Lūn-sèng
|
韌性 |
| Tōa-thâu-liân |
王寶漣 |
|
Kin-nî kôaⁿ--lâng ká-ná lâi khah chá, Tām-chúi chia ta̍k-put-sî to o͘-im o͘-im, thiⁿ-khì léng-léng sip-sip.
|
今年kôaⁿ--人ká-ná來khah早, 淡水chia ta̍k不時都烏陰烏陰, 天氣冷冷溼溼. |
|
Chit-lō kùi-chiat tī góa ka-tī ê sek-tī kui-lūi lāi-té, sī chhián-chhián kng-kng ê kiô-á-sek, ū tām-po̍h-á khin-sang sù-sī, mā ū tām-po̍h-á ai-chhiû kap tîm-tāng, sek-ha̍p kā éng-kòe ê keng-giām thiu-si chéng-lí.
|
Chit-lō季節tī góa ka-tī ê色tī歸類內底, 是淺淺光光ê kiô-á色, 有tām-po̍h-á輕鬆舒適, mā有tām-po̍h-á哀愁kap沉重, 適合kā éng-kòe ê經驗抽絲整理. |
|
Goán chit-iân ê siàu-liân-lâng, m̄-chai sī hó-ūn ah sī put-hēng, oa̍h tī tn̄g-kin ê sî-tāi, thoân-thóng tùi goán bô iok-sok-la̍t, bī-lâi koh bông-bông biáu-biáu, kan-taⁿ ē-sái tòe sî-kiâⁿ ê chúi-lâu phû-phû tîm-tîm, iōng bû-ti pó-hō͘ ka-tī, kā giâ-kang-tîn ê chiap tòng-chò bi̍t teh suh.
|
Goán chit-iân ê少年人, m̄知是好運ah是不幸, 活tī斷根ê時代, 傳統對goán無約束力, 未來koh茫茫渺渺, kan-taⁿ會sái tòe時行ê水流浮浮沈沈, 用無知保護ka-tī, kā giâ-kang-tîn ê汁當做蜜teh suh. |
|
Nā-sī boài oa̍h kah ná phû-phiô, ē-sái soán-tek kái-piàn, chit-chióng kái-piàn óng-óng chhin-chhiūⁿ hō͘ lûi-kong khà--tio̍h kāng-khoán, hiông-hiông kui-ê-lâng piàn bô-kâng.
|
若是boài活kah ná phû-phiô, 會sái選擇改變, chit種改變往往親像hō͘雷公khà--tio̍h kāng款, hiông-hiông kui-ê人變無kâng. |
|
Thèng-hāu goán kā bû-ti hám-ka̍k, khai-sí koan-sim kong-kiōng sū-bū, chham-ú siā-hōe ūn-tōng, soah hoat-hiān khip-ín goán ta̍h--chhut-lâi ê khip-chio̍h bô khòaⁿ--ê-a. Ke-thâu iû-hêng piàn-chò Party bú-hōe, siā-ūn thâu-lâng sī 1-lia̍p pí 1-lia̍p koân ê soaⁿ-thâu, nā boài óa--i, ka-tī tō ài chiâⁿ-chò soaⁿ-thâu. Lâng kā goán kóng, lín seⁿ m̄-tio̍h sî-tāi, chhiong-cho͘ ê sî-tāi kòe--khì-a, chit-má sī beh an-tēng kap hô-pêng......Tàu-té sī hó-ūn ah sī put-hēng? Goán ta̍h--chhut-lâi khòaⁿ--tio̍h ê sè-kài, ká-ná sī lēng-gōa 1-phìⁿ tōa phû-phiô, kāng-khoán tòe chúi-lâu phû-phû tîm-tîm......
