Iân lō͘ chhiau-chhōe gín-á sî
|
沿路chhiau-chhōe gín-á時 |
| Asia Jilimpo |
Asia Jilimpo |
|
Tiān-sī khòaⁿ tio̍h 1 chhut kū tiān-iáⁿ, kiò chò “Chheng-chheng hô phán chhâu” sī leh kóng gín-á ê loân-ài kò͘-sū, koh ū bí-lē ê chhân-hn̂g kéng-tì, góa hiông-hiông khì siūⁿ tio̍h kò͘-hiong ê kong-kéng kap gín-á sî-tāi hit tōaⁿ m̄-chai beh án-chóaⁿ kóng khí ê kám-chêng, lîm-sî lîm-iāu tō khì thiah 1 tiuⁿ lo̍h lâm ê hóe-chhia-toaⁿ, tńg khì kò͘-hiong chhiau-chhōe góa ê gín-á sî.
|
電視看著1 齣舊電影，叫做『青青河畔草』，是leh 講gín-á ê 戀愛故事，koh 有美麗ê 田園景緻，我hiông-hiông 去想著故鄉ê 光景kap gín-á 時代hit 段m̄ 知beh án-chóaⁿ 講起ê 感情，臨時臨iāu 就去thiah 1 張落南ê 火車單，tńg 去故鄉chhiau-chhōe 我ê gín-á 時。 |
|
Pôaⁿ Oân-lîm kheh-ūn kàu goán chng gōa ê ke-á tō beh e-po͘ 4 tiám--a, tī chhia-pâi-á piⁿ bé 1 ê khok-á-te kap 2 tè chìⁿ-kóe, ná kiâⁿ ná chia̍h, kám-kak bô gín-á sî hiah hó-chia̍h, khok-á-te soah bô chham o-á, kan-taⁿ kú-chhài niâ. Kòe chúi-chhiāng, ùi Tōa-lûn koh kiâⁿ chiâⁿ pah pō͘, tō ū 1 ê phòng-phuh liâu-á, chhut-chúi-kháu ê thi̍h-kóng chin tōa-khang, thiu--chhut-lâi ê chúi-káng pe̍h-siak-siak. Joa̍h--lâng, ùi ha̍k-hāu beh tńg khì chhù--ni̍h chia̍h tàu, cháu gah kui sin-khu kōaⁿ, kàu chia tō chin hoaⁿ-hí, seng hò͘ chúi sé bīn sé ām-kún, chiah koh lim kúi chhùi-á chí chhùi-ta, chheng-liâng ê chúi thàu sim-pî. Chit sî, góa chìⁿ-liāu chia̍h gah chin sò, liâu-á iáu tī--leh, m̄-koh bô leh thiu chúi, iā-tō bián lim--a.
|
盤員林客運到goán 庄外ê 街á 都beh e-po͘ 4 點--a，tī 車牌á 邊買1 個khok-á-te kap 2 tè chìⁿ 粿，ná 行ná 食，感覺無gín-á 時hiah 好食，khok-á-te soah 無參蚵á,kan-taⁿ 韭菜niâ。過水chhiāng,ùi 大崙koh 行chiâⁿ 百步，就有1 個Phòng-phuh 寮á,出水口ê 鐵管真大空，抽--出來ê 水大káng 白siak-siak。熱--人，ùi 學校beh tńg 去厝--ni̍h 食晝，走gah kui 身軀汗，到chia 就真歡喜，先 hò͘ 水洗面洗ām-kún,chiah koh lim 幾嘴á 止嘴ta，清涼ê 水透心脾。這時，我chìⁿ 料食gah 真sò,寮á iáu tī--leh，m̄-koh 無leh 抽水，也就免lim--a。 |
|
Liâu-á piⁿ ê chhân bô leh pò͘, kái chò chèng phû-tô ê hn̂g, tong-jiân tō bián phòaⁿ chúi. Chit 2 nî, Kong-bē-kio̍k kái chò kong-si, phû-tô iōng chìn-kháu--ê, hùi-chí chèng-choh ê khè-iok, phû-tô mā hùi--a, kui-phiàn hn̂g khē leh hng. Chit khoán kek chiú ê phû-tô, chū chò gín-á sî-tāi, goán tau chhù-āu tō chèng 2 châng, chhiⁿ-phû-tô kàu beh se̍k tō hoán n̂g, ji̍t-thâu-kng chhiō--tio̍h ē thang kng, chia̍h--khì-lâi chin tiⁿ. Góa mn̄g A-pa kóng chit khoán phû-tô sī siáⁿ-mi̍h chéng, i kóng sī 「Go͘-lú-lián」, góa kì im m̄-chai ì-sù, it-ti̍t kàu ē-hiáu kóa Eng-gí kap Ji̍t-gí liáu-āu, chiah chai sī 「Golden」ê Ji̍t-gí hoat-im, eng-kai sī 「Go͘rgen」, Kong-bē-kio̍k tōa-liōng khè-choh, kái miâ chò ‘Kim-hiong’ phû-tô.
