Tâi-oân Lú-sèng Chòe Lâng Ê Tiâu-kiāⁿ
|
台灣女性做人ê條件 |
| Tēⁿ Ngá-î |
鄭雅怡 |
|
---Chèng-tī Ūn-tōng-tiong ê Sèng-pia̍t Khin-sī
|
---政治運動中ê性別輕視 |
|
Tâi-To̍k Liân-bêng tē-it-ūi lú-sèng Bêng-oân Kim Bí-lêng tī 1968 nî tī Ji̍t-pún hoat-piáu chi̍t-phiⁿ bûn-chiuⁿ, kiò-chòe “Tâi-oân Liû-ha̍k-seng Chòe lâng ê Tiâu-kiāⁿ“, lōe-iông teh kóng Liû Ji̍t Tâi-oân ha̍k-seng só͘ siū-tio̍h ê bô jîn-tō thāi-gū. Tī chia góa iōng “Tâi-oân Lú-sèng Chòe-lâng ê Tiâu-kiāⁿ“ chòe tê-ba̍k, beh thàm-thó Tâi-oân ê Chèng-tī ūn-tōng, te̍k-pia̍t tī hoán-tùi ūn-tōng tiong-kan, Tâi-oân hū-lú só͘ biān-tùi ê sèng-pia̍t khin-sī.
|
台獨聯盟第一位女性盟員金美齡tī 1968年tī日本發表一篇文章，叫做「台灣留學生做人ê條件」，內容teh講留日台灣學生所受著ê無仁道待遇。Tī chia我用「台灣女性做人ê條件」做題目，beh探討台灣ê政治運動，特別tī反對運動中間，台灣婦女所面對ê性別輕視。 |
|
Sin chòe lú-sèng, góa put-sî teh su-khó: Tâi-oân to̍k-li̍p tùi tī lú-sèng ū sím-mi̍h ì-gī? Tâi-oân lú-sèng beh án-chóaⁿ tùi Tâi-oân chéng-thé ê kái-chō kòe-thêng tiong, chhōe-tio̍h ka-kī ê tēng-ūi (identity)? Hiān-kim ê Tâi-oân siā-hōe iû-goân iōng lâm-sèng chòe tiong-sim (male-centered). Nā chún chèng-koân thè-ōaⁿ, chi̍t-sî iā bōe tit thang kái-siān lú-sèng ê chhú-kéng. Tâi-oân hū-lú iā tit bōe-tio̍h chin-chiàⁿ ê bîn-chú, chū-iû, jîn-koân kap chun-giâm. Sū-si̍t-siōng lú-sèng iáu-kú hō͘ lâng pâi-thek tī hoán-tùi ūn-tōng ê hu̍t-sim í-gōa. In m̄-nā bô tit-tio̍h chun-tiōng, ū-sî hoán-tńg siū-tio̍h chhim-khek ê bú-jio̍k.
|
身做女性，我不時teh思考：台灣獨立tuit3?女性有甚mi̍h意義？台灣女性beh án-chóaⁿ tùi台灣整體ê改造過程中，chhōe著家己ê定位（Identity）？現今ê台灣社會猶原用男性做中心（Male-centered）。若準政權替換，一時也bōe得thang改善女性ê處境。台灣婦女也得bōe著真正ê民主、自由、人權kap尊嚴。事實上女性iáu-kú hō͘人排斥tī反對運動ê核心以外。In m̄若無得著尊重，有時反轉受著深刻ê侮辱。 |
|
1988 nî Sè-Tâi-Hōe thâu-chi̍t-pái tī Tâi-oân kú-pān. In-ūi o͘-miâ-toaⁿ ê iân-kò͘, To̍k-Bêng ū saⁿ-ūi kàn-pō͘, Tiuⁿ Chhàn-hông, Lô Hok-choân kap Chhòa Chèng-liông bô hoat-tō͘ tùi hái-gōa tò-tńg-lâi chham-ka. M̄-kú in ê hū-jîn-lâng, Tiuⁿ Teng-lân, Lô Chheng-hun kap Ia̍p Bêng-hâ lóng ū tńg-lâi hù Sè-Tâi-Hōe. Hit-sî tó-lāi-gōa ê mûi-thé lóng kóng, che saⁿ-ūi lú-sèng sī “tāi hu chhut-cheng“.
