Lūn un-e̍k ê sū
|
論瘟疫ê 事 |
| Ko Thian-sù |
高天賜 |
|
Un-e̍k sī Siōng-tè só͘ kàng ê chai-hō, ài kiò chhéⁿ lâng ê sim. Chhin-chhiūⁿ chāi-chá Í-sek-lia̍t peh-sèⁿ tī khòng-iá bat tú-tio̍h un-e̍k ( Bîn . 25 : 9 ) , Tāi-pi̍t-ông ê sî Iâ-hô-hoa iā bat kàng un-e̍k ( I I Sat . 24 : 15 ). Che lóng-sī hián-bêng lâng tek-chōe Siōng-tè, Siōng-tè chiū siū-khì , kàng chai-ē tī in tiong-kan .
|
瘟疫是上帝所降ê 災厄，ài 叫醒人ê 心。親像在早以色列百姓 tī 曠野bat 抵著瘟疫（民25：9），大衛王 ê 時耶和華也bat 降瘟疫（II撒24：15）。Che攏是顯明人得罪上帝，上帝就受氣，降災厄tī in中間。 |
|
Nā-sī án-ni, sìn Chú ê lâng, Siōng-tè kiám ū siū-khì in mah ? Chit hāng góa m̄-káⁿ koat-toàn kóng. Chóng-sī góa chai sìn Chú ê lâng nā chin-chiàⁿ kèng- khiân ho̍k-sāi Chú, Siōng-tè tek-khak bô siū-khì in . Taⁿ nā sī lâng kèng-khiân ho̍k-sāi Chú, in iû-goân ē tú-tio̍h un-e̍k mah ? Ē . Chú sī kiù lán lī-khui chōe-ok, iáu-bōe hō͘ lán lī-khui sè-kan ( Iok- hān 17 : 15 ). Ū chi̍t-ji̍t i ē hō͘ lán lī- khui sè-kan, kap I éng-éng saⁿ-kap tiàm , lóng bô ū pēⁿ-thiàⁿ sí-sit ê tāi-chì . Chóng-sī hit ê sî iáu-bōe kàu, lán iáu tī sè-kan ê sî, iû-goân tio̍h kap sè-kan ê lâng pêⁿ-pêⁿ saⁿ-kap tú-tio̍h kan-khó͘. Góa chit-pái lâi Tn̂g-soaⁿ , thàm-thiaⁿ chit-pêng ê siau-sit, chai chit ê O͘-sí-chèng, Chiang Choân ta̍k só͘-chāi chha-put-to lóng ū. Ē-mn̂g put-chí chē, Tâng-oaⁿ iā chin chē; Chio̍h-bé chin siong-tiōng. Chiang-chiu tú-á teh heng. Kî-û chhin-chhiūⁿ Choân-chiu Oaⁿ-hái , í-ki̍p kòe-chúi ê hiuⁿ-siā, lóng sòaⁿ-sòaⁿ ū. Tī chit ê un-e̍k ê tiong-kan, lán sìn Chú ê lâng sit-lo̍h bô chió. Che hō͘ góa ê sim thàng-thiàⁿ, put-tek-í tio̍h siá kúi- jī , thong-ti lán Tâi-oân ê hiaⁿ-tī chí-mōe .
