Pa̍k-kha ê iàu-lūn
|
縛腳ê要論 |
| Phian-chip-sek |
編輯室 |
|
Si-keng ū kóng, “Thiⁿ siⁿ chèng peh-sìⁿ.” Lūn kàu chit-ê thiⁿ ê chheng-ho͘, khiok m̄-sī chhiⁿ-chhiⁿ ê thiⁿ, chiū-sī ú-tiū tōa Chú-cháiⁿ ê Siōng-tè. Chiàu án-ni lâi khòaⁿ, chiah ê peh-sìⁿ kìⁿ-jiân kóng-kiò sī thiⁿ-siⁿ--ê. In ê seng-khu sui-jiân sī tùi pē-bó chhut, chóng-sī hō͘ i ū pah-thé, hō͘ i ê oa̍h-miā, si̍t-chāi sī tùi Siōng-tè ê chú-cháiⁿ. M̄-sī pún-té ū--ê, ia̍h m̄-sī ka-tī ê ū--ê, chêng-lí sī bêng-bêng.
|
詩經有講：「天生眾百姓。」論到這個天ê稱呼，卻m̄是青青ê天，就是宇宙大主宰ê上帝。照按呢來看，chiah-ê百姓竟然講叫是天生--ê,in ê身軀雖然是tùi父母出，總是hō͘ in有肉體，hō͘伊ê活命，實在是tùi上帝ê主宰，m̄是本底有--ê,亦m̄是家己會有--ê,情理是明明。 |
|
Só͘-í ē khòaⁿ, ē thiaⁿ, ē kóng-ōe, ē tín-tāng, sim lêng-lāi, chhiú bín-chia̍t, sù-chi pah-thé lóng ha̍p ta̍k-hāng ê lō͘-ēng. Chhui kàu bān-kok, thoân kàu bān-tāi, bô m̄ lóng sī án-ni, chū-jiân eng-kai lóng-chóng siū i, lâi chiâu-chn̂g kui--i; thái-thó thang sūn-thàn su-io̍k.
|
所以會看、會聽、會講話、會振動，心lêng-lāi、手敏捷，四肢百體攏合逐項ê路用，推到萬國，傳到萬代，無m̄攏是án-ni，自然應該攏總受伊，來齊全歸--伊，thái-thó thang順趁私慾。 |
|
Taⁿ chiong kha lâi lūn. Kiám ū phah-sǹg Tiong-kok ê cha-bó͘ gín-ná, khiok ū hit ê pa̍k-kha ê hong-sio̍k leh. Tùi sè-hàn lâi pau, lâi tîⁿ, kàu kú-kú chi̍h8-u, chhin-chhiūⁿ tn̄g-khì, sè-pō͘ ûn-ûn-a liam-kha-kiâⁿ. Kóng-kiò té, sè sī súi, chiū sòa tì-kàu hō͘ chhit-chhioh ê seng-khu, ná chhin-chhiūⁿ pah kin tāng, kiâⁿ ta̍h kan-lân, tín-tāng bē-ē chū-jiân.
|
今將腳來論。Kiám有扑算中國ê查某囡仔，卻有hit個縛腳ê風俗leh。Tùi細漢來包、來纏，到久久chi̍h8-u ，親像斷去，細步勻勻仔跕腳行。講叫短、細是水，就續致到hō͘七尺ê身軀，若親像百斤重，行踏艱難，振動bē會自然。 |
|
Hāiⁿ! Chin kî-koài ah! Bōe-bat ū chōe, in-hô siū soán-kah-ba̍k ê hêng-hoa̍t? Chóng-sī in-ūi beh o̍h lâng súi, chiah kam-goān chò pái-kha ê kan-khó͘ kiâⁿ. Chin-chiàⁿ kham-tit-kî-koài.
