Bē Hoa ê Hóe-bú
|
Bē hoa ê火母 |
| Tân Tek-hôa |
陳德樺 |
|
“Nā bô keng-kòe su-sióng khé-bêng, Tâi-oân kang-lâng bô khó-lêng hoan-sin!” tī Tōa-tiū-tiâⁿ têng-á-kha, Kiàn-kiông hiaⁿ tú kìⁿ-bīn tio̍h án-ne kā goán kiông-tiāu. Thâu-chêng bô jōa hn̄g hia, chiâⁿ-pah ê lô-tōng-chiá kap ūn-tōng kang-chok-chiá teh poaⁿ hêng-tōng-kio̍k, kin-á-ji̍t in chiūⁿ ke-thâu, beh khòng-gī chu-pún-ka kap chèng-hú chò-hóe pak-siah kang-lâng.
|
「若無經過思想啟明，台灣工人無可能翻身！」，tī 大稻埕亭仔腳，建強兄tú 見面就án-ne kā 阮強調。頭前無偌遠hia,成百ê 勞動者kap 運動工作者teh 搬行動劇，今仔日in 上街頭，beh 抗議資本家kap 政府做伙剝削工人。 |
|
Tī lō͘-piⁿ khòaⁿ 1-ē-á, goán tio̍h lī-khui hia, Kiàn-kiông hiaⁿ chio goán kàu hù-kīn 1-ê pêng-iú hia chia̍h-tê khai-káng; goán kin-á-ji̍t kap i sio-iok, beh thiaⁿ i ê kò͘-sū.
|
Tī 路邊看一下仔，阮就離開hia,建強兄招阮到附近一個朋友hia 食茶開講；阮今仔日kap 伊相約，beh 聽伊ê 故事。 |
|
Tī chháu-tē só͘-chāi pháiⁿ thàn-chia̍h, ko-chit chhím chhut-gia̍p, Kiàn-kiông hiaⁿ tio̍h lī-khui Ka-gī, lâi Tâi-pak Tiong-hô “Kok-chè-pâi” chia̍h thâu-lō͘. Chi̍t goe̍h-ji̍t sin-súi chiah 9 pah kho͘, thàn--ê tú-tú-á thang kòe-ji̍t. Thè-ngó͘ liáu-āu, pêng-iú ín i kàu Chhiū-nâ-á “Lâm-a Sok-ka” ê ní-chéng-chhiúⁿ, sin-súi ū khah koân--tām--po̍h--á, khiām-tn̂g ngeh-tō͘, chiah khai-sí ū thang khiām kóa chîⁿ.
|
Tī 草地所在歹趁食，高職chhím出業，建強兄就離開嘉義，來台北中和國際牌食頭路。一月日薪水才900箍，趁--ê tú-tú-á thang 過日。退伍了後，朋友引伊到樹林仔「南亞」塑膠ê 染整廠，薪水有較懸--淡--薄--仔，儉腸ngeh肚，才開始有thang 儉寡錢。 |
|
Tī ní-chéng-chhiúⁿ, i kut-la̍t chò, jīn-chin o̍h, kòe bô kúi-tang, gōa-kháu chò kāng-tô͘ ê pêng-iú chhiàⁿ i khì kā hōaⁿ kang-tiûⁿ, sui-bóng kui-bô͘ bô “Lâm-a” hiah tōa, m̄-kú chit-ê chhiàng-suh tú-hó hō͘ i liáu-kái án-chóaⁿ keng-êng koán-lí. Bóe--á, i ka-kī chhut-lâi chhòng-gia̍p, sòe 1-tè tē, ēng thi̍h-phiáⁿ tah 1-keng kang-tiûⁿ, tio̍h án-ne khai-sí chò thâu-ke.