|
寮á 邊ê 田無leh 播，改做種葡萄ê 園，當然就免phòaⁿ 水。這兩年，公賣局改組做公司，葡萄用進口--ê,廢止種作ê 契約，葡萄mā 廢--a，kui 遍園khē leh 荒。這款kek 酒ê 葡萄，自做gín-á 時代，goán tau 厝後就種2 叢，青葡萄到beh 熟就反黃，日頭光chhiō--著會thang 光，食--起來真甜。我問a-pa 講這款葡萄是siáⁿ-mi̍h 種，i 講是「Go͘-lú-lián」，我記音m̄ 知意思，一直到會hiáu kóa 英語kap 日語了後，chiah 知是「Golden」ê 日語發音，應該是「Goruden」，公賣局大量契作，改名做「金香」葡萄。 |
|
Sūn phòng-phuh liâu-á kàu goán chng--ni̍h, kui lō͘ lóng choân-sī hùi-hng ê hn̂g-á, hó tio̍h hia ê ia̍h-á, chiáu-á, chū-iû poe tī ki-hio̍h ê khang-phāng. Lō͘-bīn khōng táⁿ-má-ka, chhōe bô chá-sî gû-chhia-kau ê hûn-jiah, chhia kam-chià ê chhiah-gû-á kòa ê lin-long-á iáu tī góa kì-tì lāi leh hiáng. Goán siōng hèng tòe gû-chhia āu kiâⁿ, sái gû-chhia--ê chai goán gín-á ê sim-chêng, lóng ē tìⁿ bô khòaⁿ--kìⁿ, kam-chià hō͘ goán thau thiu khì chia̍h, ū 1 kái, Kheh-lâng gín-á A-phng-á tōa-sim-koaⁿ, kā lâng làu kui pé, chài kam-chià--ê lo̍h lâi kā mā, liáu-āu thiu 1 ki hō͘--i, chhu--ê khǹg tńg--khì. Nā ū hôe-thâu khang-chhia, goán ē peh-khí-li̍h chē, kui tīn gín-á pàng hō͘ gû thoa. Chúi-chhiāng piⁿ hit chō kiô, beh khí ê lō͘ chin kiā, chhia nā chài siuⁿ tāng tō chhut-la̍t chiah khàng ē khí, ū ê gû tìⁿ la̍t soah siàm sái, kiā téng gû-sái tia̍t-pia̍t chē, Tâi-oân ū chin chē só͘-chāi, lóng kiò chò 「Gû-sái-kiā」. Goán nā khòaⁿ tio̍h chài tāng ê gû-chhia beh peh kiā, lóng ē chū-tōng khì tàu-sak, kā gû tàu chàn 1 ē la̍t.
|
順phòng-phuh 寮á 到goán 庄--ni̍h，kui 路lóng 全是廢荒ê 園á,好著hiah-ê 蝶á、鳥á,自由飛tī 枝葉ê 空縫。路面khōng 打馬膠(táⁿ-má-ka)，chhōe 無早時牛車溝ê 痕跡，車甘蔗ê 赤牛á 掛ê lin-long-á iáu tī 我記智內leh 響。Goán 上興tòe 牛車後行，駛牛車--ê 知goán gín-á ê 心情，lóng 會tìⁿ 無看--見，甘蔗hō͘ goán 偷抽去食，有1 kái,客人gín-á A 朋(phn̂g)á 大心肝，kā 人làu kui 把，載甘蔗--ê 落來kā 罵，了後抽1 支hō͘--i，chhun--ê khǹg tńg--去。若有回頭空車，goán 會peh 起--li̍h 坐，kui tīn gín-á 放hō͘ 牛拖。水chhiāng 邊hit 座橋，beh 起ê 路真崎，車若載siuⁿ 重就真出力chiah khàng 會起，有ê 牛tìⁿ 力soah siàm 屎，崎頂牛屎特別chē,台灣有真chē 所在，lóng 叫做「牛屎崎」。Goán 若看著載重ê 牛車beh peh 崎，lóng 會自動去tàu sak，kā 牛tàu chàn 1 下力。 |
|
Beh ji̍p chng tō ē khòaⁿ tio̍h lóng-sī chhi̍h-tek-á, chit chng ê 4 kho͘ liàn-tńg lóng-sī chhi̍h tek-á, kā chng-thâu pau āⁿ gia̍p tī tiong-ng. Tâi-oân ū chit khoán ê chng tō kiò chò 「Tek-ûi-á」, chit chng mā-sī. Chhi̍h-tek-á ū chin chē lī-iōng, chá-sî tō chhú khah chho͘ ê tek-á lâi khí chhù, tō-sī 「Tek-kóng-á chhù」. Chhi̍h-tek-sún-thng bián lām bī-sò͘ tō chin tiⁿ. Sàn-chiah ê nî-tāi, khiàm bah-liāu iû-chho, khah êng ê àm-mî-á sî, goán A-chek ē iōng sûi-á tàu bôa chiam ê chho͘ iân-sòaⁿ chat, chè-chō 1 ki lak-chǹg, iōng tiān-thô͘ ê Ba-teh-li̍h chhiō lō͘, choan-kang khì tek-nâ lak niáu-chhí. Niáu-chhí ba̍k hō͘ Ba-tek-li̍h chhiō--tio̍h, soah gāng--khì, lak-chǹg tō lak--lo̍h, chin chún, chit chhiú kang-hu eng-kai sī Pêⁿ-po͘ lâu--lo̍h-lâi-ê. Chhù--ni̍h ê cha-bó͘--ê chá tō sio-chúi chhoân leh tán, kā niáu-chhí pak phôe, thâi sé hó-sè, lo̍h tiáⁿ bián pòaⁿ-tiám-cheng tō se̍k, bah chin chhiⁿ-tiⁿ. Thiaⁿ kóng chia̍h niáu-chhí-á-bah bē-sái koh chia̍h lí-á, nā-bô, ē tōa-ām-kui, bô lâng chhì--kòe, m̄-koh goán bô giâu-gî--kòe.
