Gín-á-koa kap sèng-pia̍t kî-sī
|
囡仔歌kap性別歧視 |
|---|---|
| Tēⁿ Ngá-î | 鄭雅怡 |
|
Hóe-kim-ko͘, E-lo̍h thô͘. Chē góa chûn, phah góa kó͘. |
火金姑， 挨落塗。 坐我船， 扑我鼓。 |
|
Chia̍h góa léng bí-pn̄g. Phòe góa kiâm chhài-pó͘. Tùi góa mn̂g-kháu-tiâⁿ kòe, Hō͘ góa lia̍h-lâi chòe bó͘. |
食我冷米飯。 配我鹹菜脯。 Tùi我門口埕過， Hō͘我掠來做某。 |
|
1997 nî 11 goe̍h Pe̍h Hiáu-iàn miā-àn ê hiong-chhiú Tân Chìn-heng siū-lia̍h. Tāi-ke chiah chai i hoān-kòe ê kiông-pō-àn chhiau-kòe cha̍p-gō͘-kiāⁿ. Tàu-té ū kúi-kiāⁿ, liân i pún-lâng iā bōe kì--tit. Hoâiⁿ-ti̍t ū “seng-lí su-iàu” ê sî, chiū khì khi-hū hū-jîn-lâng. Tân Chìn-heng ê ōe soah hō͘ góa siūⁿ-tio̍h í-siōng chit-siú gín-á-koa. Khí-thâu tùi hóe-kim-ko͘ ín-chhut hiah súi ê lêng-kám, sòa-bóe khiok tòa sèng ê pō-le̍k ê àm-sī. Nā khòaⁿ-tio̍h kah-ì ê cha-bó͘ gín-á, chiū kā i “lia̍h-lâi chòe bó͘”. Che kap kiông-kan ū sím-mi̍h bô kāng?
|
1997年11月白曉燕命案ê兇手陳進興受掠，大家chiah知伊犯過ê強暴案超過十五件。到底有幾件，連伊本人也bōe記--tit。橫直有「生理需要」ê時，就去欺負婦人人。陳進興ê話煞hō͘我想著以上這首囡仔歌。起頭tùi火金姑引出hiah súi ê靈感，續尾卻帶性ê暴力ê暗示。若看著合意ê查某囡仔，就kā伊「掠來做某」。Che kap強姦有甚mi̍h無共？ |
|
Chit kúi-nî Tâi-oân ê pún-thó͘ ì-sek chiām-chiām chhèng-koân. Kok-chióng pē-bú-ōe ê gín-á kàu-chhâi iā ta̍uh-ta̍uh chhut-pán. Kî-tiong ū chōe-chōe lóng sī tùi thoân-thóng kò͘-sū, koa-iâu siu-chi̍p chu-liāu--ê. Thoân-thóng bûn-hòa sui-bóng thang chiâⁿ-chòe lêng-kám ê goân-thâu, m̄-kú in pún-sin iā pau-hâm bōe chió lo̍k-ngó͘ ê sèng-chit. Tâi-oân chá-chêng ê bûn-hòa, iû-kî sī Hàn-jîn bûn-hòa, chhiong-móa tùi lú-sèng ê khòaⁿ-khin (sexoal discrimination). Siat-sú lán m̄ hun-pia̍t, kā chiah-ê kū bûn-hòa it-lu̍t khip-siu, sòa thoân hō͘ āu-tāi, chiū bô khó-lêng kiàn-li̍p chi̍t-ê chin-chiàⁿ “Sin koh To̍k-li̍p” ê kok-ka. Chit-ê bī-lâi ê sin kok-ka sī beh iân-sio̍k bái ê kū thoân-thóng, á-sī khì-sak kū pau-ho̍k thang têng-thâu-siⁿ?