|
1988年世台會頭一擺tī台灣舉辦。因為烏名單ê緣故，獨盟有三位幹部，張燦洪、羅福全kap蔡正良無法度tùi海外倒轉來參加。M̄-kúin ê婦人人，張丁蘭、羅清芬kap葉明霞攏有轉來赴世台會。Hit時島內外ê媒體攏講：Che三位女性是「代夫出征」。 |
|
To̍k-li̍p kì-jiân sī Tâi-oân-lâng kiōng-tông ê lí-sióng, ka-ji̍p to̍k-li̍p ūn-tōng tio̍h bô sio̍k tī cha-po͘-lâng ê choan-lī nā-tiāⁿ. Nā án-ni, to̍k-li̍p ūi hô-kò͘ bōe tit thang chiâⁿ-chòe chit saⁿ-ūi lú-sū ê kò-jîn chú-tiuⁿ? In choan-kang tò-lâi chham-ka Sè-Tâi-Hōe, kiám kan-ta teh tāi-thè in ê tiōng-hu, bô tāi-piáu in pún-sin mah?
|
獨立既然是台灣人共同ê理想，加入獨立運動著無屬tī查甫人ê專利nā-tiāⁿ。若án-ni,獨立為何故bōe得thang成做這三位女士ê個人主張？In專工轉來參加世台會，kiám kan-tateh代替in ê丈夫，無代表in本身mah？ |
|
Tī chōe-chōe chèng-tī ūn-tōng ê tiûⁿ-ha̍p, te̍k-pia̍t nā tú-tio̍h soán-kí ê sî, tiāⁿ-tiāⁿ ū lâng chhò-kàn-kiāu, lâi piáu-ta̍t in tùi Kok-Bîn-Tóng chèng-koân ê put-boán, choân-jiân bô kò͘-lū chāi-tiûⁿ lú-sèng ê kám-sióng. Góa siūⁿ beh chhéng-kàu chiah-ê kóng chho͘-ōe ê lâm-sèng: Hoán-tùi Kok-Bîn-Tóng kiám tek-khak tio̍h thún-ta̍h lú-sèng ê chun-giâm? Ū lâng bat án-ni kóng, chhò-kàn-kiāu iā sī Tâi-oân bûn-hòa ê chi̍t pō͘-hūn, bô su-iàu kòe-thâu chí-chek. Bô m̄-tio̍h, chhò-kàn-kiāu hián-bêng chi̍t-chióng khòaⁿ-khin lú-sèng, chau-that lú-sèng, bô chin-chiàⁿ liáu-kái sím-mi̍h sī jîn-koân, sím-mi̍h sī chun-giâm ê bûn-hòa. Che tú-hó sī lán beh kiàn-li̍p sin kok-ka ê sî, eng-kai khì-sak ê thoân-thóng pau-ho̍k.
|
Tī濟濟政治運動ê場合，特別若tú著選舉ê時，定定有人chhò幹kiāu,來表達in tùi國民黨政權ê不滿，全然無顧慮在場女性ê感想。我想beh請教chiah-ê講粗話ê男性：反對國民黨kiám的確著thún-ta̍h女性ê尊嚴？有人bat án-ni講，chhò幹kiāu也是台灣文化ê一部份，無需要過頭指責。無m̄著，chhò幹kiāu顯明一種看輕女性，蹧踢女性，無真正了解甚mi̍h是人權，甚mi̍h是尊嚴ê文化。Che tú好是咱beh建立新國家ê時，應該棄sak ê傳統包袱。 |
|
Góa beh te̍k-pia̍t ho͘-io̍k hū-lú, m̄ thang koh tâu-phiò hō͘ hiah-ê iōng bîn-chú, jîn-koân chòe chèng-kiàn, khiok it-ti̍t teh mē chho͘-ōe ê hāu-soán-jîn. Lán tâng-chê iōng soán-phiò, hoán-khòng hiah-ê bú-jio̍k hū-lú ê lâng. Thang hō͘ in chai, bîn-chú kap jîn-koân m̄-nā-sī hoah kháu-hō nā-tiāⁿ.