|
Beh 入庄就會看著lóng 是刺竹á,這庄ê 4 kho͘ liàn-tńg lóng 是刺竹á,kā 庄頭包āⁿ 夾tī 中央，台灣有這款ê 庄就叫做「竹圍á」，這庄mā 是。刺竹á 有真chē 利用，早時就取khah 粗ê 竹á 來起厝，就是「竹管(kóng)á 厝」。刺竹筍煮湯免lām 味素就真甜。Sàn-chiah ê 年代，欠肉料油臊，khah êng ê 暗暝á 時，goán a 叔會用箠á tàu 磨尖ê 粗鉛線節，製造1 支lak 鑽，用電塗ê Ba-té-li̍h chhiō 路，專工去竹林lak niáu 鼠。Niáu 鼠目hō͘ Ba-te-li̍h chhiō--著，soah gāng--去，lak 鑽就lak--落，真準，這手工夫應該是平埔留--落來ê。厝--ni̍h ê cha-bó͘--ê 早就燒水chhoân leh 等，kā niáu 鼠剝皮、thâi 洗好勢，落鼎免半點鐘就熟，肉真chhiⁿ 甜。聽講食niáu 鼠á 肉bē-sái koh 食李á,若無，會大ām-kui，無人試--過，m̄-koh goán 無giâu 疑--過。 |
|
Nǹg kòe chhi̍h-tek-nâ lō͘-á kàu chia hun siang-chhe, 1 tiâu iân kau-kîⁿ se̍h chng-gōa, tùi thiòng-á-po͘ kòe, kau-á té lâ-á chin kāu, kōaⁿ 1 kha tâng-kóng-á chhìn-chhái bong 1 khùn tō tīⁿ-tīⁿ, nā khì-ūn khah hó, koh ē khioh tio̍h hô͘-liu iah-sī jîm tio̍h thô͘-sat. Lēng-gōa 1 tiâu sī ji̍p chng-lāi ê lō͘, iân lō͘ ū Hōng-hông-chhiū, tng khui ê sî, pí hóe khah iām ê âng, ē hō͘ lâng sim-koaⁿ sio-lo̍h. O͘-chhùi-pit-á kap O͘-chhiu kám-sī kāng thiāu-á lāi ê chek-peh hiaⁿ-tī, tiāⁿ-tiāⁿ ē tàu-tīn sńg, hā chhiùⁿ “O͘-chhiu ka̍h-ka̍h-kiu̍h”. Góa khah ài Ìⁿ-á, bóe-liu bē-su sī iōng ka-to chián--ê, khui-chhe ê sòaⁿ-tiâu chin ti̍t, se-hong lâng ài chhēng 「Ìⁿ-bóe-ho̍k」, góa kám-kak Ìⁿ-á sī chhēng-chhah chin sin-sū ê chiáu-á. Piān-nā beh-àm sî, ē tī chhù chêng nî-chîⁿ kha háu-kiò, kap Ji̍t-pô ng-ko̍k-ke poe sio jiok.
|
Nǹg 過刺竹林路á 到chia 分雙叉，1 條沿溝kîⁿ se̍h 庄外，tùi 塚á 埔過，溝á 底蜊á 真kāu,kōaⁿ 1 kha 銅管á chhìn-chhái 摸1 khùn 就tīⁿ-tīⁿ，若氣運khah 好，koh 會khioh 著hô͘-liu iah 是jîm 著塗sat。另外1 條是入庄內ê 路，沿路有鳳凰樹，tng 開ê 時，比火khah 炎ê 紅，會hō͘ 人心肝燒lo̍h。烏嘴pit-á kah 烏鶖kám 是kāng thiāu-á 內ê 叔伯兄弟，tiāⁿ-tiāⁿ 會tàu-tīn sńg,合唱「烏鶖ka̍h-ka̍h-kiu̍h」。我khah 愛燕á,尾liu bē 輸是用ka 刀剪--ê,開叉ê 線條真直，西方人愛穿「燕尾服」，我感覺燕á 是穿chhah 真紳士ê 鳥á。便若beh 暗時，會tī 厝前岑簷kha háu 叫，kap 日婆ng-ko̍k-ke 飛相jiok。 |
|
Chit sî, kui chng chhi̍h-tek-á bô kúi bô͘, ūi-beh chhú sún-á choan-kang chèng ê môa-tek tian-tò ū khah chē. Ìⁿ-á ká-ná chiok kú tō hán-tit lâi pôe-tòe--a, chhun 1 kóa bô lō͘ bô chhù ê Chhek-chiáu-á chiú tī tiān-hóe-sòaⁿ téng, khòaⁿ chit chhut lông-chhoan piàn-chhian ê hì-bûn. Kau-á 1 tang hán-tit ū kúi ji̍t ū chúi, nā ū mā ná khì-si-á, bē-su sī thó͘-tē lâu-chhut-lâi ê ba̍k-sái.
|
這時，kui 庄刺竹á 無幾bô͘,為beh 取筍á 專工種ê 麻竹顛倒有khah chē。燕á ká-ná chiok 久就罕得來陪tòe--a，chhun 1 kóa 無路無厝ê chhek 鳥á 守tī 電火線頂，看這齣農村變遷ê 戲文。溝á 1 冬罕得有幾日有水，若有mā ná 氣絲á,bē 輸是土地流--出來ê 目屎。 |
|
Goán tau mā hoan chò chng-á-chhù--a, āu-bīn ê kau-á iáu koh tī--leh, chúi chin chhàu. Chhù khí ǹg chhân hit hiòng, chit sî mā leh chèng cha̍p-chháu, koaⁿ-chin-á tn̂g gah koaⁿ-bang hoe pe̍h-pe̍h. Kū hō͘-lêng hoan tiāu, liân hit châng Khó͘-lēng-á mā chá tō chhoh--khì, Khó͘-lēng kha góa gín-á sî-tāi ê kì-tì, hō͘ âng-mn̂g-thô͘ khōng tiâu-tiâu, bô tè chhōe khí.