|
這幾年台灣ê本土意識漸漸衝懸，各種父母話ê囡仔教材也ta̍uh-ta̍uh出版，其中有濟濟攏是tùi傳統故事，歌謠收集資料--ê。傳統文化雖罔thang成做靈感ê源頭，m̄-kú in本身也包含bōe少落伍ê性質。台灣早前ê文化，尤其是漢人文化，充滿對女性ê看輕（Sexoal Discrimination)。設使咱m̄分別，kā chiah-ê舊文化一律吸收，續傳hō͘後代，就無可能建立一個真正「新koh獨立」ê國家。這個未來ê新國家是beh沿續bái ê舊傳統，抑是棄sak舊包袱thang重頭生？ |
|
Chōe-chōe lâng kóng, Tâi-oân hū-lú chá chiū tháu-pàng lah, lóng thang chòe jīm-hô tāi-chì, kiám iáu ū siū khòaⁿ-khin? Kiám tio̍h koh cheng-chhú pêng-téng? Chit-chióng ōe sīm-chì iā bat tùi Tâi-To̍k jîn-sū ê chhùi kóng--chhut-lâi.
|
濟濟人講「台灣婦女早就tháu放--lah，攏thang做任何代誌，kiám iáu有受看輕？Kiám著koh爭取平等？」這種話甚至也bat tùi台獨人士ê嘴講--出-來。 |
|
Hoat-kok Kiat-kò͘ Chú-gī (structuralism) ha̍k-chiá A-siu-sò (L. Althusser) bat kóng--kòe, “Ì-sek-hêng-thài (ideology) sī lâng tùi tī hiān-si̍t khoân-kéng ê ká-siat kap sióng-siōng (imagination).” I iā chú-tiuⁿ beh hun-sek ì-sek-hêng-thài, ài tùi siā-hōe ê “gî-sek” (ritoals) khì liáu-kái, chhin-chhiūⁿ kóng-kò, sin-bûn, thong-sio̍k im-ga̍k kap kò͘-sū. Só͘-í nā beh liáu-kái Tâi-oân ê lú-sèng ì-sek, m̄-nā khòaⁿ thóng-kè sò͘-jī nā-tiāⁿ. Tùi tng teh liû-hêng ê Tâi-gí gín-á-koa iā thang chhōe-tio̍h ì-sek-hêng-thài ê iáⁿ-jiah. Tùi ‘Hóe kim-ko͘’ lán chiū bêng-liâu, Tâi-oân-lâng ê lāi-sim iáu “iông-ún” chi̍t-ê ta-po͘-lâng kiông-chè hū-lú kap I tâng-pâng. Che m̄-nā ūi-tio̍h seng-lí su-iàu. Pōe-āu kî-si̍t sī beh boán-chiok chhim-chiàm, khòng-chè, pak-siah, kong-kek ê tōng-bu̍t-sèng su-io̍k. Chhin-chhiūⁿ chit-hō ū sèng-pō-le̍k ê àm-sī ê koa-iâu, si̍t-chāi bô ha̍h chòe gín-á kàu-chhâi. Lán koh lâi khòaⁿ lēng-gōa chi̍t-siú gín-á-koa:
|
法國結構主義（Structuralism)學者阿修掃（L. Althusser）bat講--過，「意識形態（Ideology）是人tùi tī現實環境ê假設kap想像（Imagination)。」伊也主張beh分析意識形態，ài tùi社會ê「儀式」（Ritoals）去了解，親像廣告、新聞、通俗音樂kap故事。所以若beh了解台灣ê女性意識，m̄若看統計數字nā-tiāⁿ，對當teh流行ê台語囡仔歌也thang chhōe著意識形態ê影跡。Tùi<火金姑〉咱就明瞭，台灣人ê內心iáu「容允」一個查甫人強制婦女kap伊同房。Che m̄若為著生理需要，背後其實是beh滿足侵佔、控制、剝削、攻擊ê動物性私慾。親像這號有性暴力ê暗示ê歌謠，實在無合做囡仔教材。咱koh來看另外一首囡仔歌： |
|
Gín-á, gín-á, lí kúi-hòe? Góa gō͘-hòe. Sin-niû chhia, lâi kàu tè. A-bú, a-bú, góa m̄ kè. Góa beh lâu teh kè hông-tè. |