|
若是án-ni，信主 ê 人，上帝敢有受氣in--mah？這項我m̄敢決斷講。總--是我知信主ê 人若真正敬虔服事主，上帝的確無受氣in。今若是人敬虔服事主，in 猶原會抵著瘟疫--mah？會。主是救咱離開罪惡，iáu-bōe hō͘ 咱離開世間（約翰17：15）。有一日伊會hō͘ 咱離開世間，佮伊永永相佮tiàm,攏無有病痛死失 ê 事誌。總--是hit個時iáu-bōe到，咱猶tī世間 ê 時，猶原著佮世間ê人平平相佮抵著艱苦。我這擺來唐山，探聽這爿ê 消息，知這個烏死症，漳泉逐所在差不多攏有。廈門不止濟，同安也真濟；石馬真傷重。漳州抵仔teh 興。其餘親像泉州安海，以及過水 ê 鄉社，攏散散有。Tī 這個瘟疫 ê 中間，咱信主 ê 人失落無少。Che hō͘ 我ê 心痛疼，不得已著寫幾字，通知咱台灣 ê 兄弟姊妹。 |
|
Góa chai Tâi-oân hiān-sî ū un-e̍k, iā chin hoaⁿ-hí bōe ū thiaⁿ-kìⁿ sìn Chú ê lâng sí tī chit ê un-e̍k. Chóng-sī góa siūⁿ tio̍h chin sè-jī , nā bô chīn lán ê pún-hūn, chiū kiaⁿ-liáu lán iā ē jiám-- tio̍h. Chiàu lâng só͘ káng-kiù ê hoat- tō͘, ū kúi-nā-hāng sī lâng ê pún-hūn só͘ tio̍h chò .
|
我知台灣現時有瘟疫，也真歡喜bē有聽見信主 ê人死tī 這個瘟疫。總--是我想著真細膩，若無盡咱ê本份，就驚了咱也會染--著。照人所講究 ê 法度，有幾若項是人 ê 本份所著做。 |
|
Tē-it-hāng , Tio̍h chheng-khì-siùⁿ . Góa chin kî-koài chit-hāng ta̍k-lâng chai, chóng-sī Tn̂g-lâng chi̍t-pah-lâng bô chi̍t lâng kam-goān chò. Sui-bóng khui io̍h- tiàm ê lâng, tē-it bêng-pe̍k chit ê lí-khì , koh ta̍k ji̍t teh khǹg pa̍t-lâng chheng- khì-siùⁿ, iáu-kú ka-tī iā sī bô chheng- khì-siùⁿ . Góa ka-tī iā-sī un-thun ê lâng, put-kò ài o̍h chheng-khì-siùⁿ nā-tiāⁿ. Góa chai chheng-khì-siùⁿ sī hó , só͘-í góa ài o̍h . Góa teh o̍h chheng-khì-siùⁿ ê sî, chai beh chheng-khì-siùⁿ tio̍h kut-la̍t, koh tio̍h liáu tām-po̍h chîⁿ. Kut-la̍t chiū-sī tio̍h ta̍k-ji̍t in-khîn piàⁿ-sàu, khah m̄-bat ēng ê mi̍h tio̍h siông-siông the̍h chhut-lâi pha̍k-ji̍t . Mn̂g-khiā, pîn- tó͘ , bîn-chhn̂g, í-toh , tio̍h siông-siông jiû-sé . Chàu-kha tio̍h siông-siông piàⁿ, m̄-thang chhâ á-sī chià-phoh tiāⁿ-tiāⁿ hē chi̍t-ūi lóng-bô poaⁿ-sóa . Thô͘-kha tio̍h siông-siông sé. Chhù-téng chi̍t-nî tio̍h chhéng-thûn nn̄g-pái; chhin-chhiūⁿ chit- hō un-e̍k ê sî, chi̍t-nn̄g goe̍h-ji̍t chiū tio̍h chhéng-thûn chi̍t-pái. Sàu-tè tio̍h sàu-kàu ta̍k-ūi chheng-khì, m̄-thang chek-chū lâ-sâm tī chhù-lāi . Seng-khu tio̍h siông-siông sé, m̄-thang cha̍p-gōa-ji̍t chiah sé chi̍t-pái. I-chiûⁿ iā tio̍h siông-siông sé, m̄-thang cha̍p-gōa-ji̍t chiah sé chi̍t-pái saⁿ. Chú-chia̍h ê lâng tio̍h chek-tok, m̄-thang chhài sé bô-chheng-khì chiū lo̍h-khì chú. Toh-pò͘-chiap m̄-thang ti̍h lo̍h-khì oe-á. Chhit- óaⁿ ê toh-pò͘ tio̍h put-chí chheng-khì . Lāi-bīn siau-tháu