Khiâ Thi̍h-bé
|
騎鐵馬 |
| Gô͘ Pek-hông |
吳柏鴻 |
|
Chiong-hòa ū Pat-kòa-soaⁿ, sī tī chhī-khu piⁿ--a, nā khiâ thi̍h-bé siōng-ke 10 hūn cheng tio̍h khai-sí peh kiā. Só͘-í khiâ thi̍h-bé sī Chiong-hòa lâng siōng chú-iàu ê êng-sian ūn-tōng. Ū teng-san hêng thi̍h-bé ê lâng khó-lêng ū kúi ná chheng lâng, chi̍t-ê ka-têng tōa-sè ū 4、5 tâi--ê mā bē chió. In-ūi Pat-kòa-soaⁿ bô koân, chin sek-hap it-poaⁿ lâng khiâ thi̍h-bé chò ūn-tōng, jī-chhiáⁿ lō͘-bin kau-thong bô sǹg chē, an-choan-sèng bē bái, hioh-khùn-ji̍t tiāⁿ-tiāⁿ khòaⁿ tio̍h kui ke-hóe-á tōa-sè-hàn chò-hóe khiâ ê choân-ka-hok. Chiong-hòa chhī-lāi ū li̍p-àn ê thi̍h-bé-hōe chhiau-kòe gō͘ ê í-siōng. Pat-kòa-soaⁿ tùi Chiong-hòa kàu Jī-chúi lâm-pat chiong-koàn kap Lâm-tâu-koan sio kè-kài, sai-pêng kap Chiong-hòa kúi ê hiong-tìn sio-óa, só͘-í kui ê Chiong-hòa-koan khiâ thi̍h-bé ê hong-khì chin liû-hêng, choân Chiong-hòa-koān ê thi̍h-bé-hōe sǹg bē liáu.
|
彰化有八卦山，是tī市區邊--a,nā beh騎鐵馬siōng ke 10 分鐘 tio̍h 開始kiâⁿ peh kia 路。所以騎鐵馬是彰化人siōng 主要ê êng閒運動。有登山型鐵馬ê人可能有幾 nā 千人以上，一個家庭大細有 4、5台--ê mā bē chió。因為八卦山bô koân,真適合一般人騎鐵馬做運動，而且路 ê交通無算chē,安全性beh bái,歇睏日定定看著規家伙á 大小漢作伙騎ê全家福。彰化市內有立案ê 鐵馬會超過5 個以上。八卦山tùi彰化到二水北南縱貫kap南投縣相隔界，西旁 kap彰化幾個鄉鎮相óa,所以整個彰化縣騎鐵馬運動ê風氣chin流行，全彰化縣ê 鐵馬會算不了。 |
|
Tâi-oân n̄g tōa thi̍h-bé chhiúⁿ-siong tiāⁿ-tiāⁿ tī Chiong-hòa-koān pān kok-chióng ê thui-kóng oa̍h-tōng, tùi chhiúⁿ-siong sī soan-thoân, tùi it-poaⁿ-lâng lâi kóng, kau chi̍t、N̄g pah kho͘ ê pò-miâ-hùi lâi chham-ka, ū chia̍h koh ū lia̍h koh thang ūn-tōng, mā bē-bái. Bé thi̍h-bé lâi kiâ ê lâng jú lâi jú chē, piàn chò chin-hó ê hong-khì.
|
台灣二大鐵馬廠商定定tī 彰化縣辦各種推廣活動，對廠商是宣傳，對一般人來講，開一、二百kho͘ ê 報名費來參加，有食 koh 有掠 koh thang 運動，mā beh bái。買鐵馬來騎ê人愈來愈che,變做真好ê風氣。 |
|
Nn̄g tōa thi̍h-bé chhiúⁿ-siong pān ê oa̍h-tōng put-tàn ū té-tô͘, mā ū khoân-tó、sam-hoâiⁿ(cháu kòe pat tiong lâm saⁿ tiâu hoâiⁿ-koàn kong-lō͘), oán-cheng Kim-mn̂g、Phêⁿ-ô͘, chhut kok khì Au-chiu、Ò-chiu、Tiong-kok si-lō͘ chióng-chióng. Chia ê oa̍h-tōng Chiong-hòa tē-khu ê thi̍h-bé iú chiàm chin tōa ê kak-sek. Chin khó-sioh góa lóng m̄-bat chham-ka--kòe, chá-kî sī khang-khòe bô êng, āu--lai si sin-thé bē kham--ti̍t.