|
我beh特別呼籲婦女，m̄ thang koh投票hō͘ hiah-ê用民主、人權做政見，卻一直teh罵粗話ê後選人。咱同齊用選票，反抗hiah-ê侮辱婦女ê人。Thang hō͘ in知，民主kap人權m̄若是喝口號nā-tiāⁿ。 |
|
1992 nî 11 goe̍h chhe 3, Phîⁿ Bêng-bín sian-siⁿ tī Ko-hiông-chhī khui kì-chiá-hōe. Ū chi̍t-ê iú-sòaⁿ tiān-sī ê cha-po͘ kì-chiá thê chhut būn-tê ê sî, kèng-jiân chiong chèng-tī phì-jū chòe “khòaⁿ thoat-i-bú, tio̍h khòaⁿ kàu lō͘-bóe, chiah chai-iáⁿ chin-chhâi si̍t-liāu“. Mn̄g chit-chióng būn-tê ê lâng tong-jiân sī bô siông-sek kiam bô lé-sò͘. M̄-kú, nā chìn chi̍t-pō͘ lâi siūⁿ, chit-ê sū-kiāⁿ tú-tú po̍k-lō͘ khòaⁿ khin lú-sèng ê hiān-siōng tī Tâi-oân iáu chin phó͘-phiàn. Chit-chióng khòaⁿ-khin chhim-ji̍p kàu sim-lāi, chiâⁿ-chòe chiâm-chāi ì-sek (subconscio͘s) ê chi̍t-pō͘-hūn, chiah ōe tì-kàu chi̍t-ê lâng tī kì-chiá-hōe--ni̍h iā m̄-chai chún-chat. Thong-kòe che lán tio̍h chai, lán ê siā-hōe tùi tī sèng-pia̍t kî-sī iáu bô kàu-gia̍h ê kéng-kak-sèng. Che iā sī Tâi-oân iáu lo̍k-ngó͘, su-iàu lán khì kái-chō ê só͘-chāi.
|
1992年11月初3，澎明敏先生tī高雄市開記者會。有一個有線電視ê查甫記者提出問題ê時，竟然將政治譬諭做「看脫衣舞，著看到路尾，chiah知影真材實料」。問這種問題ê人當然是無常識兼無禮數。M̄-kú,若進一步來想，這個事件tú-tú暴露看輕女性ê現象tī台灣iáu真普遍。這種看輕深入到心內，成做潛在意識（Subconscio͘s）ê一部分，chiah會致到一個人tī記者會--ni̍h也m̄知準節。通過che咱著知，咱ê社會tùi tī性別歧視iáu無夠額ê警覺性。Che也是台灣iáu落伍，需要咱去改造ê所在。 |
|
Tùi lú-sèng ê kak-tō͘ lâi khòaⁿ, chit-ê sū-kiāⁿ koh chi̍t-pái hoán-èng chi̍t-chân thòng-khó͘ ê sū-si̍t: Kàu-taⁿ Tâi-oân lú-sèng iáu bōe tit-tio̍h “lâng“ eng-kai tit ê khoán-thāi, chiah ōe ū lâm-sèng káⁿ kong-jiân iōng lú-sèng ê jio̍k-thé lâi kún sńg-chhiò. Tī lâm-sèng sa-bûn chú-gī-chiá (male chauvinisch) ê ba̍k-chiu lāi, lú-sèng sī pí lâng iáu kē chi̍t-téng ê seng-bu̍t (sub-human beengs). Lú-sèng hō͘ in lia̍h-chòe sèng kang-kū, kan-ta ū seng-khu, tān-sī bô lêng-hûn. Liân lú-sèng piáu-bêng chū-ngó͘ chèng-tī chú-tiuⁿ ê ki-hōe, iā siū in pak-toa̍t. Chiah-ê lâm-sèng pêng-siông teh kóng ê “bîn-chú“, “pêng-téng” kap ”jîn-koân” chí put-kò sī phiàn-bīn (unilateral) phiau-chún, kun-pún bô si-hêng tī lú-sèng sin-chiūⁿ.
|
Tùi女性ê角度來看，這個事件koh一擺反應一層痛苦ê事實：到taⁿ台灣女性iáu bōe得得著「人」應該得ê款待，chiah會有男性káⁿ公然 用女性ê肉體來滾sńg笑。Tī男性沙文主義主義者（Male Chauvinisch）ê目珠內，女性是比人iáu低一等ê生物（Sub-human Beigns）。女性hō͘ in掠做性工具，kan-ta有身軀，但是無靈魂。連女性表明自我政治主張ê機會，也受in剝奪。Chiah-ê男性平常teh講ê「民主」、「平等」kap「人權」只不過是片面（Unilateral）標準，根本無施行tī女性身上。 |
|
Lūi-sū ê lêng-jio̍k tiông-ho̍k tī le̍k-sú-siōng hoat-seng. Chá-chêng lú-sèng tāi-khài lóng oàn-thàn ūn-miā, bô tè chhut-siaⁿ. Hiān-chāi lú-sèng tû-khì piáu-sī hùn-khài í-gōa, iā eng-kai tùi chiah chōe sio-liân-sòa ê sū-kiāⁿ lâi kiám-thó kap su-khó.