ê khì-khū lóng tio̍h chin téng-chin , tio̍h sé chin chheng-khì, koh tio̍h khàm chin bā. Nā ē bián-tit, chiū tio̍h lēng-gōa hē chi̍t-ūi, pâng-lāi m̄-thang khǹg chit-hō mi̍h. Chhù-lāi ê kau-âm tio̍h siông ēng chúi chhiâng. M̄-nā chhù-lāi tio̍h chheng-khì, chhù-gōa iā tio̍h án-ni. Mn̂g-kháu m̄-thang chek-chū pùn-sò, m̄-thang hō͘ lâng un-thun . Nā ū kau-á, á-sī chhàu-chúi-khut , tio̍h siat-hoat m̄-thang hō͘ i-ê to̍k ji̍p lán ê chhù-lāi. Chiah ê sū put-kò tio̍h kut-la̍t nā-tiāⁿ, lóng m̄-bián liáu-chîⁿ. Nā lâng phah-sǹg kut-la̍t kan-khó͘, bô kut-la̍t bô tek-khak ē sí,hit-hō lâng sī bô chīn pún-hūn , góa put-chí thè i kiaⁿ .
|
第1項，著清氣相。我真奇怪這項逐人知，總--是唐人100人無1人甘願做。雖罔開藥店ê 人，第1明白這個理氣，koh 逐日 teh 勸別人清氣相，iáu-kú家己也是無清氣相。我家己也是un-thun ê 人，不過愛學nā-tiāⁿ。我知清氣相是好，所以我愛學。我teh學清氣相 ê 時，知beh 清氣相著骨力，koh著了淡薄錢。骨力就是著逐日慇懃拚掃，較m̄-bat用 ê 物著常常提出來曝日。門企 、屏堵 、眠床、椅桌，著常常揉洗。灶腳著常常拚，m̄-thang 柴抑是蔗粕 tiāⁿ-tiāⁿ下一位，攏無搬徙。塗腳著常常洗。厝頂一年著清塵兩擺；親像這號瘟疫 ê 時，一、兩月日就著清塵一擺。掃地著掃到逐位清氣，m̄-thang積聚lâ-sâm tī 厝內。身軀著常常洗，m̄-thang十外日才洗1 擺。衣裳也著常常洗，m̄-thang十外日才洗一擺衫。煮食 ê 人著責督，m̄-thang菜洗無清氣就落去煮。桌布汁m̄-thang滴落去鍋仔。拭碗 ê 桌布著不止清氣。內面消tháu ê 器具攏著真頂真，著洗真清氣，koh著蓋真bā。若會免--得，就著另外下一位，房內m̄-thang囥這號物。厝內ê溝âm 著常用水沖。M̄-nā厝內著清氣，厝外也著án-ni。門口m̄-thang積聚糞圾，m̄-thang hō͘ 人un-thun。若有溝仔，抑是臭水窟，著設法m̄-thang hō͘ 伊 ê 毒入咱ê 厝內。Chiah-ê事不過著骨力nā-tiāⁿ，攏m̄免了錢。若人扑算骨力艱苦，無骨力無的確會死，hit號人是無盡本份，我不止替伊驚。 |
|
Lūn tio̍h liáu-chîⁿ, chiū-sī chhin-chhiūⁿ téng-bīn só͘-kóng chiah ê, nā ka-tī bô kàu-gia̍h kang thang-chò, chiū tio̍h chhiàⁿ lâng lâi pang-chān. Chúi tio̍h ēng khah-chē , nā-bô kàu tio̍h ke tām-po̍h chîⁿ chhiàⁿ lâng taⁿ . Seng-khu tio̍h ēng iû-kho͘ á-sī sat-bûn sé , chiah khah ē chheng-khì . Saⁿ iā-tio̍h sé sat- bûn á-sī iû-kho͘. Bīn-pò͘ toh-po͘tìoh khah siông ōaⁿ. Siau-tháu ê khì-khū , nā ēng siuⁿ-kú , tio̍h hiat-ka̍k, koh bé sin--ê. Chhù-lāi nā bô thang-hong, tio̍h chhiàⁿ thô͘-chúi sai-hū lâi ke-khui kúi-nā ê thang-á, chiah ē thong-khì . Nā chhù siuⁿ-sip, lâ-sâm ū to̍k-khì , tio̍h sòe pa̍t-keng , sui-bóng khah ke chîⁿ iā tio̍h hō͘-i . Che lóng-sī tio̍h liáu tām-po̍h chîⁿ ê tāi-chì . Chóng--sī sìⁿ-miā sī pí chîⁿ khah kùi-khì , ài pó-hō͘ sìⁿ-miā ê lâng, tek-khak tio̍h kam-goān liáu tām-po̍h chîⁿ . Téng-bīn só͘-kóng, lóng-sī lūn chheng-khì-siùⁿ ê tāi-chì .