|
Goán tau mā 翻做磚á 厝--a，後面ê 溝á iáu koh tī--leh，水真臭。厝是ǹg 田，這時mā leh 種雜草，菅蓁á 長gah 菅bang 花白白。舊hō͘-lêng 翻掉，連hit 叢苦lēng-á mā 早就剉--去，苦lēng kha 我gín-á 時tâi ê 記智，hō͘ 紅毛塗khōng tiâu-tiâu,無tè chhōe 起。 |
|
Chhù āu chùn-kau-á ê lēng-gōa hit pêng sī 1 hō͘ ū chhiûⁿ-ûi-á ê sin-sū lâng ê chhù-the̍h, bô leh kap chng-lāi lâng lâi-khì. Chū kó͘ khí chit chng tō lóng-sī choh-sit lâng, hán-tit ū lâng siū kàu-io̍k, thiaⁿ A-pa kóng goán cha-po͘ chó͘ bat chò Hàn-bûn-sian--ê, tī chng--ni̍h khui àm-o̍h-á kà lâng bat Hàn-jī, ū-sî iā ē kóng kó͘, A-pa kóng góa siá siáu-soat ê thian-hūn sī chéng tio̍h A-chó͘--ê, m̄-koh goán A-kong tō bô-ài o̍h jī, soah tn̄g--khì. Hit hō͘ lâng sī goán chng ê sin-sū ka-têng, téng 1 tē--ê tō bat jī, chò kòe tìn-bîn tāi-piáu, ū 2 ê hāu-seⁿ tī Bí-kok tha̍k chheh, tha̍k soah soah lâu tī hia, bô-koh tńg--lâi. In hit ê siōng sè ê cha-bó͘ kiáⁿ tha̍k kok-hāu kap góa kāng-nî--ê, chhēng-chhah ê khì-chit kap goán it-poaⁿ ê chng-kha gín-á bô kâng, ná kong-chú--leh, ha̍k-hāu lāi lāu-su tia̍t-pia̍t khah sioh--i, tông-o̍h mā him-siān--i. Seng kàu 3 nî ê sî, ha̍k-hāu koh têng pian pan, góa soah kap i kāng 1 pan, lāu-su pâi chē-ūi ê sî, góa sī tha̍k thâu-miâ--ê, tong-jiân chē tē 1 pâi, i tī pa̍t-pan sêng-chek thiaⁿ-kóng chiah phó͘-phó͘--á niâ, lāu-su thiàⁿ--i, kiò i kap góa chē chò-hóe. Góa chū sè-hàn tō bô kāng-nî-hòe ê cha-bó͘ gín-á phōaⁿ, bē-hiáu kap ī-sèng chi̍h-chiap, m̄-káⁿ kap i kóng-ōe, liân beh khòaⁿ--i tō m̄-káⁿ, kan-taⁿ thàn i bô chù-ì, iōng ba̍k-bóe khì kā thau sàu.
|
厝後圳溝á ê 另外hit pêng 是1 戶有牆圍á ê 紳士人ê 厝宅，無leh kap 庄內人來去。自古起這庄就lóng 是作sit 人，罕得有人受教育，聽a-pa 講goán cha-po͘ 祖bat 做漢文先--ê,tī 庄--ni̍h 開暗學á 教人bat 漢字，有時也會講古，a-pa 講我寫小說ê 天份是種著a 祖--ê,m̄-koh goán a 公就無愛學字，soah 斷--去。Hit 戶人是goán 庄ê 紳士家庭，頂1 代--ê 就bat 字，做過鎮民代表，有2 個後生tī 米國讀冊，讀煞soah 留tī hia，無koh tńg--來。In hit 個上細ê cha-bó͘-kiáⁿ 讀國校kap 我kāng 年--ê,穿chhah ê 氣質kap goán 一般ê 庄kha gín-á 無kāng,ná 公主--leh，學校內老師特別khah 惜--i，同學mā 欣羨--i。升到三年ê 時，學校koh 重編班，我soah kap i kāng 1 班，老師排座位ê 時，我是讀頭名--ê,當然分第一排，i tī 別班成績聽講chiah 普普--á niâ,老師thiàⁿ--i，叫i kap 我坐做夥。我自細漢就無kāng 年歲ê cha-bó͘-gín-á 伴，bē-hiáu kap 異性chi̍h 接，m̄ 敢kap i 講話，連beh 看--i 都m̄ 敢，kan-taⁿ 趁i 無注意，用目尾去kā 偷掃。 |
|
Góa éng-oán ē-kì-tit i khui chhùi kā góa kóng ê thâu 1 kù ōe:「Chhiáⁿ lí mài iô í-á.」Góa siūⁿ-beh hōe sit-lé, ōe kâm tī chhùi--ni̍h, kóng bē chheng-chhó, góa m̄-sī thiau-kang beh iô í-á, goán ê í-á liâm chò hóe, góa sī hoaⁿ-hí gah phi̍h8-phi̍h8 chhoah, í-á tòe leh tín-tāng. 3 nî--ê ke chin chia̍p khó-chhì, chiu-khó, goe̍h-khó, góa kāng-khoán pó-chhî tē 1 miâ, lāu-su hoat siúⁿ, iōng 1 pún liān-si̍p phō͘, téng-thâu tǹg「Chióng」, góa phō͘-á lóng bián bé. Hit chūn phō͘-á kap ū pau phôe ê iân-pit lóng-sī 5 kak, ū 1 pái, i kóng iân-pit siuⁿ chē, beh iōng pit kap góa ōaⁿphō͘-á, tú-hó góa 1 ki pit lóng siá gah chéng-thâu-á kiōng-beh gīm bē tiâu, ū-sî beh siah iân-pit, siuⁿ té soah siah tio̍h chéng-thâu bóe, tō kap i ōaⁿ.
