Siōⁿ boeh hō͘ A-pâ chai-iáⁿ góa sim-ba̍k-tiong ê A-pâ
|
想boeh hō͘ A-pâ知影我心目中ê A-pâ |
| Liāu Li̍p-bûn |
廖立文 |
|
Pah..á,
|
Pah--á: |
|
lán-tau iáu tòa Hó͘-bóe ê sî-chūn, góa cha̍p-kúi-hòe-á niā, ū chi̍t-kang, bē-kì-tit sī an-chóaⁿ, khì khòaⁿ tio̍h chi̍t-tioⁿ kū lok-sok ê chóa, téng-koân sī lí chhin-chhiú siá ê gō͘-sòaⁿ-phó͘ kah koa-sû. Lí kā góa kóng che sī lí 19-hòe hit-kú, tī Ji̍t-pún bó͘-mi̍h só͘-chāi ê hái-piⁿ siá..ê. Chū-án-ne, góa thâu-khak-té it-ti̍t ū chi̍t-ê hêng-iáⁿ: koân-koân ê kiā-piah, hong-éng thàu, hái-chúi iô-choah, chi̍t-chūn chi̍t-chūn cheng tùi soaⁿ-khàm; lí khiā tī khàm-téng, sī chi̍t-ê phiau-phiat ê siàu-liân-ke, sim-koaⁿ-thâu ū lín hit-tē lâng tùi bī-lâi ê ǹg-bāng.
|
咱兜iáu tòa 虎尾ê 時陣，我10幾歲仔niâ,有1工，bē記得是án-chóaⁿ，去看著1張舊lok-sok ê 紙，頂懸是你親手寫ê 5線譜kap 歌詞。你kā 我講che 是你19歲hit kú tī 日本某mi̍h 所在ê 海邊寫--ê。自án-ne,我頭殼內一直有1個形影：懸懸ê崎壁，風thàu湧大，海水搖choah ，1陣1陣cheng tùi 山崁；你企tī崁頂，是1個phiau-phiat ê 少年家，心肝頭有lín hit 代人對未來ê 向望。 |
|
Lí kòe-sin liáu-āu ê tē-3-kang pòaⁿ-mê, góa bāng-kìⁿ hit-tioⁿ chóa, bīn-téng ū lí-ê pit-chek. M̄-koh góa khòaⁿ bē chin, ū chìm kòe chúi ê khoán, ba̍k-chúi sió-khóa tò͘--khui, Ji̍t-bûn ê koa-sû góa mā tha̍k bô.
|
你過身了後ê 第3工半暝，我夢見hit 張紙，面頂有你ê 筆跡。M̄-koh 我看bē 真，有浸過水ê 款，墨水小可tò͘--開，日文ê 歌詞我mā 讀無。 |
|
Chit-chām-á góa ū sió-khóa sûn kòe lí-ê pâng-keng, chhōe tio̍h chi̍t-koah-á lí 17-hòe í-āu chò ê ga̍k-khek kah iōng Ji̍t-bûn siá ê si-bûn. 1944-nî Cha̍p-it--goe̍h kah Cha̍p-jī--goe̍h, lí tī Khêé-ún-má-luh (慶運丸) chûn-téng siá ê ga̍k-khek, tê-ba̍k ū “Kò͘-hiong” (故鄉), “Chái-khí” (朝), kah “Hái-éng-siaⁿ” (潮音). Hit-chūn, chiàn-cheng tng ngē-táu. Góa siōⁿ, lí chit-chōa sī boeh chē chûn tńg lâi Tâi-oân. Bú..á kóng chit-chōa lō͘ eng-kai sī 3-kang ê hêng-thêng, m̄-koh ūi-tio̍h siám-phiah po̍k-kek kah Bí-kun ê tiàm-bī-chûn, lí kiâⁿ 50-kang; mî-phōe, chheh, kah lí siá-chok ê phō͘-á lóng chìm kòe hái-chúi.
|
這chām仔我有略略仔巡過你ê 房間，chhōe 著一寡你17歲以後做ê 樂曲kap 用日文寫ê 詩文。1944年11--月kap 12--月，你tī Keiunmaru (慶運丸) 船頂寫ê 樂曲，題目有〈故鄉〉、〈Chái 起〉(朝) kap 〈海湧聲〉(潮音)。Hit chūn,戰爭tng ngē-táu。我想，你chit chōa 是boeh 坐船tńg 來台灣。母--á 講chit chōa 路應該是3工ê 行程，m̄-koh 為著閃phiah po̍k-kek kap 美軍ê tiàm-bī船 ，你行50工；棉phōe、冊kap 你寫作ê 簿á lóng 浸過海水。 |
|
Tī hit-kúi-pún gō͘-sòaⁿ-phó͘ phō͘-á lāi-té, góa ū chhōe tio̍h lí tī Chhí-bah (千葉), I-óa-kú-nē (岩船) hái-hōaⁿ siá ê kúi-siú koa-khek. Hit-chūn lí 19-hòe to tio̍h. M̄-koh iû-goân bô góa ē-kì--tit kah bîn-bāng--tio̍h ê hit-tioⁿ chóa.