|
二大鐵馬廠商辦ê活動不但有短途，mā有環島、三橫(走過北中南三條橫貫公路)，遠征金門、澎湖，出國去歐洲、澳洲、大陸ê絲路等等。Chiah ê活動彰化地區ê鐵馬友佔有chin大ê角色。真可惜我lóng m̄-bat參加--過，早期是khang-khòe無閒，後來是身體be堪--地。 |
|
Góa tī 1991 nî tio̍h khai-sí khiâ thi̍h-bé, hit sî-chūn ê thi̍h-bé iáu chin-chió, chhī-bīn ê thi̍h-bé lóng sī hō͘ tha̍k-chheh gín-á khiâ--ê. Teng-san hêng ê thi̍h-bé lóng sī gōa-siau, tī Tâi-oân nā beh bé ài kúi bān kho͘ chiah bé ē tio̍h, só͘-í chin chió lâng bé. Góa ū chi̍t-ê pêng-iú kā góa kóng i ē-tàng tùi kang-tiûⁿ khan gōa-siau ê thi̍h-bé chhut--lâi, khòaⁿ ū beh ài--bô?Kan-nā 6000 kho͘, sī FILA pâi, 21 sok, chhì khiâ mā kám-kak bē bái, tio̍h án-ne khai-sí khiâ thi̍h-bé. Tē it pái khiâ chiūⁿ Pat-kòa-soaⁿ, lóng sī peh-kiā, khiâ kah phīⁿ-phēⁿ chhoán, hó-ka-chài!Pún-lâi tio̍h ū ūn-tōng ê si̍p-koàn, bô khì hō͘ kiaⁿ--tio̍h. Sūn soaⁿ-lêng-sòaⁿ khiâ kàu Gîn-hâng-soaⁿ, ē kì-tit sī gō͘-goe̍h thiⁿ, khiâ kah sin-khu chhun lāi-saⁿ, mā kui sin-ku koaⁿ, bô oaⁿ-saⁿ mā bô ke chhēng-saⁿ tio̍h khiâ lo̍h-soaⁿ, pio thi̍h-bé chin chhì-khek, m̄-koh kàu chhù tio̍h bái--á, sûi khì kám-mō͘--tio̍h, kan-kó͘ kúi-nā kang, mā hō͘ goán bó͘ liām kúi nā kang. Āu--lâi ta̍k kang khiâ, sî-kan kú í-āu sin-thé kám-kak khah hó, ji-chhiáⁿ mā khah bē kám-mō͘.
|
我tī 1991年tio̍h 開始騎鐵馬，hit 時陣可能無超過 5 chiá 鐵馬，市面上ê 鐵馬攏是hō͘ 讀冊gín-á騎--ê。休閒登山型ê鐵馬攏是外銷，tī台灣若 beh 買ài算幾萬kho͘才買會著，所以真少人買。有一個朋友kā 我講伊會tàng tùi工場牽外銷ê鐵馬出--來，看有 beh 愛無？只要6000 kho͘,是FILA牌，21速，騎試看mā感覺bē bái,就按呢開始騎鐵馬。第一擺騎上八卦山，擺是爬kiā,騎kah phiⁿ-phe°喘，好佳哉，本來tio̍h 有運動 ê 習慣，無去hō͘ 驚--著，順山稜線騎到銀行山，會記得是 5月天，騎到身軀chhun內衫，mā歸身汗，無換衫mā無加穿衫就騎落山，pio鐵馬真刺激，m̄ koh 到厝tio̍h bài--啊，隨去感冒--tio̍h,艱苦幾nā工，mā hō͘ 阮某唸幾nā工。後來ta̍k工騎，時間久以後身體有感覺khah 好，而且mā khah bē感冒。 |
|
Chit N̄g-nî chhiúⁿ-siong kai-sí tī Tâi-oân thui-kóng lāi-siau, thi̍h-bé-tiàm mā khai-sí tāi-le̍k thui-siau, m̄-kú iáu chin kúi, chi̍t-tâi mā sī ài kúi nā bān kho͘. Thi̍h-bé-tiàm ūi-tio̍h beh thui-siau, tiāⁿ-tiāⁿ pān oa̍h-tōng, sí-kè oán-cheng, Siông-peh-liáⁿ、Ji̍t-goe̍h-thâm、Chi̍p-chi̍p、Ha̍p-hoan-soa°、Ò-bān-tāi téng. Khiâ thi̍h-bé siōng tōa ê hó-chhú sī ē-tàng khì pêng-siông sái-chhia khì bē kàu ê só͘-chāi, ē-tàng khòaⁿ tio̍h te̍k-pia̍t ê hong-kéng iah sī jîn-bûn hong-sio̍k, chhin-chhiūⁿ Khut-peng chio̍h-koan î-chí kap goân-chū-bîn ê pō͘-lo̍k. Khì Siông-peh-liáⁿ ū chi̍t tōaⁿ lō͘ soah piàn lâng hô͘ thi̍h-bé khiâ, si̍t-chāi chin chhù-bī. Tī Chiong-hòa kàu Siông-peh-liáⁿ, tan-têng 30 gōa kong-lí, lóng sī khiâ soaⁿ lō͘, lâi-hôe chhiau-kòe gō͘ tiám-cheng,ū kàu ngē-táu, siang-chhiú bâ-pì, kha-chhng-phé thiàⁿ. M̄-koh nā kóng beh koh khì, mā sī tòe leh cháu, téng chi̍t-pái ê kan-khó͘ lóng pàng bē kì--tit.