|
我永遠會記得i 開嘴kā 我講ê 頭1 句話：「請你mài 搖椅á。」我想beh 會失禮，話含tī 嘴--ni̍h，講bē 清楚，我m̄ 是thiau-kang beh 搖椅á,goán ê 椅á 連做夥，我是歡喜gah phi̍h8-phi̍h8-chhoah，椅á tòe leh tín 動。三年--ê 加真捷考試，週考、月考、期考，我kāng 款保持第一名，老師發賞，用1 本練習簿，頂頭tǹg「獎」，我簿á lóng 免買。Hit chūn 簿á kap 有包皮ê 鉛筆lóng 是5 角，有1 pái,i 講鉛筆siūⁿ chē,beh 用筆kap 我換簿á,tú 好我1 支筆lóng 寫gah chéng 頭á giōng-beh gìm bē tiâu,有時beh 錫鉛筆，siuⁿ 短soah 削著chéng 頭尾，就kap i 換。 |
|
Kòe 2 kang, lé-pài-ji̍t, beh àm-á sî, góa khì chhī gû tńg--lâi, thàn thiⁿ iáu bōe chiâu àm, tī mn̂g-kháu-tiâⁿ bóe siá jī. Hit nî, goán iáu bô khan tiān-hóe, àm-sî lóng-sī tiám hoan-á-iû hóe tha̍k chheh. A-pa ùi gōa-kháu ji̍p--lâi, gia̍h 1 ki sàu-se gím-á kiò góa kūi--lo̍h, tō kā sóa sut. Chū seng 2 nî--ê khí, chāi-lâi m̄-bat bô khó tio̍h tē 1 miâ, A-pa mā góa chit kái nah ē thè-pō͘. Góa soah sa bô, bêng-bêng góa kāng-khoán thâu-miâ, A-pa nah ē oan-óng--góa ? Hō͘ A-pa sut 3 ê liáu-āu, i chiah kóng tī thó͘-tē-kong biō-á chêng ê tōa chhêng-chhiū kha kap 1 tīn chng-lāi lâng khai-káng, keh-piah chhù-the̍h ê chú-lâng tī hia tián pó, kā lâng kóng góa ē lóng pó-chhî tē 1 miâ sī in cha-bó͘ kiáⁿ bô kap góa kāng-pan, chit pái bô kâng--a, in cha-bó͘-kiáⁿ khó tē 1 miâ, lāu-su siúⁿ i 1-pún phō͘-á, téng-thâu tǹg 1 jī 「Chióng」, i m̄-kam hō͘ cha-bó͘ kiáⁿ the̍h khì siá jī iōng, choan-kang iōng la̍h-chóa hong khí-lâi chò kì-liām. A-pa kóng 1 pan bē ū 2 ê tē 1 miâ, pa̍t-lâng ū phō͘-á chò chèng-bêng, góa tek-khak sī lak miâ. Góa kā sin iân-pit gia̍h hō͘ A-pa khòaⁿ, kā tāi-chì kóng--chhut-lâi, A-pa chiah chai góa siū óng-khut, pháiⁿ-sè pháiⁿ-sè, hō͘ góa 1 kak-gîn, piáu-sī tāi-chì hut têng-tâⁿ--khì.
|
過2 工，禮拜日，beh 暗á 時，我去飼牛tńg 來，趁天iáu 未齊暗，tī 門口庭尾寫字。Hit 年，goán iáu 無牽電火，暗時lóng 是點番á 油火讀冊。A-pa ùi 外口入--來，gia̍h 1 支掃梳gím-á 叫我跪--落，就kā 我sut。自升二年--ê 起，我在來m̄-bat 無考著第一名，a-pa 罵我這kái ná 會退步。我soah sa 無，明明我kāng 款頭名，a-pa ná 會冤枉--我？Hō͘ a-pa sut 3 下了後，i chiah 講tī 土地公廟á 前ê 大chhêng 樹kha kap 1 tīn 庄內人開講，隔壁厝宅ê 主人tī hia 展寶，kā 人講我會lóng 保持第一名是in cha-bó͘-kiáⁿ 無kap 我kāng 班，這pái 無kāng--a，in cha-bó͘-kiáⁿ 考第一名，老師賞i 1 本簿á,頂頭tǹg 1 字「獎」，i m̄ 甘hō͘ cha-bó͘-kiáⁿ the̍h 去寫字用，專工用蠟紙封起來做記念。A-pa 講1 班bē 有2 個第一名，別人有簿á 做證明，我的確是lak 名。我kā 新鉛筆gia̍h hō͘ a-pa 看，kā tāi-chì 講--出來，a-pa chiah 知我受枉屈，pháiⁿ-sè pháiⁿ-sè,hō͘ 我1 角銀，表示tāi-chì hut têng-tâⁿ--去。 |
|
Góa bô ūi án-ni tō khì hit ê súi tông-o̍h, 1 kak-gîn ē-tàng bé 5 tiuⁿ ōe-seng-chóa, koh lâi ê ōe-seng-chóa kiám-cha, góa tō bián koh sì-kòe kā lâng chioh lâi hō͘ sian-siⁿ giām. Ē lé-pài khó chhì liáu, góa tong-jiân mā koh the̍h tio̍h thâu-miâ siúⁿ ê phō͘-á, i koh beh kap góa iōng iân-pit ōaⁿ, góa siūⁿ tio̍h hō͘ lâng sut 3 ē sàu-se gím-á, m̄ khéng kap i ōaⁿ. Góa iā kiaⁿ i pìⁿ bīn bô ài koh kap góa kóng ōe, m̄ káⁿ kā i phiàn in lāu-pē ê tāi-chì chhut-phòa, kan-taⁿ kóng「Góa sǹg bē hô」. Bóe--á, i kóng góa nā kap i ōaⁿ, siōng-khò ê sî, góa ē-sái thau khan i ê chhiú, án-ni, góa bián-kóng mā tâu-hâng. Kôaⁿ--lâng ê sî, góa bô kāu-saⁿ thang chhēng, chhiú léng-ki-ki, m̄ chai sī cha-bó͘ gín-á ê chhiú seⁿ-pún tō khah sio iah-sī i chhēng thài-khong-i, kā i ê chhiú khan--leh, ū kàu hó ! Góa hi-bāng ha̍k-hāu ê siáu-sú-á bōe-kì-tit iô hā-khò cheng-á.