|
Tī hit 幾本5線譜簿á 內底，我有chhōe 著你tī Chiba (千葉) Iwafune (岩船) 海岸寫ê 幾首歌曲。Hit chūn 你19歲to tio̍h。M̄-koh 猶原無我ē 記--得kap 眠夢--著ê hit 張紙。 |
|
Kāng-khoán sī tī Hó͘-bóe, góa thâu-chi̍t-pái chai-iáⁿ Kang Bûn-iá chit-ê chok-khek-ka. Góa Tâi-oân Bú-khek ê ga̍k-phó͘ bóng hian, “tha̍k” bô, ǹg-bāng ē-tàng thiaⁿ tio̍h im-ga̍k-siaⁿ. Lí tō kǹg-khîm ê kòa hian--khit-lâi, tôaⁿ hō͘ góa thiaⁿ. Hit-chūn, lán sòe-chhù tī thn̂g-chhiáng ê Ji̍t-pún sok-sià, ùi po-lê thoah-mn̂g khòaⁿ--chhut-khì, àm-iu ê chhài-hn̂g-á, iā-sek lè-táu, góa sim-koaⁿ-thâu phû--chhut-lâi..ê iû-goân sī chi̍t-ê siàu-liân-ke, hái-éng tī i-ê heng-khám kún-ká.
|
Kāng款是tī 虎尾，我頭1 pái 知iáⁿ 江文也chit 個作曲家。我〈台灣舞曲〉ê 樂譜bóng hian,「讀」無，ǹg 望ē-tàng 聽著音樂聲。你tō kā鋼琴ê kòa hian--起-來，彈hō͘ 我聽。Hit chūn,lán 稅厝tī 糖廠ê 日本宿舍，ùi 玻璃thoah門看--出-去，暗幽ê 菜園á 夜色lè-táu ，我心肝頭浮--出-來-ê,猶原是1個少年家，海湧tī i ê 胸坎滾絞。 |
|
Hit-ê nî-tāi, Kang Bûn-iá chit-ê miâ tī Tâi-oân iáu sī kìm-khī, bo̍h-kóng-kioh chhut i-ê khek-pôaⁿ. Góa khah-hó-miā, i-ê im-ga̍k chá tō thiaⁿ--kòe, koh sī lí chhin-chhiú ián-chàu..ê.
|
Hit 個年代，江文也chit 個名tī 台灣iáu是禁忌，莫講kioh 出i ê 曲盤。我khah 好命，i ê 音樂早tō 聽--過，koh 是你親手演奏--ê。 |
|
1980-nî-tāi khai-sí, siàu-liân-pòe ê ha̍k-chiá têng-thâu hoat-kiàn Kang Bûn-iá, “ná-chhiōⁿ sī hoat-kiàn sin tāi-lio̍k”--leh. Tī 1984-nî chhut-pán ê chheh, 江文也的生平與作品, Lîm Hêng-tiat (林衡哲) Sian-siⁿ ū kóng-khí, “m̄-koh tùi Koeh Chi-oán (郭芝苑), Liāu Hin-chiang lâi kóng, chit-phiàn sin tāi-lio̍k, in 40-gōa-tang-chêng chá tō hoat-hiān--lo͘h.”
|
1980年代開始，少年輩ê 學者重頭發見江文也，「ná 像發現新大陸」--leh。Tī 1984年出版ê 冊──《江文也的生平與作品》，林衡哲先生有講起：「…m̄-koh 對郭芝苑、廖興彰來講，chit phiàn 新大陸in 40外冬前早tō 發現--lo͘h。」 |
|
Góa bô chéng tio̍h lí im-ga̍k hong-bīn ê châi-chêng. M̄-koh lí ài bûn-ha̍k, ài tha̍k jîn-bûn ha̍k-būn ê chheh, tùi tì-sek ho͘N3-kî, góa ná-chhiōⁿ mā kāng-chèng-thâu. Góa-ê sè-kài, sī lí phah khui..ê. Iáu tòa Lūn-pòe ê sî-chūn, góa kok-hāu-á gō͘-nî, tī lí-ê chheh-tû-á khòaⁿ tio̍h Tiong-bûn ê hiān-tāi-si-chi̍p. Góa tha̍k ê tē-it-pún chheh-miâ ū “tiat-ha̍k” N̄g-jī ê Tiong-bûn chheh, tō khǹg tiàm lí chi̍t-cho͘ chheh-tû-á siāng bīn-téng hit-keh. Góa mā iáu ē-kì-tit kok-tiong ê sî, tha̍k lí hit-tōa-thōng文星文庫ê chheh, hoaⁿ-hí kah tó leh bîn-chhn̂g-téng nòa.
