A-bêng
|
A-bêng |
| Pasuya |
Pasuya |
|
Ùi Tāi-ngé kau-liû-tō lo̍h--lâi, goán tō chin chù-sîn the khòaⁿ lō͘-phiau, kiaⁿ chi̍t-ê oat m̄-tio̍h, tō m̄-chai ē hut tùi toh khì. Ǹg Sîn-kóng ê hiòng, jú kiâⁿ jú chng-kha, kàu Sin-chng-á, koh kiâⁿ bô kúi-pō͘ lō͘, tōa-lō͘-piⁿ ū chi̍t-keng tōa-kong-si, tō-sī chia--a. Goán choan-kang sái-chhia lâi-kàu chia, sī beh lâi chhōe A-bêng hiaⁿ khai-káng, i tī chit-ê chng-kha só͘-chāi, the hoan-siu chit-keng kong-si ê chhiúⁿ-pâng.
|
Ùi Tāi-ngé(大雅)交流道落--來, goán就真注神teh看路標, 驚1-ê oat m̄-tio̍h, 就m̄知會hut tùi toh去. Ǹg Sîn-kóng(神岡) ê向, 愈行愈庄kha, 到新庄á, koh行無kúi步路, 大路邊有1間大公司, 就是chia--a. Goán專工駛車來到chia, 是beh來chhōe A-bêng兄開講, i tī chit-ê庄kha所在, teh翻修chit間公司ê廠房. |
|
Tú-hó óa tàu--a, goán tī chng-á-thâu chhōe chi̍t-keng tiàm-á, ná chia̍h ná káng. A-bêng hiaⁿ the chò kàm-kang, in kong-si kâng ba̍uh kang-têng, i tòe kang-tē sì-kè sóa, chit-pái chhiúⁿ-pâng hoan-siu osoah, m̄-chai tio̍h koh ōaⁿ khì-kàu toh-ūi, kang-têng nā làng-phāng, i chiah ē-tàng tńg Tâi-pak chhù--ni̍h khòaⁿ bó͘-kiáⁿ.
|
Tú好óa tàu--a, goán tī庄á頭chhōe 1間店á, ná食ná講. A-bêng兄teh做監工, in公司kâng ba̍uh工程, i tòe工地sì-kè徙, chit-pái廠房翻修煞, m̄知tio̍h koh換去到toh位, 工程若làng縫, i chiah會tàng tńg台北厝--ni̍h看bó͘-kiáⁿ. |
|
A-bêng hiaⁿ sī “lō͘ kiàn put-pêng, khì-sí êng-lâng” hit-khoán Style--ê, I chin jia̍t-chêng mā chin kó͘-ì, chò-lâng koh chin ti̍t, jīn-ūi tio̍h--ê tio̍h-ài kian-chhî. Tō-sǹg sī chho͘-pái kap A-bêng hiaⁿ kìⁿ-bīn, mā chin kín tō ē kám-siū tio̍h i chit-chióng te̍k-chit.
|
A-bêng兄是「路見不平, 氣死êng人」hit款Style--ê, i真熱情mā真古意, 做人koh真直, 認為tio̍h--ê tio̍h-ài堅持. 就算是初pái kap A-bêng兄見面, mā真緊就會感受tio̍h i chit種特質. |
|
Éng-kòe tī Kan-tāu tē-hā tiān-tâi, I ū tòe Lo͘ⁿg o̍h Tâi-bûn, m̄-koh hit-chūn i iáu bô jīn-ūi kóng Tâi-gí hiah-nī pit-iàu, bóe--á ka-tī ì-sek tio̍h “chò Tâi-oâng-lâng tong-jiân tio̍h kóng Tâi-gí”, bián siáⁿ tō-lí soeh-hok, chū án-ne khai-sí, tō iau-kiûka-tī chīn-liōng iōng Tâi-gí piáu-ta̍t, i jīn-ūi bô siáⁿ-mi̍h siūⁿ-hoat sī Tâi-gí bô hoat-tō͘ piáu-ta̍t, kek-ke sī iōng khah chē kù ōe kā kóng hō͘ chheng-chhó͘ niâ. In kiáⁿ chit-má 5~6 hòe, i iau-kiû gín-á tio̍h kóng Tâi-gí, nā bô, tō tòng-chò thiaⁿ bô, i kóng, bē-tàng hām che to bô châi-tiāu kian-chhî.
