A-kong kap a-má ê kò͘-sū_01
|
A公kap a-má ê故事(1) |
| Ông Iàn |
王曣 |
|
Góa m̄-chai ū jōa chē lâng hām góa ū kāng-khoán ê sêng-tióng pōe-kéng, hām góa ū kāng-khoán ê ai-siong....
|
Góa m̄知有jōa chē人hām góa有kāng款ê成長背景, hām góa有kāng款ê哀傷.... |
|
Chêng sè-hàn góa tō-sī hō͘ a-kong hām a-má chhiâⁿ-ióng tōa-hàn--ê, siōng thiàⁿ--góa ê a-kong tī nn̄g-tang chêng kòe-sin, a-kong cháu liāu-āu, pún-té teh kā chiàu-kò͘ ê a-má, soah chi̍t-ē chhiú sit-khì seng-oa̍h ê tiōng-sim, i pún-chiâⁿ kan-taⁿ sī khah tōa-kho͘, bô siáⁿ-mi̍h khah giâm-tiōng ê pēⁿ-chèng, chit-má soah liân kiān-khong to chhut būn-tê--lo͘h, sin-thé chōng-hóng chi̍t-kang pí chi̍t-kang khah bái, sèng-tē mā ná lâi ná sêng gín-á, kap a-kong chòe-āu hit kúi-tang kāng-khoán, tiāⁿ ē-sái gín-á-sèng.
|
Chêng細hàn góa就是hō͘ a公hām a-má chhiâⁿ養大hàn--ê, siōng thiàⁿ--góa ê a公tī 2冬前過身, a公走了後, 本底teh kā照顧ê a-má, soah 1 ē手失去生活ê重心, i本chiâⁿ kan-taⁿ是khah大kho͘, 無siáⁿ-mi̍h khah嚴重ê病症, chit-má soah連健康都出問題--lo͘h, 身體狀況1工比1工khah bái, 性地mā ná來ná sêng gín-á, kap a公最後hit kúi冬kāng款, tiāⁿ會sái gín-á性. |
|
Goán a-kong kan-taⁿ ē-hiáu kóng Tâi-oân-ōe; a-má bat tha̍k Ji̍t-pún-chheh, koh khì gōa-kok-lâng ê chhù hông chhiàⁿ, i khah siàu-liân, ha̍k-si̍p lêng-le̍k koh kiông, chin ē chiap-siū sin ê mi̍h-kiāⁿ kap koan-liām, i m̄-tāⁿ ē-hiáu kóng Tâi-oân-ōe kap Ji̍t-pún-ōe, koh ē-hiáu chi̍t-sut-á Bí-kok-ōe hām Pak-kiaⁿ-gí, m̄-koh kóng kah siōng liàn-tńg--ê, tong-jiân mā sī Tâi-oân-ōe.
|
Goán a公kan-taⁿ會hiáu講台灣話; a-má bat讀日本冊, koh去外國人ê厝hông chhiàⁿ, i khah少年, 學習能力koh強, 真會接受新ê mi̍h-kiāⁿ kap觀念, i m̄-tāⁿ會hiáu講台灣話kap日本話, koh會hiáu 1-sut-á美國話hām北京話, m̄-koh講kah siōng liàn-tńg--ê, 當然mā是台灣話. |
|
Tī góa sêng-tióng kòe-têng--ni̍h, it-ti̍t kàu góa tha̍k iù-tì-hn̂g chìn-chêng, tû-khì kap ma-ma hām pa-pa ê chi̍t-kóa pêng-iú kóng-ōe, kî-thaⁿ chha-put-to 80% ê sî-kan, góa lóng sī iōng kap a-kong a-má kāng-khoán ê gí-giân.