|
我無chéng著你音樂方面ê 才情。M̄-koh 你愛文學、愛讀人文學問ê 冊、對智識ho͘ⁿ3玄，我ná 像mā kāng 症頭。我ê 世界，是你phah--開-ê。Iáu tòa 崙背ê 時chūn,我國校á 5年，tī 你ê 冊櫥á 看著中文ê 現代詩集。我讀ê 第1本冊名有「哲學」2字ê 中文冊，tō khǹg tiàm 你1隻冊櫥á 上面頂hit 格。我mā iáu ē記得國中ê 時讀你hit 大thōng 文星文庫ê 冊，歡喜kah tó leh 眠床頂nòa。 |
|
Lí-ê chheh, góa ū châi-tiāu tha̍k..ê, tī lí-ê chheh-tû-á kan-na chiàm chi̍t-ê piⁿ-á-kak niā. Lí óa-khò Ji̍t-bûn kiâⁿ--ji̍p-khì ê sè-kài, chit-sì-lâng góa bô hoat-tō͘ bat kah ka-N̂g..á.
|
你ê 冊，我有才tiāu 讀--ê,tī 你ê 冊櫥á kan-taⁿ 佔1個邊á 角niâ。你óa 靠日文行--入-去ê 世界，chit 世人我無法tō͘ bat kah ka-ⁿ̂g --a。 |
|
Lí tùi-tiōng goán-ê kàu-io̍k. M̄-koh lí m̄-bat ah goán tha̍k-chheh, mā m̄-bat chè-hān goán boeh kiâⁿ ê lō͘. Chiâⁿ chē tāi-chì, lí lóng bô hō͘ goán chai-iáⁿ lí-ê siōⁿ-hoat. Lí kan-na chīn lí-ê khùi-la̍t, thè goán kā sè-kài ê thang-á phah khui.
|
你對重goán ê 教育。M̄-koh 你m̄-bat 押goán 讀冊，mā m̄-bat 制限goán boeh 行ê 路。Chiâⁿ chē tāi-chì,你lóng 無hō͘ goán 知iáⁿ 你ê 想法。你kan-taⁿ 盡你ê khùi 力，替goán kā 世界ê 窗á phah--開。 |
|
Lí chi̍t-sì-lâng tiām chi̍h-chi̍h, hán-tit kóng lí ka-tī kah lán ka-cho̍k-á ê kò͘-sū. Bú..á kóng lí chi̍t-ki chhùi kâm chi̍t-ê chi̍h8. Chēng ū kì-tî í-lâi, gòa khòaⁿ--tio̍h ê lí, m̄-sī tiām-tiām leh khòaⁿ chheh, tō sī tiām-tiām leh thiaⁿ khek-pôaⁿ----ū-tang-sî-á, lí thiaⁿ kah sîn--khì, ba̍k-chiu kheh-kheh, pí-kha ōe-chhiú, ba̍k-bâi giâ tàu-koân, thâu-khak hàiⁿ pán-liâu, hit-ê sè-kài chhun lí chi̍t-ê lâng.
|
你1世人tiām-chi̍h-chi̍h，罕得講你ka-tī kap lán 家族á ê 故事。母--á 講你「1支嘴kâm 1個舌」。Chēng 有記tî 以來，我看--著ê 你，m̄ 是tiām-tiām leh 看冊，tō 是tiām-tiām leh 聽曲盤──有tang時á 你聽kah sîn--去，目chiu kheh-kheh，比kha 畫手，目眉giâ tàu koân,頭殼hàiⁿ pán-liâu ，hit 個世界chhun 你1個人。 |
|
Lí hm̍h-hm̍h bô kóng-ōe ê bīn-chhioⁿ, tiāⁿ-tiāⁿ hō͘ góa siōⁿ tio̍h lín chit-tē lâng ê lâu-pái. Lí khak-si̍t bô ōe kóng, bô ōe ē-tàng kóng. Lí kóng ê ōe mā bô-lâng thiaⁿ ū. Kàu kah tōa-hàn, góa chiah lio̍h-á chai-iáⁿ kú-tn̂g í-lâi chhàng tiàm sī-tōa-lâng sim-koaⁿ-té..ê sī sím-mi̍h.