|
我無為án-ni 就氣hit 個súi 同學，1 角銀會tàng 買5 張衛生紙，koh 來ê 衛生檢查，我就免koh sì-kòe kā 人借來hō͘ 先生驗。下禮拜考試了，我當然mā koh the̍h 著頭名賞ê 簿á,i koh beh kap 我用鉛筆換，我想著hō͘ 人sut 3 下掃梳gím-á,m̄ 肯kap i 換。我也驚i 變面無愛koh kap 我講話，m̄ 敢kā i 騙in 老pē ê tāi-chì 出破，kan-taⁿ 講「我算bē 和」。尾--á,i 講我若kap i 換，上課ê 時，我會sái 偷牽i ê 手，án-ni，我免講mā 投降。Kôaⁿ--人ê 時，我無厚衫thang 穿，手冷ki-ki，m̄ 知是cha-bó͘-gín-á ê 手生本就khah 燒iah 是i 穿太空衣，kā i ê 手牽--leh，有夠好！我希望學校ê 小使(siáu-sú)á bōe 記得搖下課鐘á。 |
|
Hit kang Lán-lâng sī 3 goe̍h 14, pài-la̍k tha̍k 1 po͘ niâ, beh pàng-o̍h ê sî, i tu 1 tiuⁿ chóa-tiâu-á hō͘--góa, kóng beh chhiáⁿ góa e-hng khì in tau. Góa tńg khì chhù, m̄ káⁿ kā A-pa kóng, chhōe goán i--á, kóng tông-o̍h beh chhiáⁿ góa khì in tau chia̍h àm. He sī góa thâu-pái hō͘ lâng iau-chhiáⁿ khì chò lâng-kheh, A-i choan-kang kái 1 niá A-pa khah bô phòa ê tn̂g-khò͘, iōng chhâi-hông-chhia-á bú 1 po͘ tah-tah, góa bô phôe-tòa, koh thīⁿ 1 tiâu pò͘-tòa-á hō͘ góa hâ. Góa chhēng iáu-sī siūⁿ khoah, m̄-koh, i--á chin boán-ì.
|
Hit 工Lán-lâng 是3 月14，拜六讀1 po͘ niâ,beh 放學ê 時，i tu 1 張紙條á hō͘--我，講beh 請我e-hng 去in tau。我tńg 去厝，m̄ 敢kā a-pa 講，chhōe goán i--á,講同學beh 請我去in tau 食暗。He 是我頭pái hō͘ 人邀請去做人客，a-i 專工改1 領a-pa khah 無破ê 長褲，用裁縫車á 舞1 po͘ tah-tah，我無皮帶，koh thīⁿ 1 條布帶á hō͘ 我hâ。我穿iáu 是siuⁿ 闊，m̄-koh，i--á 真滿意。 |
|
Góa tùi āu-piah kau chhu 1 tè pang-á kòe khì hit ê chhù-the̍h. Chhiûⁿ-ûi-á lāi koh ū chèng hoe chèng chháu, góa bōe-hù khòaⁿ súi, chhiū téng ê pa̍t-á chin tōa-lia̍p, n̂g--á bô lâng bán, iā-ū lián-bū kap iū-á. Hó-gia̍h lâng ê chhù iáu-sī bô kâng, hit chūn kui chng kan-taⁿ chit kháu chàu sī hiā-chhù, chhun--ê lóng tek-kóng-á chhù khàm chháu chò chhù-téng, nā hong-thai lâi tō iōng chio̍h-thâu-á teh--leh, chiah bē chhù-kòa hō͘ hong hian--khì. Chhù lāi tiān-hóe kng phà-phà, kî-koài, goán kui chng tō iáu-bô tiān-hóe-thiāu, in nah ū tiān-hóe? Tông-o̍h chhut-lâi chiap--góa, seng chhōa góa khì chhù piⁿ liâng-têng-á kha chē, kà góa 1 kóa ōe, kiò góa bē-sái làu-khùi.