|
Tī染整廠，伊kut力做，認真學，過無幾冬，外口做共途ê朋友倩伊去kā hōaⁿ工場，雖罔規模無「南亞」hiah大，m̄-kú 這個chhiàng-suh tú好hō͘ 伊了解án-chóaⁿ經營管理。尾--仔，伊家己出來創業，稅一塊地，用鐵片tah一間工場，就án-ne開始做頭家。 |
|
Hit-chūn, tóng-gōa ūn-tōng tng teh khí-pōng, i tiāⁿ-tiāⁿ khang-khòe pàng--teh, chông khì thiaⁿ tóng-gōa chèng-kiàn-tiûⁿ. Hō͘ “Kò͘-bīn-tháng” chau-that ê Tâi-oân-lâng, sim-koaⁿ-té ê ut-chut bē-su tī hia chhōe-tio̍h chhut-lō͘. 90 nî-tāi chho͘-kî, liân tāi-ha̍k-seng to chē bē tiâu--ah, Tâi-pak ke-thâu ta̍k-put-sî lóng chhiâng-chhiâng-kún, i ē-sái kóng ta̍k-tiûⁿ to kiâⁿ kah kàu, kui sim-koaⁿ choân-sī Tâi-oân-lâng CTT(chhut-thâu-thiⁿ) ê ǹg-bāng.
|
Hit陣，黨外運動tng teh 起pōng,伊定定工課放teh，chông去聽黨外政見場。Hō͘「顧面桶」蹧踢ê 台灣人，心肝底ê鬱卒bē-su tī hia chhōe著出路。90年代初期，連大學生都坐bē tiâu--ah，台北街頭逐不時攏chhiâng chhiâng滾，伊會使講逐場都行kah到，歸心肝全是台灣人CTT(出頭天) ê 向望。 |
|
Tóng-gōa chèng-tī ūn-tōng thiau-chiàn “Kò͘-bīn-tháng--ê”, kā Tâi-oân ê siā-hōe-la̍t ín-tōng--khí--lâi, kang-lâng ê ì-sek tit-tio̍h khé-hoat, mā m̄ kam-goān kè-sio̍k hō͘ lâng thún. Kiàn-kiông hiaⁿ ê kì-tì chin chhim-khek: tī “Lâm-a” tiāⁿ-tiāⁿ to bô mê bô ji̍t ka-pan teh thè thâu-ke thàn-chîⁿ, ní-liāu koh chiâⁿ to̍k, chin chē tông-sū sin-thé lóng án-ne hāi-hāi--khì, nā bē kham-tit chò sûi tio̍h ē hō͘ lâng sî thâu-lō͘. Ka-kī chhut-lâi chò liáu-āu, mā bô khah hó-khang. Ē kì-tit khan-chhiú seⁿ gín-á chêng 1 kang, kāng-khoán khut tī kang-tiûⁿ piàⁿ-sì chò; gín-á koh sè-hàn ê sî, tiāⁿ mā ku tī ki-khì piⁿ..á siá sio̍k-tê, ū-sî-á khang-khòe teh kóaⁿ, bô êng tńg chhù, 1 ke-hóe-á tio̍h chiⁿ tiàm kang-tiûⁿ āu-piah ēng kam-chiah-pan tah ê pâng-keng hioh-khùn. I ê “kai-kip ì-sek” ta̍uh-ta̍uh-á teh hêng-sêng.