|
Thèng-hāu goán kā無知hám-ka̍k, 開始關心公共事務, 參與社會運動, soah發現吸引goán踏--出-來ê吸石無看--ê-a. 街頭遊行變做Party舞會, 社運頭人是1粒比1粒koân ê山頭, 若boài óa--i, ka-tī就ài chiâⁿ做山頭. 人kā goán講, lín生m̄-tio̍h時代, 衝組ê時代過--去-a, chit-má是beh安定kap和平......到底是好運ah是不幸? Goán踏--出-來看--tio̍h ê世界, ká-ná是另外1片大phû-phiô, kāng款tòe水流浮浮沈沈...... |
|
M̄ kam-goān, chiâⁿ m̄ kam-goān, kám kóng goán kan-taⁿ chò phû-phiô ê miā? Góa thàm-thâu kim-kim-siòng, siūⁿ beh chhōe tio̍h óa-hù thô͘ seⁿ-thòaⁿ ê sèⁿ-miā.
|
M̄甘願, chiâⁿ m̄甘願, kám講goán kan-taⁿ做phû-phiô ê命? Góa探頭金金相, 想beh chhōe tio̍h óa-hù塗生thòaⁿ ê性命. |
|
1999 nî 9 goe̍h chhe 3, sap hō͘-mî-á ê chái-khí, góa lia̍h tio̍h sèⁿ-miā--ni̍h thâu-1-pái kiâⁿ ke-thâu ê kin----Kun-tiong Jîn-koân Chhiok-chìn-hōe 9-3 Kun-jîn-chiat iû-hêng. Chū án-ne, góa se̍k-sāi ná Pachiluh kian-kiông ióng-chōng ê “Hoalian hoan-pô----N̂g ma-ma”. Thiaⁿ i ê kò͘-sū, kiâⁿ ji̍p i ê sè-kài, góa chiah chai-iáⁿ hit-lia̍p khip-chio̍h m̄-sī bô--khì, sī chhàng tī bô-kâng só͘-chāi, tán leh ín-chhōa goán cháu-chhōe bô-kâng ê sèⁿ-miā hām kong-kéng.
|
1999年9月初3, sap雨mî-á ê chái起, góa lia̍h tio̍h性命--ni̍h頭1-pái行街頭ê根----軍中人權促進會9-3軍人節遊行. 自án-ne, góa熟sāi ná Pachiluh堅強勇壯ê「花蓮番婆----黃媽媽」. 聽i ê故事, 行入i ê世界, góa chiah知iáⁿ hit粒吸石m̄是無--去, 是藏tī無kâng所在, 等leh引chhōa goán走chhōe無kâng ê性命hām光景. |
|
Tōa-hàn hāu-seⁿ N̂g Kok-chiong chò-peng sí--khì ê tāi-chì, tō chhiūⁿ hō͘ lûi-kong kòng--tio̍h, m̄-nā kòng-phòa N̂g ma-ma pún-té an-tēng ê ka-têng, mā kòng chhut bô-kâng ê jîn-seng.
|
大hàn後生黃國章做兵死--去ê tāi-chì, 就像hō͘雷公kòng--tio̍h, m̄-nā kòng破黃媽媽本底安定ê家庭, mā kòng出無kâng ê人生. |
|
Sī siáⁿ-khoán ê thiàⁿ, siáⁿ-khoán ê khó͘, hō͘ i jîn-seng ê lō͘ oat 1-ê hiòng? Bô seⁿ kòe gín-á ê góa bô-thang thé-hōe, kan-taⁿ ē-sái kiâⁿ óa i ê chhiū-châng, thiaⁿ hio̍h-á tháu-pàng--chhut-lâi ê sim-chiâⁿ, kám-siū chhiū-kin kā thô͘ lia̍h ân-ân ê m̄ kam-goān.
|
是siáⁿ款ê疼, siáⁿ款ê苦, hō͘ i人生ê路oat 1-ê向? 無生過gín-á ê góa無thang體會, kan-taⁿ會sái行óa i ê樹欉, 聽葉á tháu放--出-來ê心chiâⁿ, 感受樹根kā塗lia̍h ân-ân ê m̄甘願. |
|
1995 nî, N̂g ma-ma bô siong-sìn kun-hong kong-pò ê tiâu-cha pò-kò, koat-sim beh khò ka-tī ê la̍t, kā thâi-sí in kiáⁿ ê hiong-chhiú chhōe--chhut-lâi, thè hāu-seⁿ pò-siû. I khai-sí sì-kè cháu-chông, chhōe kong-chit liân-sú, khì li̍p-hoat-īⁿ tîn-chêng, iau-kiû kàm-chhat úi-oân tiâu-cha......1-tang kòe 1-tang, tui chin-siòng ká-ná pí thi̍h-chhiū khui-hoe koh khah oh, 1-chân koh 1-chân ê kun-hoat thi̍h-si-bāng-á, ti̍t-ti̍t chó͘-tòng beh thè kiáⁿ pò-siû ê lāu-bó.