|
Tī góa成長過程--ni̍h, 一直到góa讀幼稚園chìn前, 除去kap ma-ma hām pa-pa ê 1-kóa朋友講話, 其他差不多80% ê時間, góa lóng是用kap a公a-má kāng款ê語言. |
|
Tiong-tàu ê sî, ta̍k-ê chò-hóe tī thiaⁿ--ni̍h khòaⁿ “Ha-bé Nn̄g-khí”, koh ū āu--lâi ê “Thian-thian Khai-sim”, bē kì-tit ū kúi-ê e-po͘ kap àm-thâu-á, góa hām in nn̄g-ê sī-tōa-lâng chiú tī lajio͘h piⁿ--á, thiaⁿ Gô͘ Lo̍k-thian kóng kia̍p-hù chè-hù “Gī-chha̍t Liāu Thiam-teng” ê thoân-kî kò͘-sū, thiaⁿ a-má tòe lajio͘h sè-sè-siaⁿ teh haiⁿ Tâi-oân bîn-iâu, mā tiāⁿ pôe a-má iōng hàm-kiàⁿ, chiok chia̍h-la̍t teh chîm sè-sè-jī-á koh bô chheng-chhó͘ ê koa-á-pún, iōng hâm-hâm hô͘-hô͘ ê hoat-im kā-jī teh o̍h chhiùⁿ Ji̍t-pún gín-á-koa.
|
中tàu ê時, ta̍k-ê chò-hóe tī廳--ni̍h看「Ha-bé 2齒」, koh有後--來ê<天天開心〉, bē記得有kúi-ê e-po͘ kap暗頭á, góa hām in 2 ê sī大人chiú tī lajio͘h邊--á, 聽吳樂天講劫富濟貧〈義賊廖添丁〉ê傳奇故事, 聽a-má tòe lajio͘h細細聲teh haiⁿ台灣民謠, mā tiāⁿ陪a-má用hàm鏡, chiok食力teh chîm細細字á koh無清楚ê歌á本, 用hâm-hâm hô͘-hô͘ ê發音kā字teh學唱日本gín-á歌. |
|
Kàu kah e-àm, tō phâng chi̍t-óaⁿ pn̄g chiú tī tiān-sī thâu-chêng tán beh khòaⁿ Iûⁿ Lē-hoa koa-á-hì, ū “sin khiâ pe̍h-bé kòe saⁿ-koan, kái ōaⁿ sò͘-i hôe tiong-goân” ê Chio̍h Pêng-kùi, koh ū “Soaⁿ-se Thài-goân chhut eng-châi, bē-hî bē-chàng bô-lâng chai” ê Tek Chheng, tong-jiân koh khah bē-tàng bē kì-tit lāu-jia̍t kú-kún ê “chhàu-thâu-á Âng-bú kun Chu Goân-chiong”; koh ū lé-pài e-po͘-sî, kho̍k-kho̍k tán beh khòaⁿ ê “gō͘-teng-chióng” Hō-ló-gí koa-khek pí-pài; koh khah bē-tàng bô kóng-tio̍h kòe-nî kòe-chiat ê sî, góa hām a-kong lóng ài í-thâu-á giâ--leh, cháu-khì thó͘-tē-kong-biō ê têng-á kha khòaⁿ pò͘-tē-hì, ná khòaⁿ koh ná chia̍h a-má tu ùi chhài-chhī-á bé--tńg-lâi ê chúi-sa thô͘-tāu-jîn, sio-sio thǹg-thǹg, koh phang koh tiⁿ, chia̍h kah chhiú--ni̍h chhùi--ni̍h sim--ni̍h lóng sio-lo̍h sio-lo̍h--khí-lâi!