|
論著了錢，就是親像頂面所講chiah-ê,若家己無夠額工thang做，就著倩人來幫贊。水著用較濟，若無夠著加淡薄錢倩人擔。身軀著用 iû-kho͘ 抑是雪文洗，才較會清氣。衫也著洗雪文抑是iû-kho͘。面布、桌布著較常換。消tháu ê 器具，若用傷久，著hiat-ka̍k,koh 買新--ê。厝內若無通風，著倩塗水師父來加開幾若個窗仔，才會通氣。若厝傷濕，lâ-sâm 有毒氣，著稅別間，雖罔較加錢也著hō͘--伊。Che 攏是著了淡薄錢ê 事誌。總--是生命是比錢較貴氣，ài保護生命 ê 人，的確著甘願了淡薄錢。頂面所講，攏是論清氣相 ê 事誌。 |
|
Tē-jī-hāng , Tio̍h ēng kái to̍k ê io̍h . Chit-hō un-e̍k ê to̍k-khì , chiàu lâng káng-kiù sī ū chi̍t-chéng ê to̍k-thâng, ba̍k-chiu khòaⁿ bē-tio̍h, tio̍h ēng hián- bî-kiàⁿchiah ū khòaⁿ-kìⁿ. Chit-hō to̍k-thâng nā li̍p lâng ê seng-khu, chiū hit- ê lâng sǹg sī jiám-tio̍h hit-hō chèng , liâm-piⁿ hoat-jia̍t hoat lia̍p-á , bô lōa-kú chiū-sí. Chin lī-hāi ! Taⁿ ū io̍h thang thāu chit-hō thâng hō͘ i sí , chiū-sī Ka- pò͘-le̍k-sng kap kúi-nā hāng pa̍t-hāng ê io̍h . Nā ēng chit-hō io̍h hiù tī thô͘-kha , chiū chhù-lāi khah bô to̍k ; nā ēng chit-hō io̍h sé seng-khu, chiū seng-khu bô to̍k; nā ēng chit-hō io̍h sé saⁿ, chiū bô to̍k; nā ēng chit-hō io̍h piàⁿ tī tháng- á-lāi chiū tháng-á-lāi bô to̍k. Siat-sú lâng nā ū chîⁿ, chiū tio̍h bé chit-hō io̍h khì ēng, chin-chiàⁿ sī ū lī-ek, m̄-sī khang-khang . Che sī siám-pī un-e̍k ê tē-jī hāng .