|
Hāiⁿ！真奇怪--ah！Bōe bat有罪，因何受選腳目的刑罰？總--是因為beh學人súi,才甘願做跛腳ê艱苦行，真正堪tit奇怪。 |
|
Góa kú-kú khòaⁿ hit ê hong-sio̍k m̄ jím tìⁿ tiām, iáu-kú bōe siat-li̍p gī-lūn. Kū-nî khòaⁿ Bân-séng-hōe-pò, ū tha̍k Bí-kok Bú-lú-sú, lūn pa̍k-kha ê chheh. Chiông-tiong só͘ chí ê mâu-pēng, chin khah-si̍t; só͘ kóng ê chêng-lí chin ū iáⁿ; chin-chiàⁿ ē kham-tit kiò-chhíⁿ chhàu-hī lâng hō͘ i thiaⁿ-kìⁿ; khui-bêng chhiⁿ-mî lâng, hō͘ i khòaⁿ-kìⁿ, lâi chò hō͘ chúi lâu bē-tit khì ê chio̍h-thiāu. Bán-hôe í-keng pāi-hoāi ê pháiⁿ hong-sio̍k. Khó-sioh! Hit-ê lūn iáu-bōe khek ìn-pán, bē tit-thang chiâu-piàn liû-thoân.
|
我久久看hit個風俗m̄忍tìⁿ 恬，iáu-kú bōe設立議論。舊年看閩省會報，有讀美國Bú-lú-sú(Bruce)，論縛腳ê冊。從中所指ê毛病，真確實；所講ê情理真有影。真正會堪tit叫醒臭耳人hō͘伊聽見，開明青盲人，hō͘伊看見，來做雨水流betit7去ê石柱，挽回已經敗壞ê風俗。可惜！Hit個論iáu-bōe刻印版，bē tit thang齊piàn流傳。 |
|
Góa in-ūi khui-thiah i só͘ kóng ê ì-sù lâi hō͘ chèng lâng khòaⁿ, ǹg-bāng chit-tia̍p chò pē-bó ê lâng khòaⁿ tio̍h chit phiⁿ, lâi hoán-hóe ké-ōaⁿ.
|
我因為開拆伊所講ê意思來hō͘眾人看，向望這tia̍p做父母ê人看著這篇，來反悔改換。 |
|
Taⁿ lūn Siōng-tè teh siⁿ lâng, put-lūn cha-po͘ cha-bó͘, ta̍k lâng hō͘ i nn̄g kha, pún-té beh hō͘ i gâu kiâⁿ, khoài cháu. Cha-po͘--ê chiū-sī beh in-ūi kok, in-ūi ke, kiâⁿ tang khì sai. Cha-bó͘--ê sī beh hō͘ i ho̍k-sāi sī-tōa, kàu-hùn kiáⁿ-jî, tī lāi-bīn saⁿ pang-chān lâi thoa-bôa, in-ūi beh chīn i tín-tāng chò kang ê pún-hūn, tek-khak tio̍h ēng kha chhiú.
|
今論上帝teh生人，不論查甫、查某，逐人hō͘伊兩腳，本底beh hō͘伊gâu行、快走。查甫--ê就是beh 因為國、因為家，行東去西；查某--ê是因為beh hō͘伊服事序大，教示子兒，tī內面相幫贊來拖磨，因為beh盡伊振動做工ê本分，的確著用腳手。 |
|
Hiān-kim chhut-chāi cha-bó͘ gín-ná pa̍k-kha, ti̍t-ti̍t sī chiong tōa lō͘-ēng ê sin-thé kui tī bô lō͘-ēng ê só͘-chāi, ko͘-hū thiⁿ ê in-chêng, pōe-ge̍k thiⁿ ê chin-lí, ûi-ke̍h thiⁿ ê bēng-lēng. Chōe-ok lóng-chóng siⁿ chhut chhin-chhiūⁿ che sī chi̍t hāng m̄ thang pa̍k--ê.
|
現今出在查某囡仔縛腳，直直是將大路用ê身體歸tī無路用ê所在，辜負天ê恩情，背逆天ê真理，違逆天ê命令，罪惡攏總生出；親像這是一項m̄-thang縛--ê。 |
|
Koh ū-hàu sī pek-hēng ê kin-goân, tiâu-têng ēng hàu kà-sī thiⁿ--ē, sèng-hiân ēng hàu lâi kám-hòa sè-kan. Nā-sī pāi-hoāi sin-thé, hō͘ kin-kut siū sún-siong, ū chit hō ki-thé, bē chò chit hō lō͘-ēng, hô-hòng kui-sin lóng sī pē-bó só͘ lâu ê thé.