|
這二年後廠商開始tī台灣推廣內銷，鐵馬店mā開始大力推銷，m̄-kú iáu真貴，一台mā是要kúi nā萬kho͘。鐵馬店為著 beh推銷，定定辦活動，四界遠征，松柏嶺、日月潭、集集、合歡山、奧萬大等。騎鐵馬最大ê好處是會tàng去平常駛車bē到ê所在，會tàng看著特別ê風景抑是人文風俗。親像曲冰石棺遺址kap原住民ê部落。去松柏嶺有一段路soah變人hō͘鐵馬騎，實在真趣味。Tī彰化到松柏嶺，單程30外公里，攏是騎山路，來回超過5點鐘，有夠ngē-táu,雙手麻庳，kha-chhng-phé痛。M̄-koh若 講 beh koh去，mā是tòe leh走，頂 chi̍t pái ê艱苦lóng放bē記--得。 |
|
Khiâ thi̍h-bé sì-kè chhit-thô ē tùi Tâi-oân ê chū-jiân khoân-kéng ū khah chhim ê chiap-chhiok, chhin-chhiūⁿ Pat-kòa-soaⁿ hō͘ lâng kòe-tō͘ khai-hoat, khì kàu tó-ūi tō ū lâng thau tó pùn-sò. Nā sè-tui ê pùn-sò sī thoaⁿ-hoàn lâu--ê, ū lâng ê só͘-chāi tō ū thoaⁿ-hoàn, choân Tâi-oân cháu thàu-thàu, khó-lêng kan-na Gio̍k-san téng-koân bô thoaⁿ-hoàn. Sì-ké ê pùn-sò ū sî hō͘ lâng tī hoaⁿ-hoaⁿ hí-hí ê lō͘--ni̍h kám-kak chin ak-chak. Kúi kò goe̍h chêng ū lâng kā koān-tiúⁿ kóng chit hāng tāi-chì, koān-tiúⁿ pài-thok chia ê thi̍h-bé iú, nā ū khòaⁿ tio̍h lâng thau-tò pùn-sò tio̍h hiòng khoân-pó-kio̍k choan-sòaⁿ thong-pò, mā ū pān chi̍t ê hiòng pùn-sò soan-chiàn ê tōa hōe-su, ǹg-bāng Pat-kòa-soaⁿ sī chheng-chheng khì-khì ê hó só͘-chāi.
|
騎鐵馬四界chhit-thô 會對台灣自然環境有khah深ê接觸，親像八卦山hō͘人過度開發。去到tó位tō有人偷倒堆pùn-sò 。若細堆ê pùn-sò是攤販留--ê。有人ê 所在tō有攤販。全台灣走透透可能kan-na玉山頂koân無攤販。四界 ê pùn-sò有時hō͘人tī歡歡喜喜ê chhit-thô路--ni̍h感覺真ak-chak。幾個月前有人ka縣長講這項代誌，縣長拜託chiah ê鐵馬友，若有看著人偷倒pùn-sò就向環保局專線通報，mā有辦一ê向pùn-sò宣戰ê大會師，ǹg望八卦山是清清氣氣ê好所在。 |
|
Tâi-oân-ōe koáng「chiūⁿ siap tio̍h beh liap」, tī 1995 nî góa tio̍h 40 kúi hòe--a. Sin-thé ū chi̍t-kóa piàn-hòa, chē-kut sîn-keng thiàⁿ, kha-thâu-u thiàⁿ, chhùi-khí mā thiàⁿ. Chá-khí beh khì-chhn̂g ê sî soah peh bē khì--lâi, khì pēⁿ-īⁿ khòaⁿ chit-hāng khòaⁿ hit hāng、chò ho̍k-kiàn、chhòng chhùi-khí. Sim-lāi kám-kak chin ut-chut, tī-liâu mā lóng bô siáⁿ hāu-kó. Sim-lāi siūⁿ kóng kám hiah kín tio̍h beh lāu--khì-a. Chi̍t-toaⁿ sî-kan í-āu góa jīn-chheng sū-si̍t, kái-piàn ūn-tōng ê hong-sek, thi̍h-bé kái khiâ pêⁿ-lō͘, hán-hán chiah khiâ soaⁿ-lō͘. Chit-má koh kái iōng kiâⁿ lō͘, m̄-kú lóng kiâⁿ ū peh kiā ê lō͘. Liáu-kái ka-kī ê sin-thé í-āu kā seng-oa̍h kap ūn-tōng chò sek-tong ê tiâu-chéng. Kū-nî khì peh Gio̍k-san, kám-kak bē thiám, tùi ka-kī ū sìn-sim,hi-bāng í-āu thang khì peh pa̍t-ūi ê koân-soaⁿ.