|
到kah e暗, 就phâng 1碗飯chiú tī電視頭前等beh看楊麗花歌á戲, 有「身騎白馬過3關, 改換素衣回中原」ê石平貴, koh有「山西太原出英才, 賣魚賣粽無人知」ê狄青, 當然koh khah bē-tàng bē記得鬧熱kú-kún ê「臭頭á洪武君朱元璋」; koh有禮拜e-po͘時, kho̍k-kho̍k等beh看ê<五燈獎〉Hō-ló語歌曲比賽; koh khah bē-tàng無講tio̍h過年過節ê時, góa hām a公lóng愛椅頭á giâ--leh, 走去土地公廟ê亭á kha看布袋戲, ná看koh ná食a-má tu ùi菜市á買--tńg-來ê水sa塗豆仁, 燒燒燙燙, koh phang koh甜, 食kah手--ni̍h嘴--ni̍h心--ni̍h lóng燒lo̍h燒lo̍h--起-來! |
|
It-ti̍t kàu kah kok-hāu chi̍t-nî-á, ū chi̍t-kang hā-khò ê sî, góa kap kāng-pan kúi-ê cha-bó͘ gín-á chē tī chhian-chhiu teh chhiùⁿ-koa, chhiùⁿ góa tú o̍h ē-hiáu ê “Tán bô-lâng”, “Bí-lē un-jiû” ê cha-bó͘ lāu-su thiaⁿ--tio̍h sûi chông--chhut-lâi, goán kioh-sī lāu-su beh kap goán sńg, siūⁿ bē kàu i sī chông-lâi kā goán kóng『不能說方言』! Āu-pái nā koh hō͘ i thiaⁿ--tio̍h, 『榮譽榜』téng-koân ê âng-tiám tio̍h-àekiám chi̍t-tiám!
|
一直到kah國校1年á, 有1工下課ê時, góa kap kāng班kúi-ê cha-bó͘ gín-á坐tī chhian-chhiu teh唱歌, 唱góa tú學會hiáu e<等無人〉,「美麗溫柔」ê cha-bó͘老師聽--tio̍h 隨chông--出-來, goán kioh是老師beh kap goán sńg, 想bē到i是chông來kā goán講『不能說方言』! 後pái若koh hō͘ i聽--tio̍h, 『榮譽榜』頂koân ê紅點tio̍h-ài減1點! |
|
Kok-hāu-á, kok-tiong,ko-tiong, tāi-ha̍k......, góa tī chú-liû ê kè-ta̍t-koan--ni̍h piàⁿ-miā ǹg téng-koân peh, beh kā sin-khu téng chng-kha gín-á ê thó͘-bī siau-tiāu, kàu kah góa khai-sí ē-hiáu su-khó chiah-ê būn-tê ê sî, góa í-keng bē-hiáu sú-iōng hām a-kong a-má sio-siâng ê ōe--a, góa bô hoat-tō͘ iōng in hām góa siōng kài se̍k ê gí-giân, kā góa siōng cheng-khak ê ì-sù kap sim-lāi-ōe piáu-ta̍t--chhut-lâi, kóng--ê sī siōng chho͘-chhián siōng kán-tan ê gí-tiāu, chin bián-kióng koh li-li-lak-lak, mā kan-taⁿ ē-tàng kóng chi̍t-kóa pìⁿ-khong pìⁿ-siáu ê chhiò-khoe, iah-sī kā in sai-nai, lāng hō͘ in hoaⁿ-hí, soah bô hoat-tō͘ piáu-ta̍t góa chòe-kīn koh o̍h-tio̍h siáⁿ-mi̍h tì-sek kap kí-su̍t, iah-sī tú-tio̍h siáⁿ-mi̍h jîn-seng ê būn-tê.