囡仔，囡仔，你幾歲？ 我五歲。 新娘車，來到tè。 阿母，阿母，我m̄嫁。 我beh留teh嫁皇帝。 |
|
Koa-sû-tiong kóng--ê sī chi̍t-ê cha-bó͘ gín-á. lú-sèng tùi sòe-hàn khí, sī-tōa-lâng chiū kà in ài kè chi̍t-ê “hó ang”. In-ūi hū-lú tī thoân-thóng siā-hōe bô kò-jîn tē-ūi. I ê kè-ta̍t m̄-sī tùi kò-jîn tit--tio̍h-ê. Sī pîn in ê tiōng-hu, á-sī tiōng-hu ê ke chiah tit--lâi-ê. Só͘-í thoân-thóng tùi cha-bó͘ gín-á ê kàu-io̍k lóng ûi-pōe hiān-tāi kàu-io̍k ê goân-chek. M̄-sī beh pôe-iúⁿ in chiâⁿ-chòe ū to̍k-li̍p su-sióng ê kò-jîn. Hoán-tńg sī ài in chè-ap ka-kī ê chú-thé-sèng, oân-choân sūn-ho̍k tiōng-hu kap hu ê ke. Nā ū chit-chióng sim-thài, siūⁿ beh “kè hông-tè”, ke-thiⁿ ka-kī ê sin-kè, chiū bô sím-mi̍h kî-koài. m̄-kú, lán kì-jiân beh kiàn-li̍p sin ê kok, kiông-tiāu lâng ê pêng-téng kap chun-giâm, kiám thang koh kā chit-chióng tòa sèng-pia̍t kî-sī ê koa-iâu, thoân hō͘ āu chi̍t-tāi?
|
歌詞中講--ê是一個查某囡仔，女性tùi細漢起，序大人就教in ài嫁一個「好翁」。因為婦女tī傳統社會無個人地位。伊ê價值m̄是tùi個人得--著-ê,是憑in ê丈夫，抑是丈夫ê家chiah得--來-ê。所以傳統對查某囡仔ê教育攏違背現代教育ê原則。M̄是beh培養in成做有獨立思想ê個人，反轉是ài in制壓家己ê主體性，完全順服丈夫kap夫ê家。若有這種心態，想beh「嫁皇帝」，加添家己ê身價，就無甚mi̍h奇怪。m̄-kú,咱既然beh建立新ê國，強調人ê平等kap尊嚴，kiám thang koh kā這種帶性別歧視ê歌謠，傳hō͘後一代？ |
|
Iáu ū tē-saⁿ-ê lē ta̍t-tit lán lâi chhim-siūⁿ.
|
Iáu有第三個例值得咱來深想。 |
|
Chòe lâng iam-ke chá-chá thî. Chòe lâng sin-pū chá-chá khí. Ji̍p tōa-thiaⁿ, chhit toh-í, Ji̍p chàu-kha, sóe óaⁿ-tī, Ji̍p pâng-keng, siù chiam-chí. O-ló hiaⁿ, o-ló tī, O-ló chhin-ke, chhin-ḿ gâu kà-sī. |
做人閹雞早早啼， 做人新婦早早起。 入大廳，拭桌椅； 入灶腳，洗碗箸； 入房間，秀針黹。 O-ló兄，o-ló弟， O-ló親家、親姆gâu教示。 |
|
Koa-sû chiū sī teh siá chá-chêng sin-pū ê gī-bū: Chá-chá khí, kut-la̍t chòe khang-khòe, bōe-su chhù--ni̍h m̄-bián chîⁿ chhiàⁿ ê cha-bó͘ kán-á. Tio̍h “jīn-hūn” chòe chiah-ê kang, chiah sī “hó sin-pū”. Chit-chióng ka-têng chè-tō͘ ē-bīn, m̄-chai bâi-chòng jōa-chōe lú-sèng ê chheng-chhun kap ba̍k-sái. In ê lô-tōng-la̍t tī tiōng-hu ê ke siū pak-siah, chóng-sī in ê kám-chêng kap ì-chì tī hia tāi-khài bô lâng ōe koan-sim. Lán beh thoân hō͘ gín-á--ê, kiám sī chit-chióng tòa lô͘-e̍k, pak-siah khì-bī ê bûn-hòa?