|
黨外政治運動挑戰「顧面桶--ê 」，kā台灣ê社會力引動--起--來，工人ê意識得著啟發，mā m̄甘願繼續hō͘人thún。建強兄ê記持真深刻：tī「南亞」定定都無暝無日加班teh替頭家趁錢，染料koh 誠毒，真濟同事身體攏án-ne害害去，若bē堪tit做隨就會hō͘人辭頭路。家己出來做了後，mā無較好空。會記得牽手生囡仔前一工，共款khut tī工場拚死做；囡仔koh細漢ê時，定mā ku tī機器邊仔寫宿題，有時仔工課teh趕，無閒轉厝，一家伙仔就chin tiàm工場後壁用甘蔗pan tah ê房間歇睏。伊ê「階級意識」ta̍uh-ta̍uh仔teh形成。 |
|
Koh bô jōa kú, “Lâm-a Sok-ka” ê tông-sū cho͘ kang-hōe beh cheng-chhú lô-tōng-koân, i mā tńg khì tàu sio-thīn, sim-lāi kî-thāi lô-kang thoân-kiat ê le̍k-liōng ē-tàng kái-piàn lô-tōng-chiá ê ūn-miā. Kî-thaⁿ só͘-chāi kang-lâng ê khòng-cheng-tiûⁿ, i kāng-khoán koan-sim tàu chhut-la̍t. M̄-kú chham-ú kú--lâi, i hoat-hiān kang-lâng ūn-tōng chóng--sī chha 1-khùi, te̍k-pia̍t sī nā tú-tio̍h soán-kí, kang-hōe lāi-té ūi-tio̍h chi-chhî bô kāng lâng sòa khí phùi-bīn, sī chin sî-siông hoat-seng--ê, “Tâi-oân kang-lâng ūn-tōng ê sè ná ē peh bē--khí--lâi?” Chit-ê būn-tê Kiàn-kiông hiaⁿ it-ti̍t khǹg tī sim-lāi teh mn̄g ka-kī.
|
Koh無偌久，「南亞」塑膠ê 同事組工會beh爭取勞動權，伊mā轉去鬥相thīn,心內期待勞工團結ê力量會當改變勞動者ê運命。其他所在工人ê抗爭場，伊共款關心鬥出力。M̄-kú參與久--來，伊發現工人運動總--是差一氣，特別是若tú著選舉，工會內底為著支持無共人續起phùi面，是真時常發生--ê,「台灣工人運動ê勢哪會peh bē --起--來？」這個問題建強兄一直囥tī 心內teh 問家己。 |
|
I khai-sí chhōe chheh tha̍k, mā sì-kè chhōe tha̍k-chheh-lâng thó-lūn chhéng-kàu, koh it-ti̍t hoán-séng ka-kī 20-30 tang lô-tōng seng-oa̍h ê keng-giām. Kòe-khì tī kang-tiûⁿ, kang-lâng hiaⁿ-tī su-té-hā koh khah kàn-kiāu, tī chú-koán bīn-thâu-chêng, ū kúi-ê thâu-khak taⁿ ē koân--ê? Ūi-tio̍h thàn tām-po̍h-á ka-pan-hùi, chiâⁿ chē tông-sū kám m̄-sī lóng piàⁿ-sì phô͘ chhiúⁿ-tiúⁿ kap niá-pan? It-poaⁿ kang-lâng lóng chin jīn-miā, koh khah kan-khó͘ koh khah bô ha̍p-lí, chhùi-khí-kin kā--teh keng--lo̍h--khì, bô, beh tó thó chia̍h-pn̄g-chîⁿ? In kan-taⁿ ē-tàng pek gín-á piàⁿ-miā tha̍k-chheh, khòaⁿ ū châi-tiāu tha̍k khah koân--teh, thoat-lî chò-kang-á kai-kip--bô, kóng beh kái-siān lô-tōng tiâu-kiāⁿ, beh oa̍h kah khah ū phín-chit--teh, in siūⁿ to m̄-káⁿ siūⁿ, tiām-tiām chiap-siū chò-kang-á-lâng ê miā.