|
國校á, 國中, 高中, 大學......, góa tī主流ê價值觀--ni̍h拚命ǹg頂koân peh, beh kā身軀頂庄kha gín-á ê土味消掉, 到kah góa開始會hiáu思考chiah-ê問題ê時, góa已經bē-hiáu使用hām a公a-má sio-siâng ê話--a, góa無法tō͘用in hām góa siōng kài熟ê語言, kā góa siōng精確ê意思kap心內話表達--出-來, 講--ê是siōng粗淺siōng簡單ê語詞, 真勉強koh li-li-lak-lak, mā kan-taⁿ會tàng講1-kóa pìⁿ-khong pìⁿ-siáu ê笑khoe, iah是kā in sai-nai, lāng hō͘ in歡喜, soah無法tō͘表達góa最近koh學tio̍h siáⁿ-mi̍h智識kap技術, iah是tú-tio̍h siáⁿ-mi̍h人生ê問題. |
|
Siá kàu chia, góa m̄-sī kóng, chō-chiâⁿ kin-á-ji̍t chit-khoán pi-chhám ê chōng-thāi, góa m̄-bián chek-jīn. Goán pa-pa mā bat chin khó͘-sim kà góa bē-tàng “chia̍h kò-chí m̄ pài chhiū-thâu”, bē-tàng bē kì-tit lán ê bú-gí, m̄-koh ka-tī éng-chūn khak-si̍t khòaⁿ bē thàu chú-liû kè-ta̍t āu-piah ê chin-siòng. Tng gí-giân hō͘ iú-sim jîn-sū lī-iōng ê sî, tō-sī chiâⁿ kiông koh ū-la̍t ê khòng-chè chhiú-tōaⁿ hām chèng-tī kang-kū. Pa̍t-lâng tng góa ê bīn kóng “Tâi-oân-ōe iah-sī ū Tâi-oân-khiuⁿ ê Hôa-gí chin sông” ê sî, góa mā bô kā chè-chí, tiām-tiām m̄ chhut-siaⁿ, taⁿ-á káⁿ tī sim-lāi teh kek-khùi, kám kóng ū chi̍t-chióng gí-giân sī pí kî-thaⁿ gí-giân khah iu-siù khah ko-kip? Kám kóng kan-taⁿ ē-hiáu kóng Tâi-oân-ōe ê a-kong a-má ài kám-kak kiàn-siàu?
|
寫到chia, góa m̄是講, 造chiâⁿ今á日chit款悲慘ê狀況, góa m̄免負責任. Goán pa-pa mā bat真苦心教我bē-tàng「食果子m̄拜樹頭」, bē-tàng bē記得lán ê母語, m̄-koh ka-tī éng-chūn確實看bē透主流價值後piah ê真相. 當語言hō͘有心人士利用ê時, 就是chiâⁿ強koh有力ê控制手段hām政治工具. 別人tng góa ê面講「台灣話iah是有台灣腔ê華語真sông」ê時, góa mā無kā制止, tiām-tiām m̄出聲, taⁿ-á敢tī心內teh kek-khùi, kám講有toh 1種語言是比其他語言khah優秀khah高級? Kám講kan-taⁿ會hiáu講台灣話ê a公a-má ài感覺kiàn-siàu? |
|
Lán ê kàu-io̍k chhòng-chō chhut chi̍t-tīn bô to̍k-li̍p su-khó lêng-le̍k ê tha̍k-chheh-lâng, taⁿ-á khòaⁿ-tio̍h tāi-chì ê piáu-bīn hiān-siòng, bô hoat-tō͘ su-khó āu-piah ê goân-in kap ì-gī. Chìn-chêng góa siu-tio̍h chi̍t-tiuⁿ E-mail, kóng tōa-to-sò͘ lô͘-môa ê te̍k-sek tō-sī kóng Tâi-oân-ōe, pō͘ pin-ⁿ̂g, chhēng hoa siatchuh, kòa kim-phoa̍h-liān......