|
我tùi 後壁溝chhu 1 tè 枋á 過去hit 個厝宅。牆圍á 內koh 有種花種草，我bē 赴看súi,樹頂ê pa̍t-á 真大粒，黃--a 無人挽，也有lián-bū kap 柚á。好gia̍h 人tau ê 厝iáu 是無kāng,hit chūn kui 庄kan-taⁿ 這口灶是瓦厝，chhun--ê lóng 竹箍 á 厝khàm 草做厝頂，若風颱來就用石頭á teh--leh，chiah bē 厝kòa hō͘ 風掀--去。厝內電火光phà-phà,奇怪，goán kui 庄都iáu 無chhāi 電火thiāu,in ná 有電火？同學出來接--我，先chhōa 我去厝邊涼亭á kha 坐，教我1 kóa 話，叫我bē-sái làu-khì。 |
|
Kàu hit sî góa chiah chai-iáⁿ hit kang sī i ê seⁿ-ji̍t, in lāu-pē kap i--á, i sī kiò「pa-pa」 kap 「ma-ma」, kau-tài i chhiáⁿ khah chē tông-o̍h khì in tau chia̍h seⁿ-ji̍t toh, i kiaⁿ tông-o̍h kóng chhut i bô khó kòe tē 1 miâ ê tāi-chì, m̄ káⁿ chhiáⁿ in lâi, bô chhiáⁿ 1-ê-á lâi mā kóng bē tit kòe, chiah pài-thok góa kā i tàu am-khàm. In pē-bú chin hoan-gêng--góa, kui toh lóng-sī góa hán-tit chia̍h--kòe ê chhiⁿ-chhau. A-peh it-tit leh chhàu-tōaⁿ kóng góa hō͘ in cha-bó͘ kiáⁿ jiok--kòe, chhiáⁿ góa m̄-thang khòa-ì, chīn-liōng chia̍h, sǹg an-ùi--góa. Tông-o̍h tō sai-nai kiò pa-pa mài koh kóng che, a-peh sòa--loh koh o-ló cha-bó͘ kiáⁿ chiah-nī sè-hàn tō chai kò͘-khiam, kā pa̍t-lâng lâu bīn-chú. I koh kóng téng ha̍k-kî, nā ū the̍h siúⁿ ê phō͘-á tńg--khì, i tō siúⁿ 10 kho͘, iā siúⁿ pah gōa kho͘--a. Ma-ma kóng i chin koai, lóng khiām--khí-lâi, beh pài-thok tī Ji̍t-pún ê a-î thè i bé 「o͘-nin-gió」 tńg--lâi. Goán tông-o̍h ū pah gōa kho͘ ? Góa thiaⁿ 1 ê kiōng-beh hūn--khì.
|
到hit 時我chiah 知影hit 工是i ê 生日，in 老pē kap i--á,i 是叫「pa-pa」kap「ma-ma」，交帶i 請khah chē 同學去in tau 食生日桌，i 驚同學講出i 無考過第一名ê tāi-chì,m̄ 敢請in 來，無請1 個á 來mā 講bē 得過，chiah 拜託我kā i tàu am-khàm。In pē 母真歡迎--我，kui 桌lóng 是我罕得食--過ê chhiⁿ-chhau。A 伯一直leh chhàu-tōaⁿ 講我hō͘ in cha-bó͘-kiáⁿ jiok--過，請我m̄-thang 掛意，盡量食，算安慰--我。同學就sai-nai 叫pa-pa mài koh 講che，a 伯續--落koh o-ló cha-bó͘-kiáⁿ chiah-nī 細漢就知顧謙，kā 別人留面子。I koh 講頂學期，，若有the̍h 賞ê 簿á tńg--去，i 就賞10 kho͘，也賞百外kho͘--a。Ma-ma 講i 真乖，lóng 儉--起來，beh 拜託tī 日本ê a 姨替i 買「御人形(o͘-nin-gió͘)」tńg--來。Goán 同學有百外kho͘！我聽1 下giōng-beh 暈--去。 |
|
Chia̍h pá, a-ḿ koh pau ke-thúi kap 1 tè san-chân-bah, beh hō͘ góa chah--tńg-khì. Tông-o̍h gia̍h 1 ki bián tiān-thô͘ ē kng koh bô sêng ba-té-li̍h--ê, sè-sè-ki-á chin súi kóng sī “chhiú-tiān-á”--ê, iân in tau chhiûⁿ-ûi-á piⁿ ê chhân-hōaⁿ-á-lō͘ pôe góa kiâⁿ. Chhiⁿ chin kng, ná thiⁿ-téng ū chin chē ki chhiú-tiān-á, m̄-koh lī siuⁿ hn̄g, chhiō bē kàu thô͘-kha. Àm-thâu-á chúi-ke tōa-sè-chiah háu, lāu-á siaⁿ khah tîm, ná chàu kē-im, thûn-á sī tiong-im, sin-á siaⁿ iù-iù tō sī koân-im, tī àm-bin-bong ê chhân--ni̍h chàu-ga̍k khan-khek. Chhân-hōaⁿ-á-lō͘ sè-tiâu, i kiaⁿ poa̍h-tó, chhun chhiú hō͘ góa khan, koh jú kiâⁿ jú óa. Góa siūⁿ beh kap i kiâⁿ khah óa koh m̄ káⁿ, chīn-liōng siám kiâⁿ chhân-hōaⁿ piⁿ, soah poa̍h lo̍h chhân-té, i tòe góa siak--lo̍h. Góa ê saⁿ-khàu lóng tâm, ka-chài i poa̍h tī góa seng-khu téng, bô bak tio̍h chúi. Sin kái hó ê tn̂g-khò͘ tâm bô iàu-kín, i phak tī góa seng-khu ê khì-bī, kui-kò-goe̍h lóng bô thè.