|
伊開始chhōe 冊讀，mā 四界chhōe 讀冊人討論請教，koh 一直反省家己20-30冬勞動生活ê經驗。過去tī工場，工人兄弟私底下koh 較kàn-kiāu,tī主管面頭前，有幾個頭殼擔會懸--ê?為著趁淡薄仔加班費，誠濟同事kám m̄是攏拚死phô͘廠長kap領班？一般工人攏真認命，koh較艱苦koh 較無合理，嘴齒根咬teh kēng--落--去，無，beh tó討食飯錢？In kan-taⁿ會當迫囡仔拚命讀冊，看有才調讀較懸--teh，脫離做工仔階級--無，講beh改善勞動條件，beh活kah較有品質--teh，in想都m̄-káⁿ想，恬恬接受做工仔人ê命。 |
|
Kiám m̄-sī ū chin chē ūn-tōng thoân-thé teh koan-sim lô-tōng-chiá ê chhù-kéng? Thán-pe̍h kóng, Kiàn-kiông hiaⁿ jīn-ūi in tāi-pō͘-hūn--ê lóng ku-ku pi̍h-pi̍h, ū..ê sī teh sǹg lī-ek, ū..ê chhoàn siūⁿ to-sī Gro͘p sè-le̍k ê “tàu-cheng”, ū..ê sí-lâng-chheh mo͘h tiâu-tiâu, koh ū..ê ēng ka-kī kò͘-chit ê chú-koan teh jīn-tēng chit-ê sè-kài.
|
Kiám m̄是有真濟運動團體teh關心勞動者ê處境？坦白講，建強兄認為in大部份--ê 攏ku-ku pi̍h-pi̍h，有--ê是teh算利益，有--ê chhoàn 想都是Gro͘p勢力ê鬥爭，有--ê死人冊mo͘h tiâu-tiâu,koh 有--ê 用家己固執ê主觀teh認定這個世界。 |
|
Koh chài kóng, kang-hōe kàn-pō͘ chiah khah ū ki-hōe chi̍h-chiap ì-sek kap su-sióng, tāi-to-sò͘ lô-tōng-chiá kin-pún bô hoat-tō͘ lí-kái thiu-siòng su-khó, koh khah bián kóng beh liáu-kái hiah-ê tha̍k-chheh-lâng kóng ê lí-lūn. Tian-tò sī soán-kí nā kàu, soán-kí jia̍t-phut-phut. Soán-kí soah, hiah-ê kháu-hō mā ta̍k-pái lóng piàn-chò pa̍t-á-phiò, m̄-kú lô-tōng kûn-chiòng kiám ū in hoat-tō͘?
|
Koh 再講，工會幹部才較有機會chi̍h接意識kap思想，大多數勞動者根本無法度理解抽象思考，koh較免講beh了解hiah-ê讀冊人講ê理論。顛倒是選舉若到，選舉熱phut-phut。選舉煞，hiah-ê口號mā逐擺攏變做芭仔票，m̄-kú 勞動群眾kiám有in法度？ |
|
Kiàn-kiông hiaⁿ kóng ka-kī sǹg hó-ūn, chò thâu-ke sî-kan khah chū-iû, thàn ū-kàu chia̍h tio̍h hó, khan-chhiú koh jīn-tông--i, chiah ū châi-tiāu khai chin chē sî-kan kā chheh ta̍uh-ta̍uh-á tha̍k kah bat, koh put-sî tńg “Lâm-a” chhōa kang-hōe hiaⁿ-tī thó-lūn, kā in kó͘-bú.
|
建強兄講家己算好運，做頭家時間較自由，趁有夠食就好，牽手koh認同伊，才有才調開真濟時間kā 冊ta̍uh-ta̍uh-á 讀kah bat，koh不時轉「南亞」chhōa工會兄弟討論，kā in鼓舞。 |
|
Kóng kàu lō͘-bóe, Kiàn-kiông hiaⁿ iáu sī it-ti̍t kiông-tiāu Tâi-oân kang-lâng su-iàu su-sióng khé-bêng, lán lóng tio̍h kè-sio̍k ūi bī-lâi ê sin siā-hōe phah-piàⁿ, bē-tàng hòng-khì!
|
講到路尾，建強兄iáu 是一直強調台灣工人需要思想啟明，咱攏著繼續為未來ê 新社會扑拚，bē當放棄！譯者 余玉娥 |
|
(Tâi-oân-jī cha̍p-chì tē 15 kî, 2003 nî 3 ge̍h)
|
(台灣字雜誌第15期，2003年3月) |