|
Éng過tī Kan-tāu(關渡)地下電台, i有tòe Lo͘ⁿg o̍h台文, m̄-koh hit-chūn i iáu無認為講台語hiah-nī必要, 尾--á ka-tī意識tio̍h「做台灣人當然tio̍h講台語」, 免siáⁿ道理說服, 自án-ne開始, 就要求ka-tī盡量用台語表達, i認為無siáⁿ-mi̍h想法是台語無法tō͘表達, 極加是用khah chē句話kā講hō͘清楚niâ. In kiáⁿ chit-má 5~6歲, i要求gín-á tio̍h講台語, 若無, 就當做聽無, i講, bē-tàng hām che都無才tiāu堅持. |
|
I tī Pak-káng tōa-hàn, pē-bú tī Má-chó͘-biō thâu-chêng ê tōa-lō͘-piⁿ pâi tàⁿ-á, sè-hàn ê sî, tiāⁿ tio̍h kā pē-bú tàu chhia mi̍h-kiāⁿ chhut--khì, thàu-hong lo̍h-hō͘ mā kāng khoán, sī chin thiám-thâu ê khang-khè.
|
I tī北港大hàn, pē母tī媽祖廟頭前ê大路邊排擔á, 細hàn ê時, tiāⁿ tio̍h kā pē母tàu chhia mi̍h-kiāⁿ出--去, thàu風落雨mā kāng款, 是真thiám頭ê khang-khè. |
|
Éng-kòe i tùi chèng-tī siā-hōe kap seng-oa̍h bô siáⁿ-mi̍h Sense, bô kám-kak hông ap-pek. Í-chá chai-iáⁿ tī ha̍k-hāu bē-tàng kóng Tâi-gí, m̄-koh i bô kám-siū tio̍h bô kong-pêⁿ; chhut siā-hōe liáu-āu, hā-pan liáu-āu put-sî mā tī Pub lōa-lōa-sô; chhut siā-hōe chia̍h thâu-lō͘ chin chē tang--a, chai-iáⁿ seng-oa̍h chin pháiⁿ kòe, m̄-koh mā bô jīn-ūi hông pak-siah, kan-taⁿ siūⁿ-kóng khah phah-piàⁿ--leh tō ē ū chhut-thoat.
|
Éng過i對政治社會kap生活無siáⁿ-mi̍h Sense, 無感覺hông壓迫. 以早知iáⁿ tī學校bē-tàng講台語, m̄-koh i無感受tio̍h無公平; 出社會了後, 下班了後不時mā tī Pub lōa-lōa-sô; 出社會食頭路真chē冬--a, 知iáⁿ生活真pháiⁿ過, m̄-koh mā無認為hông剝削, kan-taⁿ想講khah phah拚--leh就會有出脫. |
|
Piān-nā soán-kí, hāu-soán-jîn chèng-kiàn nā tùi hit-ê só͘-chāi sī hó--ê, tō ē tǹg hō͘--i, bô siáⁿ te̍k-pia̍t ê ì-sek, kan-taⁿ jīn-ūi tio̍h jīn-tông chāi-tē, chhiūⁿ i lâi-kàu Tâi-pak tō jīn-ūi ka-tī sī Tâi-pak-lâng, hām hō͘-chek mā sóa--lâi, che mā sī i ê kian-chhî.
|
Piān若選舉, 候選人政見若對hit-ê所在是好--ê, 就會tǹg hō͘--i, 無siáⁿ特別ê意識, kan-taⁿ認為tio̍h認同在地, 像i來到台北就認為ka-tī是台北人, hām戶籍mā徙--來, che mā是i ê堅持. |
|
Chò-peng tńg--lâi, tī chi̍t-keng kang-têng-su sū-bū-só͘ chia̍h thâu-lō͘, hū-chek chúi-lī kang-têng ê kang-têng-tô͘, bóe--á chai-iáⁿ hông kóng kha-chhng-āu-ōe, chū jīn-ūi sī siōng jīn-chin--ê, soah hông án-ne tiau, khi-mó͘-chi̍h bē sóng, tō sî thâu-lō͘ bē-giàn chò. I chò-lâng tō-sī chiah-nī kui-khì.
|
做兵tńg--來, tī 1間工程師事務所食頭路, 負責畫水利工程ê工程圖, 尾--á知iáⁿ hông講kha-chhng後話, 自認為是siōng認真--ê, soah hông án-ne tiau, khimo͘chi̍h bē爽, 就辭頭路bē-giàn做. I做人就是chiah-nī kui-khì. |
|
Āu--lâi, kàu Tâi-pak chò gia̍p-bū, thâu-ke hoan-hù i chò siáⁿ i lóng bē the, lóng kā tòng-chò the ha̍k-si̍p, it-ti̍t kàu chit-má the chò êng-chō, ta̍k-pái kang-têng tùi i lóng sī sin ê keng-giām, m̄-koh tō-sī ū châi-tiāu chò kah thâu-ke kā o-ló. I kóng, m̄-sī ka-tī khah gâu, sī ka-tī bē pâi-thek sin koan-liām kap sin sit-thâu, ē-hiáu piàn-thong, tùi siáⁿ-mi̍h tāi-chì lóng ē ū hoâi-gî kap kiám-giām ê thāi-tō͘.