|
1995年, 黃媽媽無相信軍方公佈ê調查報告, 決心beh靠ka-tī ê力, kā thâi死in kiáⁿ ê兇手chhōe--出-來, 替後生報仇. I開始sì-kè走chông, chhōe公職連署, 去立法院陳情, 要求監察委員調查......1冬過1冬, 追真相ká-ná比鐵樹開花koh khah oh, 1層koh 1層ê軍法鐵絲網á, 直直阻擋beh替kiáⁿ報仇ê老母. |
|
Tùi-khòng o͘-àm ê kun-hoat thé-chè, su-iàu jōa tōa ê koat-sim hām le̍k-liōng? Bīn-tùi ka-cho̍k-á bô chi-chhî, iōng tn̄g-choa̍t koan-hē ui-hia̍p, koh su-iàu jōa tōa ê ióng-khì kap kian-kiông? Góa chē tī Pachiluh ê chhiū-oe, tiām-tiām thiaⁿ N̂g ma-ma ê kò͘-sū, chìm tī i ê kòe-khì--ni̍h.
|
對抗烏暗ê軍法體制, 需要jōa大ê決心hām力量? 面對家族á無支持, 用斷絕關係威脅, koh需要jōa大ê勇氣kap堅強? Góa坐tī Pachiluh ê樹oe, tiām-tiām聽黃媽媽ê故事, 浸tī i ê過去--ni̍h. |
|
Iáu tī Hoalian ko͘-toaⁿ chiàn-tàu ê sî, sui-bóng ka-cho̍k-á bô sio-thīn, kong-chit koh it-chāi hoán-pōe, chóng--sī kāng khì-bī--ê chū-jiân ē sio-óa, N̂g ma-ma khai-sí chi̍h-chiap kap i kāng-khoán sī kun-tiong siū-lān-chiá ê ka-sio̍k, 1 hong-bīn kā in tàu-saⁿ-kāng, 1 hong-bīn mā hō͘-siōng thò͘ sim-siaⁿ. Poaⁿ-sóa kàu Tâi-pak, N̂g ma-ma jú piàⁿ-miā tui chē-chē kun-tiong siū-lān àn-kiāⁿ, mā khai-sí phah-khui「Kun-tiong Jîn-koân Chhiok-chìn-hōe----N̂g ma-ma」ê miâ-siaⁿ kap éng-hióng-la̍t.
|
Iáu tī花蓮孤單戰鬥ê時, 雖bóng家族á無相挺, 公職koh一再反pōe, 總--是kāng氣味--ê自然會相óa, 黃媽媽開始chi̍h接kap i kāng款是軍中受難者ê家屬, 1方面kā in tàu-saⁿ-kāng, 1方面mā互相吐心聲. 搬徙到台北, 黃媽媽愈拚命追chē-chē軍中受難案件, mā開始phah開「軍中人權促進會----黃媽媽」ê名聲kap影響力. |
|
Tē 8 tang--a, N̂g ma-ma iû-goân bē-giàn chiap-siū chèng-hú tan-ūi ê chu-goân, ka-tī ta̍uh-ta̍uh-á thuh kàu chia.
|
第8冬--a, 黃媽媽猶原bē-giàn接受政府單位ê資源, ka-tī ta̍uh-ta̍uh-á thuh到chia. |
|
Kun-hong si siōng tián-hêng ê ui-koân thé-chè, lán Tâi-oân ê cha-po͘ gín-á soah tio̍h keng-kòe chit 2 tang ê su-sióng kái-chō kap jîn-keh niú-khiok, kiâⁿ ē kòe--ê, chôaⁿ-á khut-ho̍k tī ui-koân thé-chè ē-kha, kiâⁿ bē kòe--ê, m̄-sī chū-sat tō-sī khí-siáu, lán kan-taⁿ ē-sái khò ka-tī ê le̍k-liōng, iōng ka-têng kàu-io̍k hām siā-hōe kàu-io̍k té-khòng, bo̍k-koài Tâi-oân-ōe ū 1-kù kóng: ”Iáu-bōe chò-peng lóng mài kóng sī lán ê kiáⁿ.”