|
歌詞就是teh寫早前新婦ê義務：早早起，kut力做工課，bōe輸厝--ni̍h m̄免錢倩ê查某仔。著「認份」做chiah-ê工，chiah是「好新婦」。這種家庭制度下面，m̄知埋葬偌濟女性ê青春kap目屎。In ê勞動力tī丈夫ê家受剝削，總是in ê感情kap意志tī hia大概無人會關心。咱beh傳hō͘囡仔--ê,kiám是這種帶奴役，剝削氣味ê文化？ |
|
Tùi A-siu-sò ê kak-tō͘ lâi khòaⁿ, chit saⁿ-tiâu koa ke-kiám hoán-èng Tâi-oân siā-hōe ê lú-sèng ì-sek hoat-tián kàu sím-mi̍h tē-pō͘. Siōng-kài hō͘ lâng hoân-ló--ê, sī chit-chióng koa soah chiâⁿ-chòe gín-á kàu-chhâi, hō͘ in hoán-bīn kàu-io̍k.
|
Tùi阿修掃ê角度來看，這三條歌加減反應台灣社會ê女性意識發展到甚mi̍h地步。上界hō͘人煩惱--ê,是這種歌煞成做囡仔教材，hō͘ in反面教育。 |
|
Tâi-oân ê gín-á put-sî lō͘-hiān tī sèng-pia̍t kî-sī ê khoân-kéng. Tiān-oán (video games) tiong-kan chiū ū chōe-chōe ēng eng-hiông kiù bí-jîn chòe tôe-chhâi. Khā-thong (carto͘ns) tiong-kan, chhin-chhiūⁿ “Pe̍h-soat Kong-chú” (Snow White), “Teh khùn ê Bí-jîn” (Sleepeng Beauty) kap Sīn-tē-jóe-lah (Cinderella) ê lú chú-kak, lóng teh thèng-hāu chi̍t-ê iân-tâu ê ông-chú (hó ang) lâi kái-kiù. A-lī-bū (Olive) iā éng-oán teh hoah, “Kiù lâng ôe, Phá-phài, kiù lâng o͘h! (Help me, Popeye, help me). Kú-tn̂g chiap-chhiok chit-chióng kò͘-sū, gín-á chū-jiân ōe tit-tio̍h lú-sèng sí-pán-hòa ê ìn-siōng (stereotypes). In ōe lia̍h-chún lú-sèng lóng sī loán-jio̍k, chng súi-súi, tio̍h óa-khò lâm-sèng, choân-jiân bô ka-kī koat-tēng, khòng-chè ê lêng-le̍k. Án-ni ōe hō͘ ta-po͘ gín-á chū-ko, lia̍h-chún ka-kī chin-chiàⁿ sī eng-hiông, cha-bó͘ gín-á lóng bô lō͘-ēng. Iā-ōe hō͘ cha-bó͘ gín-á chū-pi, lia̍h-chún ka-kī ū-iáⁿ hiah Ńg-chiáⁿ, soah hān-chè in ê hoat-tián.