|
Lán ê教育創造出1 tīn無獨立思考能力ê讀冊人, taⁿ-á看tio̍h tāi-chì ê表面現象, 無法tō͘思考後piah ê原因kap意義. Chìn前góa收tio̍h 1張E-mail, 講大多數lô͘-môa ê特色就是講台灣話, pō͘檳榔, 穿花siatchuh, 掛金phoa̍h-liān...... |
|
Tio̍h! Góa sêng-jīn chit-khoán giân-lūn sī ū-iáⁿ--ê, m̄-koh sī án-chóaⁿ ē án-ne? Sī án-chóaⁿ sûi tō beh kā in kui-lūi chò siā-hōe ê pāi-lūi? Sī án-chóaⁿ boài siūⁿ-khòaⁿ-māi, lí iōng ê gí-giân m̄-sī siā-hōe ê kì-tit lī-ek-chiá iah-sī koân-le̍k-chiá iau-kiû sú-iōng ê gí-giân ê sî, lí phêng siáⁿ-mi̍h hām lâng kēng-cheng? Lí ū siáⁿ-mi̍h iu-sè? Siáng ē-tàng kā góa kóng, che it-chhè sī án-chóaⁿ chō-chiâⁿ--ê, hō͘ góa ê su-khó hong-sek iah-sī su-khó ê sî iōng ê gí-giân, lóng hām a-kong a-má bô-kâng, hām pa-pa a-chek in oān-nā bô-kâng. Sè-kài ū jōa chē kok-ka hām lán sio-siâng, chó͘-sun-á bô hoat-tō͘ iōng liú-lia̍h ê bú-gí ko-thong ê pí-lē chiah-nī-á koân, kàu-io̍k chit-ê kang-kū tī té-té 30~40 tang--ni̍h, kā a-kong a-má hit-ê nî-tāi ê thâu-khak--ni̍h iōng ê gí-giân nn̄g-thé, ùi lán ê thâu-khak--ni̍h lóng kā Delete--khì-a!
|
Tio̍h! Góa承認chit款言論是有iáⁿ--ê, m̄-koh是án-chóaⁿ會án-ne? 是án-chóaⁿ隨就beh kā in歸類做社會ê敗類? 是án-chóaⁿ boài想看māi, lí用ê語言m̄是社會ê既得利益者iah是權力者要求使用ê語言ê時, lí憑siáⁿ-mi̍h hām人競爭? Lí有siáⁿ-mi̍h優勢? Siáng會tàng kā góa講, che一切是án-chóaⁿ造chiâⁿ--ê, hō͘ góa ê思考方式iah是思考ê時用ê語言, lóng hām a公a-má無kâng, hām pa-pa a叔in oān-nā無kâng. 世界有jōa chē國家hām lán sio-siâng, 祖孫á無法tō͘用liú-lia̍h ê母語溝通ê比例chiah-nī-á koân, 教育chit-ê工具tī té-té 30~40冬--ni̍h, kā a公a-má hit-ê年代ê頭殼--ni̍h用ê語言軟體, ùi lán ê頭殼--ni̍h lóng kā Delete--去-a! |
|
Chòe-kīn góa tiāⁿ-tiāⁿ teh siūⁿ chit-kóa būn-tê, chhàn-hóe hoán-séng ka-tī ê thāi-tō͘. Lēng-gōa, tī su-khó ê kòe-têng--ni̍h, it-ti̍t siūⁿ-tio̍h gín-á sî bí-hó ê kì-tì, chiap-sòa--lo̍h-lâi, góa ē siá chi̍t-kóa hām a-kong a-má tàu-tīn ê sî chhù-bī ê tāi-chì, iah-sī in hit-ê nî-tāi ê kî-lâng koài-sū.
|
最近góa tiāⁿ-tiāⁿ teh想chit-kóa問題, 懺悔反省ka-tī ê態度. 另外, tī思考ê過程--ni̍h, 一直想tio̍h gín-á時美好ê記tì, 接續--落-來, góa會寫1-kóa hām a公a-má tàu-tīn ê時趣味ê tāi-chì, iah是in hit-ê年代ê奇人怪事. |
|
Kî-si̍t, taⁿ-á in 2 ê ê kò͘-sū tō chiok cheng-chhái--a, kóng mā kóng bē soah, tán leh khòaⁿ--o͘!
|
其實, taⁿ-á in 2 ê ê故事就chiok精采--a, 講mā講bē soah, 等leh看--o͘! |
|
(TGB Thong-sìn tē 44 kî, 2003 nî 5 goe̍h)
|
(TGB通訊第44期，2003年5月) |
