Gē-su̍t káng-tâi_Gē-su̍t khài-liām
|
藝術講台：藝術概念 |
| Bûn-eng |
文櫻 |
|
Papora Thiāu káng, Bûn-eng kì-lio̍k
|
Papora Thiāu 講，Bûn-eng 記錄 |
|
Siáⁿ-mi̍h kiò-chò gē-su̍t? Beh jīn-se̍k siáⁿ-mi̍h kiò-chò gē-su̍t í-chêng, lán seng thàm-thó chi̍t-ê būn-tê: Ū lâng kā gē-su̍t kiò-chò bí-su̍t, nā án-ne, “súi” kiám sī gē-su̍t ê te̍k-chit? Sī m̄ sī súi ê chok-phín tio̍h sǹg sī gē-su̍t? Tap-àn eng-kai sī: bô it-tēng! Ū chin chē ê gē-su̍t chok-phín tī gē-su̍t-sú ū chin tiōng-iàu ê hūn-liōng, éng-hióng āu-tāi ê lâng chin chhim. Chiah ê chok-phín khiok m̄-sī “súi..ê”. Phì-jū Bûn-gē-ho̍k-heng sî-tāi, Germanic（日耳曼）ê gē-su̍t-ka Grunewald tī se-goân 1515 nî ê kia̍t-chok ”Isenhein Altar(埃森罕姆祭壇畫)”, Michelangel(米開蘭基羅) ê “Chòe-āu ê sím-phòaⁿ”, kap Picasso(畢卡索)ê “A-boe-long ê ko͘-niû”. Chêng N̄g pak ê chok-phín m̄-nā bô súi, sīm-chì koh hō͘ lâng kám-kak chin khióng-pò͘.
|
啥mi̍h叫做藝術？Beh認識啥mi̍h叫做藝術以前，咱先探討一個問題：有人kā藝術叫做美術，若án-ne,「Súi」 kiám是藝術ê特質？是m̄是súi ê作品著算是藝術？答案應該是：無一定！有真濟ê藝術作品tī藝術史有真重要ê份量，影響後代ê人真深。Chiah ê作品卻m̄是「Súi--ê」。譬諭文藝復興時代，Germanic(日耳曼)ê藝術家Grunewald tī西元1515年ê傑作「Isenhein Altar（埃森罕姆祭壇畫)，Michelangel（米開蘭基羅）ê「最後ê審判」，kap Picasso(畢卡索）ê「A-boe-long ê姑娘」前兩幅ê作品m̄若無súi,甚至koh hō͘人感覺真恐怖。 |
|
Tē-jī ê būn-tê: Hàn-jī ê “gē-su̍t” ū “術“ chit-jī, piáu-sī gē-su̍t sī ū kī-su̍t-sèng..ê? Si̍t-chè-siōng, che mā bô it-tēng. Tī hiān-tāi í-chêng ê gē-su̍t ē-tit kóng lóng ū kī-su̍t-sèng, m̄-kú hiān-tāi ê “Koan-liām gē-su̍t” tio̍h bô thoân-thóng só͘-kóng ê kī-su̍t--lo͘h.
|
第二個問題：漢字ê「藝術」有「術」這字，表示藝術是有技術性--ê實際上，che mā無一定。Tī現代以前ê藝術會得講攏有技術性，m̄-kú現代ê「觀念藝術」著無傳統所講ê技術--lo͘h。 |
|
Tē-saⁿ..ê beh thàm-thó..ê sī, beh phòaⁿ-toān sī m̄ sī gē-su̍t-phín ê phiau-chún tī tó-ūi? Siáⁿ-mi̍h sī gē-su̍t, siáⁿ-mi̍h m̄ sī gē-su̍t? Kî-si̍t gē-su̍t ê piau-chún it-ti̍t tòe sî-tāi kap siā-hōe ê piàn-tōng teh kái-piàn. Tī gē-su̍t-sú tiong, óng-óng ū si̍t-giām-sèng ê chok-phín pōe-lî thoân-thóng, sòa hō͘ siā-hōe tāi-chiòng bô hoat-tō͘ chiap-siū, liân gē-su̍t-kho͘-á ê lâng mā chin tiû-tû giâu-gî.