|
Koh有孝是百行ê根源，朝廷用孝教示天下，聖賢用孝來感化世間。若是敗壞身體，hō͘筋骨受損傷，有這號肢體，bē 做這號路用，何況歸身攏是父母所留ê體。 |
|
Ū chi̍t-tè-á siong-hāi, tek-khak kiaⁿ-liáu i-tī bē-hó, tì-kàu khiàm-khoeh ū-hàu ê tō-lí. Chì-u kàu kha chiū tiâu-tî lâi chng-chò, kam-goān sún-hoāi. Che sī put-hàu. Pē-bó thè cha-bó͘-kiáⁿ pa̍k-kha, chiū-sī ín-chhōa cha-bó͘-kiáⁿ chò put-hàu.
|
有一tè仔傷害，的確驚了醫治bē 好，致到欠缺有孝ê道理，只有到腳就刁持來妝做，甘願損壞，這是不孝。父母替查某子縛腳，就是引 chhōa 查某子做不孝。 |
|
Hàu ê tō-lí kì-jiân khiàm-khoeh, kî-û ê tek-hāng ū sím-mi̍h thang kóng leh? Che sī nn̄g hāng m̄-thagn pa̍k--ê.
|
孝ê道理既然欠缺，其餘ê德行有甚mi̍h thang講leh？這是兩項m̄-thang縛--ê。 |
|
Sèng-jîn kóng, “Sin-thé, thâu-mn̂g, ki-hu lóng sī tùi pē-bó sêng-siū--ê, m̄-thang húi-hoāi sún-siong”. Che sī kóng, tio̍h pó-sioh, chiàu-kò͘, pē-bó ê ûi-thé. Chì-u pó-sioh ka-tī só͘ siⁿ ê thé, chiū-sī jîn-chû ê sim. Lâng sui-jiân ke̍k chân-jím, bô m̄ thiàⁿ i ê kiáⁿ, lâi pó-sioh i, phō i, bong--i, ta̍k sî koan-sim. Che sī thian-sèng ê chū-jiân.
|
聖人講：「身體、頭毛、肌膚攏是對父母承受--ê,m̄-thang毀壞損傷。」這是講，著保惜、照顧父母ê遺體。至於保惜家己所生ê體，就是仁慈ê心，人雖然極殘忍，無m̄疼伊ê子，來保惜伊，抱伊，摸--伊，逐時關心，這是天性ê自然。 |
|
Siat-sú ū lâng siong-hāi lán ê kiáⁿ chi̍t chhiú, á-sī chi̍t kha, chī-chūi-á tiām-tiām bô ōe, kam-goān hō͘ lâng hām-hāi mah? Àn-chóaⁿ to̍k-to̍k pa̍k-kha hit ê in-toaⁿ chiū kam-goān ka-tī siong-hāi; iū-koh kiaⁿ-liáu siong-hāi bô kàu-gia̍h, tì-kàu hō͘ cha-bó͘-kiáⁿ thàng-thiàⁿ kan-khó͘ bē ē kham-tit, thî-thî háu-háu ûn-á-pa̍k. Chò pē-bó ê lâng m̄-nā bô lîn-bín ê sim, hoán-tńg kia̍h chhôe-á kā phah.
|
設使有人傷害咱ê子一手，抑是一腳，是誰仔恬恬無話，甘願hō͘人陷害--mah？Àn怎獨獨縛腳hit個因端就甘願家己傷害；又koh驚了傷害無夠額，致到hō͘查某子痛疼艱苦bē 會堪tit，啼啼哮哮勻仔縛，做父母ê人m̄但無憐憫ê心，反轉kia̍h chhôe仔kā扑。 |
|
Sio̍k-gú kóng, “Hó͘ sui-jiân to̍k, ia̍h bô chia̍h kiáⁿ”. Chhin-chhiūⁿ hit-hō ê lâng, i-ê ok-to̍k, chân-jím chhin-chhiūⁿ sím-mi̍h leh? Chò pē tio̍h ū chû-sim, kèng-jiân kàu hiah chân-jím, chiū-sī bô chû-sim lah. Che chiū-sī tē saⁿ hāng m̄ thang pa̍k--ê.