|
軍方是siōng典型ê威權體制, lán台灣ê cha-po͘ gín-á soah tio̍h經過chit 2冬ê思想改造kap人格扭曲, 行會過--ê, chôaⁿ-á屈服tī威權體制下kha, 行bē過--ê, m̄是自殺就是khí-siáu, lán kan-taⁿ會sái靠ka-tī ê力量, 用家庭教育hām社會教育抵抗, 莫怪台灣話有1句講：「Iáu-bōe做兵lóng mài講是lán ê kiáⁿ.」 |
|
Lēng-gōa 1 hong-bīn, cha-po͘--ê hit 2 tang chò-peng ê keng-giām, mā hō͘ in heh-phòa-táⁿ, piān-nā tn̄g tio̍h gûi-ki ah-sī khùn-kéng, cha-bó͘-lâng tian-tó pí cha-po͘-lâng koh khah kian-kiông lūn-sèng, tī chiah-ê siū-lān ka-sio̍k hām N̂g ma-ma seng-khu-téng, góa khòaⁿ tio̍h chit-ê pi-ai ê sū-si̍t.
|
另外1方面, cha-po͘--ê hit 2冬做兵ê經驗, mā hō͘ in嚇破膽, 便若tn̄g tio̍h危機ah是困境, cha-bó͘人顛倒比cha-po͘人koh khah堅強韌性, tī chiah-ê受難家屬hām黃媽媽身軀頂, góa看tio̍h chit-ê悲哀ê事實. |
|
1-pō͘ 1 kha-ìn, N̂g ma-ma lúi-chek chhut ū châi-tiāu kap thé-chè kà-la̍t ê bîn-kan le̍k-liōng. Chit-má lâng-lâng teh kóng Tân Chúi-píⁿ chò chóng-thóng, Tâi-oân-lâng chhut-thâu-thiⁿ--a, m̄-koh kun-tiong jîn-koân chìn-tián tian-tó pí Lí Teng-hui sî-tāi khah chió. Siōng bô, Lí Teng-hui sî-tāi koh ē chioh N̂g ma-ma ê la̍t siu-lí kun-hong sè-le̍k, kiàn-li̍p sin-sò͘ chè-tō͘; Tân Chúi-píⁿ ài bīn-chú, koh put-sî teh phô͘ kun--ê ê lān-pha, chêng 1-chām-á hoah beh sêng-li̍p ê Kok-ka Jîn-koân Úi-oân-hōe, iû-goân bô kā kun-tiong jîn-koân khǹg--ji̍p-khì.
|
1步1 kha印, 黃媽媽累積出有才tiāu kap體制kà力ê民間力量. Chit-má人人teh講陳水扁做總統, 台灣人出頭天--a, m̄-koh軍中人權進展顛倒比李登輝時代khah chió. Siōng無, 李登輝時代koh會借黃媽媽ê力修理軍方勢力, 建立申訴制度; 陳水扁愛面子, koh不時teh phô͘軍--ê ê lān-pha, 前1-chām-á hoah beh成立ê國家人權委員會, 猶原無kā軍中人權khǹg--入-去. |
|
Ta̍k-tang ê 9 goe̍h chhe 3, N̂g ma-ma chiàu-siông lòng khì Tāi-ti̍t ê Tiong-lia̍t-sû khòng-gī. Kin-nî iû-hêng ê jîn-sò͘ oan-nā î-chhî 10 kúi-ê, lóng sī sí-tiong ê ka-sio̍k, iáu ū chiok chē ka-sio̍k the̍h tio̍h pôe-sióng-kim liáu tō cháu kah bô khòaⁿ lâng. Chhiâng-chāi hō͘ N̂g ma-ma sit-chì--ê, m̄-sī kun-hong ok-chit ê chhiú-lō͘, tian-tó sī chiah-ê ka-sio̍k, hông sēng pháiⁿ--khì ê Tâi-oân-lâng, kam-goān hō͘ kong-chit phiàn m̄-chai, tán kàu bô-thang siu-soah, chhōe tùi i chia lâi, koh koài i kap kun--ê chhiong-thu̍t, kan-taⁿ siàu-siūⁿ kín thàn tio̍h pôe-sióng-kim bô tāi-chì, bo̍k-koài N̂g ma-ma tiāⁿ oàn-thàn kóng: “Tâi-oân-lâng bē kiáⁿ ná teh bē ti-bah--leh”.
