Kui-hōe tāi-chū-jiân
|
歸回大自然 |
| Tân Gī-jîn |
陳義仁 |
|
e̍k
|
譯 |
|
Ū chi̍t-ê siâⁿ-chhī lâng kap chng-kha lâng sio-iok kìⁿ-bīn, iok-tēng ê sî-kan kòe chin-kú, chng-kha lâng chiah kín-pia̍k-pia̍k kóaⁿ kàu ūi, it-ti̍t hōe sit-lé, goân-in sī lâi kàu pòaⁿ-lō͘ sái--kín, lîm-sî chhōe chi̍t-hio̍h ō͘-á-hio̍h pau tńg--khì, chiah koh kóaⁿ--lâi.
|
有一個城市人kap庄腳人相約見面，約定ê時間過真久，庄腳人才緊逼逼趕到位，一直會失禮。原因是來到半路屎緊，臨時chhōe一葉芋仔葉包轉--去，才koh趕--來。 |
|
Siàu-liân lâng ê sî thiaⁿ tio̍h lāu-pòe teh kóng chng-kha lâng án-chóaⁿ teh thiàⁿ-sioh pûi-hun ê kò͘-sū, lóng siūⁿ kóng he teh kóng-kó͘, tòng chò chhiò-ōe kā thiaⁿ, sè-hàn ê sî kap a-bú taⁿ tōa-pùn khì chhân--lìn, ûn-nā siūⁿ-kóng sī in-ūi bô tè tò, chiah tò tòa chhân--lìn. Lóng m̄-bat siūⁿ-kòe he ū sím-mi̍h kè-ta̍t, ti̍t-kàu pit-gia̍p tńg-lâi kò͘-hiong, si̍t-chè chò-sit, chiah thé-hōe tio̍h chng-kha lâng tùi tui-pûi, tōa-pûi ê tiōng-sī.
|
少年人ê時聽著老輩teh講庄腳人án-chóaⁿ teh疼惜肥分ê故事，攏想講he teh講古，當做笑話kā聽。細漢ê時kap阿母擔大糞去田--lìn,un-na想講是因為無tè倒，才倒tòa田--lìn。攏m̄-bat想過he有甚mi̍h價值。直到畢業轉來故鄉，實際作穡，才體會著庄腳人對堆肥、大肥ê重視。 |
|
Cha̍p-nî-chêng, góa beh kiat-hun ê chêng kúi-kang, in-ūi hō͘-chúi, chhù-āu ê sái-ha̍k chá tō tīⁿ--à, pàng-sái nā bô chù-ì, lóng ē phùn kah kui kha-chhng, nā bô chheng-chheng leh, tùi chhin-iú lâng-kheh tō chin pháiⁿ-sè, chiū khì pài-thok keh-piah a-chím lâi tàu-saⁿ-kāng, in-ūi i sī ta̍k-ji̍t lâi goán-tau sú-iōng sái-ha̍k ê chhù-piⁿ chi it, koh sī chhin-chiâⁿ. A-chím soah thê-chhut tiâu-kiāⁿ, nā kā tōa-pùn lo̍h tòa in-ê chhân, i tō goān-ì pang-bâng. A-bú khiok m̄ tap-èng: “Chiong hiah-chōe pûi-hun hō͘ pa̍t-lâng, ká hiah khó-sioh. Lán ka-tī ê chhân iā su-iàu ah! Lán bōe-hiáu ka-tī taⁿ hio͘h, sī án-chóaⁿ tō mâ-hoân pa̍t-lâng ?” Siūⁿ-bōe-kàu it-hiòng, khóng-khài ê a-bú, kèng-jiân chiah-ni̍h m̄-kam hiah-ê tōa-pûi. A-chím iā kian-chhî nā bô beh lo̍h tòa in-ê chhân, tō bô beh pang-bâng, a-chím kóng: “Goán nā m̄-sī sàn koh bô só͘-chāi khí sái-ha̍k, goán-ê sái-jiō koh m̄-kam lóng pàng hō͘--lín leh.”
|
十年前，我beh結婚ê前幾工，因為雨水，厝後ê屎礐早tō tīⁿ--à,放屎若無注意，攏會噴kah歸kha-chhng，若無清清--leh，對親友人客tō真歹勢。就去拜託隔壁阿嬸來鬥相共，因為伊是逐日來阮兜使用屎礐ê厝邊之一，koh是親情。阿嬸煞提出條件，若kā大糞落tòa in ê田，伊tō願意幫忙。阿母卻m̄答應：「將hiah濟肥分hō͘別人，ká hiah可惜。咱家己ê田也需要ah！咱bōe曉家己擔hio͘h，是án-chóaⁿ tō麻煩別人？」想bōe到一向康慨ê阿母，竟然chiah-ni̍h m̄甘hiah-e大肥。阿嬸也堅持若無beh落tòa in ê田，tō無beh幫忙，阿嬸講：「阮若m̄是散，koh無所在起屎礐，阮ê屎尿koh m̄甘攏放hō͘--lín leh。」 |
|
Khah-chá goán-chhù múi chi̍t-keng pâng-keng ê kak--à lóng hē chi̍t-ê chhâ--chò-ê tōa-jiō-tháng, té-tīⁿ--ā tō taⁿ khì ak-chhài. Tān-sī pâng-keng-lāi lóng chhàu-hiam-hiam. Kàu góa kiat-hun liáu-āu chiah bô koh ēng jiō-tháng. Tān-sī án-ni àm-sî khì piān-só͘ tio̍h gia̍h chhiú-tiān, chin bô hong-piān, só͘-í chiū hôe-ho̍k sè-hàn ê sî tī lî-pa-piⁿ, chhiū-á-kha, sì-kòe pàng-jiō ê si̍p-koàn. Ū-sî ji̍t--sî iā sūn-ki-hōe ak kóe-chí chhiū-á. Ū iūⁿ khòaⁿ iūⁿ, góa nn̄g-ê hāu-siⁿ tong-jiân koh khah ē-hiáu án-ni. Ta̍k-pái nā tú-hó khòaⁿ-kìⁿ góa kiâⁿ khì lî-pa-piⁿ, tō ē tī āu-piah tōa-siaⁿ hoah: “A-pa tán--góa!” kín cháu lâi kap góa khiā chò-hóe, “Iáu-bōe o͘h! iáu-bōe o͘h!” Jiân-āu hoah: “Í, ó, san khai-sí!” a-bú khòaⁿ--tio̍h, sî-siông piáu-sī chin bô hoaⁿ-hí, m̄-sī bô hoaⁿ-hí goán pē-á-kiáⁿ bô ōe-seng, sī pàng lî-pa-piⁿ siuⁿ-kòe khó-sioh.