|
俗語講：「虎雖然毒，亦無食子。」親像 hit 號ê人，伊ê惡毒、殘忍親像甚mi̍h leh？做父著有慈心，竟然到hiah殘忍，就是無慈心lah！這就是第3項m̄-thang縛--ê。 |
|
Khóng-chú kóng, “Súi ê bīn-māu sī jiá-chhut kan-îm”. Kó͘-chá lâng kóng án-ni, put-kò sī kóng boah hún, tiám ian-chi, hoa-hiat chhēng lîn-lô nā-tiāⁿ, iáu-kú m̄ bián ū jiá-chhut kan-îm ê chek-pī. Hòng-kiam kha-pō͘ kiâⁿ-ta̍h, nā bô toan-chiàⁿ, si̍t-chāi sī jiá kan-îm ê khoán-sit, put-chí thang kiàn-siàu. Góa kiaⁿ-liáu hong-sio̍k tùi án-ni soe-bî, jîn-sim tùi án-ni pāi-hoāi. Khó-kiàn pa̍k-kha ê siong-hong pāi-sio̍k. Che sī tē sì hāng m̄ thang pa̍k--ê.
|
孔子講：「Súi ê面貌是惹出姦淫。」古早人講án-ni，不過是講抹粉、點胭脂、hoa-hiat穿綾羅nā-tiāⁿ，iáu-kú m̄免有惹出姦淫ê責備。況兼腳步行踏，若無端正，實在是惹姦淫ê款式，不止thang見笑。我驚了風俗對án-ni衰微，人心對án-ni敗壞。可見縛腳ê傷風敗俗。這是第4項m̄-thang縛--ê。 |
|
Iū-koh liāu-lí chú-chia̍h, sī cha-bó͘-lâng ê pún-hūn, í-ki̍p chhái-sng chèng môa, ia̍h tio̍h khîn-kín pang-chān tiōng-hu; hòng-kiam sòng-hiong hó-gia̍h bô pîⁿ-pîⁿ. Nā-sī sòng-hiong--ê chò tiōng-hu chhut-kha lo̍h-chhiú, khì chèng-choh chiong nî thoa-bôa, chò bó͘--ê chiū chē-teh khòaⁿ chhin-chhiūⁿ pa̍k sí, chi̍t tiám khùi-la̍t to bē saⁿ pang-chān. Tú-tio̍h bô siáⁿ-sū í-keng bē kham-tit kan-khó͘. Siat-sú tú-tio̍h kín-kip sū, m̄-nā bē chhōa cha-po͘, phō cha-bó͘, chhut-chāi i só͘ ài khì koh kiaⁿ-liáu lūi-tio̍h tiōng-hu, hán-tit ē ka-tī kò͘. Sui-jiân hù-kùi ê ke m̄-bián thè in thoa-bôa, chiū-sī ū thang chhī lô͘-po̍k lú-pī lâi hû lâi khan, kiâⁿ-ta̍h ia̍h sī bô khòaⁿ-oa̍h. Che sī sit-lo̍h pang-chō͘, chiū-sī tē gō͘ hāng m̄ thang pa̍k--ê.