|
Ta̍k冬ê 9月初3, 黃媽媽照常lòng去大直ê忠烈祠抗議. 今年遊行ê人數oan-nā維持10 kúi-ê, lóng是死忠ê家屬, iáu有chiok chē家屬the̍h tio̍h賠償金了就走kah無看人. Chhiâng-chāi hō͘黃媽媽失志--ê, m̄是軍方惡質ê手路, 顛倒是chiah-ê家屬, hông sēng pháiⁿ--去ê台灣人, 甘願hō͘公職騙m̄知, 等到無thang收煞, chhōe tùi i chia來, koh怪i kap軍--ê衝突, kan-taⁿ siàu想緊thàn tio̍h賠償金無tāi-chì, 莫怪黃媽媽tiāⁿ怨嘆講:「台灣人賣kiáiⁿ ná teh賣豬肉--leh.」 |
|
Tō-sī 1-kháu m̄ kam-goān ê khùi thuh-tiâu--leh, N̂g ma-ma ùi kò-pia̍t ê kun-tiong siū-lān sū-kiāⁿ, khòaⁿ tio̍h āu-piah lī-ek kau-kiat ê kun-hoat thé-chè, nā beh kiàn-li̍p khah kiān-khong ê chè-tō͘, tio̍h-ài kái-piàn ok-chit ê thé-chè, mā chiah ū châi-tiāu pôe-ióng Tâi-oân peng-á thè Tâi-oân thó͘-tē chiàn-tàu ê ì-sek.
|
就是1口m̄甘願ê khùi thuh-tiâu--leh, 黃媽媽ùi個別ê軍中受難事件, 看tio̍h後piah利益勾結ê軍法體制, 若beh建立khah健康ê制度, tio̍h-ài改變惡質ê體制, mā chiah有才tiāu培養台灣兵á替台灣土地戰鬥ê意識. |
|
8 tang ê kian-chhî, hō͘ lâng kóng tio̍h N̂g Kok-chiong bē koh phìⁿ-siùiⁿ, hoán-tó khéng-tēng ùi N̂g Kok-chiong miā-àn liáu-āu, kun-tiong chiah ū-thang chìn-pō͘, chit-khoán kiau-ngō͘ mā sī N̂g ma-ma an-ùi ka-tī Kok-chiong miā-àn it-ti̍t bô kiat-kó ê chioh-kháu.
|
8冬ê堅持, hō͘人講tio̍h黃國章bē koh phìⁿ-siùⁿ, 反倒肯定ùi黃國章命案了後, 軍中chiah有thang進步, chit款驕傲mā是黃媽媽安慰ka-tī國章命案一直無結果ê借口. |
|
Tī Pachiluh kian-kiông ê chhiū-phôe ē-kha, sui-bóng koh ū khang-chhùi iáu-bōe kian-phí, i ê sèⁿ-miā-la̍t í-keng thòaⁿ kàu chiok hn̄g chiok hn̄g, chhiū-chí tī thó͘-tē puh-íⁿ. Chin kín, chin kín lán tō khòaⁿ ē tio̍h Pachiluh chhiū-nâ--a.
|
Tī Pachiluh堅強ê樹皮下kha, 雖bóng koh有孔嘴iáu-bōe kian-phí, i ê性命力已經thòaⁿ到chiok hn̄g chiok hn̄g, 樹籽tī土地puh-íⁿ. 真緊, 真緊lán就看會tio̍h Pachiluh樹林--a. |
|
(TGB Thong-sìn tē 38 kî, 2002 nî 11 goe̍h)
|
(TGB通訊第38期，2002年11月) |
