首頁 >文學作品
文學作品
回上一頁
本篇文章總共有28個段落,48個語句,870個語詞,1306個音節
Gí-giân kám sī chi̍t-chióng kang-kū 語言kám是1種工具
Abon Abon
Kóng-tio̍h Tâi-gí, ta̍k-ê lóng ū ka-kī ê 1-thò, in ē kā lí kóng siáⁿ-mi̍h jī ài án-chóaⁿ siá, Tâi-gí ū kúi-siaⁿ, Tâi-gí ū jōa súi. 講tio̍h台語, ta̍k-ê lóng有ka-kī ê 1套, in會kā lí講siáⁿ-mi̍h字ài án-chóaⁿ寫, 台語有幾聲, 台語有jōa súi.
M̄-koh nā kóng-tio̍h kian-chhî kóng Tâi-gí, lâi kā Tâi-gí-bûn ūn-tōng tàu chhut-la̍t, in tō ē chin kín kái-chhùi kóng:“Gí-giân kan-taⁿ sī 1-chióng kang-kū”. M̄-koh若講tio̍h堅持講台語, 來kā台語文運動鬥出力, in tō會chin緊改嘴講:“語言kan-taⁿ是 1種工具”.
Bô m̄-tio̍h, gí-giân sī 1-chióng kang-kū, m̄-koh ài khòaⁿ lí beh the̍h chit-chióng kang-kū chò siáⁿ-mi̍h tāi-chì? 無m̄-tio̍h, 語言是 1種工具, m̄-koh ài看lí beh提chit種工具做siáⁿ-mi̍h代誌?
Góa chò-kang tú-tio̍h 1-ê Hân-kok-lâng, i sī Sumsung kong-si phài lâi Tâi-oân khí hoat-tiān-chhiúⁿ ê kàm-kang. Góa kā kóng, o̍h Tâi-gí ē-sái kap Tâi-oân kang-lâng kóng khah chheng-chhó, i iōng Chi-na-ōe kóng:『你們台灣的工作那麼小, 大陸(Chi-na-kok)的工作那麼大, 我學國語(Chi-na-ōe)就好了, 學台語做什麼.』 Góa做工tú-tio̍h 1-ê韓國人, i是Sumsung(三星)公司派來台灣起發電廠ê監工. Góa kā講, 學台語會使kap台灣工人講khah清楚, i用Chi-na話講:『你們台灣的工作那麼小, 大陸(Chi-na國)的工作那麼大, 我學國語(Chi-na話)就好了, 學台語做什麼.』
Góa kā i kóng góa m̄ sī Chi-na-lâng, i soah kóng Chi-na-lâng chin hó--a. Góa koh kiông-tiāu góa m̄ sī Chi-na-lâng, i koh mn̄g góa sī-m̄-sī goân-chū-bîn, góa kóng m̄-sī, i koh mn̄g góa sī án-chóaⁿ m̄-sī Chi-na-lâng, góa kóng m̄-sī tō m̄-sī, kám koh ài siáⁿ-mi̍h lí-iû. I tō pí góa ê thâu, chin siūⁿ-khì kóng:『你們年輕人只要錢, 台灣和大陸就跟南韓和北韓一樣, 你們錢多就不要大陸, 血統最重要!』 Góa kā i講góa m̄是Chi-na人, i soah講Chi-na人chin好--a. Góa koh強調góa m̄是Chi-na人, i koh問góa是m̄是原住民, góa 講m̄是, i koh問góa是án-chóaⁿ m̄是Chi-na人, góa講m̄是tō m̄是, kám koh ài siáⁿ-mi̍h理由. I tō比góa ê頭, chin siūⁿ-khì講:『你們年輕人只要錢, 台灣和大陸就跟南韓和北韓一樣, 你們錢多就不要大陸, 血統最重要!』
Góa hiōng-hiōng gāng--khì, m̄ chai-iáⁿ beh kóng siáⁿ. Che tō sī in tùi Tâi-oân ê liáu-kái, góa mā bô siūⁿ beh koh kóng siáⁿ, tō kín tńg-khì chò-kang. Góa hiōng-hiōng gāng--去, m̄知影beh講siáⁿ. Che tō是in對台灣ê了解, góa mā無想beh koh講siáⁿ, tō緊tńg去做工.