|
第三--ê beh探討--ê是，beh判斷是m̄是藝術品ê標準tī tó位？啥mi̍h是藝術，啥mi̍h m̄是藝術？其實藝術ê標準一直tòe時代kap社會ê變動teh改變。Tī藝術史中，往往有實驗性ê作品背離傳統，續hō͘社會大眾無法度接受，連藝術kho͘ 仔ê人mā真躊躇giâu疑。 |
|
M̄-kú tòe tio̍h sî-kan chiām-chiām teh kái-piàn, chiah ê si̍t-giām-sèng chok-phín sīm-chì chiâⁿ-chòe chú-liû, éng-hióng āu-tāi chin tōa chin chhim. Siōng hó ê lē tio̍h sī “Ìn-siōng chú-gī (Impressionism).” Koh chi̍t-ê lē sī Bí-kok ê “Christo”, i kā kúi-ê hái-hōaⁿ lóng pau--khí--lâi. Beh oân-sêng chit hāng tāi-chì sī chin bô kán-tan, pau-koat: (1) i seng ū kò͘-sióng (2)kā chèng-hú sin-chhéng, tit tio̍h èng-ún, ē-tit sú-iōng hái-hōaⁿ (3)siōng tiōng-iàu..ê, ài cháu-chhōe goān-ì chhut chîⁿ ê chi-chhî-chiá (4) ài soeh-ho̍k khoân-pó thoân-thé kap tong-tē ê chū-bîn, hō͘ in chai-iáⁿ i ê lí-liām koh chàn-sêng i piáu-hiān chhut--lâi. Khó-kiàn, beh sêng-kong chi̍t-hāng tāi-chì ài kái-koat gōa-chē ho̍k-cha̍p ê būn-tê. Tī hit tong-sî, khó-lêng chin chió ū lâng ē kóng he tio̍h sī gē-su̍t. M̄-kú kúi-nî āu ê chit-má, it-poaⁿ ê gē-su̍t-kài í-keng chiap-siū he chiū sī gē-su̍t.
|
M̄-kú tòe著時間漸漸teh改變，chiah ê實驗性作品甚至成做主流，影響後代真大真深。上好ê例著是「印象主義（Impressionism)」Koh一個例是美國ê「Christo」，伊kā幾個海岸攏包--起-來。Beh完成這項代誌是真無簡單，包括：（1）伊先有構想（2）kā政府申請，得著應允，會得使用海岸（3）上重要--ê,ài走chhōe願意出錢ê支持者（4）ài說服環保團體kap當地ê住民，hō͘ in知影伊ê理念koh贊成伊表現出--來。可見，beh成功一項代誌ài解決外濟複雜ê問題。Tī hit當時，可能真少有人會講he著是藝術。M̄-kú幾年後ê chit-má,一般ê藝術界已經接受he就是藝術。 |
|
Lán chi̍t-lō͘ kóng--lo̍h--lâi, ē-tit hoat-kak, beh chiàⁿ-bīn tēng-gī gē-su̍t sī chin bô iông-īⁿ. Nā án-ne, lán tùi lēng-gōa chi̍t hong-bīn chhì khòaⁿ māi--leh; gē-su̍t tàu-té ē-tit hun-sek chhut siáⁿ-mi̍h siau-ke̍k-sèng ê te̍k-chit?