|
你hm̍h-hm̍h 無講話ê 面chhiuⁿ，tiāⁿ-tiāⁿ hō͘ 我想著lín chit 代人ê lâu-pái 。你確實無話講，無話ē-tàng 講。你講ê 話mā 無人聽有。到kah 大hàn,我chiah lio̍h-á 知iáⁿ 久長以來藏tiàm sī大人心肝底--ê 是siáⁿ mi̍h。 |
|
Phah-sǹg tī góa tha̍k gián-kiú-só͘ ê sî-chūn, lí khai chin chē sî-kan kah khùi-la̍t, kā Kang Bun-iá ê si-bûn ùi Ji̍t-bûn hoan-e̍k chò Tiong-bûn. Lí kiò góa kā lí tàu-khòaⁿ kó. Góa Ji̍t-bûn khòaⁿ bô pòaⁿ-kù, lí Hôa-gí kóng bē liàn-tńg, lán pē-á-kiáⁿ kúi-ā-mê-hng put-sî ūi-tio̍h jī-gán kah siaⁿ-ūn chèⁿ kah tōa-ām-kún-kin.
|
Phah算tī 我讀研究所ê 時chūn,你khai 真chē 時間kap khùi力，kā 江文也ê 詩文ùi 日文翻譯做中文。你叫我kā 你tàu 看稿。我日文看無半句，你華語講bē liàn-tńg,lán pē-á-kiáⁿ 幾nā 暝hng 不時為著字眼kap 聲韻chèⁿ kah 大ām-kún筋。 |
|
Ùi lán pē-á-kiáⁿ tiong-kan ê cheng-choa̍h, kiám-chhái ē-tàng lio̍h-lio̍h-á khòaⁿ tio̍h lán chit-N̄g-tē lâng ê miā-ūn. Chia ū chi̍t-ê tn̄g--khì ê thoân-thóng, pang--khì ê sè-kài, sit--khì ê ǹg-bāng.
|
Ùi lán pē-á-kiáⁿ 中間ê cheng-choa̍h , kiám-chhái ē-tàng lio̍h-lio̍h-á 看著lán chit 2代人ê 命運。Chia 有1個斷--去ê 傳統、崩--去ê 世界、熄--去ê ǹg望。 |
|
Lán pē-á-kiáⁿ siāng bóe chi̍t-kái chò-hóe chham-ka ê oa̍h-tāng, si 2003-nî Káu-goe̍h Chhe-la̍k ê Chiàⁿ-miâ Ūn-tōng. Hit-kang, âng thiⁿ, chhiah ji̍t-thâu, góa kiaⁿ lí ē kha ngiau, thiau-kang seng lo̍h khì sì-lâu pho̍k, khòaⁿ lí hó-hó chē tī phòng-í, chiah koh khit-lí lâu-téng ōaⁿ saⁿ, thau-liam--chhut-khì. Siáng chai-iáⁿ, chiah kiâⁿ chhut tōa-mn̂g, tō hoat-kak lí í-keng chò thâu-chêng kiâⁿ kah hāng-á-kháu..á. Chìn-chêng lán lóng bô hō͘ tùi-hong chai-iáⁿ ka-tī hit-kang ê kè-e̍k. Pah..á, lí khòaⁿ, góa sī lí pak-tó͘-té ê bīn-thâng.
|
Lán pē-á-kiáⁿ 上尾1 kái 做夥參加ê 活動，是2003年9月初6 ê 正名運動。Hit 工，紅天赤日頭，我驚你ē kha ngiau,tiau-kang 先落去4樓pho̍k ，看你好好坐tī phòng椅，chiah koh 起li̍h 樓頂換衫，偷liam --出-去。Siáng 知iáⁿ，chiah 行出大門，tō 發覺你已經做頭前行到巷á口--a。Chìn前lán lóng 無hō͘ 對方知iáⁿ ka-tī hit 工ê 計畫(kè-e̍k)。Pah--á,你看，我是m̄是你腹tó͘底ê bīn蟲。 |
|
Ū pêng-iú kā góa kóng, lí kòe-sin chìn-chêng bô gōa-kú, góa iáu ū ki-hōe ūi-tio̍h kāng-khoán ê lí-liām, kah lí tàu-tīn chham-ka kāng-chi̍t-ê oa̍h-tāng, sī chi̍t-khoán hēng-hok. Che sī chin chē lâng bô..ê.