Goân-pún kám-kak chin tū-lān,“Kán! Lín chia--ê sí-Hân-kok-á, lâi thàn Tâi-oan-lâng ê chîⁿ, koh khòaⁿ Tâi-oân-lâng chiah bô, bô liáu-kái Tâi-oân kap Chi-na-kok ê būn-tê, koh beh kiò Tâi-oân khì hō͘ Chi-na-kok thóng.” 原本感覺chin tū-lān,“Kán! Lín chia--ê 死韓國á, 來賺台灣人ê 錢, koh看台灣人chiah無, 無了解台灣kap Chi-na國ê 問題, koh beh叫台灣去hō͘ Chi-na國統.”
Bé--á, siūⁿ kóng, chhiūⁿ in khòaⁿ hòe-thóng hiah-ni̍h tāng ê bîn-cho̍k, kám ē kā in Hân-kok -ōe tòng-choh kang-kū lâi iōng? Tâi-gí kap Chi-na-ōe tùi i lâi kóng lóng sī gōa-kok-ōe, lóng sī in thàn-chîⁿ ê kang-kū. 尾--á, 想講, 像in看血統hiah-ni̍h重ê民族, kám會kā in韓國話當作工具來用? 台語kap Chi-na話對 i來講lóng是外國話, lóng是in賺錢ê工具.
Tâi-gí sī siáⁿ? Tâi-gí sī góa ê bú-gí, tī gún bú--á pak-tó͘ lāi tō teh thiaⁿ ê ōe, mā sī góa tē-1-chióng o̍h ē-hiáu ê ōe, sī góa se̍k-sāi mi̍h-kiāⁿ kap sè-kài ê ōe, sī góa beh kā siūⁿ--ê kóng--chhut-lâi ê ōe. 台語是siáⁿ? 台語是góa ê母語, tī gún母--á 腹tó͘內tō teh聽ê話, mā是góa第 1種學會曉ê話, 是góa熟識mi̍h-kiāⁿ kap世界ê話, 是góa beh kā想--ê講--出-來ê話.
Tâi-gí mā sī góa siōng hó-iōng ê ke-si. Iōng Tâi-gí, góa siōng ē-sái chheng-chhó siáⁿ-mi̍h mi̍h-kiāⁿ sī siáⁿ-mi̍h, iōng Tâi-gí, góa ē-sái sūi chai-iáⁿ pa̍t-lâng kóng--ê sī siáⁿ-mi̍h; Tâi-gí sī góa kap chit--ê sè-kài liân chò-hóe siōng hó-iōng ê ke-si. 台語mā是góa上好用ê ke-si. 用台語, góa上會使清楚siáⁿ-mi̍h mi̍h-kiāⁿ是siáⁿ-mi̍h, 用台語, góa會使sūi知影別人講--ê是siáⁿ-mi̍h; 台語是góa kap chit-ê世界連做伙上好用ê ke-si.
In kóng--ê-le? Tâi-gí sī siáⁿ-mi̍h kang-kū? In kóng sī ko-thong ê kang-kū, in bô iōng Tâi-gí siūⁿ tāi-chì, in bô iōng Tâi-gí se̍k-sāi sè-kài. In講--ê-le? 台語是siáⁿ-mi̍h工具? In講是溝通ê工具, in無用台語想代誌, in無用台語熟識世界.
Beh iōng Tâi-gí kap siáⁿ lâng ko-thong? In ē kóng:“Góa kap gún a-kong a-má kóng-ōe lóng kóng Tâi-gí.” Kap pêng-iú, kap pē bú, kap siā-hōe, kap gín-á--le? Beh用台語kap siáⁿ人溝通? In會講:“Góa kap gún a公 a-má(a嬤)講話lóng講台語.” Kap朋友, kap pē母, kap社會, kap gín-á--le?
Ū lâng khiā tī soán-kí tâi-á-téng ē kóng Tâi-gí, lo̍h tâi-á-kha tō bē koh kóng, Tâi-gí sī kap soán-phiò ko-thong ê kang-kū? 有人khiā tī選舉台á頂會講台語, 落台-á-kha tō bē koh講, 台語是kap選票溝通ê工具?
In koh ē kóng, bē-hiáu Tâi-gí tō bô-hoat-tō͘ chò-seng-lí, chò-seng-lí tō sī beh thàn-chîⁿ, in kóng Tâi-gí sī beh thàn-chîⁿ, Tâi-gí sī thàn-chîⁿ ê kang-kū? In koh會講, bē曉台語tō無法tō͘做生理, 做生理tō是beh賺錢, in講台語是beh賺錢, 台語是賺錢ê工具?
