁿ-sèng, Che chiàⁿ-sī chin-si̍t ū tì-sek. Taⁿ siat-sú lán bē-hiáu kèng-ùi Iâ-hô-hoa, lâi thàn I-ê chí-ì, chin-chiàⁿ pí káu ê tì-sek teh sūn-thàn chú-lâng khah-su. Chiàⁿ tio̍h hùn-chì lâi chìn- pō͘ tī ta̍k-hāng ê tì-sek .
|
Che 攏是thang夠額顯明狗 ê 智識。三字經有講：「雞會報天光，蠶仔會吐絲，狗會守門。」人若m̄愛讀冊，無學問、無智識，顛倒m̄值著物，敢m̄是真見笑--mah？所羅門王有講：「生子若有智識，老父就歡喜；生子若憨，老母就煩惱。」（箴言10：1）因為智識贏過寶玉、金銀無thang買。這號真 ê 智識是甚物--leh？「敬畏耶和華就是智識 ê 根本，離開歹就是聰明。」（箴1：7；伯28：28）所以咱著除去有看見佮無看見 ê 污穢。敬畏上帝來成聖，che正是真實有智識。今設使咱bē曉敬畏耶和華，來趁伊 ê 旨意，真正比狗 ê 智識teh 順趁主人較輸。正著奮志來進步tī 逐項 ê 智識。 |
|
（Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò tē 152 koàn, 1897 nî 11 ge̍h）
|
（台灣府城教會報 第152卷，1897年11月） |