|
後--來, 到台北做業務, 頭家hoan咐i做siáⁿ i lóng bē the, lóng kā當做teh學習, 一直到chit-má teh做營造, ta̍k-pái工程對i lóng是新ê經驗, m̄-koh就是有才tiāu做kah頭家kā o-ló. I講, m̄是ka-tī khah gâu, 是ka-tī bē排斥新觀念kap新sit頭, 會hiáu變通, 對siáⁿ-mi̍h tāi-chì lóng會有懷疑kap檢驗ê態度. |
|
Sī chit-khoán sèng-tē, hō͘ i hoán-séng tio̍h ka-tī seng-oa̍h ê keng-giām, hoat-hiān it-poaⁿ-lâng koh-khah phah-piàⁿ mā bô châi-tiāu peh khí-li̍h bīn-téng, che sī oa̍h tī chit-chióng thé-chè lāi-tè chù-tēng ê ūn-miā, m̄-koh án-ne kám kong-pêⁿ? Kám ū ha̍p-lí? Ka-tī kám ē-tàng jím-siū?
|
是chit款性地, hō͘ i反省tio̍h ka-tī生活ê經驗, 發現一般人koh-khah phah拚mā無才tiāu peh起li̍h面頂, che是活tī chit種體制內底注定ê運命, m̄-koh án-ne kám公平? Kám有合理? Ka-tī kám會tàng忍受? |
|
Chêng chi̍t-chām-á, in chiap chi̍t-keng Lâm-tâu biō-sī ê kang-têng, i hoat-hiān liân biō-sī lāi-té to ū pun kai-kip, kóng beh tháu-pàng sìn-tô͘ sèⁿ-miā ê chong-kàu, kin-pún tō-sī siā-hōe kai-kip put-kong ê sok-iáⁿ. Tī biō-sī lāi-té ê hōe-siūⁿ kai-kip pun kah chin bêng, chhù--ni̍h hó-gia̍h--ê, tī biō--ni̍h tō liâng-sè-á liâng-sè, ná siàu-iâ leh hông hōng-thāi, chhu--ni̍h nā bô châi-tiāu “thin hiuⁿ-hóe”, tio̍h-ài jīn-hūn chò “khó͘-kang”.
|
前1-chām-á, in接1間南投廟寺ê工程, i發現連廟寺內底都有分階級, 講beh tháu放信徒性命ê宗教, 根本就是社會階級不公ê縮影. Tī廟寺內底ê和尚階級分kah真明, 厝--ni̍h好額--ê, tī廟--ni̍h就liâng-sè-á liâng-sè, ná少爺leh hông奉待, 厝--ni̍h若無才tiāu「添香火」, tio̍h-ài認份做「苦工」. |
|
Ùi chèng-tī siā-hōe kàu chong-kàu, lóng hiah bô kong-pêⁿ, lán kám ē-tàng tiām-tiām jím-siū?
|
Ùi政治社會到宗教, lóng hiah無公平, lán kám會tàng tiām-tiām忍受? |
|
Chò gia̍p-bū ū chin chē sî-kan tī gōa-kháu the cháu, i lóng ná sái-chhia ná chūn tiān-tâi thiaⁿ, bóe--á chūn tio̍h tē-hā tiān-tâi, thiaⁿ-tio̍h phoe-phòaⁿ thé-chè ê siaⁿ, mā khai-sí i bô-kâng ê sèⁿ-miā. Bô-kāng tiān-tâi ê koan-tiám bô-kâng, i ē chò pí-kàu, khòaⁿ siáng kóng--ê khah ū tō-lí, m̄-sī choân-pō͘ kā chiap-siū. Ná thiaⁿ ná jīn-tông, chiah cháu-khì chham-ú, mā jú khak-tēng ka-tī sèⁿ-miā ê bo̍k-phiau. Í-chá tī tiān-tâi, ū chi̍t-tīn pêng-iú tâng-chê the piàⁿ, chit-má tiān-tâi bô--a, i mā bô hòng-khì kái-piàn chit-ê siā-hōe ê ǹg-bāng, i jīn-ūi, tī seng-oa̍h--ni̍h si̍t-chiàn kap kian-chhî sī i chit-má ē-tàng chò--ê, i ē it-ti̍t án-ne chò--lo̍h-khì, tán-thāi ki-hōe.