Tâi-gí tī Tâi-oân ū chiah chē lâng tehteh iōng, teh su-khó, teh kóng-ōe, teh khòaⁿ sè-kài, in iōng Tâi-gí kā lâng kóng in ê ài, soah hō͘ 1-kóa bô jīm-tông chit-ê gí-giân ê lâng tòng-choh gōa-kok-ōe, in kóng“Tâi-gí sī 1-chióng kang-kū”, koh kóng chit-ê kang-kū“bô hó-iōng; bô chhī-tiûⁿ; gín-á bô beh kóng; bô-hoat-tō͘ kap Chi-na-ōe kēng-cheng?” 台語tī台灣有chiah chē人teh用, teh思考, teh講話, teh看世界, in用台語kā人講in ê愛, soah hō͘ 1-kóa無認同chit-ê語言ê人當作外國話, in講“台語是 1種工具”, koh講chit-ê工具“無好用; 無市場; gín-á無beh講; 無法tō͘ kap Chi-na話競爭?”
Kám ū-iáⁿ sī án-ne? Kám有影是án-ne?
Chin chheng-chhó, “Tâi-gí sī 1-chióng kang-kū”, chit-kù ōe mā sī 1-ê kang-kū, sī 1-kóa bē-kiàn-siàu ê Tâi-oân-lâng, ūi-tio̍h beh kā bē-hiáu kóng bú-gí chit-ê goân-chōe tòng-choh bô khòaⁿ--tio̍h ê kang-kū! Chin清楚, “台語是 1種工具”, 這句話mā 是 1-ê工具, 是 1-kóa bē見笑ê台灣人, 為tio̍h beh kā bē曉講母語chit-ê原罪當作無看--tio̍h ê工具!
Chi-na-lâng mā kā gí-giân tòng-choh kang-kū, sī in beh kā Tâi-oân ê gí-giân, bûn-hòa, cho̍k-kûn būn-tê hoe kah bô lâng sa ū ê kang-kū, mā sī chi-chhî in “kiōng-thong-gí”kúi-á-kó͘ ê kang-kū. Chi-na人mā kā 語言當作工具, 是in beh kā台灣ê語言, 文化, 族群問題hoe kah無人sa有ê工具, mā是支持in「共通語」鬼á故ê工具.
Chē chē Tâi-oân-lâng soah hō͘ Chi-na-lâng pián--khì, siong-sìn kóng, bûn-ha̍k, gē-su̍t, im-ga̍k, liû-hêng, hām sè-kài ko-thong, lóng ài iōng“kiōng-thong-gí” chiah ū hoat-tō͘, chō-chiâⁿ Tâi-oan-lâng bô-hoat-tō͘ iōng ka-kī ê bú-gí khì chò chia--ê tāi-chì, lêng-hûn kap lâng bô-hoat-tō͘ chò-hóe. Chē chē台灣人soah hō͘ Chi-na人pián(騙)--去, 相信講, 文學, 藝術, 音樂, 流行, hām世界溝通, lóng ài用「共通語」chiah有法tō͘, 造chiâⁿ台灣人無法tō͘用ka-kī ê母語去做chia--ê代誌, 靈魂kap人無法tō͘做伙.
Nā chiàu in kóng--ê, chit-chióng chèng-thâu eng-kai hō-chò『精神分裂』. Chiok chē lâng lóng tit-tio̍h chit-ê chèng-thâu, mā m̄ chai-iáⁿ beh án-chóaⁿ, kan-taⁿ ē-sái tè tī“kiōng-thong-gí----Chi-na-ōe”āu-piah, koh khah jiok to jiok bē tio̍h. 若照in講--ê, chit種症頭應該號做『精神分裂』. Chiok chē人lóng得tio̍h chit-ê症頭, mā m̄知影beh án-chóaⁿ, kan-taⁿ會使tè(跟) tī「共通語----Chi-na話」後piah, koh khah jiok(追)都jiok bē tio̍h.
Kî-si̍t, Tâi-oân bô su-iàu kiōng-thong-gí, Tâi-oân goân-pún tō ū“chiok chē gí-giân tàu-tīn seng-oa̍h”ê khoân-kéng. Góa kóng Ho-ló-ōe, Hak-ngìn thiaⁿ ū, in kóng Hak-fa góa mā thiaⁿ ū; goân-chū-bîn kok cho̍k-kûn mā sī án-ne. 其實, 台灣無需要共通語, 台灣原本tō有“chiok chē語言鬥陣生活”ê環境. Góa講Ho-ló 話, Hak-ngìn(客家人)聽有, in講Hak-fa góa mā聽有; 原住民各族群mā是án-ne.