|
台灣ê囡仔不時露現tī性別歧視ê環境。電玩（Video Games）中間就有濟濟用英雄救美人做題材；卡通（Carto͘ns）中間，親像「白雪公主」（Snow White)，「Teh睏ê美人」 （Sleepeng Beauty）kap Sīn-tē-jóe-lah （Cinderella灰姑娘）ê女主角，攏teh聽候一個緣投ê王子（好翁）來解救。奧莉薇（Olive)也永遠teh喝：「救人喂，卜派，救人o͘h！（Help me!Popeye!Help me)。」久長接觸這種故事，囡仔自然會得著女性死板化ê印象（Stereotypes）。In會掠準女性攏是軟弱，妝súi-súi,著倚靠男性，全然無家己決定，控制ê能力。Án-ni會hō͘查甫囡仔自高，掠準家己真正是英雄，查某囡仔攏無路用；也會hō͘查某囡仔自卑，掠準家己有影hiah軟chiáⁿ，煞限制in ê發展。 |
|
Ū chōe-chōe ài Tâi-oân to̍k-li̍p ê lâm-sèng biān-tùi hū-lú khò-tôe ê sî, lóng chin tiû-tû. Si̍t-chè-siōng, siūⁿ beh thoat-lī ui-koân, chhōe-kiû chū-kak ê hū-lú ūn-tōng, kap siūⁿ beh thoat-lī si̍t-bîn thóng-tī, cháu-chhōe ka-kī kui-sio̍k ê Tâi-To̍k ūn-tōng, in ê cheng-sîn eng-kai sī it-tì--ê. Nā koan-sim Tâi-oân chiân-tô͘ kap Tâi-oân hū-lú ūn-tōng--ê, iā ōe koan-sim lán ê gín-á beh chiap-siū toh chi̍t-khoán lióng-sèng kàu-chhâi.
|
有濟濟ài台灣獨立ê男性面對婦女課題ê時，攏真躊躇。實際上，想beh脫離威權，chhōe求自覺ê婦女運動，kap想beh脫離殖民統治，走chhōe家己歸屬ê台獨運動，in ê精神應該是一致--ê。若關心台灣前途kap台灣婦女運動--ê,也會關心咱ê囡仔beh接受toh一款兩性教材。 |
|
Tâi-oân tú-tú beh kiàn-li̍p ka-kī ê chú-thé-sèng Tī chit-ê kai-tōaⁿ, siūⁿ beh tùi thoân-thóng péng-chhōe ka-kī ê kui-sio̍k, sī ōe thang lí-kái--ê. M̄-kú it-tēng ài chù-ì thoân-thòng tiong ê pháiⁿ sêng-hun. M̄-thang bê-sit tī tùi chá-chêng ê siàu-liām (nostalgia). Bûn-hòa kái-chō sī keng-kòe chhim-khek hoán-séng, húi-bia̍t kàu tiông-kiàn ê kòe-thêng. Chí-ū án-ni. lán chiah ōe tit thang lâu hō͘ kiáⁿ-sun chin-chiàⁿ ta̍t-tit lâu ê ûi-sán, hō͘ in tāi-tāi ēng bōe khang. Ǹg-bāng Tâi-oân só͘-ū ê bûn-hòa kang-chok-chiá kap thiàⁿ Tâi-oân ê lâng, lóng ūi-tio̍h chit-ê bo̍k-phiau lâi phah-piàⁿ.
|
台灣tú-tú beh建立家己ê主體性，tī這個階段，想beh tùi傳統péng-chhōe家己ê歸屬，是會thang理解--ê。M̄-kú,一定ài注意傳統中ê歹成分，m̄-thang迷失tī tùi早前ê數念（Nostalgi)。文化改造是經過深刻反省、毀滅到重建ê過程。只有án-ni,咱chiah會得thang留hō͘子孫真正值得留ê遺產，hō͘ in代代用bōe空。向望台灣所有ê文化工作者kap疼台灣ê人，攏為著這個目標來扑拚。 |
|
(Tâi-oân Hiong-thó͘ cha̍p-chì Tē 30 kî, 1998 nî 7 goe̍h)
|
（台灣鄉土雜誌第30期，1998年7月） |