|
類似ê凌辱重複tī歷史上發生。早前女性大概攏怨嘆運命，無tè出聲。現在女性除去表示憤慨以外，也應該tùi chiah濟相連續ê事件來檢討kap思考。 |
|
Taⁿ hū-lú siū ko-téng kàu-io̍k ê lâng jú lâi jú chōe. Sū-si̍t iā chèng-bêng lú-sèng ê tì-hūi, châi-lêng lóng bô su hō͘ lâm-sèng. Chóng-sī, lú-sèng iáu siông-siông teh thun-lún chi̍t-kóa bêng-hián á-sī àm-sī-sèng ê bú-jio̍k. Goân-in khó-lêng chhut chāi “hū-lú” iáu-bōe chiâⁿ-chòe chi̍t-chióng chèng-tī gī-tôe (issoe), iáu-bōe tit-tio̍h kàu-gia̍h ê tiōng-sī. Lán su-iàu kā lú-koân thê-seng chòe chi̍t-ê chèng-tī būn-tôe, Kā hū-lú ūn-tōng ê chân-bīn khok-tāi, thang kap kî-tha ê siā-ūn thoân-thé liân-ha̍p, hoat-tián chòe chi̍t-ê chháu-kun-sèng ūn-tōng. Siāng-sî hū-lú tio̍h ài piàⁿ-sè chham-ú chèng-tī, chìn-ji̍p kok-hōe kap tē-hng gī-hōe. Hū-lú chiong-lâi nā tit-tio̍h siong-tong ê chèng-tī chu-goân, chiah ū khùi-la̍t thang cheng-chhú ka-kī ê koân-ek, kā í-chá siū pak-siah ê chun-giâm thó tò-tńg.
|
今婦女受高等教育ê人愈來愈濟。事實也證明女性ê智慧、才能攏無輸hō͘男性。總是，女性iáu常常teh吞忍一寡明顯或是暗示性ê侮辱。原因可能出在「婦女」iáu未成做一種政治議題（Issoe)，iáu未得著夠額ê重視。咱需要kā女權提升做一個政治問題，Kā婦女運動ê層面擴大，thang kap其他ê社運團體聯合，發展做一個草根性運動。Siāng時婦女著ài拚勢參與政治，進入國會kap地方議會。婦女將來若得著相當ê政治資源，chiah有氣力thang爭取家己ê權益，kā以早受剝削ê尊嚴討倒轉。 |
|
Í-óng Tâi-oân sui-jiân ū lú-sèng ta̍h-ji̍p chèng-tôaⁿ, m̄-kú in nā m̄-sī “tāi hu chhut-cheng“, ”tāi pē chhut-cheng“, chiū-sī kè-sêng in ê ka-cho̍k ê ì-chì. Te̍k-pia̍t sī chi̍t-kóa chèng-tī siū-lān-chiá ê ka-sio̍k, tāi-khài lóng ēng jio̍k-chiá, siū-hāi-chiá ê hêng-chōng chhut-hiān. In teh cheng-chhú--ê, sī soán-bîn ê tông-chêng. M̄-sī iōng lú-sèng chòe chú-thé, á-sī iōng in kò-jîn to̍k-li̍p ê chèng-kiàn lâi tit-tio̍h soán-bîn ê chi-chhî. Ǹg-bāng kim-āu ū-sim chiông-sū hoán-tùi ūn-tōng ê hū-lú, nā ū ki-hōe chiūⁿ káng-tâi, m̄-thang koh chheng ka-kī chòe “Ńg-chiáⁿ ê hū-jîn-lâng“.