Góa tī Hoa-liân bat tn̄g-tioh 1-ê Pang-chah(Amis--ê lóng kóng ka-kī sī Pang-chah, tō sī“lâng”ê ì-su) a-má, i ē-hiáu kóng 6- chióng ōe, m̄-taⁿ ē-hiáu 2~3-ê sû, kap lâng kóng-ōe, khai-káng mā lóng chin sūn, ū i ka-kī cho̍k ê Pang-chah-ōe, ū Ho-ló-ōe, ū Hak-fa, ū Truku(ū lâng kóng sī『東賽德克』, gōa-kok jîn-lūi ha̍k-chiá kā tòng-choh Tayal--ê), koh ū Ji̍t-pún-ōe, Chi-na-ōe 6-chióng. Góa tī花蓮bat tn̄g-tioh 1-ê Pang-chah(Amis--ê lóng講ka-kī是Pang-chah, tō是“人”ê意思) a-má, i會曉講 6種話, m̄-taⁿ會曉2~3個詞, kap人講話, 開講mā lóng chin順, 有i ka-kī族ê Pang-chah話, 有Ho-ló話, 有Hak-fa,有Truku(有人講是『東賽德克』, 外國人類學者kā當作Tayal--ê), koh有日本話, Chi-na話 6種.
Chit-khoán--ê, chit-má ū kúi-ê lâng ū châi-tiāu? Tī Tâi-oân, chit-chióng--ê sī bô-hoat-tō͘ hông khéng-tēng--ê! Chit款--ê, chit-má有幾-ê人有才調? Tī台灣, chit種--ê是無法tō͘ hông肯定--ê!
I ē-hiáu chiah-ni̍h chē-chióng ōe, kan-taⁿ 2-chióng sī hông kàu-io̍k--chhut-lâi-ê, chhun--ê lóng sī tī Tâi-oân siā-hōe pún-té tō ū ê gí-giân khoân-kéng lāi-té, chin chū-jiân tō o̍h ē-hiáu--ê. I會曉chiah-ni̍h chē種話, kan-taⁿ 2種是hông教育--出-來-ê, chhun--ê(剩--ê)lóng是tī台灣社會本底tō有ê語言環境內底, chin自然tō學會曉--ê.
Koh chài kóng, hit 2-chióng hông kà--chhut-lâi ê gí-giân, lóng sī gōa-lâi thóng-tī-chiá si̍t-bîn chèng-chhek kui-tēng ê『國語』, m̄ sī Tâi-oân pún-thó͘ ê gí-giân. Koh再講, hit 2種hông教--出-來ê語言, lóng是外來統治者殖民政策規定ê『國語』, m̄是台灣本土ê語言.
Gí-giân sī 1-chióng kang-kū? Tâi-oân ê gí-giân kám chin-chiàⁿ khah pháiⁿ-iōng? Choân Tâi-oân ê lâng, ūi-tio̍h 1-sì-lâng tú bē tio̍h 10- pái ê gōa-kok-lâng teh phah-piàⁿ o̍h gōa-kok-ōe, kā ka-kī ê bú-gí chhàng tī siuⁿ-á-té, ū-sim beh the̍h lâi iōng ê lâng kā péng--chhut-lai, soah hō͘ in lè-lè-kiò, kóng teh chè-chō būn-tê, teh chè-chō『社會矛盾』! 語言是 1種工具? 台灣ê語言kám真正khah pháiⁿ用? 全台灣ê人, 為tio̍h 1世人tú bē tio̍h 10-pái ê外國人teh打拚學外國話, kā ka-kī ê母語藏tī箱á底, 有心beh提來用ê人kā péng(翻)--出-來, soah hō͘ in lè-lè叫, 講teh製造問題, teh製造『社會矛盾』!
Sī siáⁿ lâng khah『矛盾』, eng-kai sī chin chheng-chhó chiah tio̍h! 是siáⁿ人khah『矛盾』, 應該是chin清楚chiah tio̍h!
(TGB Thong-sìn tē 4 kî, 2000 nî 1 goe̍h) (TGB通訊第4期,2000年1月)
回上一頁    終戰後,   2000年,   散文