|
較早阮厝每一間房間ê角--à攏下一個柴--做-ê大尿桶，té-tīⁿ--ā tō擔去沃菜。但是房間內攏臭hiam-hiam。到我結婚了後才無koh用尿桶。但是án-ni暗時去便所著gia̍h手電，真無方便。所以就回復細漢ê時tī籬笆邊、樹仔腳，四界放尿ê習慣。有時日--時也順機會沃果子樹仔。有樣看樣，我兩個後生當然koh較會曉án-ni。逐擺若tú好看見我行去籬笆邊，tō會tī後壁大聲喝：「阿爸等--我！」緊走來kap我企做伙，「Iáu未 o͘h！iáu未o͘h！」然後喝：「一、二、三開始！」阿母看--著，時常表示真無歡喜，m̄是無歡喜阮父仔子無衛生，是放籬笆邊siuⁿ過可惜。 |
|
A-bú m̄-nā cheng-siⁿ-á ê sái ài khioh--khí-lâi, liân chi̍t-kóa bô-lō͘-ēng ê chóa iā ài sio-sio leh iā tòa chhân--lìn. Khòaⁿ goán tò-chhù lōng-hùi, khó͘-khǹg bōe-thiaⁿ, a-bú chiū tī khah ún-ba̍t, goán siông-siông khì “khiā” ê só͘-chāi hē chi̍t-ê tōa jiō-tháng, thang hó ak-chhài.
|
阿母m̄若精牲仔ê屎ài拾--起-來，連一寡無路用ê紙也ài燒燒--leh iā tòa田--lìn。看阮到處浪費，苦勸bōe聽，阿母就tī較隱密，阮常常去「企」ê所在下一個大尿桶，thang好沃菜。 |
|
Sî-tāi chìn-pō͘, liân goán chng-kha só͘-chāi, sin-khí ê chhù to lóng ū hiān-tāi-hòa ê chhiong-chúi piān-só͘, siàu-liân-pòe ê chò-sit-lâng, liân í-chêng ke-ke-hō͘-hō͘ khòaⁿ chò pó-pòe ê tui-pûi to lóng bô tiōng-sī ah, koh khah bián kóng ē khì khioh tōa-pûi. A-bú ū kúi-nā-pái chin kám-khài: “Chit-má teh chèng-choh chiah-ê chhân-tē, kòe-khì sī khioh kúi-nā gû-chhia ê chio̍h-thâu khí-lâi, chiah khai-khún chhut-lâi. Chi̍t-nî chi̍t-nî m̄-chai lo̍h gōa-chōe chhia tui-pûi kap tōa-pûi, chiok bô kán-tan chiah chiong thô͘-chit kái-piàn kah ē chèng-choh--tit, chit-má ê siàu-liân lâng kan-nā tham tio̍h chheng-khì hong-piān, bōe-hiáu--tit ki-pûi chiah ē-tàng pó-chhî thó͘-tē pûi-súi.
|
時代進步，連阮庄腳所在，新起ê厝都攏有現代化ê沖水便所。少年輩ê作穡人，連以前家家戶戶看做寶貝ê堆肥都攏無重視--ah，koh較免講會去拾大肥。阿母有幾若擺真感慨：「Chit-má teh種作chiah-ê田地，過去是拾幾若牛車ê石頭起來，才開墾出來。一年一年m̄知落偌濟車堆肥kap大肥，足無簡單才將塗質改變kah會種作--tit，chit-má ê少年人kan-nā貪著清氣方便，bōe-曉--tit機肥才會當保持土地肥水。」 |
|
Sui-jiân ū khah ōe-seng, tān-sī, it-ti̍t tùi thó͘-tē the̍h, lóng bô hêng, bô chi̍t-thò ōe-seng koh kho-ha̍k ê pān-hoat, chiong-hun lī-iōng pûi-hun lâi bî-pó͘, kan-nā it-bī i-nāi hòa-ha̍k pûi-liāu, kàu-bóe it-tēng sī thó͘-tē lú sán, phòa-pīⁿ, án-ni tàu-té sī chìn-pō͘ á-sī thè-pō͘ leh ?
|
雖然有較衛生，但是，一直對土地提，攏無還，無一套衛生koh科學ê辦法，充分利用肥分來彌補，kan-nā一味依賴化學肥料，到尾一定是土地愈瘦，破病，án-ni到底是進步抑是退步leh？ |
|
(Hong-hiòng Tē 15 kî, 1992 nî 3 goe̍h)
|
（風向第15期，1992年3月） |