|
以往台灣雖然有女性踏入政壇，m̄-kú in若m̄是「代夫出征」、「代父出征」，就是繼承in ê家族ê意志。特別是一寡政治受難者ê家屬，大概攏用弱者，受害者ê形狀出現。In teh爭取--ê,是選民ê同情。M̄是用女性做主體，或是用in個人獨立ê政見來得著選民ê支持。向望今後有心從事反對運動ê婦女，若有機會上講台，m̄-thang koh稱家己做「軟chiáⁿ ê婦人人」。 |
|
1992 nî Bí-kok tāi-soán ê kiat-kó, chōe-chōe lú-sèng hāu-soán-jîn tit-tio̍h sèng-lī. Sòa ū lâng kóng, hit-nî sī lú-sèng ê soán-kí-nî. Chit-hūn sêng-chek tāi-piáu Bí-kok hū-lú keng-le̍k 60,70 nî-tāi ê bîn-koân ūn-tōng, ha̍k-seng ūn-tōng kap lú-koân ūn-tōng liáu-āu, í-keng pôe-iúⁿ chham-chèng ê jîn-châi. Bí-kok hū-lú iā ū kàu-la̍t thang hoat-hui in ê siā-hōe éng-hióng-la̍t.
|
1992年美國大選ê結果，濟濟女性後選人得著勝利。續有人講：hit年是女性ê選舉年。這份成績代表美國婦女經歷60、70年代ê民權運動、學生運動kap女權運動了後，已經培養參政ê人才。美國婦女也有夠力thang發揮in ê社會影響力。 |
|
90 nî-tāi chhe, Lâm-hui siū thóng-tī ê o͘-lâng thong-kòe bû-sò͘ ê khòng-cheng, í-keng hêng-sêng chin tōa ê chèng-tī sè-le̍k, thang pek pe̍h-lâng thóng-tī-chiá kap in tâm-phòaⁿ.
|
九O年代初，南非受統治ê烏人通過無數ê抗爭，已經形成真大ê政治勢力，thang迫白人統治者kap in談判。 |
|
Koan-chhat che 2 ê lē, kiám-chhái Tâi-oân hū-lú tāi-seng tio̍h chéng-ha̍p kò-jîn ê le̍k-liōng, jî-chhiáⁿ sêng-li̍p thoân-thé, thang chham-ú Tâi-oân ê siā-hōe kái-chō. Tng lú-koân chiâⁿ-chòe chi̍t-chióng siā-hōe ap-le̍k, tit-tio̍h siā-hōe phó͘-phiàn ê jīm-tông, lú-sèng ì-sek chiah sǹg-sī tī Tâi-oân tèng-kun, khiā-chāi lah.
|
觀察che兩個例，kiám-chhái台灣婦女代先著整合個人ê力量，而且成立團體，thang參與台灣ê社會改造。當女權成做一種社會壓力，得著社會普遍ê認同，女性意識chiah算是tī台灣釘根，企在lah。 |
|
Sin chò chi̍t-ê jio̍k-sè cho̍k-kûn, lú-sèng tùi tī bîn-chú, chū-iû, jîn-koân kap chun-giâm chiah-ê phiau-chún, pí it-poaⁿ ê lâm-sèng thé-giām khah chhim, ǹg-bāng iā khah tōa. khiā tī Tâi-oân hū-lú ê li̍p-tiûⁿ lâi khòaⁿ, hū-lú ūn-tōng chiah sī hoán-tùi ūn-tōng ê hu̍t-sim. Tng Tâi-oân hū-lú bô koh siū-tio̍h sèng-pia̍t kî-sī, jî-chhiáⁿ hióng-siū tio̍h jîn-koân, chū-iû kap chun-giâm ê sî-ji̍t, Tâi-oân to̍k-li̍p ê lí-sióng kap Tâi-oân siā-hōe kái-chō ê bo̍k-phiau chiah sǹg sī tit-tio̍h si̍t-hiān lah.
|
身做一個弱勢族群，女性tùi tī民主、自由、人權kap尊嚴chiah-ê標準，比一般ê男性體驗較深，向望也較大。企tī台灣婦女ê立場來看，婦女運動chiah是反對運動ê核心。當台灣婦女無koh受著性別歧視，而且享受著人權、自由kap尊嚴ê時日，台灣獨立ê理想kap台灣社會改造ê目標chiah算是得著實現lah。 |
|
(“Góa ū chi̍t-ê Bāng”, Tēⁿ Ngá-î chok-phín-chi̍p)
|
（《我有一個夢》––鄭雅怡作品集） |