|
台灣話講「上siap tio̍h beh liap」，tī 1995年左右我tio̍h 40幾歲--á。身體有一kóa變化，坐骨神經痛，腳頭u痛，嘴齒mā會痛，早起beh起床ê sî soah peh beh起--來。走病院看這項看hit項。做復健，chhòng嘴齒。心內感覺足ut-chut。治療mā 攏無啥效果。心內想講敢 hiah緊tio̍h beh老--去-á。一段時間後認清事實，改變運動ê方式，鐵馬改騎平路，罕罕才騎山路。Chit-má koh改用行路，m̄-kú攏行peh kiā ê路。了解家己 ê身體狀況以後kā生活kap運動作適當ê調整。舊年去peh玉山，感覺beh thiám,對家己有信心，希望以後thang 去 peh別位ê koân山。 |
|
Sui-jiân góa chit-má khah bô khiâ khì soaⁿ-téng, ū sî-chūn nā tú-tio̍h thi̍h-bé-iú, mā lóng chin hoaⁿ-hí. Ū chi̍t-ê koa-chhiⁿ ê lāu-pē, nā tú--tio̍h, góa tio̍h kā mn̄g siáⁿ-mi̍h sî-chūn beh kè súi-cha-bó͘-kiáⁿ. Ū chi̍t-tùi ang-á-bó͘, thài-thài í-keng sì-cha̍p gōa hòe khòaⁿ-tio̍h ná siâu-chê. Hit-ê thài-thài bô kúi-ê cha-po͘-lâng tòe ē tio̍h, it-poaⁿ lâng khiâ ê lō͘-têng i ài khiâ 2 liàn chiah ū-kàu khùi, in ang-á-bó͘ tiāⁿ-tiāⁿ chò-hóe khiâ, ang lóng tòe kah phīⁿ-phīⁿ-chhoán. Góa put-sî kā chhiò-kóng ji̍t ā chháu mê ā chhau, sī ē kham--tit bô. Ū chi̍t-ê thòe-hiu ê hāu-tiúⁿ, mā lóng kap lâng sì-kè oán-cheng, sam-hêng, Tiong-kok si-lō͘ lóng bat chham-ka--kòe, si̍t-chāi bô kán-tan. Put-koán sī khiâ thi̍h-bé ia̍h sī kiâⁿ-lō͘ sàn-pō͘, pó-chhî ūn-tōng ê si̍p-koàn, tùi sin-thé ū chin-tōa ê hó-chhù, hi-bāng ta̍k-ke chò-hóe lâi ūn-tōng.
|
雖然我chit-má khah無騎去山頂，有時陣若tú著鐵馬友，mā lóng真歡喜。有一個歌星ê 老父，若tú--著，góa tio̍h kā問啥物時陣beh嫁水查某kiáⁿ。有一對翁á某，太太已經40外歲看著若小姐(siâu-chê)。hit 個太太無幾個查甫人tòe會著，一般人騎ê路程伊要騎2 liàn 才有夠氣，In翁á某定定作伙騎，翁攏 tòe kah phīⁿ-phēⁿ喘。我不時 kā笑講日ā操暝ā操，是會堪--得無。有一個退休ê校長，má攏kap人四界遠征，三橫、中國絲路攏 bat參加--過，實在無簡單。不管是騎鐵馬抑是行路散步，保持運動ê習慣，對身體有真大ê好處，希望大家作伙來運動。 |