|
咱一路講--落-來，會得發覺，beh正面定義藝術是真無容易。若án-ne,咱tùi另外一方面試看māi--leh；藝術到底會得分析出啥mi̍h消極性ê特質？ |
|
1.Gē-su̍t it-tēng sī jîn-ûi..ê. It-tēng ū lâng kài-ji̍p, m̄-kú hong-sek bô hān. Phì-jū thoân-thóng ê gē-su̍t it-tēng sī lâng chè-chō..ê, hiān-tāi ê “Hêng-tōng gē-su̍t” khiok sī tī lâng ê hêng-tōng tiong oân-sêng chok-phín. Ū-lâng mn̄g kóng, chū-jiân-phín sī m̄ sī gē-su̍t-phín? Chhin-chhiūⁿ chū-jiân hong-kéng chin súi, Siōng-tè chhòng-chō ê jîn-thé chin súi, sīm-chì kok-chióng ê seng-bu̍t ū in chin súi ê hêng-thé...... Chiah..ê lóng bô sǹg sī gē-su̍t. M̄-kú, keng-kòe lâng ê ba̍k-chiu só͘ khòaⁿ, thâu-khak só͘ siūⁿ, kā chiah..ê piáu-hiān tī ōe-pò͘, á-sī iōng chio̍h-thâu bo̍k-châi téng châi-liāu tiau-khek chò chok-phín. Chit-chióng keng-kòe lâng chè-chō..ê ū khó-lêng ē-tit sǹg sī gē-su̍t. Sui-jiân án-ni, pēng bô tāi-piáu lâng chò..ê só͘-ū mi̍h-á lóng sī gē-su̍t. Só͘-í kóng, “jîn-ûi..ê” mā kan-taⁿ ē-tit sǹg sī siau-ke̍k-sèng ê te̍k-chit nā-tiāⁿ.
|
1. 藝術一定是人為--ê。一定有人介入，m̄-kú方式無限。譬諭傳統ê藝術一定是人製造--ê,現代ê「行動藝術」卻是tī人ê行動中完成作品。有人問講，自然品是m̄是藝術品？親像自然風景真súi,上帝創造ê人體真súi,甚至各種ê生物有in真súi ê形體....Chiah--ê攏無算是藝術。M̄-kú,經過人ê目珠所看，頭殼所想，kā chiah--ê表現tī畫布，抑是用石頭木材等材料雕刻做作品。這種經過人製造--ê有可能會得算是藝術。雖然án-ni,並無代表人做--ê所有物仔攏是藝術。所以講：「人為--ê」mā kan-taⁿ會得算是消極性ê特質nā-tiāⁿ。 |
|
2.Gē-su̍t tùi lâng ū chi̍t-chióng khip-ín-la̍t, hó chhin-chhiūⁿ “mô͘-hoat”. Sui-jiân lâng bô gē-su̍t ē-tit oa̍h--lo̍h--khì, m̄-kú ū chē-chē ê lâng khiok hō͘ gē-su̍t khip-ín, kam-goān chi̍t-sì-lâng cháu-chhōe gē-su̍t, hiàn i ê sèⁿ-miā hō͘ gē-su̍t. Kóng--khí--lâi, chong-kàu, chèng-tī mā ū chit-chióng khip-ín ê le̍k-liōng. Só͘-í, chit-tiám iā kan-taⁿ ē-tit sǹg sī siau-ke̍k-sèng ê te̍k-chit nā-tiāⁿ.
|
2. 藝術tùi人有一種吸引力，好親像「魔法」。雖然人無藝術會得活--落-去，m̄-kú有濟濟ê人卻hō͘藝術吸引，甘願一世人走chhōe藝術，獻伊ê生命hō͘藝術。講--起-來，宗教、政治mā有這種吸引ê力量。所以，這點也kan-taⁿ會得算是消極性ê特質nā-tiāⁿ。 |
|
Kóng kàu chia, lán siūⁿ beh hō͘ gē-su̍t chi̍t-ê bêng-khak ê tēng-gī si̍t-chāi ū khùn-lân. M̄-kú tī lán thó-lūn gē-su̍t bô chin bêng-khak ê tiong-kan, kî-si̍t gē-su̍t tio̍h í-keng pau-hâm tī lāi-té--ah.
|
講到chia,咱想beh hō͘藝術一個明確ê定義實在有困難。M̄-kú tī咱討論術無真明確ê中間，其實藝術著已經包含tī內底--ah。 |
|
(Tâi-oân-jī Cha̍p-chì tē 4 kî, 2000 nî 11 ge̍h)
|
(台灣字雜誌第4期，2000年11月) |