|
又koh料理煮食，是查某人ê本分，以及採桑種麻，亦著勤緊幫贊丈夫，況兼散hiong好額無平平，若是散hiong--ê做丈夫出腳落手，去種作終年拖磨，做某--ê,就坐teh看親像縛死，一點氣力to bē相幫贊，tú著無啥事已經bē 堪tit艱苦，設使tú著緊急事，m̄-nā bē chhōa 查甫，抱查某，出在伊所愛去koh驚了累著丈夫，罕tit會家己顧。雖然富貴ê家m̄免替in拖磨，就是有thang飼奴僕女婢來扶來牽，行踏亦是無快活。這是失落幫助，就是第5項m̄-thang縛--ê。 |
|
Thiⁿ ê tō-lí sī sè-kan ê kng, sī thó͘-tē ê iâm. Pún-jiân ǹg-bāng só͘ kóng thang chò hoat-tō͘, só͘ kiâⁿ thang chò bô͘-iūⁿ; chhin-chhiūⁿ kng thang chiò àm, chhin-chhiūⁿ iâm thang chiàu-kò͘ hiú-nōa. Kàu-hōe-lāi ê lâng eng-kai tio̍h thoat-lī hiah ê pháiⁿ ê hong-sio̍k, chám-jiân choa̍t-tn̄g i, lâi hō͘ lâng khòaⁿ-iūⁿ. Siat-sú e-the bô koat-toàn, chhin-chhiūⁿ liân-ngāu at-tn̄g, hiah ê si iáu-kú saⁿ-liân. Lâng chiū beh chià-toan piān-pok--lán, kóng, lán kàu-hōe ê lâng to ia̍h bêng-bêng ū chit hō pōe-lí ge̍k-thiⁿ ê khì-si̍p, tì-kàu biáu-sī thiⁿ ê tō-lí hō͘ lâng tian-tó; pa̍t lâng kap ka-tī lóng siū-tio̍h liân-lūi, chò pháiⁿ bô hoán-hóe chiū-sī bêng-ti kò͘-hoān. Che sī tē la̍k hāng m̄ thang pa̍k--ê.
|
天ê道理是世間ê光，是土地ê鹽。本然向望所講thang做發度，所行thang做模樣；親像光thang照暗，親像鹽thang照顧朽爛。教會內ê人應該著脫離hiah ê歹ê風俗，chám然絕斷伊，來hō͘人看樣。設使挨推無決斷，親像蓮藕at斷，hiah ê絲iáu-kú相連。人就beh chià-toan辯駁--咱，講，咱教會ê人都亦明明有這號背理逆天ê氣習，致到藐視天ê道理，hō͘人顛倒，別人kap家己攏受著連累，做歹無反悔就是明知故犯。這是第6項m̄-thang縛--ê。 |
|
Phah-sǹg tē-kiû kúi-nā pah kok, to̍k-to̍k Tiong-kok ū pa̍k-kha ê hong-sio̍k, chin-chiàⁿ bô ha̍p chêng-lí, lâng nā khòaⁿ-kìⁿ, thiaⁿ-kìⁿ, bô m̄ liâm-piⁿ kiaⁿ-hiâⁿ kî-koài. Sui-jiân Tiong-kok chhin-chhiūⁿ koàn-sì chū-jiân, bô chi̍t tiám-á kî-koài, í-keng m̄-sī hiān-sî kok-ông ê hoat-tō͘.
|
扑算地球幾若百國，獨獨中國有縛腳ê風俗，真正無合情理，人若看見、聽見，無m̄ liâm-piⁿ驚惶奇怪。雖然中國親像慣勢自然，無一點仔奇怪，已經m̄是現時國王ê法度。 |
|
Góa bat khòaⁿ Tiong-hoa-lio̍k chi̍t-phō chheh sī Khong-hi ê nî-kan, kàm tiāⁿ ê, chiông-tiong kì-chài kok-tiâu pêng-tiāⁿ ê khí-thâu, ta̍uh-ta̍uh ū beh kìm pa̍k-kha ê tāi-chì. Chóng-sī kìm bô sêng, án-ni khòaⁿ chhut siong-hāi sin-thé, í-keng m̄-sī kok-tiâu ài peh-sìⁿ ê tī-lí; koh ko͘-hū Siōng-tè chhòng-chō lâng ê pún-chin. Iū-koh kà-sī peh-sìⁿ ê lâng tio̍h chiong ké-ōaⁿ hong-sio̍k, chò in ê pún-hūn, to ia̍h bô thiaⁿ-kìⁿ chi̍t lâng khí-lâi khó͘-khǹg lâng. In-ūi án-ni Bú-lú-sú só͘-í ko͘-put-chiong tio̍h kóng.