|
做業務有真chē時間tī外口teh走, i lóng ná駛車ná chūn電台聽, 尾--á chūn tio̍h地下電台, 聽tio̍h批判體制ê聲, mā開始i無kâng ê性命. 無kāng電台ê觀點無kâng, i會做比較, 看siáng講--ê khah有道理, m̄是全部kā接受. Ná聽ná認同, chiah走去參與, mā愈確定ka-tī性命ê目標. 以早tī電台, 有1-tīn朋友同齊teh拚, chit-má電台無--a, i mā無放棄改變chit-ê社會ê ǹg望, i認為, tī生活--ni̍h實踐kap堅持是i chit-má會tàng做--ê, i會一直án-ne做--落-去, 等待機會. |
|
I te̍k-pia̍t kóng tio̍h chò-peng ê tāi-chì. In tú lo̍h pō͘-tūi hit-kang, thiám kah beh sí, hit-mê khùn kah tng hó-bîn, soah kui-lián hō͘ lāu-peng kiò khí-lâi『訓話』, khiā i piⁿ--á-ê, hoán-èng sió-khóa khah bān, sûi hông chàm lo̍h thô͘-kha, hit-chūn hoān-sè koh gōng-sîn gōng-sîn, hoān-sè sī bô tòa ba̍k-kiàⁿ, soah lóng bô tòng, tiām-tiām khòaⁿ tông-chhong--ê hông phah, lûn kàu i ê sî, sim-lāi khí tū-lān, thiau-kang boài kā lāu-peng ìn-ōe, soah mā hông phah. Sū-āu, i tùi ka-tī ê hoán-èng chin kiàn-siàu. Bóe--á m̄ kam-goān, choan-kang chhōe chèng-chiàn--ê, kā in kéng-kò kóng, chit-khoán bô ha̍p-lí ê tāi-chì nā koh hoat-seng, i bē pàng in soah.
|
I特別講tio̍h做兵ê tāi-chì. In tú落部隊hit工, thiám kah beh死, hit暝khùn kah tng好眠, soah kui連(lián) hō͘老兵叫起來『訓話』, khiā i邊--á-ê, 反應sió-khóa khah慢, sûi hông chàm落塗kha, hit-chūn hoān-sè koh gōng神gōng神, hoān-sè是無tòa目鏡, soah lóng無擋, tiām-tiām看同窗--ê hông phah, 輪到i ê時, 心內起tū-lān, thiau-kang boài kā老兵應話, soah mā hông phah. 事後, i對ka-tī ê反應真kiàn-siàu. 尾--á m̄甘願, 專工chhōe政戰--ê, kā in警告講, chit款無合理ê tāi-chì若koh發生, i bē放in煞. |
|
I kiông-tiqāu kóng, chò-lâng ài ū chèng-gī-kám, “lō͘ kiàn put-pêng” bē-tàng kek tiām-tiām, siáng chò--ê tio̍h tio̍h-ài kā thīn, nā m̄-tio̍h it-tēng ài hoán-khòng, bē-tàng thun-jún. Chò-lâng siōng tiōng-iàu--ê, sīài it-tì. Chit-ê siā-hōe hiah niú-khiok, ka-tī bē-tàng kek m̄-chai, tio̍h-ài kian-chhî tio̍h kap m̄-tio̍h ê tō-lí.
|
I強調講, 做人ài有正義感, 「路見不平」bē-tàng kek tiām-tiām, siáng做--ê tio̍h tio̍h-ài kā thīn, 若m̄-tio̍h一定ài反抗, bē-tàng吞忍. 做人siōng重要--ê, 是ài一致. Chit-ê社會hiah扭曲, ka-tī bē-tàng kek m̄知, tio̍h-ài堅持tio̍h kap m̄-tio̍h ê道理. |
|
I kó͘-lē goán chiah-ê siàu-liân--ê, jīn-ūi tio̍h--ê tio̍h kian-chhî--lo̍h-khì, lí the chò siáⁿ, pa̍t-lâng m̄-sī bô ba̍k-chiu, bián kiaⁿ kiâⁿ bô-lō͘, án-ne chiah ē jú oa̍h jú sóng-khoài, mā chiah ū châi-tiāu ùi ka-tī khai-sí, kái-piàn chit-ê siā-hōe.
|
I鼓勵goán chiah-ê少年--ê, 認為tio̍h--ê tio̍h堅持--落-去, lí teh做siáⁿ, 別人m̄是無目chiu, 免驚行無路, án-ne chiah會愈活愈爽快, mā chiah有才tiāu ùi ka-tī開始, 改變chit-ê社會. |
|
(TGB Thong-sìn tē 41 kî, 2003 nî 2 goe̍h)
|
(TGB通訊第41期，2003年2月) |