|
食飽，a 姆koh 包雞腿kap 1 tè 三層bah，beh hō͘ 我chah--tńg 去。同學gia̍h 1 支免電塗會光koh 無成ba-té-li̍h--ê, 細細支á 真súi 講是「手電á」--ê,沿in tau 牆圍á 邊ê 田岸á 路陪我行。星真光，ná 天頂有真chē 支手電á,m̄-koh 離siuⁿ 遠，chhiō bē 到塗kha。暗頭á 水ke 大細隻háu,老á 聲khah 沉，ná 奏kē 音，thûn-á 是中音，sin-á 聲幼幼就是koân 音，tī 暗bin-bong ê 田--ni̍h 奏樂牽曲。田岸á 路細條，i 驚跋倒，伸手hō͘ 我牽，koh 愈行愈óa。我想beh kap i 行khah óa koh m̄ 敢，盡量閃行田岸邊，soah 跋落田底，i tòe 我摔--落。我ê 衫褲lóng tâm,ka-chài i 跋tī 我身軀頂，無bak 著水。新改好ê 長褲tâm 無要緊，i phak tī 我身軀ê 氣味，kui 個月lóng 無退。 |
|
Tha̍k 4 nî ê sî, in kui ke tō lóng sóa khì Bí-kok, tú khai-ha̍k hit kang, lāu-su soan-pò͘ chit-ê siau-sit, góa sim-koaⁿ-thâu chhi̍h-chha̍k, nâ-âu-kńg tīⁿ-tīⁿ, bô tiuⁿ-bô-tî ba̍k-sái liàn--lo̍h-lâi. Phah khui iân-pit a̍p-á, kúi chat chhun 1 tè-á-kiáⁿ ê iân-pit iōng phō͘-á chóa pau--khì-lâi, góa bô beh koh iōng. Tńg khì chhù tō iōng iân-phiáⁿ khok-á té--leh, kap 1 tiuⁿ siáⁿ i ê miâ kap seⁿ-ji̍t ê chóa-tiâu-á khǹg chò-hóe, hong hō͘ ba̍t, kā tâi tiàm hō͘-lêng-á piⁿ hit châng khó͘-lēng-á kha, hō͘ chit ê pì-bi̍t tī hia puh-íⁿ, seⁿ-thòaⁿ.
|
讀四年ê 時，in kui 家就lóng 徙去米國，tú 開學hit 工，老師宣佈這個消息，我心肝頭刺鑿，嚨喉管tīⁿ-tīⁿ，無tiuⁿ 無tî 目屎liàn--落來。Phah 開鉛筆盒á,幾節chhun 1 tè-á-kiáⁿ ê 鉛筆用簿á 紙包--起來，我無beh koh 用。Tńg 去厝就用鉛片khok-á té--leh，kap 1 張寫i ê 名kap 生日ê 紙條á khǹg 做夥，封hō͘ 密，kā tâi tiàm hō͘-lêng-á 邊hit 叢苦lēng-á kha，hō͘ 這個秘密tī hia puh-íⁿ、生thòaⁿ。 |
|
Sī--lah, kū-le̍k 3 goe̍h 14 hit kang, góa 1-sì-lâng bô khó-lêng bōe-kì--tit, m̄-sī “Chheng-chheng hô phán chhâu” hit chhut chhin-chhiūⁿ gín-á pān-ke-hóe-á ê loân-chêng. Hit kang mā-sī góa ê seⁿ-ji̍t, goán tú-hó sī kāng nî kāng goe̍h kāng ji̍t seⁿ-ji̍t, chit chân tāi-chì sī hit kang góa tńg--khì liāu-āu, i--á sa̍h pòaⁿ ut mī-sòaⁿ leh tán--góa, kóng chū-lâi sī “Tōa-lâng seⁿ-ji̍t chia̍h bah, gín-á seⁿ-ji̍t chia̍h phah”, góa chhēng tn̂g-khò͘ ná sin-sū koh hō͘ lâng chhiáⁿ khì chē toh, sǹg tōa-lâng--a, thâu kái kā góa kóng góa ê kū-le̍k seⁿ-ji̍t. Bô bah, mī-sòaⁿ mā ē-sái. Góa kā bah the̍h hō͘ a-i, kóng beh pau hō͘ sió-tī, sió-mōe chia̍h--ê. A-i kín khì sio hiuⁿ kám-siā pu̍t-chó͘, kóng i khah chá bat hē goān, tán góa chò seⁿ-ji̍t it-tēng beh ū bah, tú teh hoân-ló, chiâⁿ-si̍t tō ū--a.
|
是--lah，舊曆3 月14 hit 工，我1 世人無可能bōe 記--得，m̄ 是『青青河畔草』hit 齣親像gín-á 辦家hóe-á ê 戀情，hit 工mā 是我ê 生日，goán tú 好是kāng 年kāng 月kāng 日生--ê,這chân tāi-chì 是hit 工我tńg--去了後，i--á sa̍h 半ut 麵線leh 等--我，講自來是「大人生日食bah，gín-á 生日食phah」，我穿長褲ná 紳士koh hō͘ 人請去坐桌，算大人--a，頭kái kā 我講我ê 舊曆生日。無bah，麵線mā 會sái。我kā bah the̍h hō͘ a-i，講beh 包hō͘ 小弟、小妹食--ê。A-i 緊去燒hiuⁿ 感謝佛祖，講i khah 早bat hē 願，等我做生日一定beh 有bah，tú leh 煩惱，chiâⁿ 實就有--a。 |
|
Góa koh khì chng-thâu se̍h 1 po͘, se̍h tùi kau āu kòe, thó͘-tē-kong biō-á kap hit lo̍h ū chhiûⁿ-ûi-á ê chhù-the̍h lóng bô--khì-á, goân-pún ê só͘-chāi khí 1 keng tōa biō, hiuⁿ-hóe chin ōng. Biō chêng hit châng tōa chhêng-chhiū goân-chāi, kan-taⁿ lāu gah chhùi-chhiu jú lâi jú tn̂g.
|
我koh 去庄頭se̍h 1 po͘，se̍h tùi 溝後過，土地公廟á kap hit 落有牆圍á ê 厝宅lóng 無--去a，原本ê 所在起1 間大廟，hiuⁿ 火真旺。廟前hit 叢大chhêng 樹原在，kan-taⁿ 老gah 嘴鬚愈來愈長。 |