|
我bat看Tiong-hoa-lio̍k一部冊是康熙ê年間，鑑定ê,從中記載各朝平定ê起頭，ta̍uh-ta̍uh有beh 禁縛腳ê代誌。總--是禁無成，án-ni看出傷害身體，已經m̄是各朝愛百姓ê治理；koh辜負上帝創造人ê本真。又koh教示百姓ê人著將改換風俗，做in ê本分，都也無聽見一人起來苦勸人，因為án-ni Bú-lú-sú所以姑不chiong著講。 |
|
Góa kā i hoan-e̍k ké-soeh, khan-pán liû-thoân, hō͘ chò pē-bó ê lâng lóng chai pa̍k-kha ê pháiⁿ khì-si̍p, bô lī-ek, kòa ū sún-hāi. Ta̍k lâng ē chûn sūn thiⁿ ū-hàu chû-pi ê sim, chhut-la̍t tû-khì ín-chhōa kan-îm, kap sit-lo̍h pang-chān, tiâu-tî hoān-tio̍h hiah ê mâu-pēng; hoán-lìn-tńg ké-ōaⁿ kū ê khoán-sit. Khó-kiàn chi̍t lâng nā chò khí-thâu, kúi-nā pah lâng lóng tòe i. Nā-sī án-ni-siⁿ chiah bô ko͘-hū thiⁿ siⁿ chèng lâng ê lō͘-ēng, ia̍h bô ko͘-hū Bú-lú-sú chò chit phiⁿ lūn ê khó͘ sim. Góa si̍t-chāi teh tōa-tōa bāng lah.
|
我kā 伊翻譯解說，刊版流傳，hō͘做父母ê人攏知縛腳ê歹氣習，無利益，掛有損害。逐人會存順天有孝慈悲ê心，出力除去引chhōa 姦淫，kap失落幫贊，刁持犯著hiah ê毛病；反碾轉改換舊ê款式。可見一人若做起頭，幾若百人攏tòe 伊。若是án-ni生，才無辜負天生眾人ê路用，亦無辜負Bú-lú-sú做這篇論ê苦心。我實在teh大大望lah！ |
|
Téng-bīn só͘ siá hit chân sū khah ha̍p tī hū-jîn-lâng ê lō͘-ēng, só͘-í chhiáⁿ kàu-hōe ê chí-mōe iàu-kín lâi tha̍k. Khó-sioh! Tī kàu-hōe-lāi iáu ū chit hō mâu-pēng, chiū-sī ū pa̍k-kha ê gín-ná.
|
頂面所寫 hit 層事較合tī婦人人ê路用，所以請教會ê姊妹要緊來讀。可惜！Tī教會內猶有這號毛病，就是有縛腳ê囡仔。 |
|
Taⁿ ǹg-bāng tùi khòaⁿ hit phiⁿ lūn liáu-āu, lín kàu-hōe ê chí-mōe koh khah koat-toàn ê sim, bô beh thàn chit ê hong-sio̍k. Nā-sī án-ni chiū khoài-khoài ē tû-khì chit ê pē-pēng.
|
今向望對看 hit 篇論了後，lín教會ê姊妹koh較決斷ê心，無beh趁這個風俗。若是án-ni就快快會除去這個弊病。 |
|
Kīn-lâi tī Hú-siâⁿ í-ki̍p tī chháu-tē ū thiaⁿ-kìⁿ chí-mōe kap gín-ná kúi-nā lâng hoaⁿ-hí liû-kha. Taⁿ ǹg-bāng ná kú ná chē ài o̍h chit hō hó bô͘-iūⁿ, piàn ōaⁿ kū-té ê pháiⁿ hong-sio̍k.
|
近來tī府城以及tī草地有聽見姊妹kap囡仔幾若人歡喜留腳。今向望那久那濟愛學這號好模樣，變換舊底ê歹風俗。 |
|
(Tâi-oân Hú-siâⁿ Kàu-hōe-pò, Tē 75 tiuⁿ, 1891 nî 7 ge̍h)
|
(台灣府城教會報第75張，1891年7月) |