|
第2項，著用解毒 ê 藥。這號瘟疫 ê 毒氣，照人講究是有一種 ê 毒蟲，目珠看bē著，著用顯微鏡才有看見。這號毒蟲若入人 ê 身軀，就hit個人算是染著hit號症，liâm-piⁿ 發熱、發粒仔，無偌久就死。真厲害！今有藥thang thāu這號蟲 hō͘ 伊死，就是Ka-pò͘-le̍k-sng 佮幾若項別項 ê藥。若用這號藥hiù tī 塗腳，就厝內較無毒；若用這號藥洗身軀，就身軀無毒；若用這號藥洗衫，就無毒；若用這號藥piàⁿ tī 桶仔內就桶仔內無毒。設使人若有錢，就著買這號藥去用，真正是有利益，m̄是空空。Che 是閃避瘟疫 ê 第2項。 |
|
Tē-saⁿ-hāng , Tio̍h chia̍h-pá , chhēng-sio, chò-kang m̄-thang kòe-thâu , khùn m̄-thang bô chiok-bîn . Lâng nā iau khah ài jiám-tio̍h, lâng nā kôaⁿ iā khah ài jiám-tio̍h; lâng nā chhut-la̍t kòe-thâu, á-sī khùn bô kàu-bîn, tì-kàu seng- khu siān , iā khah ài jiám-tio̍h . Chiah ê iā put-chí iàu-kín .
|
第3 項，著食飽，穿燒，做工m̄-thang過頭，睏m̄-thang無足眠。人若枵較 ài染--著，人若寒也較ài 染--著；人若出力過頭，抑是睏無夠眠，致到身軀 siān,也較 ài染--著。Chiah-ê也不止要緊。 |
|
Tē-sì-hāng, Nā un-e̍k siong-tiōng, chiū-tio̍h cháu. Cháu, tē-it ún-tàng, bô pa̍t-mi̍h pí chit-hāng khah hó . Tio̍h cháu-khì bô un-e̍k ê só͘-chāi, chiū ún pêng-an .
|
第4項，若瘟疫傷重，就著走。走，第1穩當，無別物比這項較好。著走去無瘟疫 ê 所在，就穩平安。 |
|
Tē-gō͘-hāng , Tio̍h kî-tó . Nā lâng chin-chiàⁿ chiàu góa téng-bīn só͘ kóng lâi kiâⁿ, chīn pún-hūn í-keng chīn, góa ún-tàng káⁿ kóng hit ê lâng khah bē jiám-tio̍h. Chóng--sī góa m̄-káⁿ kóng i koat-toàn bē jiám-tio̍h , in-ūi sèⁿ-miā sī tī Siōng-tè ê chhiú-thâu, seⁿ-sí lóng sī I teh chiáng-koán. Só͘-í tio̍h kî-tó . Lán ū chōe, tio̍h jīn. Siōng-tè sī lîn-bín ê Siōng-tè, lán nā hoán-hóe chōe, ēng sêng-si̍t khiam-pi ê sim lâi kiû I,ǹg-bāng I ē soah I ê siū-khì,lâi thiaⁿ lán ê kî-tó . Chhin-chhiūⁿ chāi-chá lîn-bín hiah ê kî-û ê peh-sèⁿ, hoan-hù Châu-bia̍t ê Thiⁿ-sài “ thêng i ê chhiú ” , ǹg-bāng I chit-tia̍p iā lîn-bín lán, hō͘ chit- ê un-e̍k kín-kín soah , bô kàu tī sìn Chú ê lâng ê tiong-kan. Che sī góa só͘ tōa ǹg-bāng .
|
第5項，著祈禱。若人真正照我頂面所講來行，盡本份已經盡，我穩當敢講hit個人較bē染--著。總--是我 m̄敢講伊決斷bē染--著，因為生命是 tī上帝 ê 手頭，生死攏是伊teh 掌管。所以著祈禱。咱有罪，著認。上帝是憐憫 ê上帝，咱若反悔罪，用誠實謙卑 ê 心來求伊，向望伊會煞伊 ê 受氣，來聽咱ê 祈禱。親像在早憐憫hiah-ê 其餘 ê 百姓，吩咐剿滅 ê 天使「停伊ê 手」，向望伊chit-tia̍p 也憐憫咱，hō͘ 這個瘟疫緊緊煞，無到tī信主ê 人 ê 中間。Che是我所大向望。 |
|
(Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò, 147 koàn, 1897 nî 6 ge̍h)
|
(台灣府城教會報147卷，1897年6月) |