|
有朋友kā 我講，你過身chìn前無jōa 久，我iáu 有機會為著kāng款ê 理念，kap 你tàu-tīn 參加kāng 1個活動，是1款幸福。Che 是真chē 人無--ê。 |
|
Pah..á, goân-liōng góa oh-tit kah lí chò-phōaⁿ, kah lí khai-káng, chhōa lí sì-kè kiâⁿ-ta̍h. Chit-chi̍t-tiám, iáu sī A-mē-á kah a-Hôa khah-tah-sim, khah-bat tāi-chì. Góa í-āu ē khah-chia̍p kah lí tàu-tīn, chéng-lí lí-ê mi̍h-kiāⁿ, siōⁿ pān-hoat koh khah liáu-kái..lí, lâi siàu-liām..lí.
|
Pah--á,原諒我oh 得kap 你做伴、kap 你開講、chhōa 你sì-kè 行踏。Chit 1點，iáu 是A妹á kap A華khah 貼心、khah bat tāi-chì。我以後ē khah chia̍p kap 你tàu-tīn,整理你ê mi̍h件，想辦法koh-khah 了解--你，來siàu念--你。 |
|
Pah..á, chiah-ê ōe góa m̄-bat kā lí kóng--kòe. Chím-á góa iōng lán pē-á-kiáⁿ lóng bat ê bûn-jī siá hō͘ lí khòaⁿ, liām hō͘ lí thiaⁿ.
|
Pah--á,chiah-ê 話我m̄-bat kā 你講--過。Chit-má 我用lán pē-á-kiáⁿ lóng bat ê 文字寫hō͘ 你看、唸hō͘ 你聽。 |
|
Góa it-ti̍t lia̍h-chún góa iáu ū sî-kan. Kiat-kó góa bô sî-kan..á. Chit-kái lí lī-khui, kāng-khoán tiām chi̍h-chi̍h, bô-kóng bô-tàⁿ. (刪Lí kòe-sin liáu-āu ê tē-8-kang, thàu-chá 5-tiám, góa iáu bōe khùn, hó-tiāⁿ-nî hoat-kak sì-kho͘-ûi khang lo-so, góa chhōe bô lí.)
|
我一直lia̍h準我iáu 有時間。結果我無時間--a。Chit kái 你離開，kāng款tiām-chi̍h-chi̍h，無講無tàⁿ 。 |
|
Sèⁿ-miā ê sū-si̍t hoān-sè chin chân-khok. Jîn-seng ê ì-gī bô-tiāⁿ..á chin oh bat. Góa m̄-chai-iáⁿ. Mā-á góa kī-choa̍t iōng chi̍t-kù “bû-siông” tō kā kiat-siàu.
|
性命ê 事實hoān-sè 真殘酷。人生ê 意義無tiāⁿ-á 真oh bat。我m̄ 知iáⁿ。Mā-á 我拒絕用1句「無常」tō kā 結siàu。 |
|
Pah..á, tī chia góa boeh kah lí phín: lí kian-chhî..ê, góa ē kè-sio̍k kian-chhî; lí khòaⁿ bē tio̍h..ê, góa boeh kā khòaⁿ kah tio̍h.
|
Pah--á,tī chia 我boeh kap 你phín:你堅持--ê,我ē 繼續堅持；你看bē 著--ê,我boeh kā 看kah 著。 |
|
Pah..á, tī chia góa kóng..ê, kiám-chhái bē-tàng chiâu-chn̂g tāi-piáu a-Hôa kah A-mē-á. A-mē-á mā tāi-seng tī lí-ê seng-khu hóe-hòa hit-kang siá phoe hō͘..lí..á. Goán iáu ū chiâⁿ chē ōe boeh kah lí kóng. Lán pē-á-kiáⁿ chiah koh ta̍uh-ta̍uh-á lâi káng, iōng lán bô-liáu-sî ê sî-kan. Éng-oán.
|
Pah--á,tī chia 我講--ê kiám-chhái bē-tàng chiâu-chn̂g 代表A華kap A妹á。A妹á mā tāi先tī 你ê 身軀火化hit 工寫phoe hō͘--你-a。我iáu 有chiâⁿ chē 話boeh kap 你講。Lán pē-á-kiáⁿ chiah koh ta̍uh- |
|
Put-hàu kiáⁿ Li̍p-bûn,
|
ta̍uh-á 來講，用lán 無了時ê 時間。永遠。 |
|
kah a-ché Siok-hôa, sió-moāi Siok-hun tâng-chê
|
不孝kiáⁿ 立文，kap a姊淑華、小妹淑芬tâng齊 |
|
2003-nî Cha̍p-jī--goe̍h
|
2003年12--月 |
